3 u. Gerda Jacobs Hilde Driesen. Kevin Breyne Chris De Commer Elke Stasseyns Marloes Van Damme Ann Vandemaele

6

Leerwerkboek

2/3 u

Gerda Jacobs Hilde Driesen

Leerwerkboek

Kevin Breyne Chris De Commer Elke Stasseyns Marloes Van Damme Ann Vandemaele

www.vanin.be inclusief

ISBN 978-90-306-0000-0 000000

onlinelesmateriaal

a Sanoma company

a Sanoma company

a Sanoma company

6

1 Goed geïnformeerd is veel geleerd?

2 De waarheid en niets dan de waarheid?

3 GIP

4 Stuur me maar een mail

5 Modaliteit

6 De egel – verhaalanalyse

Woordenbad 1

9

24

30

37

44

51

62

Blz. Les

Taalbeschouwing

Literatuurstudie

Schrijfvaardigheid Literair lezen

Schrijfvaardigheid Taalbeschouwing

Spreekvaardigheid Onderzoekscompetenties Schrijfvaardigheid Zakelijk lezen

Stand-upcomedy Aspecten van het onderzoeksproces herhalen Logboek Kritisch oordeel over e-mail als communicatiemiddel E-mailetiquette Zakelijke e-mail: klacht Definitie modaliteit Soorten modaliteit Modaliteit in enquêtes, brieven, mails Modaliteit in de pers Zakelijke e-mail: verontschuldiging Kortverhaal lezen en interpreteren Anticiperen op het verhaalverloop Herhaling verhaaltheorie: plot, tijd, ruimte, verhaalbegin en -einde, personages, vertelstandpunt, stijl Woordenschat: betekenis toekennen, inoefenen en controleren + strategieën

Wat leer je? Wat oefen je? BLOK 1 Zakelijk lezen Kernboodschap formuleren Metaforisch taalgebruik analyseren Intensief lezen Kritisch lezen Creatief schrijven Gedicht schrijven rond een metafoor Taalbeschouwing Spreekwoorden over taal en communicatie Woordenschat i.v.m. communicatie Schrijfvaardigheid Commentaartekst Kijken/luisteren Relevante informatie uit een media-onderzoek halen Relevante informatie uit een radio-interview halen Onderzoekscompetenties Reflecteren over de rol van de media Creatief schrijven Een verzonnen interview uitschrijven

Taalonderdeel

Inhoud Netwerk TaalCentraal 6T (2/3 uur)

66 69

Vind ik leuk 2

Woordenbad 2 Taaltelefoon 2

11 Tabellen en grafieken

10 Taal en taaltjes

9 Omdat ik het schrijf

8 Omdat ik het zeg

7 Heb ik gelijk of heb ik gelijk?

Taaltelefoon 1 Vind ik leuk 1

Spreekvaardigheid

Taalbeschouwing

Kijken/luisteren

Opvoeringsanalyse Stand-upcomedy Taalregisters herkennen Malapropismen en contaminaties herkennen (= aspecten van humor) Conversatie met malapropismen en contaminaties

Spelling: klinkers en medeklinkers, werkwoorden Dramatiek: opvoeringsanalyse Stand-upcomedy Aspecten van humor beoordelen BLOK 2 Taalbeschouwing Feiten, meningen en veronderstellingen onderscheiden Argumentatieleer Zakelijk lezen Argumenten uit een tekst halen en benoemen Kijken/luisteren Reflecteren over de rol van de sociale media Zakelijk lezen Argumenten uit teksten halen en benoemen Onderzoekscompetenties Argumenten beoordelen Spreekvaardigheid Debat voeren Debat beoordelen Kijken/luisteren Argumenten beoordelen Schrijfvaardigheid Betogende e-mail Argumentatiestructuur Taalbeschouwing Taalvariëteiten herkennen en in de juiste context plaatsen Denotatie en connotatie van woorden herkennen Registerfouten opsporen en verbeteren Spreekvaardigheid Het juiste taalregister hanteren Zakelijk lezen Soorten tabellen en grafieken herkennen en benoemen Gegevens uit tabellen en grafieken correct interpreteren Taalbeschouwing Woordenschat i.v.m. tabellen en grafieken Schrijfvaardigheid Grafiekbespreking Taalbeschouwing Woordenschat: betekenis toekennen, inoefenen en controleren + strategieën Taalbeschouwing Spelling: aaneenschrijven, werkwoorden

Taalbeschouwing Literatuurstudie Kijken/luisteren

Literair lezen Taalbeschouwing Taalbeschouwing

14 Fictie Woordenbad 3 Taaltelefoon 3 Vind ik leuk 3

16 Solliciteren: personeelsadvertenties

15 Solliciteren: ken jezelf

Taalbeschouwing

13 Stijloefeningen

BLOK 3 Woord vooraf Inleiding Besluit Stageverslag Bronvermelding Beknopte bijzin Samentrekking Congruentie Opsomming Verbindingswoorden Column Woordenschat: betekenis toekennen, inoefenen en controleren + strategieën Spelling: tussenletters, werkwoorden

BLOK 4 Kijken Cartoons interpreteren Onderzoekscompetenties Kritisch zelfonderzoek Taalbeschouwing Woordenschat i.v.m. karaktereigenschappen Zakelijk lezen Boekrecensie: evaluatiestructuur Onderzoeksstructuur Zakelijk schrijven Zelfonderzoek: evaluatiestructuur Zakelijk lezen Analyse van personeelsadvertenties: - functieomschrijving - profiel van de sollicitant - aanbod van het bedrijf - sollicitatieprocedure Kritisch lezen Taalbeschouwing Woordenschat: Engelse versus Nederlandse functienamen

Zakelijk schrijven

12 GIP – verslaggeving

19 Vergaderen

22 Een eigen stek

21 Een eigen auto

20 Verder studeren

Kijken/luisteren Spreekvaardigheid

Woordenbad 4 Taaltelefoon 4 Vind ik leuk 4

Taalbeschouwing Schrijfvaardigheid

Spreken

Kijken en luisteren

Zakelijk lezen

Zakelijk lezen Schrijfvaardigheid

Taalbeschouwing Taalbeschouwing Kijken/luisteren

18 Fictie

Zakelijk schrijven Kijken/luisteren Spreekvaardigheid Poëzie

17 Solliciteren: van schrijven tot praten

Folder: zoekend lezen Statistieken en tabellen interpreteren Facturen analyseren Instructies opvolgen Argumenten analyseren Instructies geven Een ongeval beschrijven Woordenschat i.v.m. autotechniek Aanrijdingsformulier

Woordenschat: betekenis toekennen, inoefenen en controleren + strategieën Spelling: hoofdletters, werkwoorden Stand-upcomedy Aspecten van humor BLOK 5 Fragment uit Het eiland: vergadering beoordelen Vergadertechnieken Soorten vergaderingen Rollen in een vergadering Evaluatie van een vergadering Vergadertips Vergaderverslag (zelf)evaluatie

Sollicitatiebrief Curriculum vitae Sollicitatieformulier Sollicitatiegesprekken analyseren Sollicitatiegesprek

1 2 3 4 5

Citeren en bronvermelding Tekststructuren Verhaalaspecten Aspecten van humor Spellinggids

Woordenbad 5 Taaltelefoon 5 Vind ik leuk 5

23 Filmanalyse Taalbeschouwing Taalbeschouwing Kommil Foo COMPENDIUM

Woordenschat: betekenis toekennen, inoefenen en controleren + strategieën Spelling: homoniemen, werkwoorden

LES 1 Goed geïnformeerd is veel geleerd?

Nummer:

1 Infobesitas 2 Informatiedragers

1 Infobesitas

1 Lees de volgende artikels en beantwoord daarna de vragen. Opdracht

5

10

15

20

25

De Nederlandse internetpionier Jim Stolze zegt dat te veel informatie ongelukkig maakt. Hij heeft er zelfs een naam voor gevonden: ‘infobesitas’. De toevloed van informatie is namelijk sinds de komst van het internet enorm toegenomen en overal ter wereld bereikbaar, bijvoorbeeld via gsm en e-mail. Stolze vraagt zich echter af of dat wel goed is voor het welzijn van de mens. De voormalige hoofdredacteur van Startpagina.nl, en zodoende een van de pioniers van het internet in Nederland, denkt dat het internet niet goed is voor het welzijn van de mens en wil de bevolking waarschuwen voor de gevaren van te veel informatie ofwel ‘infobesitas’, wat neerkomt op een ‘ziekelijke overdaad aan informatie’. ‘Mensen checken hun e-mail als ze ’s ochtends opstaan,’ zegt Stolze. ‘En dat nog voor ze hun tanden poetsen of koffie drinken. Ook kijken ze vaak op hun mobiele telefoon tijdens een gesprek. Als er ergens geen bereik is, worden ze onrustig. Het bevredigen van die ‘informatiehonger’ wordt uiteindelijk een obsessie.’ Stolze beweert dat infobesitas voor iedereen een reëel gevaar vormt. Hij waarschuwt voor information overload. ‘Mensen voelen stress als ze te veel informatie te verwerken krijgen’, meent hij.

1

5

10

15

20

Naar: www.scientas.nl

25

30

Woordverklaring en van meerdere multitasken = het uitvoer tegelijkertijd. sen ces handelingen of pro : door de computer Oorspronkelijke betekenis elijk laten verrichten. meerdere opdrachten teg d strekking = kerninhou olf ontstaan bij tsunami = (letterlijk) vloedg aardbeving in zee irrelevant = onbelangrijk neuroloog = zenuwarts

35

Klas:

De ‘bedrading’ van het brein verandert door voortdurende blootstelling aan de informatiestromen. Toen een van de belangrijkste e-mailberichten van zijn leven enkele jaren geleden in zijn inbox belandde, zag Kord Campbell het bericht over het hoofd. Niet voor een dag of twee, maar twaalf dagen lang. Uiteindelijk merkte hij het op, toen hij door oude mails zat te bladeren. Strekking: een groot concern wilde zijn jong internetbedrijfje kopen. ‘Ik stond op van mijn bureau en kon alleen maar uitbrengen: mijn God, mijn God’, zegt Campbell. ‘Het is vrij lastig om zo ’n e-mail over het hoofd te zien, maar mij is het gelukt.’

Naam:

1

MULTITASKER PIJNIGT ZIJN HERSENS

2

De e-mail was hem ontgaan doordat Campbell stond blootgesteld aan een elektronische tsunami van berichten: hij gebruikte twee beeldschermen waarop e-mails en chatberichten ver schenen, en ook webpagina’s en de code van het computerprogramma waaraan hij werkte. Het lukte hem om de deal van 1,3 miljoen dollar alsnog af te ronden, maar Kord Campbell blijft worstelen met de gevolgen van de stortvloed van data die hij dagelijks over zich uitgestort krijgt. Hij vergeet eetafspraken en heeft moeite om aandacht te besteden aan zijn familie. Zijn vrouw Brenda klaagt: ‘Het lijkt wel of hij niet meer in het nu kan leven.’

Datum:

INFOBESITAS

1

Hoewel veel mensen zeggen dat multitasking hen productiever maakt, bewijst onderzoek het tegendeel. Wetenschappers zeggen dat intensieve multitaskers moeite hebben irrelevante informatie uit te sluiten. Bovendien ervaren ze meer stress. ‘We vragen ons brein dingen te doen waar het niet per se voor uitgerust is. En we weten dat dat gevolgen heeft’, zegt Adam Gazzaley, een neuroloog aan de universiteit van Californië.

Naar: Matt Richtel, Volkskrant

Les 1 - Goed geïnformeerd is veel geleerd?

9

1 Wat is de kernboodschap van deze korte artikels?

Datum:

2 Ben jij het eens met de stelling dat overinformatie ook tot gezondheidsproblemen kan leiden? Motiveer je antwoord met voorbeelden uit je eigen ervaring.

Naam:

3 De auteurs van deze artikels verwoorden de kernboodschap niet rechtstreeks, maar kiezen voor beeldend taalgebruik.

- Welk beeld gebruikt de auteur in tekst 1? - Aan welk bekender woord doet dat beeld je denken?

Klas:

- Naar analogie met ‘obesitas’ gebruikt de Nederlandse internetpionier Jim Stolze dus de term ‘infobesitas’. Wat bedoelt hij daarmee? - Heeft die benaming een positieve of een negatieve gevoelswaarde?

Nummer:

- Welk beeld gebruikt de auteur in tekst 2? - Wat is de oorspronkelijke betekenis van dat woord? - Heeft die benaming een positieve of een negatieve gevoelswaarde? - Hoe noemen we de stijlfiguur die in beide teksten gebruikt wordt?

Woordverklaring

10


basis van overeenkomsten naar analogie met = op and die nieuwe pionier = voortrekker, iem t oek erz mogelijkheden ond je ergens aan koppelt die otie em = de gevoelswaar

- In tekst 2 gebruikt de auteur nog twee andere metaforen. Welke zijn dat?

4 Welk beeld zou je zelf gebruiken om het overaanbod van informatie te verwoorden? Motiveer ook je keuze.

Nummer:

Vorig schooljaar leerde je dat metaforen vooral thuishoren in literaire teksten, en dan vooral in gedichten. Zou jij over een banaal onderwerp als ‘informatie’ een gedicht kunnen schrijven? Vertrek vanuit het beeld dat je net gekozen hebt. Misschien kunnen deze voorbeelden je inspireren.

Mensenzee Beeldenberg Woordenwolk Klankenkoor Zoveel talen, zoveel kleuren, zoveel leven! Ik kan niet mee. (GJ)

Klas:

Ik kijk niet op een lettertje meer. Eerder op een lettertje minder. Ik ben zuinig met letters, gierig haast.

Uit: Geert De Kockere, Het is hier goddelijk!

Datum:

Naam:

En toch, toch hoop ik dat ik u niet te kort doe.


11

Datum:

5 Taal is altijd het belangrijkste middel geweest om informatie te verspreiden. Daarom bestaan er veel spreekwoorden die met taal en communicatie te maken hebben. Ken je de volgende voorbeelden? Wat zouden ze betekenen?

Naam:

1 Als de koekoek zwijgt, hoort men de leeuwerik.

a Als je geen slechte dingen zegt, krijg je ook geen ruzie.

2 De prins gesproken hebben

b Pas als de dwaze zijn zeg heeft gedaan, komt de verstandige aan het woord.

3 Het woord gaat verder dan de man.

c Iets suggereren

4 Holle vaten klinken het hardst.

d Voorzichtig formuleren

5 Iemand de mond snoeren

e Domme mensen voeren vaak het hoogste woord.

