Beleidsplan integrale schuldhulpverlening gemeente Zeewolde 2014 - 2018
Oktober 2013
Inhoudsopgave Samenvatting........................................................................................................................................... 2 Inleiding ................................................................................................................................................... 3 Hoofdstuk 1: Schuldhulpverlening .......................................................................................................... 5 Hoofdstuk 2: Wettelijk kader .................................................................................................................. 8 Hoofdstuk 3: Schuldhulpverlening in Zeewolde.................................................................................... 10 Hoofdstuk 4: Uitgangspunten ............................................................................................................... 13 Hoofdstuk 5: Financiën.......................................................................................................................... 17 Bijlage 1: Producten MDF schuldhulpverlening .................................................................................... 19 Bijlage 2 : Cijfers MDF............................................................................................................................ 22
1
Samenvatting Vanaf 1 juli 2012 is de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) van kracht. De Wgs beoogt een kwalitatieve bodem in de gemeentelijk schuldhulpverlening aan te brengen. De Wgs staat open voor natuurlijke personen. Voorheen boden gemeenten schuldhulpverlening op vrijwillige basis aan, zo ook de gemeente Zeewolde. De Wgs maakt aan deze vrijwilligheid een einde en stelt dat gemeentelijke schuldhulpverlening aan natuurlijke personen niet alleen gericht mag zijn op de schulden maar ook aandacht moet hebben voor de achterliggende problematiek. Dit beleidsplan is het eerste beleidsplan schuldhulpverlening van de gemeente Zeewolde. De wet schrijft een 4-jarig beleidsplan voor. Het beleidsplan bestrijkt daarom een periode van 4 jaar: 2014 2018. In dit beleidsplan spreekt de gemeente uit dat schuldhulpverlening, conform de doelstelling van de Wgs, voor iedereen vanaf 18 jaar in Zeewolde toegankelijk is. Niemand wordt op voorhand van schuldhulpverlening uitgesloten. De gemeente biedt schuldhulpverlening aan natuurlijke personen bij MDF (Maatschappelijke Diensten Flevoland) en aan (ex) ondernemers bij het ZLF (ZelfstandigenLoket Flevoland). Vanwege het economisch klimaat waarin we momenteel zitten, is de verwachting dat de vraag naar beide vormen van schuldhulpverlening de komende jaren nog zal toenemen. In dit beleidsplan worden beide vormen van schuldhulpverlening beschreven. Tevens wordt nadere invulling gegeven aan de wettelijke eisen van de gemeentelijke schuldhulpverlening. Het uitgangspunt bij het bieden van integrale schuldhulpverlening in Zeewolde is het bevorderen van financiële zelfredzaamheid en zelf organiserend vermogen van de schuldenaar. Hierbij sluit de schuldhulpverlening aan bij de visie op het Sociaal Domein die in 2012 is vastgesteld in de Raad en de onlangs geformuleerde uitgangspunten. We willen met de gemeentelijke schuldhulpverlening bereiken dat mensen blijven participeren in de samenleving en de maatschappelijke kosten op bijvoorbeeld huisuitzetting worden beperkt. Eén van onze uitgangspunten is dat de schuldenaar probleemeigenaar blijft. Verder is de integrale schuldhulpverlening gericht op beheersbaar maken van schulden, hierbij is de geboden hulp afgestemd op de schuldenaar. Daarnaast is het voorkomen van schulden door middel van preventie en nazorg doelstelling van de gemeentelijke schuldhulpverlening. Activiteiten worden selectief (gericht op doelgroepen) ingezet. Tot slot streven we ernaar dat de uitvoering van schuldhulpverlening ingebed is in aanpalende beleidsterreinen en bij gesubsidieerde instellingen. Investeren in een integrale aanpak van schuldhulpverlening heeft een preventieve uitwerking op andere beleidsterreinen. Ze kan leiden tot een belangrijke bijdrage aan doelstellingen op beleidsterreinen, zoals bijvoorbeeld (arbeids)participatie, maar ook het voorkomen of stoppen van huiselijk geweld, het reduceren van gezinsspanningen, verbetering van de leef- en opvoedingssituatie van kinderen en vooruitgang in de lichamelijke en geestelijke gezondheid van de schuldenaren.
2
Inleiding Voor u ligt het eerste beleidsplan integrale schuldhulpverlening 2014 - 2018 van de gemeente Zeewolde. Aanleiding om het beleidsplan te schrijven is de invoering van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening. Deze wet schrijft voor dat gemeenten een vierjarig beleidsplan opstellen. Het beleidsplan sluit aan op de huidige praktijk. Schuldhulpverlening is in de gemeente Zeewolde niet nieuw. De gemeente biedt haar inwoners en (ex) ondernemers al vele jaren schuldhulpverlening aan. Wel stellen we vast dat steeds meer particulieren en (ex) ondernemers te maken hebben met problematische schulden. Vanwege de economische crisis zijn de laatste jaren meer mensen in financiële problemen terecht gekomen en in de schulden geraakt. Behoorden voorheen vooral personen met een laag inkomen of een uitkering tot de risicogroep die door schulden getroffen werd, nu wordt landelijk een verschuiving gesignaleerd naar hogere inkomensgroepen. Baanverlies in combinatie met onder andere (hoge) hypotheken zijn hier onder meer debet aan. Maar ook bijvoorbeeld een echtscheiding of een overlijden kunnen mensen naar het bestaansminimum duwen. Het beleidsplan sluit aan op de in 2012 vastgestelde visie op het Sociaal Domein waarbij de kernboodschap Participatie is. De focus ligt in maatschappelijk deelnemen, maatschappelijke bijdragen, het opdoen van vaardigheden, het verrichten van betaald werk en vergaren van eigen inkomen. De gemeente regisseert en faciliteert de realisatie van het sociaal beleid. Tevens sluit het beleidsplan aan op de geformuleerde uitgangspunten (september 2013) op het Sociaal Domein. Hierin is aangegeven op welke manier de gemeente richtinggevend is ten aanzien van de samenwerking met haar uitvoeringspartners. Niet alleen is er sprake van een toename van het aantal schuldenaren, er is ook sprake van veranderingen in de omvang van de schulden. Het aantal schuldeisers per schuldenaar is sinds 2012 gestabiliseerd echter het bedrag van de schulden is de afgelopen jaren hoger geworden. GEMIDDELDE SCHULD
2012 € 33.500
2011 € 32.250
2010 € 30.750
2011 14
2010 16
GEMIDDELD AANTAL SCHULDEISERS
2012 14 Bron: NVVK, jaarverslag 2012
Zowel landelijk als in Zeewolde is sprake van een toename van het aantal aanvragen om schuldhulpverlening. Gezien de huidige economische situatie ligt het niet in de verwachting dat zich op korte termijn een daling in het aantal aanvragen zal laten zien. Voor mensen met financiële problemen wordt het moeilijker om maatschappelijk actief te zijn. Hiermee verschuift de schuldenproblematiek van een individueel probleem in de richting van een maatschappelijk probleem. Het kabinet vindt het sociaal niet aanvaardbaar en economisch niet verantwoord wanneer burgers buiten de samenleving staan. Zij heeft daarom geïnvesteerd in maatregelen om de participatie van burgers te vergroten, hierbij staat participatie op de arbeidsmarkt voorop. Een belemmering bij arbeidsparticipatie zijn problematische schulden. Het kabinet vindt het voorkomen en of oplossen van problematische schulden van groot belang. Hiervoor heeft zij de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) in het leven geroepen. De Wgs heeft als doel de effectiviteit van de schuldhulpverlening te vergroten. In de wet staat aangegeven wat de gemeente moet realiseren. De manier waarop dit gebeurt bepaalt de gemeente zelf. De gemeente krijgt in deze wet de taak om regie te voeren en integraal beleid te ontwikkelen. Dit betekent dat er naast het oplossen of hanteerbaar maken van schulden ook gekeken moet 3
worden of er sprake is van andere problemen voor zover die mede oorzaak zijn van het ontstaan van de (problematische) schulden. Hierbij zullen andere beleidsterreinen op het sociale domein worden betrokken, zoals (jeugd)zorg en re-integratie. Zoals we hierboven al aangaven, kan één ingrijpende gebeurtenis voldoende zijn om in een problematische schuldsituatie te komen. Leeswijzer In dit beleidsplan geven we antwoord op de volgende vragen: 1. Wat verstaan we onder (integrale) schuldhulpverlening, zie hoofdstuk 1. 2. Wat wil de wetgever met de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening bereiken, zie hoofdstuk 2. 3. Hoe ziet het huidig aanbod en de problematiek er in Zeewolde uit, zie hoofdstuk 3. 4. Welke uitgangspunten voor schuldhulpverlening hanteert de gemeente Zeewolde, zie hoofdstuk 4. 5. Hoe financieren we de schuldhulpverlening, zie hoofdstuk 5.
