Aanvullende notitie op het Beleidsplan schuldhulpverlening gemeente Menterwolde Inleiding Met de invoering van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening zijn de minnelijke schuldsanering en de wettelijke schuldsanering onderdeel geworden van deze wet. De verantwoordelijkheid ligt meer dan ooit bij de gemeenten die integraal moeten werken. Preventie moet meer een rol spelen in de aanpak. Het Beleidsplan schuldhulpverlening gemeente Menterwolde is vastgesteld bij raadsbesluit van 28 juni 2012. Dit beleidsplan gaat met name in op de uitvoering van de wettelijke taken binnen de Wet gemeente-lijke schuldhulpverlening. Hierbij gaat het vooral om de uitvoering zoals deze bij de Gemeentelijke Kredietbank Assen (GKB) is ondergebracht. Naast alle uitvoeringstaken en activiteiten bij de GKB is er een groot aantal stappen en acties op gemeentelijk niveau. In deze aanvullende notitie zal ingegaan worden op de integrale aanpak binnen de gemeente zelf, preventie en nazorg , kwaliteitsborging en beoogde resultaten. Ontwikkeling in de praktijk Het aantal inwoners van onze gemeente die in financiële problemen zijn geraakt of dreigen te raken is aan het toenemen. Dit blijkt uit het aantal mensen dat via een andere instantie bij het Bureau Sociale Zaken wordt gemeld maar ook uit het aantal mensen dat zichzelf meldt bij het Bureau Sociale Zaken van onze gemeente. De oorzaken hiervan zijn divers: echtscheiding, niet kunnen verkopen van de eigen woning, verlies van werk, te hoge woonlasten etc. Voorselectie De rol die het Bureau Sociale Zaken van de gemeente ook heeft (naast preventie, nazorg) is het beoordelen van de hulpvraag en het uitzetten van de benodigde acties. Hoe komen mensen met schulden bij de gemeente? Mensen met schulden komen bij het Bureau Sociale Zaken terecht via aanmeldingen vanuit: de GKB. Dit gebeurt digitaal dan wel via het aanmeldingsformulier. De nutsbedrijven zoals NUON, Essent etc. In het kader van de “Kleinverbruikersregeling” waarbij bij mensen die in de periode van 1 oktober tot 1 april betalingsachterstanden zijn ontstaan wordt hiervan een schriftelijke melding ontvangen. SWM / OGGZ-team / CJG of andere instanties. Dit gebeurt via hetzij telefonisch hetzij schriftelijk contact. Directe melding. Inwoners met schulden van onze gemeente melden zich zelf bij het Bureau Sociale Zaken. Gesprek
In alle situaties heeft het Bureau Sociale Zaken het eerste gesprek met de betreffende inwoner(s) (intake) en vervolgens vindt een beoordeling/screening van de situatie plaats. Verwijzing of niet? De beoordeling en de regie ten aanzien van al dan niet doorverwijzen naar een andere instantie zoals de GKB of bijvoorbeeld Humanitas ligt bij het Bureau Sociale Zaken. Niet met alle mensen met schulden wordt dezelfde weg ingeslagen: maatwerk! Het voornaamste doel van schuldhulpverlening is om huishoudens financiële stabiliteit te bieden. Dus ook mensen (zie hieronder) meer aanspreken op hun eigen verantwoordelijkheid en gedrag. Er is vaak sprake van nauwe verwevenheid tussen het hebben van schulden en andere problematiek (verslaving, langdurige uitkeringsafhankelijkheid, criminaliteit etc). Dit vereist een integrale aanpak. Integrale aanpak Schuldhulpverlening heeft grote raakvlakken met beleidsterreinen als de WWB, WMO, Welzijn en Jeugdbeleid en daardoor dus ook met andere instanties die een rol kunnen spelen om de eerder genoemde financiële stabiliteit te creëren binnen het huishouden. De schuldhulpverlening moet een integraal karakter hebben. Niet alleen aandacht voor het oplossen van het schuldenprobleem maar vooral ook aandacht voor de omstandigheden waaronder de schulden zijn ontstaan. Mensen moeten meer op hun eigen verantwoordelijkheid aangesproken worden. Samenwerkingspartners Belangrijke samenwerkingspartners binnen de gemeente op het gebied van schuldhulpverlening zijn onder andere: Humanitas: inventarisatie schulden en thuisadministratie Stichting Welzijn Menterwolde (o.a. Algemeen Maatschappelijk Werk, Ouderenwerk): signaleren problemen op gebied van schulden & begeleiding. Centrum Jeugd en Gezin: hulp voor gezinnen met kinderen jonger dan 12 jaar. GGZ: hulp bij psychische problemen en signalering eventuele schuldenproblematiek als oorzaak van of gevolg van. Verslavingszorg: hulp bij diverse verslavingsproblematiek (drugs, alcohol, gokverslaving) en signalering eventuele schuldenproblematiek als oorzaak van of gevolg van. De regie binnen de integrale aanpak ligt bij het Bureau Sociale Zaken. Na signalering van een schuldenprobleem bepaalt het Bureau Sociale Zaken (voorselectie) welke weg ingeslagen wordt om tot een oplossing te komen. De gemeente zelf Een aandachtspunt binnen schuldhulpverlening is de wijze waarop de gemeente zelf met haar invordering en beslaglegging omgaat. Dit speelt op zowel de terreinen Belastingen als bij het Bureau Sociale Zaken. De gemeente vervult vaak zelf ook de rol van schuldeiser. Binnen het kwijtscheldingsbeleid en de debiteurenaanpak worden hier keuzes in gemaakt en wordt er rekening gehouden met de algehele financiële situatie van de betreffende inwoner.