6 Iets met een half woord zeggen

f Helemaal niets zeggen

7 In alle talen zwijgen

g Niets van zich laten horen

8 Met zwijgen kruist men de duivel.

h Een slechte naam raakt bekend bij iedereen, zelfs bij mensen die de man nog niet kennen.

9 Taal noch teken geven

i Dronken zijn

10 Van horen zeggen liegt men het meest.

j Je staat aan de kant van de persoon die voor je zorgt.

11 Wiens brood men eet, diens woord men spreekt.

k Iemand het zwijgen opleggen

12 Zijn woorden op een goudschaaltje wegen

l Verhalen die van mond tot mond gaan, veranderen en worden uiteindelijk leugens en onwaarheden.

Klas:

1

2

3

4

5

6

Nummer:

12


7

8

9

10

11

12

Opdracht 2 In 2011 overleed Steve Jobs, medeoprichter en topman van Apple Inc. Hij werd beschouwd als het boegbeeld van de moderne elektronische media en zijn dood bleef dus niet onbesproken. Lees over hem de volgende twee teksten en beantwoord de bijbehorende vragen.

Nummer:

2 Informatiedragers

Tekst 1

10

15

20

25

30

Wie herinnert zich de Canadese communicatie wetenschapper Marshall McLuhan nog? Hij overleed in 1980 en publiceerde zijn belangrijkste werk in de jaren zestig van de vorige eeuw. Zoals dat vaker gaat met ooit invloedrijke denkers, is McLuhans werk ondertussen gereduceerd tot enkele slogans: the medium is the message en de wereld wordt een global village. De dood van Steve Jobs is een prima gelegenheid om McLuhan te herlezen. Uit de reacties op Jobs’ overlijden komt de grote eens gezindheid naar voren dat hij de wereld veranderde. De Macintosh, de Next-computer, de iMac, de iPod, de iPhone en de iPad: ze maken McLuhans visionaire ‘mondiale dorp’ steeds realistischer. In 1967 schreef McLuhan het volgende: ‘Op merkwaardige wijze is de mens van jager-verzamelaar getransformeerd tot informatie-verzamelaar. In die rol is de elektronische mens evengoed een nomade als zijn prehistorische voorloper.’ McLuhans bedenking is juist. Steve Jobs is een van de mensen die het mogelijk maakten dat we overal en op elk moment toegang hebben tot een virtueel oneindige hoeveelheid informatie. Dat is zijn betekenis, zijn grote historische rol. Jobs stelde zich geen vragen bij de informatie op zich. Het ging hem niet om de kwaliteit van de informatie, maar om de kwaliteit van de dragers, verwerkers en zenders ervan: steeds sneller, compacter, eenvoudiger, meer gebruiksvriendelijk, en met een esthetische flair. Het visionaire van Jobs was veeleer

Naam:

5

De inzichten van Steve Jobs waren visionair, maar ook na hem is er nog ruim marge voor vernieuwing, schrijft Johan Braeckman, hoogleraar filosofie aan de Universiteit Gent.

35

40

45

50

psychologisch dan technisch: hij begreep dat hij van mensen informatiejunks kon maken. We hebben aan Jobs geen revolutionaire theoretische kennis te danken. De basisinzichten waarop hij zich baseerde waren er al. Sommige ervan, zoals de ontwikkeling van de formele logica, gaan terug tot de Griekse filosoof Aristoteles en de negentiende-eeuwse logicus George Boole. Andere aspecten danken we aan zeventiende-eeuwse genieën zoals Blaise Pascal, die een rekenmachine uitvond, en aan Gottfried Wilhelm Leibniz, die inzag dat we een code kunnen ontwikkelen die universele communicatie mogelijk maakt. Charles Babbage ontwierp al in de negentiende eeuw een computer die in principe kon werken. John von Neumann en Alan Turing werkten in de twintigste eeuw de wiskundige details ervan uit, en Claude Shannon en Norbert Wiener zorgden voor wetenschappelijke exactheid in de studie van informatie. Zonder dat alles geen computers, en dus ook geen Steve Jobs. Het is intrigerend dat enkele korte artikelen, in het bijzonder van Shannon, von Neumann


Datum:

1

Klas:

De opvolger van Steve Jobs is een neurochirurg

13

Datum:

55

60

Naam:

65

70

75

80

en Turing, vrijwel onbegrijpelijk voor leken, aan de grondslag liggen van de hele computerrevolutie. Dat doet geen afbreuk aan de rol van Steve Jobs in dit verhaal, maar het laat toe om hem in een breder perspectief te plaatsen. Jobs hielp mee om van de informatiestroom een zondvloed te maken. Aan het begin van die stroom ligt de bron: het menselijk vermogen om woorden, zinnen en hele verhalen te scheppen en die over te brengen naar andere mensen. Enkele anonieme voorlopers van Steve Jobs begrepen al duizenden jaren geleden dat we natuurlijke taal in symbolen kunnen omzetten, waaruit het schrift zich ontwikkelde. Alles vloeit daaruit voort. Het is een invalshoek om de menselijke geschiedenis te begrijpen: de verbetering en verfijning van methodes om informatie vast te leggen, te kopiëren, te vermenigvuldigen en over te brengen. In die zin is het niet meer dan logisch dat Jobs in de jaren zeventig zijn mosterd haalde bij Xerox, een bedrijf dat gespecialiseerd was in het maken van kopieën. Opnieuw, Jobs’ vernuft zat in het psychologische: hij zag in een flits dat Xerox de middelen had om mensen massaal te bekeren tot de computer. Mooi is ook dat Jobs, nadat hij zijn studies opgaf, ‘nutteloze’ lessen in kalligrafie volgde, die jaren later van pas kwamen. Van de ontwikkeling van het schoonschrift naar de graphics van Apple en Pixar, het is maar een kleine stap.

85

90

95

100

105

Gutenberg In de middeleeuwen moest men naar kloosters en universiteiten reizen om boeken te lezen, die soms letterlijk waren vastgeketend. De drukpers, ontwikkeld in de vijftiende eeuw, betekende een dijkbreuk. De letterdruktechniek, aanwezig rond 1450, maakte een snelle productie van boeken mogelijk. Overal in Europa ontstonden drukkerijen. Aan het eind van de vijftiende eeuw hadden meer dan duizend drukkers al tussen acht en tien miljoen exemplaren gedrukt van meer dan veertigduizend boeken. De historicus Thomas Carlyle schreef in 1836: ‘Hij die voor het eerst het werk van kopiisten bekortte door middel van losse drukletters, ontbond huurlegers en dankte de meeste koningen en senaten af en schiep een geheel nieuwe democratische wereld’. Johannes Gutenberg of Steve Jobs: wie is het meest invloedrijk? Het is nog te vroeg om te antwoorden, en overigens, waarom zouden we kiezen? Beiden hielpen ze om van een beekje een stroom te maken, en van een stroom een vloed, die de wereld overspoelt. Wat is de volgende stap, en wie zal hem zetten? Ik zie maar één mogelijkheid. Net zoals de kleitabletten, papyrusrollen en boeken is de computer nog steeds een externe drager van informatie, ook al bevindt hij zich in mijn eigen huis en vlak voor mijn neus. De ultieme grens moeten we nog doorbreken: informatie rechtstreeks intern binnenbrengen. De opvolger van Steve Jobs is een neurochirurg die weet hoe hij chips in mijn brein kan integreren.

Klas: Uit: Johan Braeckman, De Morgen

Nummer:

Bijlage 1

5

10

15

14

chappers en hun

Hieronder vind je een korte toelichting bij de namen van de wetens verwezenlijkingen waarvan sprake is in tekst 1.

Aristoteles: was een Grieks filosoof (Grieks: ‘Aριστοτέλης, Aristotélēs) (Stageira, 384 v.Chr. - Chalkis, 322 v.Chr.) klassieke filosofen in rijkste en wordt met Socrates en Plato beschouwd als een van de invloed van denken: het manier ve de westerse traditie. Aristoteles hanteerde een analytische, inductie individu en de het van laten destilleren van een algemeen geldende waarheid uit het doen en erd op ware en gebase s, principe waarneembare werkelijkheid. Hij zocht naar algemeen geldende . gevallen rlijke afzonde waarneembare feiten of aannames, die hij vervolgens toetste aan George Boole: wiskundige en logicus. (Lincoln, 2 november 1815 - Ballintemple, 8 december 1864) was een Brits r van de booleaanse uitvinde Als Vanaf 1849 was hij hoogleraar in de wiskunde in de Ierse stad Cork. beschouwd als f achtera Boole logica, de basis van de moderne digitale computerlogica, wordt nse algebra’s, booleaa amde een van de grondleggers van de computerwetenschap. Zijn zogena t en vinden gebruik e wiskund de een vorm van symbolische logica, worden op diverse plaatsen in


35

40

WiIlhelm Leibniz: wiskundige, (Leipzig, 1 juli 1646 – Hannover, 14 november 1716) was een veelzijdig Duits beschouwd wordt en aat diplom en eleerde filosoof, logicus, natuurkundige, historicus, rechtsg ig met gelijktijd meer of min elde ontwikk Hij als een van de grootste denkers van de 17e eeuw. ’ ‘analyse de als staat bekend die e wiskund de (maar onafhankelijk van) Isaac Newton een tak van cijfers de met lsel getalste binaire het ook elde (differentiaal- en integraalrekening). Leibniz ontwikk is is. 0 en 1, dat voor de moderne informatietechnologie van fundamentele beteken Charles Babbage: , uitvinder en (26 december 1791 – 18 oktober 1871) was een Brits wiskundige, filosoof atiseerde, geautom eerste de van per werktuigbouwkundige die bekend werd als de ontwer computer. ische elektron de van er voorlop programmeerbare, mechanische rekenmachine, de

45

50

55

60

John von Neumann: D.C., 8 februari 1957) Hongaars: Neumann János (Boedapest, 28 december 1903 – Washington van de wiskunde, ieden deelgeb vele op was een Hongaars-Amerikaans wiskundige, die behalve belangrijke zeer ie econom en tica informa ook in de natuurkunde, computerwetenschappen, aalanalyse, function de leer, elingen verzam bijdragen leverde. Hij was onder andere actief in de nde, meetku e continu de theorie, che ergodis de kwantummechanica, de operatorentheorie, de en s) explosie (van namica hydrody , economie en speltheorie, informatica, numerieke analyse statistiek. Alan Turing: en informaticus avant (Londen, 23 juni 1912 – Wilmslow, 7 juni 1954) was een Brits wiskundige Het belangrijkst zijn . verricht werk ijk la lettre. Alan Turing heeft tijdens zijn leven veel belangr baarheid geweest, bereken de van gebied zonder twijfel zijn theoretische vorderingen op het d en daarmee baarhei bereken en ing bereken en de Turingmachine, een mechanisch model van en zijn st, Turingte de is publiek grote een model voor een computer. Het bekendst bij het Tweede de tijdens Britten de or (waardo betrokkenheid bij het kraken van de Enigmacode eërs van de Duitsers). Wereldoorlog op de hoogte zijn geweest van de locaties van de onderze

Naam:

30

Datum:

25

Klas:

Blaise Pascale: ewoon begaafd Frans (Clermont-Ferrand, 19 juni 1623 – Parijs, 19 augustus 1662) was een buiteng e een van de eerste bouwd Hij et. apologe en wis- en natuurkundige, christelijk filosoof, theoloog e. pascalin de (1642), mechanische rekenmachines (optelling en aftrekking) vermogen om nieuwe Uit Pascals uitvinding van die eerste mechanische rekenmachine bleek zijn vanwege het vele denken te na erover begon oplossingen te bedenken voor oude problemen. Hij verslindend energie meest het dat e ontdekt en rekenwerk dat zijn vader beroepsmatig moest doen houten een elde ontwikk Blaise is. al chtsget bij de eindeloze optel- en aftreksommen het overdra als die waren, trueerd gecons elkaar kistje, waarin eerst zes en later acht tandradertjes naast ltje en deed, in een horloge in elkaar grepen. Elke Franse muntsoort had zijn eigen tandwie opzichte ten waarde de ang naargel al wanneer het werd rondgedraaid, de wieltjes ernaast voorloper de als vaak wordt vinding Die van elkaar verspringen: het effect van de overdracht. ng uitvindi de hoewel Maar onair. van de computer beschouwd en was voor die tijd revoluti elijk Uiteind hoog. ekosten fabricag de waren tijd- en energiewinst voor de gebruiker betekende, verkochten ze er vijftig.

20

Nummer:

operatoren, en / and, toepassing bij het ontwerpen van computerschakelingen. De booleaanse het specificeren van voor maken van niet / not, of / or, waar onder andere zoekmachines gebruik zoekopdrachten, zijn naar George Boole genoemd.

Claude Shannon: 2001) was een Amerikaans (Petoskey, Michigan, 30 april 1916 – Medford, Massachusetts, 24 februari ie’ genoemd. tietheor informa de van wiskundige en elektrotechnicus en wordt ‘de vader 934) en Mabel (1862-1 Sr. Claude an zakenm Shannon werd geboren in Petoskey als zoon van de


15

Datum:

65

70

Naam:

75

ver familielid van Wolf Shannon (1890-1945), dochter van Duitse immigranten. Hij was een Hij begon aan Union. Western voor happer boodsc als hij Thomas Edison. In zijn jeugd werkte behaalde zijn en 1932, in n Michiga van iteit univers de aan e de studies elektronica en wiskund differential de aan werkte hij waar MIT, het aan daarna de bachelorsgraad in 1936. Hij studeer ter. compu analyser van Vannevar Bush, een analoge toegepast op de Door dat werk zag hij in dat de booleaanse algebra heel goed kon worden het MIT, A Symbolic aan 1937 uit e alscripti doctora zijn en waren schakelingen die daarvoor nodig van het ontwerpen van Analysis of Relay and Switching Circuits, legde de basis voor de wetenschap digitale schakelingen. Norbert Wiener: een Joods-Amerikaans (Columbia, Missouri, 26 november 1894 - Stockholm, 18 maart 1964) was wiskundige die bekend is geworden als grondlegger van de cybernetica. belangrijke bijdragen Wiener was verder een expert in stochastische processen en ruis, en heeft en regeltechniek. geleverd op het gebied van elektrotechniek, telecommunicatie en meet-

Uit: www.wikipedia.be

Woordenschat

1 Leid de betekenis van de volgende woorden af uit de context van de tekst. Wellicht kan je kennis van het Frans en/of het Engels je daarbij helpen.