4
Hoofdstuk 1: Schuldhulpverlening In dit hoofdstuk gaan we in op de vraag wat we onder (integrale) schuldhulpverlening verstaan en lichten we de schuldhulpverleningstrajecten toe. De wet De Wet gemeentelijke schuldhulpverlening geeft in artikel 1 de volgende definitie van het begrip schuldhulpverlening: ‘het ondersteunen bij het vinden van een adequate oplossing gericht op de aflossing van schulden indien redelijkerwijs is te voorzien dat een natuurlijke persoon niet zal kunnen voortgaan met het betalen van zijn schulden of indien hij in de toestand verkeert dat hij heeft opgehouden te betalen, alsmede de nazorg.’ In de Memorie van Toelichting wordt dit toegelicht: ‘Schuldhulpverlening omvat zowel het voorkomen van problematische schulden (preventie), het helpen van een schuldenaar bij het vinden van een oplossing voor zijn problematische schulden als het voorkomen van terugval in de oude situaties (nazorg). Schuldhulpverlening dient een integraal karakter te hebben. Zowel materiële als immateriële aspecten maken onderdeel uit van schuldhulpverlening. Integrale schuldhulpverlening is een samenhangend hulpaanbod van preventie tot en met zorg gericht op financiële- als psychosociale en andere oorzaken van schulden. Het kan daarbij bijvoorbeeld gaan om relatieproblemen, de woonsituatie, de gezondheid, de verslaving en de gezinssituatie.’
Integrale schuldhulpverlening is het actief ondersteunen van een inwoner bij het vinden van een oplossing voor zijn/haar financiële problemen, maar ook bij het vinden van een oplossing voor de eventuele oorzaken hiervan of voor omstandigheden die verhinderen dat de financiële problemen kunnen worden opgelost. Integrale schuldhulpverlening houdt daarnaast in dat zoveel mogelijk voorkomen wordt dat problematische schulden ontstaan (preventie) en terugkeren (nazorg). Bron: NVVK (brancheorganisatie voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren)
Bovenstaande geeft aan dat schuldhulpverlening gericht is op problematische schulden. De algemene opvatting is dat van problematische schulden sprake is indien de schulden zodanig van omvang zijn dat huishoudens niet langer in staat zijn hun financiële verplichtingen na te komen. Het gaat hierbij dus om de verhouding tussen inkomen en vaste lasten. De wet geeft aan dat de gemeentelijke schuldhulpverlening slechts open staat voor particulieren. Ondernemers met een levensvatbaar bedrijf kunnen een beroep doen op het Besluit bijstandsverlening zelfstandigen 2004 (Bbz 2004). Als het bedrijf niet levensvatbaar wordt geacht dienen de bedrijfsactiviteiten te worden beëindigd en kan men zich voor hun privé schulden wenden tot de gemeentelijke schuldhulpverlening. Ook dient gemeentelijke schuldhulpverlening integraal te zijn. Hiermee wordt bedoeld dat de schuldhulpverlening niet alleen gericht is op het aflossen van schulden maar ook op onderliggende problemen als psychosociale problematiek en verslavingen. Dit betekent dus samenwerking met disciplines als bijvoorbeeld het algemeen maatschappelijk werk (AMW) en de geestelijke gezondheidszorg (GGZ). Tot slot dient de schuldhulpverlening gericht te zijn op het voorkomen van schulden (preventie) en het voorkomen van terugval (nazorg).
5
Met de invoering van de wet ontstaat een recht op integrale schuldhulpverlening. Dit recht ontstaat pas nadat het college van burgemeester en wethouders de beslissing op een aanvraag heeft genomen om iemand wel of niet een aanbod te doen. Een besluit tot het doen of weigeren van schuldhulpverlening is een besluit in de zin van de Algemene wet bestuursrecht (AwB). Schuldhulpverleningstrajecten Bij een schuldhulpverleningstraject zijn er drie mogelijkheden, een minnelijk traject, een WSNP (Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen) traject en een faillissement. Hieronder wordt kort beschreven hoe deze trajecten eruit zien. Minnelijk traject In het minnelijk traject maakt de schuldhulpverlener een inventarisatie van alle schulden en de hoogte van de schulden. Er volgt een stabilisatieperiode waarin het inkomen en de betaling van de lasten in balans moeten komen. Daarna probeert hij een akkoord te bereiken met de schuldeisers. In de praktijk komt het erop neer dat een deel van de schuld wordt betaald tegen finale kwijting van de rest van de vordering. Als alle schuldeisers akkoord zijn is het minnelijk traject gelukt. De klant betaalt gedurende een periode van 3 jaar via de schuldhulpverleningsinstelling maandelijks een bedrag aan de schuldeisers. Gaan een of meerdere schuldeisers niet akkoord dan is de schuldenaar aangewezen op een WSNP traject. WSNP traject Het WSNP traject (Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen) is een schuldsaneringstraject. De hoofddoelstelling van de WSNP is het bieden van een ‘schone lei’ aan de schuldenaren die te goeder trouw zijn. Namens de gemeente wordt een verzoekschrift opgesteld dat, met de bijbehorende stukken, wordt opgestuurd naar de Rechtbank. Er vindt een rechtszitting plaats, waarin zo nodig om aanvullende informatie wordt gevraagd. In de zitting wordt de schuldenaar uitgelegd welke verplichtingen hij heeft als hij tot de WSNP wordt toegelaten. De rechtbank spreekt uit of de schuldenaar wordt toegelaten tot de WSNP. Er geldt een termijn van 3 jaar vanaf de start van de sanering waarbij de rechter een bewindvoerder aanwijst. Zowel bij het minnelijke als het wettelijke traject is budgettering verplicht. Door nieuwe jurisprudentie en de aanscherping van het toelatingsbeleid door de Rechtbank MiddenNederland is de drempel om te worden toegelaten tot de Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP) aanzienlijk verhoogd. In het verleden konden schuldenaren na een kort minnelijk traject meteen naar de WSNP. Dit bevorderde de doorstroming van de hoeveelheid schuldenaren bij de uitvoeringsinstantie van schuldhulpverlening. Een aanzienlijk deel van de kosten voor schuldhulpverlening werd gedragen door de Raad voor de Rechtsbijstand die het wettelijke traject financiert. Op dit moment moet voor eventuele toelating tot de WSNP, een gedegen en uitgebreid minnelijk traject worden uitgevoerd. Hierdoor komen meer minnelijke regelingen tot stand en is er een lagere instroom in de WNSP. Faillietverklaring Komt een WSNP-traject niet tot stand of is niet succesvol dan kan een van de schuldeisers, de WSNPbewindvoerder of de schuldenaar zelf een faillietverklaring aanvragen. De rechtbank neemt een beslissing. Willigt de rechtbank het verzoek in dan verliest de schuldenaar meteen de zeggenschap over zijn vermogen. In het vonnis benoemt de rechter een curator en een rechter-commissaris. De curator neemt het beheer over de failliete boedel over. De rechter-commissaris houdt toezicht op de curator.
