de piste in | > reisverslag
3.500 kilometer fietsen door Oost-Turkije, Georgië, Azerbeidzjan en Armenië
“Een magische reis om nooit meer te vergeten” In de herfst van 2006 ondernam ik, zoals elk jaar, een reis met de fiets. Gepakt en gezakt met de meest noodzakelijke spullen, wat kleren, een tent en vooral mijn fotocamera. Het doel van mijn reizen is telkens een mooie reportage maken over de streek, al geniet ik nog het meest van gewoon onderweg zijn. Ik nam het vliegtuig naar Oost-Turkije en fietste ongeveer 3.500 kilometer vanuit Trabzon bij de Zwarte zee tot in Baku, de hoofdstad van Azerbeidzjan, aan de Kaspische zee én terug. › TEKST EN FOTOGRAFIE KOEN DEGROOTE
Koen Degroote:
Duizenden kilometers fietsavontuur
Koen Degroote is een fervent fietsreiziger. Tijdens zijn tochten maakt hij foto’s, tekeningen en teksten van zijn belevenissen. Hij studeerde fotografie aan de Academie van Gent. “Mijn beelden zijn niet zomaar vakantiekiekjes, maar een realistische documentaire van de landen die ik bezoek”, zegt Koen. “Mijn fiets brengt me telkens zo dicht bij de plaatselijke bevolking, dat ik niet
64 | Grinta!
meer zonder hem op reis zou willen. Toen ik als 19-jarige vanuit Vlaanderen vertrok naar Denemarken, wist ik niet dat het later zulke proporties zou aannemen...” Met uitzondering van de Vogezen, fietst Koen elk jaar 1 tot 2 maanden een rit tussen 2.000 en 3.000 km. Zo reisde hij tussen 1997 en 2007 achtereenvolgens in onder meer Denemarken, Frankrijk, Litouwen, Noorwegen-Zweden, Polen, ChiliArgentinië, Italië, Ierland, Roemenië, Hongarije en Turkije.
D
eze maal viel mijn oog dus op de Kaukasus, tussen de Zwarte en de Kaspische Zee. Het waren vooral de hoge bergtoppen die mij naar ginder brachten. Etnische onlusten in de jaren negentig tussen de Georgiërs en de Russen en tussen Azeri-Turken en Armeniërs hadden ervoor gezorgd dat dit land slechts met mondjesmaat werd bezocht. Jammer, want de uit rotsen uitgehouwen steden in Georgië, de oude Armeense kerkjes op idyllische heuvelruggen of de ommuurde hoofdstad van Azerbeidzjan zijn maar enkele redenen om deze reis zeker niet uit te stellen. Een reis vol magische bergen en immense gastvrijheid. Wat begon als een stap in het onbekende werd een reis om nooit meer te vergeten.
< De bergflank van de Kazbek in Georgië op de grens met Rusland. Vamo, hier met het portret van Stalin, woonde vroeger aan de andere kant van de grens.
Bij koewachters in Oost-Turkije In het stadje Ardanuc merkte ik verwonderde blikken. De inwoners vonden het een gek plan om via deze bergweg naar Ardahan te fietsen, maar ik was al op weg... In het volgende bergdorpje kwam ik enkele koewachters tegen. Voor ik het wist, zat één van hen al op mijn fiets en zat ik met zijn koe bij mij. Langzaam gaf ik mij over aan het onbevangene van de reis. Op het dorpspleintje bij de moskee kocht ik in het winkeltje een blik frisdrank. Ondertussen werd er gauw een telefoontje gepleegd. De koewachters wilden mijn komst melden een baantje hogerop bij Omer en Guwen, twee andere koewachters die nog thuis waren. Hun moeder verwelkomde mij. Samen met de zus en de grootvader aten we rijst met bonen aan een laag rond tafeltje, zittend op tapijten. Hun Engels was even slecht als mijn Turks, maar het onthaal was er niet minder om. Zij lachten om mijn tocht en ik lachte van vermoeidheid. De familie ging vroeg slapen. Hun huis was tegen de steile heuvelrug gebouwd. De living waar we gegeten hadden, was de mooiste kamer. De
andere, waar de slaapkamers waren, bevonden zich boven de slaapkamers van de koeien. Het toilet was dus gewoon een gat in de vloer, waar je beneden de koeien kon zien... De nacht viel vroeg en om 6 uur gingen de koewachters weer op pad. Ik trok een eindje met hen mee, nam afscheid van de moeder en van Ömer en Guwen. Ik begon eenzaam aan een bergtop. De baan werd alsmaar slechter en steiler naar de top toe. Toch was het een prachtige ochtend en genoot ik met volle teugen van de kleine Kaukasus. Na de rotsige ochtendrit schrok ik van honden langs de kant van de weg. Gelukkig hielden de herders ze in bedwang. Anders hadden de honden mij, in plaats van ik de berg, verslonden. Ik bereikte een boomloze vallei die mij aan de steppelanden in Azië deed denken. Op het einde van de vallei lag de laatste grote Turkse stad voor ik Georgië binnenreed.