- Visionair (r. 1): - Reduceren (r. 10): - Transformeren (r. 20): - Een nomade (r. 22): Klas:

- Virtueel (r. 26): - Esthetisch (r. 33): - Flair (r. 33): - Intrigerend (r. 52):

Nummer:

- Een leek (r. 54): - Vernuft (r. 74): - Ultiem (r. 106): - Integreren (r. 109):

2 Leg de volgende vaktermen grondig uit. Gebruik daarvoor ook de toelichting op blz. 14-17.

- Communicatiewetenschapper (r. 5): - Formele logica (r. 38):

16


- Kalligrafie (r. 78):

Nummer:

- Graphics (r. 79): Klas:

- Neurochirurg (r. 108): Analyse tekst 1

1 Wie was Marshall McLuhan?

2 Wat bedoelde Marshall McLuhan met the medium is the message en global village?

Naam:

Datum:

3 Hoe heeft Steve Jobs meegewerkt aan de global village?


17

Datum:

4 Leg uit: ‘Het ging hem (Steve Jobs) niet om de kwaliteit van de informatie, maar om de kwaliteit van de dragers, verwerkers en zenders ervan’ (r. 29-31).

5 ‘Alles vloeit daaruit voort.’(r. 66) Waarnaar verwijzen de vetgedrukte woorden?

Naam:

6 Waarom werden boeken in de middeleeuwen soms letterlijk vastgeketend, denk je?

7 a Welke metafoor wordt in de hele tekst gebruikt om informatieoverdracht uit te beelden?

b Citeer drie zinnen uit de tekst waarin deze metafoor gebruikt wordt. Klas:

8 Wat is volgens de auteur de ultieme grens voor informatieoverdracht?

Nummer:

9 Welke redenering bouwt hij op om tot die conclusie te komen?

10 Kun je in maximaal vier zinnen uitleggen welke rol Steve Jobs volgens Johan Braeckman gespeeld heeft voor de informatieverwerving?

18


Tekst 2

In Manila schrijft een man een boodschap op een bord in een eerbetuiging aan Steve Jobs. © Foto Reuters / Romeo Ranoco

Klas:

Big Brother In zijn in 1948 geschreven roman 1984 schetst George Orwell een onmenselijke, dictatoriale eenpartijstaat die in alle opzichten volledig beheerst wordt door de Partij. De alom aanwezige leider van de Partij en het land wordt Big Brother genoemd. Iedere bewoner van het land wordt continu in de gaten gehouden via camera’s die zelfs in de huizen zijn geïnstalleerd. Dat gebeurt onder de slogan ‘Big Brother is watching you’ (‘Grote Broer houdt je in de gaten’).

Nummer:

EVEN SITUEREN

Via de link op www.knooppunt.net kun je een commercial bekijken die je meteen in de sfeer van deze roman brengt, de dictatuur die Apple beweerde te bestrijden.

Jobs werd zelf de Big Brother die hij bestreed

10

15

20

Mijn eerste computer was een Apple, de ‘Apple III’ heette hij. Ik kocht hem in 1982. Het eerste Nederlandstalige boek over de personal computer werd erop geschreven. Met een onderbreking van enkele jaren ben ik sindsdien een Apple-gebruiker gebleven. In oktober 2011 overleed een van de twee oprichters van Apple, Steve Jobs. Jobs wordt geëerd en herdacht als ziener, als innovator, als ‘een tweede Edison’, maar niet voor wat hij bij uitstek was: een verkoper. Jobs’ grootste talent, zijn Midas touch, was marketing. De pc, de muis, desktopiconen, de mp3-speler, de touchscreentelefoon, de tabletcomputer: ze werden allemaal door anderen bedacht en ontwikkeld, maar Jobs zag de markt waarop ze verkocht konden worden. Die analyse is niet bedoeld om afbreuk te doen aan Jobs’ genie – zijn grootsheid spreekt uit wat hij tot stand gebracht heeft, en iedereen die weleens heeft rondgelopen op Infinite Loop 1 in Cupertino, Californië, kan daar alleen maar een diep ontzag voor opbrengen. Maar het aanwijzen van Jobs’ ware talent is van belang om te beseffen wat hij heeft gecreëerd, wat elke marketeer creëert: een lucratieve mythe. Met z’n slogan ‘Think different’, een regenbooglogo en Jobs’ informele klederdracht kennen we Apple als erflater van de Californische hippiecultuur: kleurrijk, alternatief, individualistisch, tegendraads. Apple was ‘anders’. Het beste werd die mindset uitgedrukt in de fameuze, op Orwells 1984 en Fritz Langs Metropolis geïnspireerde reclamecampagne waarmee de Macintosh gelanceerd werd: als een verlossing uit de tirannie van Big Brother, die mensen reduceert tot naamloze systeemslaven.

Naam:

5

In het dwingen van klanten overtreft Apple concurrent Microsoft, vindt journalist en schrijver Jan Kuitenbrouwer. Steve Jobs werd de Big Brother die hij zei te bestrijden.

Datum:

1

Woordverklaring inder uit de 19e eeuw. Zijn Edison = Amerikaans uitv de gloeilamp en de bekendste uitvindingen zijn fonograaf. t ekse mythologie) alles wa midas touch = (uit de Gri d. gou in e erd and koning Midas aanraakte ver erfenis nalaat een die n soo per = r ate erfl mindset = denkwijze reduceren = beperken


19

Datum:

25

30

Naam: 35

40

45

Klas:

50

Nummer:

55

60

En dat terwijl Apple ook op dat moment nog alles op alles zette om de zakelijke pc-markt te veroveren. Met die ‘III’ van mij, en met de ‘Lisa’, maar ze waren kansloos tegen de verpletterende tandem van IBM/Microsoft. IBM met een ontzagwekkend netwerk voor sales en service in corporate Amerika, Microsoft met precies de juiste, veelzijdige, degelijke, praktische (en saaie) software. Hooguit vijf jaar na de introductie van de IBM-pc waren de kaarten geschud. Gelukkig groeide de markt nog even door – ook academici, de media en de kunstwereld gingen computers gebruiken, en daarvoor werd Apple de preferred supplier, evenals voor de top van de thuismarkt. Apple bleef zo hardnekkig en vergeefs achter de businessmarkt aanjagen dat de nichegebruikers begin jaren negentig begonnen af te haken en het bedrijf er bijna aan onderdoor ging. Pas toen de pc-markt de schaal had bereikt waarop ook nichespelers een boterham kunnen verdienen, werd dat streven definitief opgegeven. Vervolgens kwam de iMac, en voor de derde keer was het een typische thuiscomputer die Apples bestaansrecht bevestigde. En zoals een goede verkoper dat doet, modelleerde Jobs zijn verhaal naar de omstandigheden: ‘Ik zei het toch, wij zijn anders’. De antikartelprocessen die Microsoft rond die tijd aan zijn broek kreeg, bevestigden het: zoveel macht, dat was gevaarlijk. Goed dat Apple er was. En terwijl Bill Gates geschrokken zijn boeken en deuren opende, het grootste liefdadigheidsfonds uit de geschiedenis oprichtte en ‘transparantie’ in Redmond, Washington het nieuwe zoemwoord werd, gingen in Cupertino, Californië de luiken juist dicht. ‘Apple is geobsedeerd door geheimhouding’, stelde The New York Times vast. Een spreekverbod met de pers is standaard voor al het personeel, medewerkers die met gevoelige informatie omgaan worden rond de klok vastgelegd op CCTV, leveranciers van buiten krijgen bij het geringste vermoeden van indiscretie hun congé. Broncode wordt alleen vrijgegeven als het echt niet anders kan en developers worden juridisch zwaarder gekneveld dan waar ook in de industrie. Dat Apple zowel hardware als software verkoopt, werd lange tijd als een zwakte gezien: je moet kiezen. Maar het biedt ook een mogelijkheid die de anderen niet hebben. Vendor lockin heet het in marketingtermen: alleen Nespresso verkoopt Nespressocapsules voor in een Nespressoapparaat. Dat is wat Apple de afgelopen twintig jaar gedaan heeft: de klant opsluiten. Muziek van iTunes werkte jarenlang alleen op een Mac of een iPod, het verwijderen van de DRMblokkade (digital rights management) moest via de rechter worden afgedwongen. DRM-vrije muziek was bij iTunes aanvankelijk duurder dan afgeschermde en ook vandaag nog rekent iTunes een bedrag aan voor het deblokkeren van eerder aangeschafte muziek, terwijl die blokkade dus onwettig was.

Toen kwamen de iPhone en de iPad: die applicatiesoftware is uitsluitend verkrijgbaar via Apples AppStore, iets anders installeren is technisch onmogelijk. Als Hilton vijf procent van elke zakentransactie die op hun hotelkamers wordt afgesloten in rekening zou brengen, zou je vreemd opkijken, maar dat is wat Apple met krantenuitgevers doet: wie op een iDevice deze krant wil lezen betaalt én de krantenuitgever én Apple. Elke app moet door Apple worden goedgekeurd voor hij de Store in mag. Informatie die Apple, om wat voor reden dan ook, niet bevalt, wordt afgekeurd. Seks en politiek: taboe.

Woordverklaring

20


oorrechte leverancier preferred supplier = bev at ulta res vergeefs = zonder ine gespecialiseerde kle een = ers uik nichegebr doelgroep ondernemers om de kartel = overeenkomst van n concurrentie te verkleine vision, interne tele uit circ sed clo = CCTV televisiebewaking slagen worden zijn congé krijgen = ont twikkelaar developer = programmaon knevelen = vastbinden

75

80

85

90

Nummer: Klas:

70

In de visie van Steve Jobs staan al onze persoonlijke data, documenten, beeld, muziek, what have you, straks op een server van Apple. In de iCloud. Een wolk – het klinkt soft en goedaardig, als een natuurlijk condensaat van de data die wij nu eenmaal uitdampen, maar het is een gigantisch zoemend datacenter, in Maiden, North Carolina. En straks in Apples nieuw te bouwen hoofdkwartier in Cupertino. Doorsnede: bijna twee kilometer, groter dan het Pentagon. Groter misschien zelfs dan het ministerie van Waarheid in Orwells meesterwerk. De Apple-watchers voorzien de volgende stap al: ‘Een deel van uw datamateriaal is illegaal, valt ons op, u weet dat u daarmee in overtreding bent? Wilt u het misschien voor een luttel bedrag vervangen door een legale kopie?’ Apple laat zijn hardware tegenwoordig in Zuid-China fabriceren, bij onderaannemer Foxconn. Kijk eens op YouTube naar de onmenselijke omstandigheden waarin mensen daar werken. Het beeldrijm met die beroemde 1984-commercial is treffend. Apple is een van de rijkste bedrijven ter wereld, maar doet er niets aan. Liefdadigheid: vrijwel geen. Sterker: apps voor goede doelen worden afgekeurd. Ziedaar, het genie van Jobs: Microsoft is de sinistere monoliet die gewantrouwd dient te worden, Apple is de vrijbuiter, de weldoener met een stralend wit alternatief. Terwijl juist Apple inmiddels meer Big Brother-trekken vertoont dan Microsoft. Hetzelfde zie je bij Google en Facebook: ‘leuke’ bedrijven van sympathieke nerds, geniale excentriekelingen die je alles gunt, al was het maar omdat ze als kind vast enorm gepest zijn. En intussen nemen ze de wereld over. Big Brother loopt op sneakers.

Naam:

65

En heb je je weleens afgevraagd waarom je telefoons van Nokia, Motorola, Samsung, HTC, Sony-Ericsson, noem de merken maar op, al jarenlang draadloos met je computer kunt synchroniseren, en die hyperfuturistische gadgets van Apple alleen via een negentiende-eeuws draadje? Vendor lock-in. Een Bluetooth-chip kent ruim tien toepassingen, op een iPhone werken er slechts twee. Apple wil niet dat wij zo’n iDevice als modem gebruiken, want Apple deelt via AT&T en T-mobile mee in de internetabonnementen. Met tablets en telefoons van andere merken kun je onderling draadloos bestanden uitwisselen, van foto’s op een terrasje tot medische gegevens op de Eerste Hulp. Met een iDevice niet. Je zit te vergaderen, iedereen een iPad voor z’n neus, maar het is onmogelijk om elkaar even snel een file door te geven. In de laboratoria van Apple worden veel nieuwe mogelijkheden ontdekt, zeker, en vervolgens geblokkeerd. Apple wil niet dat wij rechtstreeks met elkaar netwerken, dat moet via Apple. Geen peer-to-peer, maar client-server.

Datum:

Naar: Jan Kuitenbrouwer, nrc.nl

Woordverklaring nieuwend hyperfuturistisch = erg ver gebruiker naar de peer-to-peer = van de ene andere ng condensaat = samenvatti in kle luttel = ten in beelden: vorm, beeldrijm = overeenkoms op elkaar kleur en sfeer lijken sterk nd age anj sta ang sinister = taand monoliet = uit één stuk bes genieter ens lev , rier vrijbuiter = avontu


21

Analyse tekst 2 Datum:

1 Ook in deze tekst wordt Steve Jobs’ beschreven als een ‘ziener’, een innovator. Maar Jan Kuitenbrouwer belicht nog een ander belangrijk aspect van Jobs persoonlijkheid. a Welke aspect is dat?

b Hoe staat de auteur tegenover dat ‘talent’ van Steve Jobs? Naam:

2 De auteur is heel kritisch over de verkooptechnieken van Apple. Leg zijn standpunt daarover grondig uit met voorbeelden uit de tekst.