6
In het gemeentelijk beleid voor de schuldhulpverlening wordt de nadruk gelegd op de eerste fase, het minnelijk traject. In het minnelijk traject is het in veel gevallen nog mogelijk om een groter deel van de schuld af te lossen. Snelle actie is dus in het belang van zowel schuldenaar als schuldeisers. Inzet op succes is in deze fase dus belangrijk. Ook vanuit maatschappelijk oogpunt is het gunstig snel in te grijpen. Een persoon die diep in de schulden raakt en hier niet zelf meer uitkomt, kost de maatschappij potentieel veel geld, bijvoorbeeld kosten van huisuitzetting. Door te investeren aan de ‘voorkant’ van het proces wordt voorkomen dat de schuldenaar en de schuldeisers zijn aangewezen op het WSNP- of een faillissementstraject.
7
Hoofdstuk 2: Wettelijk kader In de Wet gemeentelijk schuldhulpverlening (Wgs) worden een aantal taken aangegeven die de gemeente moet regelen en uitvoeren. In dit hoofdstuk staat aangegeven welke taken dit zijn en welke aandachtspunten deze met zich meebrengen. Beleidsplan De wet schrijft de gemeente voor om tenminste iedere vier jaar een beleidsplan op te stellen, waarin de visie op schuldhulpverlening, doelgroepen en resultaten zijn vastgesteld. Hierin moet nadrukkelijk aandacht zijn voor preventie, nazorg en het integrale karakter van de hulpverlening. Bovendien moet worden aangegeven onder welke omstandigheden de toegang tot de hulpverlening kan worden ontzegd, zoals bij recidive en fraude. In de wet zijn bovendien termijnen opgenomen over behandeling van aanvragen schuldhulpverlening. Zo mag de wachttijd tussen aanvraag en eerste (intake) gesprek niet meer bedragen dan 4 weken en in geval van dreigende schulden, zoals afsluiten van water, mag de wachttijd niet meer dan 3 werkdagen bedragen. Bovendien moet de gemeente de aanvrager informeren over de verwachte doorlooptijd (de tijd tot duidelijk is of een regeling kan worden getroffen). Tevens moet worden aangegeven welke maatregelen genomen worden om de kwaliteit te borgen van de wijze waarop de integrale schuldhulpverlening wordt uitgevoerd. Tot slot wordt vermeld hoe schuldhulpverlening aan gezinnen met inwonende minderjarige kinderen wordt vormgegeven. Moratorium Op dit moment (najaar 2013) is artikel 5 ‘Moratorium’ van de wet nog niet van kracht, omdat de kostendekking nog niet rond is. Het moratorium komt erop neer dat het college van burgemeester en wethouders de rechtbank kan verzoeken een afkoelingsperiode af te kondigen zodat schuldeisers voor een periode van maximaal zes maanden al hun invorderingsmaatregelen moeten staken. Dit betekent dat beslag, executoriale verkoop, huuropzegging, verrekening etc. moeten worden opgeschort. Een breed wettelijk moratorium beperkt de rechten van de schuldeisers zeer en moet worden gezien als uiterste middel om een oplossing in het minnelijke traject te bewerkstelligen. Het kan maar één keer worden gebruikt en het middel mag daarom niet te lichtvaardig of te vroeg in het proces van schuldhulpverlening worden ingezet. Algemene wet bestuursrecht Het ZelfstandigenLoket Flevoland (ZLF) is door het college van burgemeester en wethouders gemandateerd om besluiten te nemen in het kader van de Bbz 2004 regeling. Met de invoering van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening heeft de gemeente de publiekrechtelijke taak om minnelijke schuldhulpverlening aan te bieden. Dit betekent dat de Algemene wet bestuursrecht (Awb) op gemeentelijke schuldhulpverlening van toepassing is. Het college van burgemeester en wethouders heeft Maatschappelijke Diensten Flevoland (MDF) gemandateerd om een aanvraag voor schuldhulpverlening te behandelen en namens het college een besluit te nemen tot toelating of weigering. Het besluit op de aanvraag deelt MDF namens het college mee in een beschikking aan de schuldenaar. Dit besluit moet binnen 8 weken na de aanvraagdatum genomen worden en goed gemotiveerd zijn. Als de aanvrager echter eerst zijn aanvraag moet aanvullen met nadere gegevens wordt hiervoor een ‘redelijke’ hersteltermijn geboden, met inachtname van de persoonlijke situatie en omstandigheden van de schuldenaar. Een hersteltermijn schort de beslistermijn op. Als de aanvrager niet tijdig de gevraagde, ontbrekende informatie aanlevert, zal de aanvraag conform de 8
Awb (Algemene wet bestuursrecht) buiten behandeling worden gesteld. Daarmee vervalt de aanvraag, waardoor een eventueel vervolg zal moeten bestaan uit een geheel nieuwe aanvraag. Indien de aanvrager alle noodzakelijke gegevens tijdig heeft aangeleverd en het besluit niet binnen de wettelijke beslistermijn is genomen, kan de Wet dwangsom en beroep in werking treden. Op dit moment kent Zeewolde geen wachtlijsten en wordt iedereen die zich aanmeldt toegelaten. Dit betekent niet dat iedereen geholpen kan worden. Er zijn situaties waarin (voorlopig) niets gedaan kan worden, zie hoofdstuk 4 bij paragraaf maatwerk.
9
Hoofdstuk 3: Schuldhulpverlening in Zeewolde Schuldhulpverlening aan particulieren (natuurlijke personen) wordt in Zeewolde uitgevoerd door MDF (Maatschappelijke Diensten Flevoland). MDF verzorgt naast schuldhulpverlening ook Algemeen Maatschappelijk Werk (AMW) en Sociaal Raadsliedenwerk (SR) voor inwoners van de gemeente Zeewolde. Schuldhulpverlening aan (ex) ondernemers wordt in Zeewolde uitgevoerd door het ZLF (Zelfstandigen Loket Flevoland). In dit hoofdstuk gaan we in hoe de schuldhulpverlening in Zeewolde is vormgegeven en geven we aan wat de stand van zaken is. MDF Schuldhulpverlening In het vorige hoofdstuk gaven we al aan dat het college van burgemeester en wethouders Maatschappelijke Diensten Flevoland (MDF) gemandateerd heeft om aanvragen voor schuldhulpverlening te behandelen en namens het college een besluit te nemen tot toelating of weigering. MDF Schuldhulpverlening biedt hulp aan inwoners van Zeewolde die financiële problemen hebben, problemen die zij niet meer zelf kunnen oplossen. De schuldhulpverlening kan op verschillende manieren vorm krijgen. Welke mogelijkheden er zijn, hangt af van de hoogte van de schulden, de medewerking van de schuldenaar en de opstelling van de schuldeisers. MDF biedt integrale schuldhulpverlening aan. Schuldenaren die zich aanmelden krijgen een gesprek met een budgetconsulent. Indien noodzakelijk wordt er nog tijdens het gesprek een maatschappelijk werker bij gehaald. De bedoeling van het gesprek met de budgetconsulent is om in een korte tijd de situatie van de schuldenaar zo compleet mogelijk in beeld te krijgen. De budgetconsulent inventariseert de schulden en schakelt de maatschappelijk werker in als er problemen zijn op andere gebieden. De budgetconsulent kan ook de sociaal raadsheer inschakelen, deze onderzoekt of de schuldenaar gebruik maakt van de voorzieningen waarop hij recht heeft. Zodra alles in beeld is, wordt in overleg met de schuldenaar het juiste traject ingezet met doelen die haalbaar zijn. Het traject is vrijwillig maar niet vrijblijvend. Dit betekent dat de schuldenaar instemt met de voorwaarden van de schuldhulpverlening.