Dit valt verder buiten de reikwijdte van deze notitie.
Preventie en nazorg Preventie De GKB onderneemt diverse activiteiten in het kader van preventie. Deze zijn benoemd in het Beleidsplan schuldhulpverlening gemeente Menterwolde (Hoofdstuk 2, paragraaf 2.1.). Preventief werken betekent dat je door contacten in een vroeg stadium signalen krijgt (van o.a. SWM, CJG, het OGGZ- team) dat mensen in de problemen dreigen te raken. Hoe eerder, hoe beter! Hoe eerder je met dreigende schulden aan de slag gaat, hoe beter (schulddienstverlening!). Maatregelen, activiteiten en voorzieningen in het kader van de schuldpreventie zijn er op gericht om het gedrag van mensen te beïnvloeden. Schuldpreventie kan twee vormen hebben: Afdwingen b.v. geld voor de huur of nutsbedrijven inhouden op de uitkering en direct doorbetalen. Aanmoedigen b.v. mensen een budgettraining laten volgen om daarmee om te leren gaan met het geld dat zij krijgen. “Wonderen doen met weinig geld” Een goed voorbeeld van aanmoedigen binnen schuldpreventie is het project “Wonderen doen met weinig geld” dat Humanitas Veendam/Menterwolde/Pekela samen met CMO Groningen, FNV Vrouwenbond en NOOM hebben gedaan. Binnen dit project is in kleine vertrouwde groepen van mensen die moeite hebben om rond te komen gesproken over alternatieven, tips om te zorgen dat er een financieel stabiele situatie ontstaat. Uit dit project is de TIPWIJZER ontstaan; een handig naslagwerk met tips voor mensen met weinig geld. Zie hiervoor de bijlage. De mogelijkheden van het verder benutten van de TIPWIJZER kunnen in de komende periode verder vorm gegeven worden b.v. door het organiseren van bijeenkomsten voor kleine groepen mensen die kampen met (dreigende) schulden of gewoon moeite hebben om rond te komen van hun inkomen. Wegwijs maken in “formulierenland” Vaak blijkt dat mensen geld “laten liggen” omdat zij niet in staat zijn of moeite hebben om de daarvoor benodigde formulieren in te vullen. Door mensen te leren formulieren voor diverse regelingen, of het nou gaat om b.v. Huurtoeslag, bijzondere bijstand of andere minimaregelingen, zelf goed in te vullen krijgen zij dat waar zij recht op hebben. Hiermee wordt een “onderbenutting” van financiële regelingen/mogelijkheden voorkomen en de financiële positie van het huishouden versterkt. Zo wordt gezorgd dat mensen leren beter hun weg te vinden in “formulierenland”. NIBUD
In het algemeen is voor mensen die meer informatie of ondersteuning wensen of nodig hebben omtrent omgaan met geld, zonder dat direct interventie nodig is, het NIBUD een prima ondersteuning. De website van het NIBUD geeft uitgebreide informatie over “omgaan met geld” en alle gerelateerde onderwerpen: www.nibud.nl De missie van het NIBUD is: “het verhogen van de zelfredzaamheid van consumenten op het gebied van de huishoudfinanciën” en dit sluit naadloos aan op het gemeentelijke schuldhulpverlenings-beleid, in dit geval schulddienstverlening. Mensen kunnen via de gemeentelijke website bij het onderwerp Schuldhulpverlening via een link gewezen worden op de website van het NIBUD.
Nazorg De GKB onderneemt ook diverse activiteiten in het kader van nazorg. Deze zijn benoemd in het Beleidsplan schuldhulpverlening gemeente Menterwolde (Hoofdstuk 2, paragraaf 2.1.). Voor b.v. Humanitas en/of het SWM kan een rol weggelegd zijn om mensen in het kader van nazorg een tijd te blijven volgen: Blijft het goed gaan met de financiën? Is de thuisadministratie nog altijd op orde? Zijn er nieuwe problemen ontstaan? Worden (opnieuw) financiële problemen gesignaleerd dan zal dit teruggekoppeld worden naar de gemeente (Bureau Sociale Zaken) die haar regierol hierin oppakt en beoordeelt wat er nodig is om mensen op de juiste weg te houden of weer op de juiste weg te zetten. Kwaliteitsborging en beoogde resultaten Kwaliteitsborging De kwaliteitsborging ten aanzien van de activiteiten van de GKB zijn benoemd in het Beleidsplan schuldhulpverlening gemeente Menterwolde (Hoofdstuk 3, paragraaf 3.2). Het bewaken van de kwaliteit van dat wat in deze Aanvullende notitie op het Beleidsplan schuldhulpverlening gemeente Menterwolde wordt beschreven zal via evaluatiemomenten (jaarlijks) en daarnaast bij de planning en control cyclus worden meegenomen. Beoogde resultaten Het beoogde resultaat mag duidelijk zijn: Zorgen dat via preventie en nazorg voorkomen wordt dat inwoners van de gemeente Menterwolde (wederom) in financiële problemen raken. Zorgen dat via een integrale aanpak inwoners van de gemeente Menterwolde met een schuldenproblematiek op de voor hen meest doelmatige en doeltreffende wijze worden geholpen waarbij maatwerk voorop staat.
Muntendam, 20 januari 2013
Annita Vos Bureau Sociale Zaken