Klas:

Nummer:

3 Verklaar uitvoerig de titel van deze tekst.

22


4 Welk van beide teksten spreekt je het meest aan? Waarom is dat zo? - Heb je iets bijgeleerd? - Ben je het eens met de ideeën van de auteur of niet? - Ben je tot een nieuw inzicht gekomen over het onderwerp? Als dat zo is, welk inzicht heb je verworven? - Werd je nieuwsgierig gemaakt en wil je meer weten over bepaalde thema’s uit de tekst? Als dat zo is, waarover wil je meer weten? - …

Klas:

Nummer:

Beantwoord deze vragen in een vlotte commentaartekst van minstens tien zinnen. Naam:

Datum:


23

LES 2 De waarheid en niets dan de waarheid? Over informatiemakers

Nummer:

1 Check en double check 2 Waar of niet waar? 3 Wim Helsen 4 Reflectie 5 Schrijfvaardigheid 6 Spreekvaardigheid

Klas:

1 Check en double check

Opdracht 1

1 Ken je het journalistieke principe check and double check?

2 Denk je dat alles wat in de media verschijnt aan dat principe beantwoordt?

3 Lees in dat verband de volgende blog van Edwin Vossen, student journalistiek.

1

5

Binnen de opleiding van Fontys Hogeschool voor de Journalistiek (FHJ) in Tilburg (Nederland) kent men het project ‘Factcheck’. Factcheck bestaat uit een groep studenten journalistiek die onderzoekt of bepaalde ‘feiten’ in de media wel waar zijn. ‘Check it, double check it and triple check it, if necessary.’ – David Randall, The Universal Journalist (2007) Iedere journalist weet (of zou moeten weten) dat je ‘feiten’ en bronnen altijd moet checken voor je ze in de openbaarheid brengt. Toch lijkt dat tegenwoordig nog maar weinig te gebeuren. Natuurlijk, met de opkomst van nieuwsvoorziening op het internet wordt snelheid steeds belangrijker.

10

15

Naam:

Check and double check!

Datum:

‘Door populaire geruchtenverspreiders en stemmingmakers op internet nemen journalistieke nieuwsmedia het minder nauw met het waarheidsgehalte van beweringen en het in acht nemen van normen als het toepassen van wederhoor (…).’ – Kees Buijs, Journalistieke kwaliteit in het crossmediale tijdperk (2008) Ik ben ervan overtuigd dat we binnen de journalistiek niet moeten concurreren met snelheid – wie krijgt het snelst nieuws op het internet of in de krant – maar dat de journalist nu eens eindelijk moet gaan concurreren met kwaliteit! Checken die feiten, breng het nieuws met een unieke invalshoek en zorg voor een kwalitatief lekker leesbaar stuk tekst.

Woordverklaring stoker stemmingmaker = onrust van verschillende ng ngi me ver = crossmediaal media

Les 2 - De waarheid en niets dan de waarheid?

25

Datum:

20

‘De toegenomen snelheid (…) maakt media vatbaarder voor fouten, onvolkomenheden en pogingen tot manipulatie.’ – Freerk Teunissen, Wat is nieuws? – Tegenstellingen in de journalistiek (2005) Je hoort het vaak: met de terugloop op de lezers- en adverteerdersmarkt wordt het voor de krant steeds moeilijker. De bezuinigingen binnen de dagbladjournalistiek zorgen er volgens de journalisten voor dat de kwaliteit afneemt. Maar toch, als de journalistiek wil blijven voortbestaan, zullen ze zich moeten onderscheiden met kwaliteit.

25

Naam: 30

‘Jouw verhaal staat of valt met de betrouwbaarheid en de geloofwaardigheid van je bronnen. Aan fantasten, leugenaars en luchtfietsers heb je als journalist doorgaans weinig.’ – Nico Kussendrager en Dick van der Lugt, Basisboek journalistiek (2007) Het Nederlandse televisieprogramma ‘RAMBAM’ liet zien dat het altijd nodig is om sommige nieuwsberichten met een korrel zout te nemen. Bij het zien van die uitzending wordt duidelijk dat ‘snelheid’ toch echt het belangrijkste uitgangspunt lijkt te zijn. ‘De betrouwbaarheid van de journalist dient te berusten op eigen waarneming of ontleend te zijn aan de bronnen waarvan hij de betrouwbaarheid kent.’ – Artikel 2 van de ontwerpverklaring van de NVJ, Basisboek journalistiek (2007)

Uit: http://edwinvossen.com

2 Waar of niet waar? Opdracht 1

2 Bekijk de fragmenten op www.knooppunt.net en beantwoord de volgende vragen.

Klas:

Algemeen Wat willen de programmamakers onderzoeken?

Nummer:

Hoe doen ze dat? Bericht 1: Kunstenaar Jeroen van Dam krijgt € 96 000 subsidie voor een omstreden kunstwerk. Hoe gaan de programmamakers te werk?

26


Woordverklaring manipulatie = misleiding vermindering terugloop = achteruitgang, luchtfietsers = fantasten

Welke reacties komen er? Nummer:

Werd het bericht gecheckt voor publicatie?

Bericht 2: Als er een Elfstedentocht komt, zal er dit keer elektronisch gestempeld kunnen worden. Hoe gaan de programmamakers te werk?

Klas:

Welke reacties komen er? Naam:

Hoe wordt het bericht ontmaskerd? Datum:

Bericht 3: Een wetenschappelijk onderzoek naar de relatie tussen politieke voorkeur en seksuele activiteit Hoe gaan de programmamakers te werk?


27

Welke reacties komen er? Datum:

Wordt het bericht ontmaskerd?

Naam:

Bericht 4: De Nederlandse inzending voor het Eurovisiesongfestival is plagiaat. Hoe gaan de programmamakers te werk? Welke reacties komen er?

Klas:

Nummer:

Wordt het bericht ontmaskerd?

2 Wat is de algemene conclusie van deze onderzoeken?

28


Opdracht 3 Cabaretier Wim Helsen antwoordt in de rubriek Buitenwipper van het weekblad Libelle op enkele persoonlijke vragen.

10

15

20

25

30

35

Van welke blunder, foute beslissing … heb je spijt? ‘Vroeger heb ik mijn twee oudere zussen veel gepest. Niet uit kwaadaardigheid, eerder omdat ik te veel energie had. Zo vond ik het fijn om me ’s nachts onder hun bed te verstoppen en te wachten tot ik zeker wist dat ze sliepen. Dan begon ik plots heel hard te gillen en alarm te roepen en zij gilden uiteraard even hard mee, van het schrikken. Of ik kroop tijdens het eten onder tafel en beet onverwacht in hun benen omdat ik een hond was. Ik kon ook erg vervaarlijk grommen. Onlangs zei Lola, mijn oudste zus, dat ze door mijn gedrag toen tot haar dertigste psychologische problemen heeft gehad. Volgens mij overdrijft ze daarin, om mij terug te pesten. Maar dat ik kwaad deed, daar had ik geen benul van.’

40

45

50

Welke persoon hoop je nooit meer tegen te komen? ‘Meester Van Pletingen, een leraar uit de lagere school. Ik was hartstochtelijk bang voor hem. Er streek een kille griezelhuivering langs mijn leden telkens als hij het woord tot mij richtte. Hij haatte mij zoals mensen ratten haten.’

Klas:

Ooit wil ik toch eens winnen. Desnoods met bedrog.’

Door welk ‘goed doel’ voel je je het meest aangesproken? ‘Greenpeace. Als er over vijftig jaar geen leefbare aarde meer is, hebben alle andere goede doelen ook niet zoveel zin, denk ik. Ik heb recent ook toegezegd voor de campagne van Sensoa, omdat zij belangrijk werk doen en omdat nog maar weinig mensen wakker liggen van bijvoorbeeld aids.’

Wat zou je graag aan jezelf willen veranderen? ‘Er zijn wel wat dingen die ik wil veranderen. Ik wil genereuzer zijn, daadkrachtiger, minder slordig, minder onthecht en minder verstrooid. En ik wil beter kunnen pingpongen. Mijn 14-jarige buurjongen kan goed pingpongen en ik heb hem eens uitgedaagd: ik ging hem onder tafel spelen. Ondertussen hebben we al af en toe gespeeld en ik ben er nog nooit in geslaagd om een setje te winnen, laat staan een match. Hij oefent veel en zit ook in een echte club.

Naam:

5

Welk moment zou je graag eens opnieuw willen beleven? Wim Helsen: ‘De allereerste keer dat ik hielp bij de geboorte van een paard. Ik was negen jaar en mocht het pasgeboren veulen een naam geven. Ik heb het toen Brepo Brepo genoemd. Dat was een figuur die ik zelf had verzonnen. Ik had gevraagd aan mijn moeder of ze, als er nog een broertje of een zusje zou komen, het Brepo Brepo wou noemen. Maar er kwam geen kindje meer, dus heb ik de naam aan dat paard gegeven.’

Datum:

1

Nummer:

3 Wim Helsen

Naar: Elien van de Wijgaert in Libelle

Woordverklaring genereus = vrijgevig entrum voor seksuele Sensoa = Vlaams expertisec gezondheid


29

Datum:

1 Het artikel op blz. 29 verscheen enkele jaren geleden in het populaire weekblad Libelle. Later gaf Wim Helsen toe dat hij nogal creatief met de waarheid was omgesprongen in dat interview. Welke aspecten uit dat artikel zijn volgens jou verzonnen?

Naam:

2 Beluister twee fragmenten uit een lang radio-interview met Wim Helsen waarin hij zijn mening geeft over wat ‘nieuws’ eigenlijk is en waarin ook zijn leugens ontmaskerd worden door de interviewer.

Fragment 1 a Vul de volgende beweringen van Wim Helsen aan.

Het verhaal over de official die gedood wordt door een speer tijdens de wedstrijd is geen nieuws omdat

Toch zou hij het niet schrappen uit het journaal omdat

Hij denkt wel dat de meeste nieuwsmakers zich bewust zijn van

Het gevaar voor ons, de ‘nieuwsconsumenten’, is dat

Hij benadrukt dat het nieuws altijd een voorlopige waarheid is en

Klas:

Dat kan hij begrijpen omdat de nieuwsmakers ervoor moeten zorgen dat ze genoeg lezers of luisteraars

hebben. Toch is nieuws volgens hem ook vaak

b Wat zegt Wim Helsen over het gebrek aan humor in het nieuws? Nummer:

Fragment 2 a Wat heeft Wim Helsen allemaal verzonnen in het interview in Libelle? b Waarom begint hij soms dingen te verzinnen in een interview?

30


c Het interview in Libelle was in zekere zin ook een inspiratiebron voor Wim Helsen. Leg uit.

d Tijdens de try-out van deze voorstelling in Nederlands Limburg reageerde het publiek op de onthulling van zijn leugen anders dan Wim Helsen had verwacht. Wat gebeurde er?

Nummer:

Klas:

e Waarom werkte het verhaal minder goed in België dan in Nederland?

4 Reflectie

Opdracht 4

1 Wat heeft deze les je bijgebracht over de rol van de media in onze informatiemaatschappij?

2 Heb je jezelf ooit laten misleiden door informatie die je niet gecontroleerd had?

3 Vind jij ook, zoals Wim Helsen, dat een nieuwslezer humor mag gebruiken in zijn berichtgeving? Waarom (niet)?

Naam:

4 Zie jij een mogelijkheid om de controle op de informatie die in de media verschijnt te verstrengen?

Opdracht 5 Beantwoord zelf de vragen die aan Wim Helsen gesteld werden en meng hierbij feiten en verzinsels. Probeer zo geloofwaardig mogelijk over te komen. Laat achteraf een klasgenoot en/of je leraar aanduiden wat verzonnen is.

Datum:

5 Schrijfvaardigheid

1 Welk moment zou je graag eens opnieuw willen beleven?

Woordverklaring bliek try-out = repetitie met pu


31

2 Van welke blunder, foute beslissing … heb je spijt?

Datum:

Naam:

3 Wat zou je graag aan jezelf willen veranderen?

4 Welke persoon hoop je nooit meer tegen te komen?

Klas:

5 Door welk ‘goed doel’ voel je je het meest aangesproken?

Nummer:

6 Spreekvaardigheid

Opdracht 6 Bekijk en beluister een fragment uit een voorstelling van Wim Helsen. Laat je door hem inspireren en maak zelf een stukje stand-upcomedy over een banaal voorval of een taboe-onderwerp. Schrijf je tekst eerst uit en laat je werk nalezen door je leraar. Oefen daarna je tekst in en breng je verhaal voor een beperkt publiek, je klasgenoten. Misschien kunnen jullie een heuse Comedy Casino organiseren?

32


Woordverklaring gewoon banaal = alledaags, heel

De geïntegreerde proef - GIP

Nummer:

1 Herhaling: de weg naar succes – voorbereiding GIP 2 Logboek

Klas:

De GIP of de ‘Geïntegreerde Proef ‘is een belangrijk onderdeel van het zesde jaar tso. In deze vakoverschrijdende opdracht worden je onderzoekscompetenties getest en leer je zelfstandig maar ook in groepsverband werken.

1 Herhaling: de weg naar succes – voorbereiding GIP

In het vijfde jaar schotelden we je al een mini-uitgave voor waarin je bij een opdracht rond reclame en marketing kennismaakte met alle aspecten van het onderzoeksproces. Voor je aan het echte werk begint, herhalen we wat je uit ‘De weg naar succes’ geleerd hebt.

1 Vul aan.

Als je een onderzoek uitvoert en de resultaten ervan uitwerkt, houd je je het beste aan de onderzoeksstructuur. Die geeft een antwoord op de volgende vragen: - - - - Afhankelijk van je studierichting zul je voor je GIP zelf een onderzoeksthema mogen kiezen of krijg je een taak opgelegd van je leraren. Je kunt op verschillende manieren een onderzoek opzetten: je kunt iets uitproberen, iets vergelijken, een thema bevragen of een combinatie van verschillende methodieken toepassen.

Naam:

-

2 Welke methode heb je vorig schooljaar toegepast bij je onderzoek naar marketingtechnieken?

Datum:

Welke onderzoeksmethode je ook kiest, belangrijk is dat je m

criteria

vooropstelt. Stel dus duidelijk meetbare vragen en zorg ervoor dat je voldoende aantallen kunt vergelijken zodat de cijfers ook echt r tot p

zijn. Herleid getallen

om correcte conclusies te kunnen trekken.

Les 3 - De geïntegreerde proef - GIP

33

Datum:

3 Baseer je onderzoek op een of enkele duidelijke Ontleed daarom altijd je onderzoek om er zeker van te zijn dat je alle noodzakelijke aspecten bevraagt. Stel jezelf de volgende vragen: - Wie is de

?

- In welke

situeert het onderzoek zich?

-

voert het onderzoek uit?

- Welke

heeft/hebben deze personen?

-

moet/moeten deze persoon/personen onderzoeken?

Naam:

- Op

gaat hij/gaan zij te werk?

4 Zorg er ook voor dat je een goede opmaakt. Op die manier kom je niet voor verrassingen te staan als de deadline voor een opdracht nadert.

jezelf en je onderzoeksmethode in de loop van het onderzoek.

Stel vragen over je werkwijze en de resultaten van je onderzoek. Wat loopt goed? Wat zijn werkpunten? Waar kunnen/moeten we bijsturen?

5 Als je onderzoek afgerond is, wacht je nog de presentatie ervan. Wellicht wordt er van je verwacht dat je dat zowel schriftelijk als mondeling doet.