“Mensen helpen op eigen benen te staan en mee laten doen in de maatschappij. In het bijzonder diegenen die dat door één of meerdere problemen even niet kunnen opbrengen. Zoals kansarme jongeren, eenzame ouderen, slachtoffers van huiselijk geweld en mensen met een zware schuldenlast. Dat is de kerntaak van Algemeen Maatschappelijk Werk.”
Het aanbieden van integrale schuldhulpverlening heeft als doel om mensen boven de 18 jaar met problematische schulden te begeleiden en concrete hulp te bieden, met als resultaat dat zij: 1. financieel zelfredzaam zijn 2. geen schulden meer hebben (de schulden zijn gesaneerd) 3. weten hoe zij in het vervolg soortgelijke problemen kunnen voorkomen 4. wanneer er geen mogelijkheden zijn om de schulden te saneren, zorgt MDF ervoor dat de schuldenaar niet meer aan hun schuldeisers betalen dan wettelijk is toegestaan, zodat er nog geld overblijft om het huishouden te kunnen voeren . Om mensen met problematische schulden te begeleiden en concreet hulp te bieden, heeft MDF Schuldhulpverlening diverse producten en activiteiten, zoals advies en informatie, schuldbemiddeling, afgifte verklaring WSNP (Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen), WSNP bewindvoering, budgetbeheer, inkomensbeheer en beschermingsbewind. Verder biedt MDF
10
Schuldhulpverlening in Zeewolde activiteiten op het gebied van preventie (budgetcursussen) en nazorg (inkomensbeheer). Zie voor een beschrijving van de activiteiten/producten bijlage 1. Naast deze professionele activiteiten en diensten werkt MDF samen met vrijwilligers. Deze vrijwilligers werken vanuit het Interkerkelijk Diaconaal Platform Zeewolde (IDPZ) onder de naam ‘Vrijwilligerswerk Schuldhulpverlening Zeewolde’. De vrijwilligers zijn opgeleid door MDF en slaan de brug tussen MDF en de schuldenaar. De vrijwilliger wordt door MDF gekoppeld aan mensen die ondersteuning nodig hebben met bijvoorbeeld het op orde brengen van de administratie. Hoeveel particulieren schuldhulpverlening vragen is in onderstaande tabel aangegeven. De tabel geeft cijfermatig overzicht van het aantal schuldenaren dat zich heeft aangemeld voor schuldhulpverlening. Hierbij moet worden opgemerkt dat het om aanmeldingen gaat, niet iedere aanmelding leidt tot een schuldenregelingstraject. Zo zijn er ook aanmeldingen die voortijdig worden afgesloten. Dit komt omdat schulden alleen kunnen worden gestabiliseerd of omdat de schuldenaar wordt doorverwezen naar andere instanties zoals verslavingszorg. In onderstaand tabel zijn het aantal inwoners uit Zeewolde dat zich heeft aangemeld voor schuldhulpverlening 2010-2012 en het aantal nieuwe aanmeldingen. Overzicht van de instroom schuldhulpverlening particulieren in Zeewolde 2013 (tot 1 juli) 2012 2011 Dossiers mee uit vorige jaren 145 138 143 Nieuwe aanmeldingen 82 159 165 Totaal 227 297 308 Bron: MDF, jaarverslagen 2012, 2011 en 2010 en de cijfers over de 1e helft van 2013
2010 147 150 297
In 2012 is meer geld geïnvesteerd in de schuldhulpverlening. De resultaten hiervan laten zich inmiddels zien. Op 1 juli 2013 gaan er 134 dossiers mee naar de tweede helft van 2013. Dit betekent dat er 93 dossiers in 2013 zijn afgesloten. Zie voor de overige cijfers van MDF bijlage 2. ZLF schuldhulpverlening Een groot aantal bedrijven en ondernemers verkeert in dermate grote financiële problemen dat ook de schuldhulpverlening wordt ingezet. De schuldhulpverlening aan bedrijven en ondernemers is specialistisch werk. Ondernemers in onze regio kunnen voor schuldhulpverlening terecht bij Zuidweg & partners of Okkerse & Schop advocaten. De gemeentelijke schuldhulpverlening is niet toegankelijk voor zelfstandigen met een nog functionerende onderneming. Indien het voortbestaan van een onderneming in gevaar is vanwege te hoog oplopende schulden zal de zelfstandige veelal bij een bank aankloppen om extra krediet. Als het niet mogelijk is het benodigde extra krediet bij een bank te verkrijgen kan een zelfstandige, indien hij hiervoor in aanmerking komt, beroep doen op het Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004 (Bbz 2004). De Bbz 2004 regeling wordt uitgevoerd door het ZLF (ZelfstandigenLoket Flevoland). De doelstelling van het ZLF is om ondernemers zo lang en zo goed mogelijk hun bedrijf te laten voortzetten, zodat ze in staat worden gesteld in hun eigen bestaan te voorzien. Wanneer een zelfstandige zich via Zuidweg en partners of Okkerse & Schop advocaten bij het ZLF meldt, zal deze in het kader van de bijstandsverlening een onderzoek uitvoeren naar de schuldensituatie van de zelfstandige. Daarnaast zal het ZLF een onderzoek (laten) doen naar de levensvatbaarheid van de onderneming van de zelfstandige. Onderzocht wordt hoe de situatie na bijstandsverlening zal zijn. 11
Indien de onderneming levensvatbaar is kan besloten worden tot het verstrekken van (extra) bedrijfskapitaal, waarmee de schulden worden geherfinancierd. Schuldhulpverlening vanwege problematische schulden is dan niet meer aan de orde. Vanaf 2012 wordt de kapitaalverstrekking in de vorm van een borgstelling gedaan. De zelfstandige leent, met tussenkomst van het ZLF, het benodigde geld bij de bank en de gemeente staat voor deze lening borg. Mocht de zelfstandige niet aan zijn verplichtingen kunnen voldoen, dan zorgt het ZLF ervoor dat de lening wordt omgezet naar een Bbz 2004 krediet. De gemeente kan 75% van het toegekende Bbz 2004 krediet terugkrijgen van het Rijk. Indien de onderneming niet levensvatbaar is, zal voor de zelfstandige vaak geen andere mogelijkheid resten dan het staken van de onderneming. In het geval dat de zelfstandige besluit te stoppen kan hij voor zijn bedrijfsschulden nog tot een periode van ongeveer een jaar na de bedrijfsbeëindiging schuldhulpverlening krijgen. Het ZLF blijft contact onderhouden met Zuidweg & Partners en Okkerse en Schap advocaten over de overgedragen zelfstandigen die voor de Bbz 2004 regeling in aanmerking komen. Zo koppelt Zuidweg & Partners jaarlijks aantallen door met betrekking tot de instroom, zie overzicht hieronder. Overzicht van de instroom Schuldhulpverlening (ex) ondernemers Zuidweg & Partners 2012 2011 Afgeronde trajecten 7 6 - positieve trajecten 6 4 - negatieve trajecten 1 2 Alleen intakegesprek 1 3 Bron: Jaarverslag 2010, 2011 en 2012 van het ZLF