Back in my lovely Georgië
Ook al snotter ik hier in Tbilisi mijn Turkse papieren zakdoeken vol met slijmen uit het koude Armeense hoogland, ik ben echt blij terug in de Georgische hoofdstad te zijn. Ik verblijf er
bij Kurka, zijn twee broers en zijn zus in één van de vele huizenblokken aan de rand van de stad. Gisteravond bij het binnenrijden van de stad verwelkomde Kurka mij op het einde van de weg vanuit Marneuli. Het was een hachelijke onderneming om in het donker op een weg vol putten en bulten de laatste heuvelrug op te klauteren en nadien de stad aan de rivier in te duiken. Mijn paardje was terug volgeladen, omdat ik heel mijn hebben en houden, dat ik bij Kurka’s huis tegen de Armeense grens gedeeltelijk achterliet, weer meenam. Elke bult deed mij nog meer wiegen. Ik zou hier op die bruuske wegen zeker niet in slaap vallen, maar kon een bed best gebruiken. Ik was die ochtend vanuit de onvergetelijk schone Debed-vallei in het Noorden in één ruk tot hier gefietst. Ook al hadden Armeense onbekenden mijn kilometerteller afgebroken, ik had zeker de magische twee nullen die dag overschreden. Fier nam Kurka mijn fiets over aan de hand, om via een spoorweg verder te gaan. Af en toe moesten we langs de kant springen, wilden we levend zijn wijk nabij Mokouprospekti bereiken. Ik werd verwelkomd door zijn broers, Grinta! | 65
< Op een kerkhof in een Armeens dorpje speelt een jongetje voetbal. De nis in de kerkruïne is zijn goal.
< Rahila, de tante van Tural, met haar portret van toen ze 20 jaar was. Een Armeense schilder had haar toen vereeuwigd.
< Twee Armeense meisjes groeten Koen onderweg.
< Deze bergstreek in Ardahan (Oost-Turkije), met toppen tot 2.500 m hoog, wordt de kleine Kaukasus genoemd.
zus, schoonzus en kinderen. Zoontje Nodar was blij toen ik hen een van bamboe gemaakte duduk schonk. Met zijn trom zorgde hij voor animatie tijdens het avondmaal. We aten een soort ravioli, gevuld met vlees. Die avond ging ik samen met Dato, Kurka’s broer, op bezoek bij Nato, de dochter van de wijnboer in Kakheti, een herinnering van lang geleden... Toevallig was er voor haar zus een verjaardagsfeestje. Er werd veelvuldig getoast. Echt gevaarlijk voor een eenzame reiziger en fietser... Wie naar de Kaukasus reist, is gewaarschuwd.