Vul in dit overzicht de onderdelen van een schriftelijke presentatie aan.

Verwerk in een overzichtelijke lay-out: naam van de school, schooljaar, klas, groepsleden en schoolvak. Zet de titel centraal: geef in de ondertitel een omschrijving van je onderzoek en voeg eventueel een afbeelding toe. Klas: Kader je onderzoek: licht de keuze van het onderwerp en het opzet toe. Formuleer ook een dankwoord voor de mensen die je geholpen en gesteund hebben of die hun medewerking verleenden aan het onderzoek. Nummer:

Geef een overzicht van de onderdelen met paginering.

Stel het onderzoek in grote lijnen voor: waar en waarom ging je op onderzoek, wat wilde je te weten komen? Maak de lezer nieuwsgierig naar je onderzoek.

Geef een samenvatting van de teksten waarvan je vertrok of beschrijf de experimenten die je uitgevoerd hebt. Verwoord de onderzoeksvraag/-vragen. Beschrijf de taakverdeling en de planning. Geef je werkwijze weer. Voeg eventueel als bijlage de enquête of de checklist toe die je gebruikte.

Geef de meetbare resultaten weer in absolute cijfers en in percentages. Maak vergelijkingen. Verwerk de gegevens eventueel in grafieken en licht die toe.

34


.

Bereid je goed voor op de mondelinge presentatie van je onderzoek. Waarschijnlijk zal je publiek niet enkel bestaan uit klasgenoten en leraren, maar zullen er ook externe juryleden naar jou komen luisteren. In de les ‘De kunst van het presenteren’ leerde je vorig jaar de knepen van het vak. Gebruik ook opnieuw de checklist die je vindt via de link op www.knooppunt.net.

Klas:

Geef een overzicht van alle teksten of websites die je geraadpleegd hebt. Doe dat op de correcte manier. Zie Compendium blz. xxx.

Nummer:

Formuleer een bondig besluit. Kloppen de resultaten van het onderzoek met jouw verwachtingen? In welke mate? Bevestigt je onderzoek de bevindingen uit de teksten waarvan je vertrok? …

2 Logboek

Over het verloop van je GIP-onderzoek en alles wat daarbij komt kijken, houd je samen met je groepsleden een logboek bij. Daarin noteren jullie alles wat er van jullie verwacht wordt, deadlines, resultaten van opdrachten, opmerkingen van leraren en begeleiders. Een logboek is een hulpmiddel en een geheugensteun voor jezelf en je groep. Bovendien hebben je leraren via het logboek zicht op jullie vorderingen en ze kunnen via deze weg ook gericht hulp bieden bij het onderzoek.

Naam:

Logboek: 1. (scheepvaart) register waarin de met de log (= snelheidsmeter op een schip) gedane waarnemingen worden opgetekend; 2. journaal van waarnemingen, werkzaamheden of belevenissen

Datum:

Meestal wordt het logboek in tabelvorm aangeboden en hoef je dat ook niet in volledige zinnen in te vullen, tenzij er bij jou op school andere afspraken gelden. Op de volgende bladzijde en op www. knooppunt.net vind je een voorbeeld.


35

Datum: Naam: Klas: Nummer:

36



37

Formulering onderzoeksvraag

Bibliotheek Genk: boeken over onderzoeksthema gezocht

20/09

21/09

Datum:

Activiteit

Datum

Voorbeeld van een logboek GIP

Pieter

Volledige groep

Uitvoerder(s)

Naam:

12/20

Resultaat

Klas:

Concreter formuleren, opdelen in deelvragen

Opmerkingen, suggesties, evaluatie door de begeleiders

Nummer:

Nadenken over nieuwe formulering

Nieuwe acties

Datum: Naam: Klas: Nummer:

38


me maar een mail – LES 4 Stuur maar niet te vaak 

Nummer:

1 Mailen of niet? 2 E-mailetiquette

Opdracht 1

1 Hoeveel mails zaten er gisteren in je mailbox(en)?

Klas:

1 Mailen of niet?

2 Ongetwijfeld kun je die mails opdelen in enkele categorieën. Geef voor elke categorie het aantal mails en een voorbeeld. Sommige mails kunnen in verschillende categorieën thuishoren. Zakelijk (bijvoorbeeld een bevestiging van je afspraak met je stagebedrijf ): Persoonlijk (bijvoorbeeld een bericht van je broer in het buitenland):

Naam:

Informatief (bijvoorbeeld een nieuwsupdate van de krant):

Onzin (bijvoorbeeld een link naar een ‘grappig’ YouTubefilmpje):

3 De twee belangrijkste kenmerken van e-mail – snelheid en gebruiksgemak – kunnen zowel een voor- als een nadeel zijn. Vul die voor- en nadelen aan.

Datum:

Commercieel (bijvoorbeeld een aanbod voor een goedkoop krantenabonnement):

Snelheid Voordeel: Nadeel:

Les 4 - Stuur me maar een mail - maar niet te vaak 

39

Gebruiksgemak Datum:

Voordeel: Nadeel:

Naam:

Opdracht 2 Dit artikel illustreert dat e-mail zeker niet altijd het juiste communicatiemiddel is.

JACK OSBOURNE PER E-MAIL ONTSLAGEN OMDAT HIJ MS HEEFT 1

5

Klas:

10

Nummer:

15

20

25

Jack Osbourne beweert dat hij per e-mail werd ontslagen nadat bekend raakte dat hij aan multiple sclerose lijdt. Osbourne voelt zich beledigd omdat de bonzen van het tv-bedrijf niet eerst met hem overlegden vooraleer ze besloten dat hij niet in staat zou zijn deel te nemen aan een spelshow. Beledigd Vijf weken geleden werd bij de zoon van Ozzy en Sharon Osbourne MS vastgesteld. ‘Ik was geboekt voor een job en toen mijn diagnose bekend raakte, vond het productiebedrijf dat ik er niet toe in staat was. Dat is wat me nog het meest tegen de borst stuit: dat zij beslissen wat ik wel en niet kan. Ze vonden het zelfs niet nodig me eens op te bellen, alles verliep via agenten en advocaten. Daardoor voelde ik me zwaar beledigd.’

30

35

die uitdagingen niet zou aankunnen, maar zegt dat hij het ‘moeilijk te geloven’ vindt dat hij daarover via e-mail werd ingelicht. De reeks, met Mohammed Ali’s dochter Laila en ‘Superman’ Dean Cain, komt in augustus op het scherm in de VS. MS is een chronische ziekte die de zenuwcellen in de ruggengraat en het brein aantast.

Militaire oefeningen Aangenomen wordt dat het om de NBC-show Stars Earn Stripes gaat, waarin soldaten celebrity’s aan militaire oefeningen onderwerpen. Een medewerker van die show gaf tegenover The Sun toe dat geoordeeld werd dat Jack

Uit: Het Laatste Nieuws

40


Ja

Neen

Hoe?

Je wilt ... aan een collega uitleggen waarom je zijn werk niet goed vindt. aan een groep mensen een mededeling doen. dringend een afspraak maken of afzeggen.

Klas:

E-mail

Nummer:

In welke van de volgende situaties zou jij via e-mail communiceren? In welke situatie is e-mail echt niet geschikt? Welke manier van communiceren is dan beter? Vul de onderstaande tabel aan.

een afspraak voor volgende week bevestigen. een afspraak voor volgende week maken met meerdere personen. een antwoord geven op een eenvoudige vraag. een eenvoudige vraag stellen. een meningsverschil uitpraten. een vergadering plannen.

een vraag stellen waarop je niet meteen een antwoord nodig hebt. iemand bereiken die je al herhaaldelijk getelefoneerd hebt.

Naam:

een vervelende situatie op het werk proberen te vermijden.

over heel veel verschillende onderwerpen uitleg vragen of geven. slecht nieuws aan iemand meedelen.

Datum:

vertrouwelijke informatie uitwisselen.


41

Datum:

Opdracht 3 Net als bij een zakelijke brief zijn er bij een zakelijke e-mail regels en afspraken waaraan je je best houdt om de communicatie gepast, duidelijk, correct en aantrekkelijk te laten verlopen. Kies uit de volgende woorden. elektronische – interne – webadres – bijlage – informeler – imago – slotgroet – onderwerp – bondig – markeren – tutoyeren – uitwerking – extreem – zakelijke – neutrale – geadresseerde – emoticons – kern – telefoonnummer – ironische – vervolgmails – afzender

Naam:

2 E-mailetiquette

1 Inhoud

Wat is er mis met de volgende mails? Vul aan.

Aan:

Koen Kuypers

Onderwerp: Beste Ik verwacht je morgen voor de vergadering in lokaal A109. Met vriendelijke groet

Klas:

Ben Bertes

a Vergeet nooit het

van je mail aan te geven. Geef in een paar trefwoorden

Nummer:

aan waarover je e-mail gaat. Doe dat zo concreet mogelijk: ‘redactievergadering schoolkrant’ is duidelijker dan ‘vergadering morgen’. b Begin je mail met een gepaste,

of

aanhef zoals ‘Geachte heer Meertens’. In mails kun je beginnen met een gewone

begroeting als ‘Beste Koen’ of ‘Dag mevrouw Lemmens’. Spreek de ontvanger op de juiste manier aan. In e-mailcommunicatie mag het wat

dan in een traditionele zakelijke brief, maar toch is het niet gepast

om bij een eerste contact de ontvanger te de ontvanger heel jong is of als je zelf je

42

met ‘je’ aanspreken.


. Alleen als je weet dat hip wilt houden, kun je de

Onderwerp:

Redactievergadering schoolkrant

Nummer:

Koen Kuypers

Beste Koen Morgen verwacht ik je voor de redactievergadering voor het volgende spetterende  nummer van onze schoolkrant in lokaal A109. Op het programma: wie doet de uitwerking van de twee hoofdartikels , wie kiest de cartoons, wie schrijft de oproep voor artikels voor het zomernummer (Yes, bijna vakantie dus!!!!), wie kiest de foto’s van de uitstappen (alweer naar de Mechelse Heide!), wie interviewt de directeur (en krijgt een snoepje ), wie zorgt voor de wedstrijdvraag en andere vragen en varia (blablabla).

Klas:

Aan:

Met vriendelijke groet Ben Bertes

c De eigenlijke inhoud van een mail wordt op dezelfde manier ingedeeld als in een brief, maar houd de tekst kort. In de eerste alinea geef je meteen de De verdere

van de boodschap.

volgt dan in één of twee korte alinea’s.

d De

is bij voorkeur aangepast aan de situatie, maar het

formele ‘Hoogachtend’ wordt zeker niet meer gebruikt. Meestal kiest de zender voor

‘Met vriendelijke groeten’. In vervolgmails en bij herhaalde contacten kan het nog informeler: ‘Groetjes’,

Aan:

de Schoolkrant

Onderwerp:

Wedstrijdvraag

Het antwoord op de wedstrijdvraag in de Schoolkrant is: ‘Meester, hij begint weer’. Met vriendelijke groet

Datum:

Naam:

‘Alvast bedankt’, ‘Tot dan’.

Ben Bertes


43

Na de slotgroet onderteken je de e-mail met je naam, functie en

.

Datum:

Afhankelijk van de boodschap is het vaak ook nuttig om je postadres, e-mailadres of eventueel te vermelden.

Naam:

Aan:

de Schoolkrant

Onderwerp:

Illustratie Schoolkrant

Bijlagen:

Koala.jpg

Met vriendelijke groeten Ben Bertes Leerling KTA 7 Schoolstraat 35 3500 Hasselt

Je kunt deze elementen samen met je slotgroet bundelen in een

handtekening. Die kun je

automatisch laten invoegen bij elk bericht. Als je een elektronische meestuurt met je e-mail, zorg er dan voor dat je die duidelijk benoemt en verwijs er naar in je eigenlijke bericht. Klas:

2 Vorm

Nummer:

Aan:

Koen Kuypers

Onderwerp:

Redactievergadering schoolkrant

Beste Koen Morgen verwacht ik je voor de redactievergadering voor het volgende spetterende  nummer van onze schoolkrant in lokaal A109. Op het programma: wie doet de uitwerking van de twee hoofdartikels , wie kiest de cartoons, wie schrijft de oproep voor artikels voor het zomernummer (Yes, bijna vakantie dus!!!!), wie kiest de foto’s van de uitstappen (alweer naar de Mechelse Heide!), wie interviewt de directeur (en krijgt een snoepje ), wie zorgt voor de wedstrijdvraag en andere vragen en varia (blablabla). Met vriendelijke groet Ben Bertes

44


Herschrijf voorbeeldmail 2 zodat die aan de volgende voorwaarden voldoet.

Formuleer je boodschap

. Als je meerdere vragen aan de ontvanger wilt

op een heldere en overzichtelijke manier. Eventueel kun je in de mail van de zijn vragen onmiddellijk beantwoorden. Zorg er dan wel voor dat je antwoorden duidelijk herkenbaar zijn,

Schrijf op een vermijd

. manier. Gebruik geen

en

uitlatingen, die kunnen verkeerd begrepen worden.

Klas:

door ze bijvoorbeeld te

Nummer:

stellen, nummer ze dan en stel je vragen zo specifiek mogelijk. Als je vragen beantwoordt, doe dat dan ook

Aan:

Datum:

Naam:

Onderwerp:


45

Opdracht 4 Datum:

3 Opdracht

Je bestelde twee weken geleden een paar hippe schoenen via de webwinkel zalando.be. De website garandeert je een levertijd van vier werkdagen, maar jij hebt ondertussen je schoenen nog altijd niet ontvangen. Het bedrag dat je betaalde is echter wel van je rekening gehaald.

Naam:

Stuur een mail naar de klantendienst waarin je de volgende gegevens verwerkt: - datum van je bestelling, - bedrag en wijze waarop je betaald hebt, - merk en maat en de specifieke kenmerken van de schoenen die je bestelde, - mededeling dat je de schoenen nog niet ontvangen hebt, - vraag naar een snelle levering of terugbetaling, - beleefde maar kordate afsluiting: als op je verzoek niet wordt ingegaan, zul je verdere stappen ondernemen.

Je voegt een digitale kopie van je betalingsbewijs als bijlage toe.