2010 9 8 1 0
12
Hoofdstuk 4: Uitgangspunten In dit hoofdstuk geven we de uitgangspunten van de gemeente ten aanzien van het beleid gemeentelijke schuldhulpverlening. Doelstellingen De gemeente Zeewolde streeft voor de integrale aanpak van schuldhulpverlening een aantal doelstellingen na. Het gaat hierbij om het bevorderen van financiële zelfredzaamheid en zelf organiserend vermogen van de schuldenaar waardoor participeren in de samenleving wordt vergroot en maatschappelijke kosten worden beperkt. De integrale schuldhulpverlening is gericht op beheersbaar maken van schulden. De geboden hulp is afgestemd op de situatie van de schuldenaar. De schuldenaar blijft de probleemeigenaar. Daarnaast is het voorkomen van schulden door middel van preventie en nazorg doelstelling van de gemeentelijke schuldhulpverlening. Activiteiten worden selectief (gericht op doelgroepen) ingezet. Tot slot is de uitvoering van schuldhulpverlening ingebed in aanpalende beleidsterreinen en bij gesubsidieerde instellingen. Beleid Doordat er bij schuldenproblematiek vaak samenhang is met psychosociale problematiek, zijn verschillende organisaties betrokken bij de schuldenaar. Naast maatschappelijk werk en sociale raadslieden, is samenwerking met betrokken partijen zoals verslavingszorg, woningcorporaties, zorgverzekeraars, werkgevers en niet te vergeten de schuldeisers noodzakelijk. Integrale samenwerking waarbij iedere organisatie, van werkgevers tot maatschappelijke partners tot aan de gemeente, doet waar hij goed in is, heeft directe invloed op de effectiviteit van de dienstverlening. Het gaat om het centraal stellen van de klantvraag, een juiste wisselwerking tussen collectiviteit en maatwerk, een adequate opvolging van partijen richting de schuldenaar en het bewerkstelligen van een gedragsverandering bij de schuldenaar. Hiermee sluit de gemeentelijke schuldhulpverlening aan op de visie op het Sociaal Domein die in 2012 is vastgesteld. De visie op het Sociaal Domein richt zich op het een samenleving waarin burgers worden geactiveerd om naar eigen vermogen mee kunnen doen. Zelfredzaamheid en het versterken van de eigen kracht van burgers staan centraal. Voor burgers die ondersteuning nodig hebben is er een vangnet. Oplossingen voor ondersteuning zijn laagdrempelig, op maat en worden integraal opgepakt. Om deze visie vorm te geven richt de gemeente haar sociaal beleid op drie invalshoeken waarin een integrale benadering centraal staat: - beleid gericht op preventie; - beleid gericht op het versterken van de ‘eigen kracht’; - een vangnet op maat voor kwetsbare burgers met een sterk verminderde zelfredzaamheid (fysiek, mentaal, financieel, sociaal). Dit beleidsplan over integrale schuldhulpverlening sluit aan op in het visiedocument genoemde maatschappelijke agenda voor zelfstandig functioneren. Hierin is aangegeven wat we willen bereiken en hoe we dit willen realiseren: We willen bereiken dat zoveel mogelijk burgers (jong en oud) zelfstandig functioneren en tot op een redelijk niveau aan het maatschappelijk leven in Zeewolde kunnen deelnemen, bij voorkeur op eigen kracht maar indien nodig met adequate ondersteuning. Om dit te bereiken gaan we het volgende doen: 1. We realiseren een samenhangende sociale infrastructuur waar de burger met een ondersteuningsbehoefte terecht kan, waar wordt uitgegaan van zelfregie / eigen kracht van de burger (naar vermogen) en de mogelijkheden van het sociale netwerk. 13
2. We bieden laagdrempelige informatievoorziening op alle levensgebieden voor alle burgers. 3. We maken afspraken met onze maatschappelijke partners bij de vormgeving van het ondersteuningssysteem zodat ook zij zich verantwoordelijk voelen voor de beoogde resultaten en de financiële houdbaarheid van dit systeem. Resultaten De wet op de schuldhulpverlening geeft aan dat de resultaten die bereikt worden met schuldhulpverlening worden vastgelegd. De prestatie- en productresultaten worden jaarlijks vastgelegd in de af te sluiten uitvoeringsovereenkomst met MDF. Ook de wijze van rapporteren over de resultaten (zie bijlage 2) staan beschreven in de uitvoeringsovereenkomst. Indien nodig kan de overeenkomst tussentijds aangepast worden. Kwaliteit Om de kwaliteit van de schuldhulpverlening te borgen vragen wij onze schuldhulpverleningsorganisaties te werken volgens de gedragscodes van de brancheorganisatie NVVK. De NVVK (Vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren) hanteert gedragscodes die bindend zijn voor haar leden. Er zijn drie gedragscodes schuldregeling, budgetbeheer en sociaal bankieren. Door te werken met deze gedragscodes is de kwaliteit van de schuldhulpverlening geborgd. Daarnaast wordt gewerkt volgens de modules Schuldhulpverlening Nieuwe Stijl van de NVVK. MDF is actief lid van de NVVK en ook het ZLF werkt volgens de gedragscodes van de NVVK. Het processchema Schuldhulpverlening Nieuwe Stijl NVVK ziet er als volgt uit:
Toelichting bij het schema uit het jaarverslag 2008 van de NVVK: “Als iemand zich meldt bij schuldhulpverlening, wordt er eerst een uitgebreide integrale intake gedaan waarbij niet alleen de financiële maar ook de psychosociale aspecten aan de orde komen. Aan de hand van een probleemanalyse wordt samen met de klant een plan gemaakt waarmee de problemen kunnen worden opgelost. Bij het vinden van een oplossing kunnen de diensten uit het schema worden ingezet maar is er ook ruimte voor oplossingen die de schuldenaar
14