Gastvrijheid in Azerbeidzjan
Na mijn eerste nacht in een gastkamer in Seki, zocht ik in de ochtend Tural terug op. Ik had deze vriendelijke jongen de dag voordien ontmoet. Hij wist zowaar dat onze Belgische Botrange 694 m hoog is. Samen bezochten we die dag het prachtige paleis met twee reusachtig grote bomen. Het klikte zo goed tussen ons dat ik niet zomaar verder kon gaan. Die avond was ik bij hem te gast. Hij vertelde zijn verhaal, hoe het 66 | Grinta!
is om Azeri te zijn in Iran en hoe hij vluchtte naar betere oorden. Zijn oom was gesneuveld in de eerste Karabachoorlog, tussen Azeri’s en Armeniërs. Tural gruwelde van mijn camera toen hij de foto’s van een Armeense familie uit Gent zag. Er zijn hier uitersten: van heel lieve mensen tot heel onvriendelijke mensen. Zo is er altijd een beetje strijd. Die avond bijvoorbeeld maakte de man van het gasthuis er een probleem van dat ze zijn gast hadden afgepakt. De man eiste dat ik het geld voor de nacht zou betalen, hoewel ik van plan was bij Tural te logeren. Ik was blij dat ik bij hen te gast mocht zijn, al moest ik Tural echt bedaren. Hun haat is ondoorgrondelijk, hun liefde ook. De volgende ochtend stond ik samen met de familie al rond 5 uur op, want het was Ramadan. Dan eten ze hun ontbijt voor dag en dauw. Tijdens de dag eten ze niets, maar ’s avonds rond 20 uur gaan ze terug rond de tafel zitten. In de Ramadan zou geen enkele moslim een rit winnen... Mijn religie is de fiets. We namen afscheid en ik vertrok in de schemerochtend op weg naar Qebele.
De “velo-droom” in Azerbeidzjan?
Nog heel even was ik in Azeri-land, op weg naar Armenië, via een klein Georgisch ommetje. Al vertel ik dit best niet tegen mijn Azerische vrienden... Na de Karabach-oorlog van de jaren 90 bloedt de wonde nog steeds hevig. Zo moest ik via Georgië het buurland bereiken. Er was anders geen doorkomen aan. Het was een verschrikkelijke ommeweg van honderden kilometers. Fietsen dus maar. In Baku had ik het geluk in Hotel Velotrek te kunnen verblijven. Is het niet de droom van elke wielertoerist om op het keerpunt van zijn reis in het hotel bij de wielerpiste te slapen? Al heb ik hier in Azerbeidzjan nog maar weinig fietslustigen ontmoet! Mijn stalen ros kon na duizenden putten en bulten in de wegen wel een opknapbeurt gebruiken. Bij de piste kon dat. De coach-verzorger-technieker van een vrouwelijke wielrenster - die zwetend op rollen in de herstelplaats tussen olie en vet aan het trainen was - zorgde voor een nieuwe ketting en regelde mijn versnelling. Met een dolgedraaid tandwiel zou ik
< Een cowboy tussen de buffels in Azerbeidzjan.
< Davit en Guram poseren fier voor de camera in Pasanauri. Let op het Vlaamse koerstruitje van Davit . In Georgië kennen ze Museeuw en Boonen.
Trabzon echt niet bereiken. Over de prijs zwijg ik maar, want waar ze kunnen, pikken onze Azeri-vrienden graag een graantje mee. Vanuit Baku reed ik naar de Azerische vlakte, langs de grens met Iran. Ik haalde er mijn beste rennersbenen boven. Ja, de Azeri’s zijn een vermoeiend volkje voor een eenzame fietser als ik, maar tegen de grens met Iran nam het serieuze proporties aan... Ik moest goed overwegen waar ik zou stoppen, want al snel stonden ze met een bende kijklustigen rond mij. Mochten ze kunnen, ze waren met zijn allen in één van mijn fietstassen gekropen.