Aan: Onderwerp: Bijlagen:

Klas: Nummer:

46


Klas:

1 De geschenkbonnenronde 2 Modaliteit: definitie 3 Soorten modaliteit 4 Modaliteit op onverwachte plaatsen 5 Modaliteit in een brief of e-mail 6 Modaliteit in de pers

Nummer:

is dit waarschijnlijk misschien wel LES 5 Wellicht de afschuwelijke waarheid - Modaliteit

1 De geschenkbonnenronde

Opdracht 1 Per duo krijgen jullie een geschenkbon van de leraar.

1 Op de achterkant schrijft elk duo een eerste reactie op het geschenk. Er mag maar één zin staan met daarin zeker twee woorden: het ene woord van de voor- en het andere woord van de achterkant.

2 Lees nu de zinnen voor met geschikte intonatie en luister naar de andere groepen.

3 Noteer hier enkele goede zinnen die je klasgenoten voorlazen.

a met ‘hopelijk’:

b met ‘ongetwijfeld’:

Naam:

c met ‘schijnt’: d met ‘ongelooflijk’:

e met ‘bah’:

Datum:

f met ‘dacht’: g met ‘zalig’: h met ‘waarschijnlijk’:

Les 5 - Wellicht is dit waarschijnlijk misschien wel de afschuwelijke waarheid - Modaliteit

47

Datum:

2 Modaliteit: definitie

In de zinnen die jullie voorlazen en opschreven, zat modaliteit. Schrijf hier de definitie van modaliteit: Modaliteit is Naam:

3 Soorten modaliteit

De zinnen die jullie op de geschenkbonnen schreven, kun je in twee groepen indelen, afhankelijk van de soort modaliteit. Die twee soorten zijn zekerheidsmodaliteit en gevoelsmodaliteit. Opdracht 2 Vul in de onderstaande tabel de woorden uit opdracht 1 op de juiste plaats in. Opdracht 3 Vul de tabel aan met nog vijf woorden die gevoel of (on)zekerheid uitdrukken. Woorden die (on)zekerheid uitdrukken

Woorden die gevoelsmodaliteit uitdrukken

Klas:

Opdracht 2

Nummer: Opdracht 3

48


4 Modaliteit op onverwachte plaatsen

Nummer:

4.1 Modaliteit in enquêtes Opdracht 4

1 Vul deze enquêtevraag aan. Gebruik bijwoordelijke bepalingen van modaliteit om de graad van zekerheid aan te geven. Klas:

Zou u in de toekomst een beroep doen op een waarzegger? o Zeker wel o o o o

2 Vul deze enquêtevraag aan. Gebruik bijwoordelijke bepalingen van modaliteit om een gevoel van tevredenheid aan te geven.

Hoe tevreden bent u over de dienstverlening van De Lijn? o Uiterst tevreden o o o

4.2 Modaliteit via emoticons In het Vlaams Parlement ontstond herrie. Er was immers een mail uitgelekt van een medewerker van de minister. Daarin stond:

De ministe r heeft in de parl ements commiss ie gelogen over de begroting .

Datum:

Naam:

o

Een minister mag inderdaad niet liegen. Maar … staat er écht dat de minister gelogen heeft?


49

Opdracht 5 Pas deze ‘neutrale’ mail aan. Voeg minstens vier emoticons in, zodat je ‘modaliteit’ krijgt. Datum: Aan: Onderwerp: Hallo Tim

Naam:

Je stuurde me zeventien witte rozen voor mijn verjaardag. Na een dag hingen ze slap. Ik heb ze in een andere vaas gezet, er een beetje voeding bijgevoegd en een stukje van de stengels gesneden. Nu staan ze op een frisse plaats en kan iedereen ervan genieten. Liefs! Roos

Lees nu je mail voor en probeer de emoticons te vertolken via je lichaamstaal, je mimiek en je intonatie.

5 Modaliteit in een brief of e-mail

Opdracht 6 Schrijven: een beleefde weigering Klas:

Met de burgemeester van je gemeente heb je onlangs een onverwacht goede babbel gehad. Hij beloofde toen extra steun voor je jeugdclub / jeugdbeweging / sportclub. Nu ontving je deze mail van de burgemeester:

Nummer:

Aan: Onderwerp: Geachte heer / mevrouw We zullen blij zijn u te begroeten op onze nieuwjaarsreceptie van 2 januari 20… vanaf 13.00 uur in zaal De Brug. Bevestig a.u.b. uw aanwezigheid via [email protected]. Vriendelijke groeten A. Bé Burgemeester

50


Schrijf een beleefde mail om je te verontschuldigen, zonder het ‘interessante’ contact met de burgemeester te verliezen. Gebruik ten minste drie middelen om modaliteit uit te drukken.

Nummer:

Je hebt helemaal geen zin om te gaan: er is op 2 januari wel wat anders te beleven. Er zijn daar te veel oude mensen, die té veel drinken. Bovendien ken je er niemand.

Aan:

Datum:

Naam:

Klas:

Onderwerp:


51

Datum:

6 Modaliteit in de pers

Naam:

In de vorige lessen leerde je dat je de berichten in de media altijd kritisch moet lezen en bij voorkeur de feiten checken. Vaak leiden journalisten je om de tuin door modaliteit te gebruiken in hun formuleringen. Zoek zelf een (kranten)bericht en onderstreep de woorden die modaliteit uitdrukken en die het bericht een ‘gekleurde’ inhoud geven. Noteer die woorden onder de tekst en zeg welke soort zekerheids- of gevoelsmodaliteit ze uitdrukken.

Klas: Nummer:

52


1

2

3

4

Inhoud

5

Nummer:

EVALUATIE

De zender maakt duidelijk dat hij niet komt.

De zender gebruikt ten minste drie middelen om modaliteit uit te drukken.

Klas:

De zender formuleert zijn excuses duidelijk.

Het gebruikte register past bij de situatie: de zender zal de burgemeester te vriend houden. Structuur De e-mail bevat een onderwerpregel. De tekst is ingedeeld in alinea’s en bevat voldoende signaalen verbindingswoorden. Correctheid De tekst bevat geen spelfouten. De tekst bevat geen grammaticale fouten.

Datum:

Opmerkingen:

Naam:

De tekst bevat geen stijlfouten.


53

LES 6 De egel - Literaire analyse

De egel is een van de verhalen uit zijn debuut Misdaden. In dit verhaal is het ‘egelprincipe’ een belangrijk motief. Het egelprincipe is gebaseerd op de volgende parabel: ‘De vos ligt op de egel te wachten bij de kruising van het pad. De egel komt eraan en waggelt precies richting de vos. ‘Ah, nu heb ik je!’, denkt de vos. Hij springt bliksemsnel tevoorschijn. De kleine egel voelt gevaar, kijkt op en denkt: ‘Daar gaan we weer. Leert hij het dan nooit?’ Hij rolt zich op en wordt een bol met scherpe stekels. De vos bespringt zijn prooi, ziet het gevaar, stopt de aanval en trekt zich terug in het bos om een nieuwe strategie te bedenken. Elke dag vindt een variant op dit gevecht plaats en, ook al is de vos veel slimmer, de egel wint altijd.’

Klas:

Ferdinand von Schirach is strafadvocaat. Het ongehoorde is voor hem dagelijkse kost. Hij vertegenwoordigt onschuldige mensen die met de wet in conflict raken, maar ook de zwaarste criminelen. Hun verhalen vertelt hij, laconiek, en juist daarom komen ze des te harder aan.

Nummer:

Het is al vaak gezegd: kennis is macht. In dit kortverhaal van Ferdinand von Schirach wordt duidelijk dat het vaak beter is om één ding te weten dan om veel te weten.

De vos is dus slim en bedenkt allemaal strategieën, de egel weet maar één ding heel erg zeker. Maar daardoor wint de egel altijd. De vos is slimmer, maar de egel wint. De vos is continu bezig met het ontwikkelen van diverse strategieën. De egel vereenvoudigt de complexe wereld tot een centraal idee, een basisprincipe dat alles verenigt en stuurt. De egel weet dat een diepgaand inzicht simpel zou moeten zijn. Hij ziet ziet de essentie en negeert de rest.

1

5

10

15

20

De rechters trokken in de raadkamer hun toga’s aan, een van de lekenrechters kwam een paar minuten te laat, en de agent werd vervangen nadat hij over kiespijn had geklaagd. De aangeklaagde was een plompe Libanees, Walid Abou Fataris, en hij zweeg vanaf het begin. De getuigen verklaarden dat het slachtoffer een beetje overdreef, het bewijsmateriaal werd geëvalueerd. Men behandelde een heel normale roof, waarvoor een straf van vijf tot vijftien jaar staat. De rechters waren het met elkaar eens: gezien het strafblad van de aangeklaagde zouden ze hem acht jaar geven, over zijn daderschap of toerekenbaarheid bestond geen twijfel. Het proces kabbelde de hele dag voort. Niets bijzonders dus, maar men had ook niets bijzonders verwacht. Het werd drie uur in de middag, de zittingsdag was bijna afgelopen. Vandaag viel er niet veel meer te doen. De voorzitter bekeek de getuigenlijst; alleen Karim, een broer van de aangeklaagde, moest nog worden gehoord. Ach ja, dacht de voorzitter, het is bekend wat je van alibi’s van familie kunt verwachten, en hij keek hem over zijn leesbril aan. Hij had ook maar één vraag voor deze getuige, namelijk of hij werkelijk wilde beweren dat zijn broer Walid thuis was geweest toen het pandjeshuis in de Wartenstrasse werd leeggeroofd. De rechter stelde Karim de vraag zo eenvoudig mogelijk, hij vroeg zelfs nog twee keer of Karim de vraag ook had begrepen. Niemand had eigenlijk nog verwacht dat Karim zijn mond zou opendoen. De voorzitter had hem als broer van de verdachte er uitgebreid op gewezen dat hij mocht zwijgen. Zo was de wet. Iedereen in de zaal, ook Walid en zijn advocaat, was verrast dat hij een getuigenis wilde afleggen. Nu zaten ze allemaal te wachten op zijn antwoord, waarvan de toekomst van zijn broer zou afhangen. De rechter was ongeduldig, de advocaat verveeld, een van de lekenrechters keek voortdurend op zijn horloge, omdat hij de trein van vijf uur naar Dresden nog wilde halen. Karim was de laatste getuige van de openbare rechtszitting, de minst belangrijke hoorde men in de rechtbank als laatste. Karim wist wat hij deed. Hij had dat altijd geweten.

Woordverklaring bondig laconiek = kalm, kort en

Les 6 - De egel - literaire analyse

Datum:

De egel

Naam:

Opdracht 1 Lees het volgende verhaal en beantwoord tijdens het lezen de vragen die tussen de tekst staan.

55

1 Vat de ‘gebeurtenissen’ uit deze inleiding kort samen.

Datum:

2 ‘Hij had dat altijd geweten’. Wat suggereert deze laatste zin over het vervolg van het verhaal?

Naam:

***

25

30

35

Klas:

Karim groeide op in een criminele familie. Over zijn oom werd verteld dat hij in Libanon om een kist tomaten zes mensen had doodgeschoten. Alle acht broers van Karim hadden een strafblad, waarvan het voorlezen tijdens het strafproces bijna een half uur in beslag nam. Ze hadden gestolen, geroofd, bedrogen, afgeperst en meineed gepleegd. Alleen voor moord en doodslag waren ze nog niet veroordeeld. In de familie waren al generaties lang neven en nichten met elkaar getrouwd. Toen Karim op school kwam, klaagden de leraren: ‘Alweer een Abou Fataris,’ en vervolgens behandelden ze hem als een idioot. Hij moest achter in de klas gaan zitten, en zijn eerste klassenleraar vertelde hem, de zesjarige, dat hij zich gedeisd moest houden, hij mocht niet vechten, en hij moest zwijgen. Dus zweeg Karim. Het was hem al snel duidelijk dat hij niet mocht laten zien dat hij anders was. Zijn broers sloegen hem op zijn achterhoofd, omdat ze niet begrepen wat hij zei. Zijn medeleerlingen – in de eerste klas zat dankzij een stedelijk integratiemodel tachtig procent buitenlanders – vonden hem in het gunstigste geval wel grappig als hij hun iets probeerde uit te leggen. Normaal gesproken sloegen ook zij hem als hij zich te afwijkend gedroeg. Dus had Karim slechte cijfers. Hij moest er maar mee leven.

3 Welk gevolg heeft het imago van de familie Abou Fataris voor Karim?

Nummer:

40

Toen hij tien was, had hij zich stochastiek, integraalrekening en analytische meetkunde eigen gemaakt. Hij had het boek uit de lerarenbibliotheek gestolen. Maar voor de proefwerken berekende hij hoeveel van die belachelijke opgaven hij fout moest beantwoorden om een onopvallende zes te halen. Soms had hij het gevoel alsof zijn hersenen kraakten als hij in het boek op een mathematisch probleem stuitte dat als onoplosbaar gold. Dat waren de momenten van zijn persoonlijk geluk.

4 Waaruit haalde Karim zijn persoonlijk geluk?

Woordverklaring

56


se verklaring afleggen meineed plegen = een val onder eed g om verschillende integratiemodel = pogin n elkaar te laten samenleve bevolkingsgroepen met ng stochastiek = kansberekeni

55

60

65

70

75

Nummer: Klas:

50

Hij woonde, net als al zijn broers, zelfs de oudste van zesentwintig, bij zijn moeder, zijn vader was vlak na zijn geboorte gestorven. De woning van het gezin in Neukölln had zes kamers. Zes kamers voor tien personen. Hij was de jongste, hij kreeg het rommelhok toebedeeld. Het bovenlicht was van melkglas, en er hing een vurenhouten schap. Hier vond je spullen terug die niemand meer wilde hebben: bezems zonder stelen, emmers zonder hengsels, snoeren van apparaten die er niet meer waren. Hij zat daar de hele dag achter zijn computer, en terwijl zijn moeder dacht dat hij videospelletjes deed – net als zijn grote broers – las hij klassieken op Gutenberg.de. Toen hij twaalf was, probeerde hij voor de laatste keer als zijn broers te worden. Hij schreef een programma dat de elektronische beveiliging van de Postbank te slim af was en waarmee hij onopvallend bedragen van honderdste centen van miljoenen rekeningen kon afschrijven. Zijn broers begrepen niet wat ‘de domme’, zoals ze hem noemden, hun had gegeven. Ze sloegen hem weer op zijn achterhoofd, de cd met het programma gooiden ze weg. Alleen Walid merkte dat Karim slimmer was dan zij, hij nam hem in bescherming tegen zijn lompere broers. Toen Karim achttien werd, ging hij van school. Hij had het zo geregeld dat hij zijn mavo-examen net had gehaald. Niemand in zijn familie was ooit zo ver gekomen. Hij leende achtduizend euro van Walid. Walid dacht dat Karim het geld nodig had voor de drugshandel, en gaf het hem graag. Karim wist inmiddels zoveel over de beurs dat hij via het internet op de Forex-markt handelde. Binnen een jaar verdiende hij bijna zevenhonderdduizend euro. Hij huurde een klein appartement in een burgerlijke wijk, verliet elke ochtend de ouderlijke woning en nam net zo lang omwegen tot hij er heel zeker van kon zijn dat niemand hem was gevolgd. Hij richtte zijn toevluchtsoord in, kocht wiskundeboeken en een snelle computer en bracht zijn tijd door met de handel op de beurs en lezen. Zijn familie veronderstelde dat de ‘domme’ nu in drugs handelde, en was daar tevreden over. Natuurlijk was hij veel te tenger voor een Abou Fataris. Hij ging nooit naar de Kick-and-Fightsportschool, maar hij droeg tenminste net als zij gouden kettingen, satijnen overhemden in felle kleuren en zwarte nappaleren jacks. Hij sprak het slang van Neukölln en verdiende zelfs een klein beetje respect omdat hij nog nooit gepakt was. Zijn broers namen hem niet serieus. Als je het aan hen had gevraagd, had je als antwoord gekregen dat hij nu eenmaal bij de familie hoorde. Verder maakten ze zich geen zorgen over hem. Niemand vermoedde iets over zijn dubbelleven. Niet dat Karim een compleet andere garderobe bezat, noch dat hij moeiteloos zijn vwo-eindexamen op de avondschool had gedaan en twee keer per week wiskundecolleges aan de technische universiteit volgde. Hij beschikte over een klein vermogen, betaalde belasting en had een leuke vriendin die literatuurwetenschappen studeerde en niets van Neukölln wist.