zelf aandraagt. Bij de ene persoon is een aantal coachingsgesprekken voldoende om de financiën weer op de rit te krijgen. Bij andere mensen zijn de financiële problemen ernstiger en is de dienstverlening ook intensiever. In Schuldhulpverlening nieuwe stijl zijn de verschillende vormen van dienstverlening met elkaar in verband gebracht. Eerder waren het meer op zichzelf staande diensten. Het meest optimale aanbod van schuldhulpverlening wordt dan ook bereikt als alle diensten uit het schema kunnen worden ingezet. In Schuldhulpverlening nieuwe stijl is het stabilisatietraject geïntroduceerd. Het stabilisatietraject heeft tot doel financiële rust te creëren. Dat kan door het overnemen van de betaling van de (primaire) vaste lasten via budgetbeheer of het beschermingsbewind. Ook is het mogelijk dat de schuldenaar ondersteuning krijgt in de vorm van bijvoorbeeld budgetcoaching en begeleiding door maatschappelijk werk (flankerende hulp). Het uitgangspunt bij het oplossen van de schulden blijft de volledige afbetaling van alle schulden op eigen kracht of met herfinanciering. Lukt dat niet dan kan een oplossing worden gevonden met behulp van een saneringskrediet of een schuldregeling. De financiële rust als gevolg van het stabilisatietraject draagt bij aan de slagingskans van de schuldregeling.” Wachttijd Zeewolde kent op dit moment geen wachtlijst. De intakegesprekken kunnen na melding direct worden ingepland. De raad heeft tot 1 januari 2015 extra middelen ter beschikking gesteld om geen mensen op de wachtlijst te hoeven zetten. De extra inzet wordt gedaan om een wachtlijst, die door de economische crisis ontstaat, te voorkomen . Het maximaal aantal weken dat de gemeente nastreeft om het eerste gesprek waarin de hulpvraag wordt vastgesteld te voeren met een persoon die zich tot het college van burgemeester en wethouders heeft gewend voor schuldhulpverlening valt binnen de door de wet bepaalde tijd. Dit betekent dat een eventuele wachttijd tussen aanvraag en eerste (intake) gesprek plaats vindt binnen het wettelijk termijn van 4 weken. Bij crisismeldingen van dreigende ontruiming of het afsluiten van de nutsvoorzieningen worden met voorrang geholpen en bedraagt niet meer dan 3 werkdagen. De wet eist dat de gemeente specifiek beleid vaststelt over de werkwijze van schuldhulpverlening bij gezinnen met kinderen en schulden. Hoewel er nu geen wachtlijsten zijn, zal indien dit wel aan de orde is, bij de aanmelding voor schuldhulpverlening en het inplannen van een integrale intake gesprek wordt voorrang gegeven aan gezinnen met minderjarige kinderen en schulden. De maximale wachttijd voor een intakegesprek wordt bepaald op 1 week. Maatwerk Ondanks dat we de nadruk op de zelfredzaamheid van mensen leggen, blijft er altijd een groep mensen over die verdere ondersteuning nodig heeft. Afhankelijk van de competenties en vaardigheden van de schuldenaar dient hulp op maat geleverd te worden. Een steeds groter deel van de mensen die een beroep doen op de schuldhulpverlening kampt met meerdere problemen, zoals psychische of psychiatrische problemen, werkloosheid, relatiebreuk, verslaving of ziekte. Een groot gedeelte van de mensen dat zich meldt bij de gemeente voor ondersteuning op het gebied van schulden heeft contact met een andere vorm van hulpverlening. Indien er, vanwege andere problematiek, geen schuldenvrije toekomst mogelijk is, wordt onderzocht wat het hoogst haalbare is. Dit kan bijvoorbeeld stabilisatie van de financiële situatie zijn. Hierbij kan de schuldenaar bijvoorbeeld in het budgetbeheer worden opgenomen zodat doorbetaling van de vaste lasten zeker is en eventuele huisuitzetting wordt voorkomen. Indien aan de orde, zal geprobeerd worden de schuldenaar over te dragen aan andere vormen van hulpverlening, bijvoorbeeld de verslavingszorg, voor verdere begeleiding van zijn probleem.
15
In het volgende overzicht worden groepen schuldenaren ingedeeld naar de hulp die ze kunnen krijgen: (on)regelbare schulden versus (on)regelbare schuldenaren Regelbare schuldenaar Schuldsituatie is op te lossen Regelbare schulden met schuldhulpverlening. Het doel is een duurzame schuldenvrije toekomst. Onregelbare schulden Schuldsituatie is alleen te stabiliseren.
Onregelbare schuldenaar Mogelijkheden hangen af van het individuele dossier. Soms is stabilisatie mogelijk, soms is er geen oplossing. Gemeentelijke schuldhulpverlening kan niets of nauwelijks iets betekenen.
Ter verduidelijking een korte definitie van de vier gepresenteerde termen: - regelbare schuldenaar: schuldenaar houdt zich (met hulp) aan afspraken en is gemotiveerd. - regelbare schulden: alle schulden komen in aanmerking voor een schuldregeling. Er zijn geen schulden waarbij (door juridische procedures) de hoogte van de vorderingen onduidelijk is. - onregelbare schuldenaar: schuldenaar houdt zich niet aan afspraken en is niet gemotiveerd. Andere diensten worden erbij betrokken, zoals de gezinscoach of maatschappelijk werk. - onregelbare schulden: er zijn schulden die niet voor een schuldregeling in aanmerking komen of waarvan, door juridische procedures, de hoogte van de vorderingen onduidelijk is. De schuldenaar wordt doorverwezen naar andere organisaties zoals verslavingszorg. Schuldhulpverlening afstemmen op het hoogst haalbare in het individuele geval betekent dat er geen te hooggespannen verwachtingen worden gecreëerd bij schuldenaren en schuldeisers. Het betekent ook dat er geen geld wordt gestoken in nutteloze trajecten. Het gevolg is dat de schuldhulpverlening effectiever en efficiënter wordt. Het betekent ook dat goed wordt gekeken naar wat wel kan worden gedaan. Hiervoor is samenwerken met andere disciplines binnen het sociaal domein nodig. Nazorg en preventie Een andere doelstelling van gemeentelijke schuldhulpverlening is het voorkomen van schulden door preventie en nazorg. Nazorg betekent dat mensen ook na een schuldhulpverleningstraject op steun kunnen blijven rekenen. Budgetbeheer is een vorm van nazorg en heeft als doel dat mensen niet opnieuw schulden maken. Voor sommige mensen is dit nodig, voor anderen niet. Indien iemand structureel niet in staat is om uit de schulden te blijven en hiervoor structureel hulp nodig heeft kan budgetbeheer een uitkomst zijn. In de Visie op het Sociaal Domein (zie p. 12) is aangegeven dat het gemeentelijk beleid gericht is op preventie. Preventie betekent voorlichting en opleiding. Voorlichting voor een brede en algemeen publiek in de vorm van publicaties op de gemeente website en de gemeentepagina in de Zeewolde Aktueel. Van preventie gaat echter ook een aanzuigende werking uit. Daarom zet de gemeente preventie instrumenten selectief en gericht op een doelgroep in. MDF kan een profiel opstellen van de risicogroepen in Zeewolde. Op basis van deze analyse kunnen passende maatregelen worden gezocht om de doelgroep te bereiken. Dit kan bijvoorbeeld voorlichting zijn op scholen met het cash flow toneelstuk waarbij exclusief jongeren worden bereikt. Het voorstel is dan ook dat de gemeente passende preventiemaatregelen inzet op basis van het profiel van de risicogroepen.