Armenië - Belgie 5 – 0
Ik was vijf weken te laat in Yerevan, de hoofdstad van Armenië, om onze Rode Duivels te zien spelen op de Armeense grasmat. Maar niet getreurd, ik viel van het ene geluk in het andere. I love the Armenian people. Ook al bereikte ik de hoofdstad in de hutsende regen, ik kon er zalig genieten van een warm onthaal bij Vahagn thuis in één van de vele grauwe appartementen van
< De druivenoogst in Kakheti in Georgië. ??,
de stad. Misschien is Yerevan wel de minst pittoreske hoofdstad van de drie Kaukasus-landen, maar het bezoek loonde toch de moeite. Er wonen immers prachtige mensen. De verhalen van Vahagn leken zo goed op mijn verhalen, dat ik hier echt vergat hoe ver ik van huis wel was. Vahagn is een artistieke duizendpoot en weet van alles wat, van Photoshop tot pottenbakken. Zijn grootvader is archeoloog, zijn mama speelt piano. Derekh, de broer van Vahagn, nam een interview van mij af over mijn fietsreis. Enkele dagen later was ik op de Armeense radio te horen! De tijd was veel te kort in Yerevan. Ik vertrok op weg naar Albert en Lala’s familie hier even buiten de stad. Via Aron, een vriend van Jerome, een klasgenoot, leerde ik deze Armeense mensen kennen in Gent. Ik reed verder richting Artuur in Massis, een plaatsje even buiten de hoofdstad.
Het einde van de reis
Na ongeveer 3.500 kilometer gewroet te hebben op wegen vol stof en stenen voelde ik me enigszins voldaan. Hoewel, als ik terugdenk aan die solo-
vlucht van 200 kilometer van Batumi tot hier in Trabzon... Ik denk ook nog wel eens aan die slechte kaart van Turkije. Het aantal kilometer lag telkens weer veel hoger dan mijn kaart aangaf. Op een 50-tal kilometer van Trabzon was mijn pijp haast volledig uit. Toen ik een weinig later de lichtjes van Trabzon zag, kriebelde een euforisch gevoel door mijn hele lijf. Bij het vertrek twee maanden eerder vond ik Trabzon gezellig rommelig, maar na mijn tocht door de Kaukasus vond ik het eigenlijk allemaal best proper. Met een gezonde schrik was ik twee maanden eerder vertrokken naar Georgië, Armenië en Azerbeidzjan. Die namen alleen al! Maar mijn tocht was een weg vol rozen. Ik heb ervaren hoe sommige auteurs, voor de dramatiek van hun verhaal, de dingen erger voorstellen dan ze zijn. Hoe consulaten en reisgidsen soms overdrijven als ze het hebben over veiligheid. Ik kan dit zeggen omdat ik er bijna twee maand ben geweest en er mijn hart verloren heb... n
Grinta! | 67
< Latic in het westen van Azerbeidzjan. Bemerk in de rivierbedding de halve brug. De bouw werd stopgezet in de tijd van de Sovjetunie.
DE KAUKASUS PRAKTISCH de Azerische ambassade in Brussel aanvragen. Je moet een verblijfadres opgeven. Een hotelreservatie in de hoofdstad is voldoende. >Armenië: toeristenvisum voor 3 weken kost 30 dollar en kan je aan de grens kopen. e
www.illustrator.b
Wegen >Grote wegen tussen de steden: vrij goed geasfalteerd en meestal in de valleien. >Minder grote verbindingswegen en bergcols: gedeeltelijk asfalt, gedeeltelijk in grind. >Langere bergtunnels: meestal goed verlicht, de kortere helemaal niet. >Kleinere wegen: onverhard en met verrassingen, zoals het ontbreken van bruggen over rivieren. 68 | Grinta!
Documenten en grensovergangen >Turkije: Internationaal reispaspoort. Visum voor 3 maand met onbeperkt aantal grensovergangen kost 10 euro en dient ter plaatse te worden aangeschaft. >Georgië: een internationale reispas volstaat. >Azerbeidzjan: toeristenvisum voor 3 weken kost 28 euro en kan je in
Geen grensovergangen mogelijk tussen Turkije en Armenië, Azerbeidzjan en Armenië, en tussen Georgië en Rusland. Om problemen aan de grens en politiecontroles in Azerbeidzjan te vermijden, is het beter eerst Azerbeidzjan te bezoeken en nadien Armenië. Websites http://koenindekaukasus.blogspot. com www.kaukasus.nl www.ttc.ge www.armeniapedia.org http://kaukasus.blogspot.com http://azerbaijan.tourism.az