Naam:

45

5 Welk beeld krijg je in de voorgaande passage over Karim?

Datum:

Woordverklaring eplaatst raam bovenlicht = een hoogg enhout om ldb vurenhouten = naa raire website lite itse Du = e Gutenberg.d voortgezet onderwijs een mavo = middelbaar algem tenschappelijk onderwijs vwo = voorbereidend we


57

Datum:

***

80

85

Naam: 90

95

Karim had het dossier van het strafproces tegen Walid gelezen. Iedereen van zijn familie had het in handen gehad, maar alleen hij had de inhoud begrepen. Walid had een pandjesbaas overvallen, 14 490 euro geroofd en was naar huis geracet om zich een alibi te verschaffen. Het slachtoffer had de politie gealarmeerd en een exacte beschrijving van de dader gegeven, de beide rechercheurs wisten meteen dat het een Abou Fataris moest zijn. Maar de broers leken ongelofelijk veel op elkaar, iets wat hen al vaker had gered. Geen enkele getuige kon ze bij een confrontatie uit elkaar houden, en zelfs op films van bewakingscamera’s waren ze nauwelijks van elkaar te onderscheiden. Dit keer waren de politieagenten er snel bij. Walid had de buit onderweg verstopt en het wapen van het misdrijf in de Spree gegooid. Toen de politie de woning binnenstormde, zat hij op de bank thee te drinken. Hij droeg een appelgroen T-shirt met oplichtend geel opschrift: ‘FORCED TO WORK’. Hij wist niet wat het betekende, maar hij vond het mooi. De politieagenten arresteerden hem. Ze richtten vanwege ‘uitstel is gevaarlijk’ een ‘voor huiszoeking noodzakelijke puinhoop’ aan: ze sneden de banken open, kiepten laden leeg op de grond, gooiden kasten omver, en ze trokken zelfs de plinten van de muur, omdat ze vermoedden dat er verstopplaatsen achter zaten. Ze vonden niets. Walid bleef desondanks in hechtenis - de pandjesbaas had zijn T-shirt duidelijk beschreven. De beide politieagenten waren blij eindelijk eens een Abou Fataris te pakken te hebben die ze voor minstens vijf jaar uit de roulatie konden halen.

6 Is er volgens jou voldoende bewijsmateriaal om Walid in hechtenis te houden?

*** Klas: 100

Nummer: 105

Karim zat in de getuigenbank en keek op naar de rechter. Hij wist dat niemand in de zaal een woord zou geloven van wat hij zei als hij Walid alleen maar een alibi zou geven. Het was tenslotte een Abou Fataris, lid van een familie die bij het Openbaar Ministerie als een familie van veelplegers te boek stond. Alle aanwezigen verwachtten dat hij zou liegen. Dat zou niet werken, Walid zou heel wat jaren in de gevangenis verdwijnen. Karim dacht aan de stelling die voor de slavenzoon Archilochus als motto diende: ‘De vos weet veel dingen, maar de egel weet één groot ding.’ De rechters en de officier van justitie mochten dan de vossen zijn, hij was de egel die zijn kunstje had geleerd. ‘Meneer de rechter …’ zei hij en snikte. Hij wist dat dat niemand zou ontroeren, maar het verhoogde wel een beetje de aandacht. Karim deed alle moeite dom, maar geloofwaardig te klinken. ‘Meneer de rechter, Walid is de hele avond thuis geweest.’ Hij liet de pauze inwerken. Hij zag dat de officier een beschikking schreef waarmee hij een aanklacht vanwege meineed aanhangig maakte.

7 Waarom schrijft de officier van justitie een beschikking in verband met meineed?

Woordverklaring

58


een pandjeshuis waar je pandjesbaas = baas van erpand geeft in ruil voor waardevolle spullen in ond geld en mogelijke daders confrontatie = slachtoffer en ats tegenover elkaar pla procedure starten bij de aanhangig maken = een rechter

115

‘Zo, zo, de hele avond thuis …’ zei de voorzitter en boog voorover. ‘Maar het slachtoffer heeft Walid eenduidig geïdentificeerd.’ De officier van justitie schudde zijn hoofd, en de pleiter verdiepte zich in het dossier. Karim kende de foto’s van de confrontatie uit de processtukken. Vier politieagenten, die er als politieagenten uitzagen: blond snorretje, heuptasje, sportschoenen. En dan Walid: een kop groter en dubbel zo breed, donkere huid, groen T-shirt met geel opschrift. Een negentigjarige, halfblinde dame die er niet bij was geweest, had hem ‘eenduidig geïdentificeerd’.

Nummer:

110

8 Is er echt een negentigjarige halfblinde dame geweest die Walid geïdentificeerd heeft? Klas:

120

125

Karim snikte weer en veegde met de mouw van zijn jack zijn neus af. Er bleef wat hangen. Hij keek ernaar en zei: ‘Nee, meneer de rechter, Walid heeft het niet gedaan. Gelooft u me alstublieft.’ ‘Ik wijs u er nogmaals op dat u, als u hier al een verklaring aflegt, de waarheid moet spreken.’ ‘Dat doe ik toch.’ ‘U staan zware straffen te wachten, u kunt in de gevangenis terechtkomen, ‘ zei de rechter. Hij wilde zich bij het instrueren op Karims niveau begeven. Toen zei hij hautain: ‘Wie moet het dan zijn geweest, als Walid het niet was?’ Hij keek rond, de officier van justitie glimlachte. ‘Ja, wie dan?’ herhaalde de officier van justitie. Hij haalde zich een bestraffende blik van de voorzitter op de hals, dit was zíjn verhoor. Karim talmde zo lang hij kon. Hij telde in gedachten tot vijf.

9 Waarom talmt Karim hier bewust?

130

135

140

145

Toen zei hij: ‘Imad’. ‘Wat? Wat bedoelt u met: ‘Imad’?’ ‘Het was Imad, niet Walid,’ zei Karim. ‘Wie is dan die Imad?’ ‘Imad is mijn andere broer,’ zei Karim. De voorzitter keek hem verbluft aan, zelfs de advocaat werd opeens weer wakker. Een Abou Fataris breekt met de regels en legt een bezwarende verklaring af tegen zijn eigen familie? vroeg iedereen zich af. ‘Maar Imad was weg, voordat de politie is gekomen,’ voegde Karim eraan toe. ‘Ja? Nou ja.’ De voorzitter begon zich te ergeren. Wat is dit nu weer voor stom geleuter, dacht hij. ‘Hij heeft me dit nog gegeven,’ zei Karim. Het was voor hem zo klaar als een klontje dat een verklaring alleen niet voldoende was. Hij was al maanden voor het proces begonnen met uiteenlopende bedragen van zijn rekening op te nemen. Nu zat het geld in dezelfde coupures die Walid had geroofd in een bruine envelop. Hij overhandigde het aan de voorzitter. ‘Wat zit erin?’ vroeg de rechter. ‘Ik weet het niet,’ zei Karim. De rechter scheurde de envelop open en haalde het geld eruit. Hij lette niet op vingerafdrukken, maar die zouden toch al niet te vinden zijn geweest. Hij telde hardop en langzaam: ‘Het is 14 490 euro. En dat heeft Imad u op de avond van de zeventiende april gegeven?’ ‘Ja, meneer de rechter, zo is het.’

Datum:

Naam:

Woordverklaring nig eenduidig = ondubbelzin and iets moet doen iem hoe n Instrueren = lere arrogant hautain = uit de hoogte, bankbiljet coupure = waarde van een


59

10 Vind je het geloofwaardig dat Karim de omslag niet geopend heeft? Datum:

Naam:

150

155

160

165

170

Klas: 175

Nummer:

De voorzitter dacht na. Toen stelde hij de vraag waarmee hij Karim in zijn greep wilde krijgen. Hij vroeg met een enigszins honende ondertoon: ‘Meneer de getuige, kunt u zich dan herinneren wat voor kleding Imad droeg toen hij u de envelop gaf?’ ‘Uh. Even wachten.’ Opluchting aan de tafel van de rechters. De voorzitter leunde achterover. Nu langzaam, las een pauze in, dwing jezelf te pauzeren, dacht Karim en zei: ‘Jeans, zwart leren jack, T-shirt.’ ‘Wat voor T-shirt?’ ‘Och, dat weet ik echt niet meer,’ zei Karim. De voorzitter keek tevreden naar zijn verslaggever, die het vonnis later zou moeten schrijven. De beide rechters knikten naar elkaar. ‘Uh …’ Karim krabde op zijn hoofd. ‘O ja, nu weet ik het weer. We hebben allemaal van die T-shirts van mijn oom gekregen. Die heeft hij heel goedkoop ergens op de kop getikt en aan ons gegeven. Er staat wat op, in het Engels, dat we moeten werken of zo. Hartstikke leuk.’ ‘U bedoelt het T-shirt dat uw broer Walid op de foto draagt?’ De voorzitter liet Karim een foto uit de fotomap zien. ‘Ja, ja, meneer de rechter. Precies. Dat is het. We hebben er een heleboel van. Ik heb het ook aan. Maar dat is Walid op die foto, niet Imad.’ ‘Ja, dat weet ik ook,’ zei de rechter. ‘Laat eens zien,’ zei de rechter. Eindelijk, dacht Karim en zei: ‘Hoe bedoelt u, laten zien? Die liggen toch thuis.’ ‘Nee, dat u nu aanheeft, bedoel ik.’ ‘Echt, nu?’ vroeg Karim. ‘Ja, ja, schiet toch op,’ zei de voorzitter. Toen ook de advocaat ernstig knikte, haalde Karim zijn schouders op. Hij trok zo onverschillig mogelijk de rits van zijn leren jack naar beneden en deed het open. Hij droeg hetzelfde T-shirt als Walid op de foto in de processtukken. Karim had er in de afgelopen week twintig exemplaren van laten maken in een van de vele kopieerzaken in Kreuzberg, onder zijn broers verdeeld en tien andere in de ouderlijke woning neergelegd – voor het geval dat er nog een huiszoeking zou plaatsvinden.

11 Waarom is het T-shirt van Walid opeens veel minder overtuigend als bewijsmateriaal?

180

60

De zitting werd onderbroken en Karim werd naar buiten gestuurd. Eerst hoorde hij de rechter nog tegen de officier van justitie zeggen dat nu alleen nog maar de confrontatie overbleef, andere bewijsmiddelen waren er niet. De eerste ronde is goed gegaan, dacht hij. Toen Karim weer naar binnen werd geroepen, werd hem gevraagd of hij al eerder veroordeeld was, wat hij ontkende. Het Openbaar Ministerie had een uittreksel uit het register dat dat bevestigde. ‘Meneer Abou Fataris,’ zei de officier van justitie, ‘het is u toch duidelijk dat uw verklaring belastend is voor Imad?’ Karim knikte. Beschaamd keek hij naar zijn schoenen.


Woordverklaring honend = spottend

190

‘Waarom doet u dat?’ ‘Nou,’ hij stotterde zelfs een beetje, ‘Walid is ook mijn broer. Ik ben de jongste, ze zeggen altijd dat ik de domme ben en zo. Maar Walid en Imad zijn gewoon allebei mijn broers. Begrijpt u? En als een andere broer het gedaan heeft, dan kan Walid toch niet naar de gevangenis om Imad. Het zou beter zijn als het iemand heel anders was, dus niet van de familie … maar het is ook een broer. Gewoon Imad.’