16
Hoofdstuk 5: Financiën In dit hoofdstuk gaan we in op het investeren in schuldhulpverlening loont. Dit doen we aan de hand van een onderzoek dat in 2011 is gedaan door Dr. Nadja Jungmann, lector Schulden en incasso bij de Hogeschool van Utrecht. Vervolgens gaan we in op de financiering van de schuldhulpverlening in Zeewolde. Schuldhulpverlening loont Gemiddeld is het rendement van schuldhulpverlening twee keer zo hoog als de kosten. Dit is de conclusie van het rapport Schuldhulpverlening loont!1 In 2011 heeft onderzoekster Nadja Jungmann samen met collega’s van de Hogeschool Utrecht en onderzoekers van Regioplan vijf afzonderlijke kosten-baten analyses uitgevoerd in zorgvuldig geselecteerde gemeenten. Gemiddeld gaven de onderzochte organisaties aan schuldhulpverlening € 1,4 miljoen uit per 100.000 inwoners. Daarmee voorkwamen zij gemiddeld genomen een bedrag van € 3,2 miljoen aan uitgaven op andere beleidsterreinen. In de vijf afzonderlijke kosten-baten analyses varieerden de baten van een verhouding van 1:1,70 euro tot 1:2,60 euro. Hiermee wordt bedoeld dat de gemeente met het laagste rendement voor elke euro die zij besteedde aan schuldhulpverlening op een aanwijsbaar aantal andere plekken c.q. beleidsterreinen € 1,70 aan kosten bespaarde. Kortom, elke euro die gemeenten besteden aan schuldhulpverlening, leidt tot gemiddeld € 2,00 aan kostenbesparing op andere plekken. Tabel 1 geeft een overzicht, per 100.000 inwoners, van de verhouding tussen de kosten en baten en de plekken waar de baten vallen (lees kosten worden voorkomen). Gemiddeld
Min
Max
Kosten
1.405.000
1.169.000
1.591.000
Baten
3.260.000
2.727.000
3.864.000
Bespaarde kosten WWB
1.442.000
1.133.000
1.886.000
Bespaarde kosten WW
586.000
434.000
664.000
Bespaarde kosten dakloosheid (zorg en veiligheid)
509.000
279.000
913.000
Bespaarde kosten huisuitzettingen
396.000
215.000
811.000
Bespaarde kosten Maatschappelijke opvang
169.000
92.000
317.000
Bespaarde kosten afsluiten gas water licht
94.000
47.000
179.000
Bespaarde kosten maatschappelijk werk
31.000
18.000
47.000
Bespaarde kosten GGZ
24.000
15.000
39.000
9.000
5.000
12.000
Bespaarde kosten betalingsregelingen woningcorporaties
Wanneer we de bovenstaande cijfers delen door vijf (ongeveer 21.000 inwoners), kunnen we deze op de Zeewoldense situatie plaatsen. Omdat de integrale schuldhulpverlening niet los gezien kan worden van sociale raadsliedenwerk is deze meegenomen in de kosten. Immers de sociale 1
Schuldhulpverlening loont! Een onderzoek naar de kosten en baten van schuldhulpverlening’ (Regioplan, Hogeschool Utrecht, juli 2011).
17
raadslieden zitten aan de begin van het schuldhulpverleningstraject, zij onderzoeken of de schuldenaar gebruik maakt van alle voorzieningen die het inkomen verhogen. In Zeewolde werden in 2012 de volgende middelen ingezet: Kosten 2012 Sociale raadslieden Schuldhulpverlening Totaal
Regulier budget € 13.597,00 € 93.047,00 € 106.644,00
Bestemmingsreserve € 18.040,00 € 81.494,00 € 99.534,00
Totaal € 31.637,00 € 174.541,00 € 206.178,00
De totale kosten van het reguliere budget en de bestemmingsreserve in 2012 bedroeg: € 206.178,00. Investeren in schuldhulpverlening betekent dat er geen wachtlijsten zijn en schuldenaren snel op maat hulp krijgen. Zo worden maatschappelijke kosten op aanpalende beleidsterreinen beperkt. De baten op de aanpalende beleidsterreinen zijn dan volgens onderzoek van Jungmann uitkomen op gemiddeld € 478.840,00. Financiering Voor de uitvoering van de beleidsnota integrale schuldhulpverlening 2014-2018 zijn naast de reguliere begroting extra middelen nodig. Deze middelen zijn nodig om de extra vraag naar schuldhulpverlening, die vanwege de economische recessie is ontstaan, in behandeling te nemen. In 2012 heeft de raad hiervoor extra middelen in de vorm van een bestemmingsreserve beschikbaar gesteld, het resultaat hiervan is dat er tot nu toe geen schuldenaren op een wachtlijst hoefden te worden geplaatst. Voor 2014 zijn er nog voldoende extra middelen beschikbaar. De verwachting is dat de gevolgen van de economische recessie in 2015 nog niet voorbij zijn, daarom zullen ook in 2015 nog extra middelen nodig zijn. Het voorstel is om de gemeenteraad te vragen om extra middelen toe te voegen aan de bestemmingsreserve schuldhulpverlening en eind 2015 de situatie te heroverwegen voor de jaren 2017 en 2018.
18
Bijlage 1: Producten MDF schuldhulpverlening Beschrijving uit De Fundering 2012 over de producten/activiteiten van MDF: Advies en informatie Inkomen repareren Veel cliënten hebben te weinig inkomsten waardoor zij in de schulden blijven komen. Wij adviseren over de mogelijkheden om het inkomen weer op peil te krijgen. Schulden regelen. Soms kan MDF Schuldhulpverlening nog niets doen of niets meer doen om de schulden van de cliënt te regelen. Dan geeft MDF advies wat de cliënt aan zijn/haar schuldeiseres kan laten weten of wij geven een voorbeeldbrief mee die de cliënt dan zelf aan schuldeisers kan sturen. Betalingsregeling. Een aantal cliënten kan alle schulden voor 100% betalen. MDF Schuldhulpverlening adviseert over een betalingsregeling met alle schuldeisers en bemiddelt zo nodig. De cliënt kan mogelijk zelf deze betalingsregeling uitvoeren. Praktische tips en adviezen. MDF geeft ook tips over zakgeld, kostgeld en over het voorkomen van schulden. Afgifte verklaring WSNP Wanneer onvoldoende schuldeisers willen meewerken aan een schuldregeling of bemiddeling dan kan er bij de Rechtbank Wettelijke schuldsanering (WSNP) aangevraagd worden. Daarbij moet een verklaring worden overgelegd, waaruit blijkt dat er geen minnelijke regeling mogelijk is. De rechter beoordeelt of de cliënt wordt toegelaten. MDF-Schuldhulpverlening is door de gemeenten (Lelystad, Dronten en Zeewolde) gemandateerd om de Afgifte verklaring WSNP uit te voeren. Deze verklaring is een voorwaarde om Wettelijke Schuldsanering aan te vragen. In de afgifteverklaring WSNP wordt beschreven wat het inkomen van de cliënt is en welke schulden de cliënt heeft en dat er geen overeenkomst op basis van schuldbemiddeling mogelijk was. Aan de WSNP zijn voorwaarden verbonden, zie verder onder WSNP. Betalingen uitvoeren en overleggen met de cliënt Bij budgetbeheer gaan de cliënt en MDF een overeenkomst aan over de besteding van het inkomen van de cliënt. Om te zorgen dat het inkomen bij MDF op de (speciale) rekening komt, machtigt de cliënt zijn/haar werkgever (of uitkeringsinstantie) om het inkomen over te maken naar MDF. Beschermingsbewind Beschermingsbewind is een beschermingsmaatregel voor meerderjarigen die hun eigen financiële belangen niet goed (meer) kunnen behartigen. Bijvoorbeeld door lichamelijke of geestelijke beperkingen, problematische schulden of psychosociale problemen. De kantonrechter kan, op verzoek, een onderbewindstelling uitspreken. Niet de persoon zelf wordt onder bewind gesteld, maar zijn geld en goederen. De cliënt blijft volledig handelingsbekwaam. De kantonrechter stelt een beschermingsbewindvoerder aan. De bewindvoerder neemt de verantwoordelijkheid voor geld en goederen van de cliënt over en regelt zijn zaken. De bewindvoerder ontvangt hiervoor een door de rechter vastgestelde vergoeding. De activiteiten die vallen onder beschermingsbewind zijn: Aanvragen van het beschermingsbewind 19
Inkomensreparatie De financiën regelen, inclusief belastingaangifte De vaste lasten betalen, zoals huur en energie Contacten onderhouden met instellingen zoals de verhuurder, de zorgverzekeraar, de belastingdienst en de uitkeringsinstantie. Uitkeringen, huur- en zorgtoeslag en andere toeslagen en voorzieningen aanvragen. Bijzondere bijstand en kwijtschelding gemeentelijke en waterschapsbelastingen aanvragen Betalingsregelingen treffen bij beheersbare schulden Stabiliseren van de situatie bij problematische schulden Jaarlijks rekening en verantwoording afleggen bij de kantonrechter
Bewindvoering in het kader van de WSNP. Net als bij een minnelijke regeling moet de cliënt de vaste lasten doorbetalen en er voor zorgen dat hij/zij geen nieuwe schulden maakt. Gedurende minstens 12 maanden wordt een postblokkade opgelegd. Dit betekent dat alle post die de cliënt ontvangt eerst naar de bewindvoerder WSNP wordt gezonden. Daarnaast wordt de cliënt opgedragen om regelmatig aan te tonen dat hij zich aan de voorwaarden van de WSNP houdt. Al deze informatie gebruikt de bewindvoerder voor de periodieke verslagen die aan de rechtbank worden uitgebracht. Als de cliënt zich drie jaar aan de regels van de WSNP heeft gehouden zal de bewindvoerder in een eindverslag aan de rechtbank de cliënt voordragen voor een schone lei. In de eindzitting zal de rechter een besluit nemen of de schone lei wel of niet verleend wordt. Budgetbegeleiding Een aantal cliënten wil leren beter rond te komen met hun inkomen, leren hun vaste lasten en uitgaven te betalen zonder nieuwe schulden te maken. MDF laat cliënten zien hoe zij hun huishouden financieel kunnen opzetten en hun uitgaven in overeenstemming kunnen laten komen met de inkomsten . Voor een aantal cliënten blijkt dat te moeilijk, zij hebben het nodig dat iemand dat voor hen doet en blijft doen zodat zij iedere week weten wat zij kunnen uitgeven en dat voor betaling van de vaste lasten wordt gezorgd. Voor hen is er de mogelijkheid van Budgetbeheer. Budgetbeheer Bij budgetbeheer gaan de cliënt en MDF een overeenkomst aan voer de besteding van het inkomen van de cliënt. Om te zorgen dat het inkomen bij MDF op de (speciale) rekening komt, machtigt de cliënt zijn/haar werkgever (of uitkeringsinstantie) om het inkomen over te maken naar MDF. De besteding van het inkomen wordt vastgelegd in een budgetplan. Op grond hiervan worden maandelijks de vaste lasten betaald en er wordt gereserveerd voor niet-maandelijkse betalingen. In het budgetplan is ook de maandelijks reservering voor de aflossing aan de schuldeisers opgenomen. Inkomensbeheer Bij inkomensbeheer gaan de cliënt en MDF een overeenkomst aan over de besteding van het inkomen van de cliënt. Om te zorgen dat het inkomen bij MDF op de (speciale) rekening komt, machtigt de cliënt zijn/haar werkgever (of uitkeringsinstantie) om het inkomen over te maken naar MDF. De besteding van het inkomen wordt vastgelegd in een budgetplan. Op grond hiervan worden maandelijks de vaste lasten betaald en er wordt gereserveerd voor niet-maandelijkse betalingen. In het budgetplan is ook de maandelijks reservering voor de aflossing aan de schuldeisers opgenomen.
20
Schuldbemiddeling MDF Schuldbemiddeling houdt in dat de budgetconsulent met de cliënt en al zijn schuldeisers onderhandelt over een zogenoemde minnelijke regeling. Een regeling houdt in dat de cliënt drie jaar lang al zijn inkomen boven ongeveer 95% van de bijstandsnorm reserveert (spaart) zodat deze reservering aan de schuldeisers kan worden uitgekeerd. De schuldeisers schelden het restant van de schuld na uitbetaling van het gespaarde bedrag kwijt. Een minnelijke regeling vraagt van de cliënt een inspanning, en ook van de schuldeisers. Voorwaarde voor een minnelijke regeling is dat de cliënt budgetbeheer accepteert.
21
Bijlage 2 : Cijfers MDF Jaarcijfers Hieronder staan de jaarcijfers van de schuldhulpverlening in de gemeente Zeewolde. Jaarcijfers MDF Schuldhulpverlening 2012 Algemeen Dossiers mee uit 2011 Nieuwe aanmeldingen 2012 Totaal
Dossiers in behandeling 2012 138 159 297
Lopende dossiers per 31 december 2012 Aanvraagformulier nog niet retour Dossiers tussen screening en start traject Lopende trajecten Totaal (mee naar 2013)
8 0 137 145
Afgesloten dossiers in 2012 Formulier niet retour na 3 weken Niet verschenen op intake Eigen bedrijf Cliënt stopt met traject Cliënt is verhuisd / overleden Cliënt verleent onvoldoende medewerking Minnelijke regeling afgerond Betalingsregeling afgerond Wettelijke regeling afgerond Informatie en Advies Budgetbegeleiding afgerond Totaal
7 0 2 1 5 14 0 10 19 82 12 152
Overig Intakes Afgifte verklaring WSNP
166 41
Budgetbeheer Mee uit 2011 Nieuwe dossiers Afgesloten dossiers Mee naar 2013
74 18 34 62
Bron: Jaarverslag 2012 van MDF
22
Jaarcijfers MDF Schuldhulpverlening 2011 Algemeen Dossiers mee uit 2010 Nieuwe aanmeldingen 2011 Totaal
Dossiers in behandeling 2011 143* 165* 308
Lopende dossiers per 31 december 2011 Formulier niet retour binnen 3 weken en Dossier gesloten Formulier nog niet retour Diensten Spreekuren Intake Resultaat intake eenmalig advies Eigen bedrijf Crisisinterventie Minnelijk traject Intakefase Betalingsregeling Opzetten schuldregeling Schuldregelingsadvies Cliënt stopt traject Client is verhuisd/overleden Geen medewerkering cliënt Budgetbegeleiding in WSNP en andere regelingen Inkomensbeheer** Totaal Budgetbeheer Afgifte verlaring
23 8
48 * 176* 24 2 16* 23 32 36 27 35 8 8 15 65 2 308 108* 12*
34
* Deze getallen tellen niet mee in de totaaltelling van het aantal cliënten, zij tellen echter wel mee in de productafspraken met de subsidiënt. ** “Inkomensbeheer” is budgetbeheer aan cliënten die na hun schuldregeling ondersteuning nodig hebben om recidive te voorkomen. De zogenaamde instellingsgebonden cliënten krijgen de keuze om of te gaan betalen voor hun inkomensbeheer of over te gaan naar beschermingsbewind.
Bron: Jaarverslag 2011 van MDF
23
Jaarcijfers MDF Schuldhulpverlening 2010 Algemeen Dossiers mee uit 2009 Nieuwe aanmeldingen 2010 Totaal
Dossiers in behandeling 2010 147 150 296
Lopende dossiers per 31 december 2010 Formulier niet retour binnen 3 weken en Dossier gesloten Formulier nog niet retour Diensten Spreekuren* Intake* Resultaat intake Niet veschenen op intake Eigen bedrijf Begeleiding wachtlijst Crisisinterventie Minnelijk traject Intakefase Betalingsregeling Opzetten schuldregeling Schuldregelingsadvies Minnelijke regeling niet mogelijk en over naar WSNP Cliënt stopt traject Cliënt is verhuisd/overleden Budgetbegeleiding in WSNP en andere regelingen
Totaal Budgetbeheer* Inkomensbeheer** Afgifteverklaring WSNP
25 6
178* 4 3 24 4 57 24 21 56 20 21 4 55
296 97 10 46
* Deze getallen tellen niet mee in de totaaltelling van het aantal cliënten, zij tellen echter wel mee in de productafspraken met de subsidiënt. ** Inkomensbeheer is een verbijzondering van budgetbeheer, vermeld wordt hier het extra aantal uren dat aan instellingsgebondencliënten in de begeleiding van hun budgetbeheer wordt verleend.
24