Nummer:

185

12 Hoe bevestigt Karim hier zijn imago van naïeve dommerik?

195

200

205

En toen sloeg Karim zijn laatste slag. ‘Meneer de rechter,’ zei hij, ‘het was echt Walid niet. Maar het klopt dat Walid en Imad heel erg op elkaar lijken. Kijkt u maar.’ Hij diepte uit een vettige portemonnee een verfrommelde familiefoto op, waarop alle negen broers stonden, en hield die onaangenaam dicht voor de neus van de voorzitter. De voorzitter greep ernaar en legde hem geërgerd op de rechterstafel. ‘Daar, de eerste, dat ben ik. De tweede, meneer de rechter, dat is Walid, de derde, dat is Farouk, dat is Imad, de vijfde, dat is …’ ‘Mogen we de foto houden?’ onderbrak de toegevoegde verdediger hem, een vriendelijke oudere advocaat, wie de zaak plotseling niet meer zo uitzichtloos leek. ‘Alleen maar als ik hem terugkrijg, ik heb alleen maar die ene. Die hebben we voor tante Halima in Libanon gemaakt. Een half jaar geleden, dus met alle negen broers naast elkaar, begrijpt u?’ Karim keek de betrokkenen in het proces aan, of ze het begrepen. ‘Zodat tante ze een keertje allemaal ziet. Maar we hebben die nog niet opgestuurd, omdat Farouk heeft gezegd dat hij er stom uitziet …’ Karim keek naar de foto. ‘Hij ziet er ook stom uit op die foto, Farouk. Hij is helemaal niet …’ De voorzitter maakte een afwijzend gebaar. ‘Gaat u terug naar uw plaats, meneer de getuige.’ Karim ging op de getuigenstoel zitten en begon opnieuw: ‘Dus nogmaals, meneer de rechter. De eerste daar, dat ben ik, de tweede, dat is Walid, de derde, dat is Farouk, de vierde …’

Naam:

Klas:

13 Waarom vertelt Karim zo uitgebreid over de familiefoto?

210

215

220

‘Bedankt,’ zei de rechter geprikkeld. ‘We hebben het begrepen.’ ‘Nou, dus, iedereen haalt ze door elkaar, ook op school haalden de leraren ze door elkaar. Ze hebben een keer bij een proefwerk biologie, omdat Walid zo slecht was in biologie … ‘ ging Karim onverstoord verder. ‘Bedankt,’ zei de rechter luid. ‘Ja, maar ik vertel wel even over dat biologieproefwerk, hoe dat ging …’ ‘Nee,’ zei de rechter. Karim werd als getuige ontslagen en verliet de zaal. De pandjesbaas zat op de publieke tribune. De rechtbank had hem al gehoord, maar hij wilde het vonnis meemaken. Hij was tenslotte het slachtoffer. Nu werd hij nogmaals naar voren geroepen, en ze lieten hem de familiefoto zien. Hij had begrepen dat het om ‘nummer twee’ ging, die moest hij herkennen. Hij zei – iets te snel, zoals hij later vond -, dat de dader ‘natuurlijk de tweede man op de foto’ was. Hij had geen enkele twijfel, dat was de dader, ja, absoluut zeker ‘nummer twee’. De rechtbank kwam enigszins tot rust.


Datum:

61

Datum: 225

230

Naam: 235

Voor de deur dacht Karim er intussen over na hoelang het zou duren voordat de rechters de situatie volledig hadden begrepen. De voorzitter zou niet lang nodig hebben om de pandjesbaas nogmaals te ondervragen. Karim wachtte precies vier minuten en betrad – zonder oproep – nogmaals de rechtszaal. Hij zag de pandjesbaas bij de rechterstafel over de familiefoto gebogen. Alles verliep zoals hij het had gepland. En vervolgens begon Karim luid erop los te tateren dat hij nog wat was vergeten, hij moest nog een keer verhoord worden, alstublieft, nog maar heel eventjes, het was heel belangrijk. De voorzitter, die dit soort onderbrekingen niet op prijs stelde, zei geërgerd: ‘Wat nu weer?’ ‘Sorry, ik heb een fout gemaakt, een domme fout, meneer de rechter, hartstikke stom.’ Karim had onmiddellijk weer de aandacht van de hele zaal. Iedereen verwachtte dat hij nu zijn beschuldigingen tegen Imad zou intrekken. Zoiets kwam geregeld voor. ‘Dus Imad, meneer de rechter, dat is de tweede op de foto. Walid is niet de tweede, hij is de vierde. Sorry, ik ben gewoon in de war. Al die vragen en zo. Het spijt me.’ De voorzitter schudde zijn hoofd, de pandjesbaas werd rood, de advocaat grijnsde. ‘De tweede, ja?’ zei de rechter woedend. ‘De tweede dus …’

14 Waarom werd de pandjesbaas rood?

240

Klas:

‘Ja, ja, de tweede. Weet u, meneer de rechter,’ zei Karim, ‘we hebben voor onze tante achterop geschreven wie wie is, zodat ze dat ook weet, omdat zij, tante dus, ons niet allemaal kent. Ze wilde een keertje iedereen zien, maar ze kan niet naar Duitsland komen, vanwege het land binnenkomen en zo. Maar we zijn met zoveel broers. Meneer de rechter, draait u de foto maar eens om. Ziet u? Daar staan alle namen op een rijtje, zoals ze op de voorkant, dus op de andere kant, op de foto staan. Dus, wanneer krijg ik mijn foto weer terug?’

15 Heeft Karim zich echt vergist, denk je? Nummer:

***

245

250

255

Nadat men uit het archief foto’s van Imad had laten komen en onderzocht, moest de rechtbank Walid vrijspreken. Imad werd gearresteerd. Maar hij kon, wat Karim natuurlijk wist, door een in- en uitreisstempel bewijzen dat hij op het tijdstip van het misdrijf in Libanon was geweest. De officier van justitie stelde tot slot een gerechtelijk onderzoek in tegen Karim wegens het afleggen van een onbeëdigde valse verklaring en verdachtmaking ten nadele van Imad. Karim vertelde me zijn verhaal, en we besloten dat hij voortaan zou zwijgen. Ook zijn broers konden als nauwe verwanten gebruikmaken van hun verschoningsrecht. Uiteindelijk bleef er alleen een sterke verdenking tegen Karim over. Hij had alles goed voorzien, hij kon niet worden aangeklaagd. Er waren te veel andere mogelijkheden, misschien had Walid het geld wel aan Imad gegeven, of had een van de andere broers op Imads pas gereisd – de broers leken gewoon veel op elkaar. Natuurlijk sloegen ze Karim weer op zijn achterhoofd. Ze hadden niet begrepen dat Karim Walid had gered en justitie had verslagen. Karim zweeg. Hij dacht aan de egel en de vossen.

Woordverklaring

62


recht van een getuige om verschoningsrecht = het d te worden niet door de rechter gehoor

16 Waarom sloegen de broers Karim weer op zijn achterhoofd? Nummer:

17 Hoe heeft Karim het ‘egelprincipe’ hier toegepast?

Klas:

Opdracht 2 Lees het verhaal opnieuw en beantwoord de volgende vragen over de bouwstenen ervan. In het Compendium vind je op blz. xxx een overzicht van de verhaalaspecten.

1 Welk verhaalbegin herken je hier? Verklaar je keuze.

2 Welk verhaaleinde herken je? Verklaar je keuze.

Naam:

3 Is het verhaal chronologisch verteld?

4 Wie is het hoofdpersonage?

Datum:

5 Wat weet je over het hoofdpersonage?

6 Is het hoofdpersonage een flat of een round character?


63

7 Op welke plaatsen speelt het verhaal zich af?

Datum:

8 Is de sfeer die deze plaatsen uitademen belangrijk in het verhaal?

Naam:

9 Wat is het thema van het verhaal?

10 Welk soort verteller herken je in dit verhaal? Verklaar je keuze met voorbeelden uit het verhaal. Klas:

Nummer:

64


Reflectie Opdracht 3

1 Vond je dit een spannend verhaal? Waarom (niet)? Nummer:

2 Zijn de personages en de gebeurtenissen geloofwaardig en realistisch? Klas:

3 Is het verhaal in een moeilijke of gemakkelijke stijl geschreven volgens jou? Geef een cijfer op 10 (1 = heel gemakkelijk – 10 = heel moeilijk) en verantwoord je keuze met voorbeelden uit het verhaal.

4 Zet dit verhaal je aan om andere verhalen van deze auteur te lezen? Waarom (niet)? Naam:

Datum:


65

1 Werkwoordsvorm

Vul de volgende zinnen aan met een passende werkwoordsvorm. 1 De overvallers

de bejaarde bewoners voor ze het hele huis

overhoophaalden en met waardevolle juwelen aan de haal gingen. Klas:

2 De werknemers van de bedreigde autofabriek zagen hun jobzekerheid tot amper tien maanden. 3 Het is onwaarschijnlijk dat alleen een bezoekje aan de kapper en het schoonheidssalon deze oma

tot zo ’n opvallende, hippe verschijning.

Nummer:

4 Jonge ouders leren noodgedwongen snel om te

: koken, luiers

verschonen, de telefoon beantwoorden en luisteren naar elkaars verhaal, dat moet vaak allemaal tegelijk gebeuren. 5 Mijn driejarige nichtje

tijdens het spelen haar jongere broertje zodat

hij alles naar haar zin doet. 6 Onze buren willen het conflict over de gerooide bomen

bij de

vrederechter omdat mijn ouders het met hen niet eens worden. 7 Vind je het niet erg dat je man zich zo 8 Waarom probeert je architect niet het idee van een open keuken te in het ontwerp voor je nieuwe huis?

66

Woordenbad 1

ler

ik—v erte l

modaliteit

logboek

g

try-out

Naam:

Je hebt woorden nodig om te kunnen redeneren, argumenteren, begrijpen. Zonder woorden kun je niet denken. Nieuwe woorden leren houdt nooit op. Als middelbare scholier leer je gemiddeld 3 000 woorden per jaar bij. In deze les herhaal je de woorden die je pad kruisten tijdens de voorbije lessen Nederlands. Je verrijkt je woordenschat vertrekkend vanuit de woorden die je al hebt geleerd.

o o l o r u ne

Datum:

Woordenbad 1

uitlaat over je moeder?

2 Afbeeldingen

Nummer:

Omschrijf de personen over wie het in de volgende afbeeldingen gaat met één woord. 1

Alexandrine Tinne was op veel vlakken een

Klas:

Alexandrine Tinne werd geboren in Den Haag op 17 oktober 1835. In Den Haag choqueerde ze regelmatig de inwoners door haar opvallende voorkomen en gedrag. Ook was ze bekend als ontdekkingsreiziger en was ze een van de eerste Europeanen die de binnenlanden van Afrika bezocht. Maar misschien is ze nog wel bekender geworden omdat ze een van de eerste fotografen in Nederland was, en bovendien een hele goede. .

Uit: www.isgeschiedenis.nl

2

3

Dit uithangbord vond je vroeger aan de zaak van een

4

5 Datum:

Naam:

In 2011 namen we afscheid van een in de wereld van de moderne communicatiemedia.

Woordenbad 1

67

Datum:

3 Antoniemen

Vervang de vetgedrukte woorden in de volgende zinnen door hun antoniem. 1 De toespraak die de voorzitter hield, was essentieel /

om inzicht te

krijgen in de werking van onze organisatie. 2 De man die mij op weg naar huis aansprak, zag er erg betrouwbaar / Naam:

uit, maar mijn vader deelde mijn indruk niet. 3 Als mijn oom iemand een cadeau geeft, denkt hij lang na over zijn keuze, want hij is erg gierig /

.

4 Mijn broer reageerde opvallend heftig /

op het nieuws dat hij

binnenkort vader van een tweeling wordt. 5 De directeur besloot uiteindelijk om de werknemer te ontslaan. Door de bewijslast was die beslissing niet aanvechtbaar /

.

4 Krantenkoppen

Vul de volgende krantenkoppen aan met een woord uit de vorige lessen.

Klas:

INBURGERINGSPROGRAMMA’S BEWIJZEN FAILLIET

Nummer:

Bouwen um voor informaticacentr end bouwsector - geop

verzieken sfeer bij onderhandelingen over ontslagvergoeding COMMUNICATIE, CONCEPTEN EN CAMPAGNE?

68

Woordenbad 1

Betrapt op : getuige moordzaak vliegt in de cel

van nieuwe modellen op Autosalon

5 Kruiswoordraadsel

Nummer:

Vul het kruiswoordraadsel aan.

1 3

4

Klas:

2

5

6 7 8

9

10

11

Naam:

12

13

Horizontaal 2. uit één stuk bestaand – 5. levensgenieter – 6. arrogant, uit de hoogte – 8. kleine gespecialiseerde doelgroep – 13. zonder resultaat – 14. vermindering Verticaal

Datum:

14

1. het recht om te zwijgen – 3. eenduidig – 4. waarde van een bankbiljet – 7. klein – 9. samenvatting – 10. onbelangrijk, alledaags – 11. kerninhoud – 12. denkwijze

Woordenbad 1

69

Datum:

Taaltelefoon 1

1 Invuldictee: klinkers en medeklinkers Wat is Laura een droevige figuur! Ze kan het

niet verkroppen dat haar

beste vriendin een betere

is dan zij.

Tijdens hun

vakantie in de

, wist ze op

Naam:

wijze de

van Monica te beschadigen.

Toen Laura daarover werd aangesproken, bleef ze bij dat

haar betrokkenheid

, maar een

had haar betrapt en

ontdekte de beschadiging na

.

Altijd waren ze onafscheidelijk geweest; met z’n

maakten ze

toekomstplannen en beleefden ze grootse avonturen. Maar sinds Monica een relatie had met Andreas, nu al een Laura

, was

jaloers. Liefst van al zou ze Monica en Andreas naar verre oorden zien vertrekken, niet naar een

badplaats, maar naar een onherbergzaam

.

had Monica de veranderde van haar vriendin opgemerkt, maar in haar bij de

had ze niet stilgestaan

gevolgen van Laura’s

gedrag. De afschuwelijke waarheid drong pas tot haar door nadat bleek dat haar vriendin zonder Klas:

had gepleegd. Monica voelde zich totaal

door deze

situatie. Ze besloot

naar huis te vertrekken. Zelfs toen Laura toch enig berouw leek te tonen Nummer:

en brak

wilde uitpraten, bleef Monica met haar vroegere vriendin en

haar excuses.

voornemen had ze zich vooral gemaakt: nooit zouden ze

nog samen gaan

in een

Hun mooie vriendschap liep uit op een totale pijnlijke

70

Taaltelefoon 1

: ze

.

bergdorp. en werd enkel nog een

Welk woord uit het invuldictee beantwoordt aan de onderstaande spellingregels? Zie ook www.taaltelefoon.vlaanderen.be.

Nummer:

Schrijf de lange klinkers /aa/, /ee/, /oo/ en /uu/ in een gesloten lettergreep dubbel en in een open lettergreep enkel. Voor de lange klinker /ie/ geldt die regel slechts gedeeltelijk. In een gesloten lettergreep schrijven we altijd -ie-, behalve in het achtervoegsel -isch. In een open lettergreep komt naast de spelling -i- ook vaak de spelling -ie- voor.

Klas:

Schrijf de lange klinkers /aa/, /oo/, /ee/ en /uu/ dubbel in de lettergreep voor de achtervoegsels -aard, -aardig en -achtig. We beschouwen die lettergreep als een gesloten lettergreep. Schrijf de lange klinker /oo/ altijd dubbel voor de medeklinker ch, ook in een open lettergreep. Schrijf geen accenttekens in Franse woorden die in het Nederlands gebruikelijk zijn geworden. Schrijf de lange klinker /ee/ dubbel aan het einde van inheemse woorden, en in samenstellingen en afleidingen met die woorden. Schrijf de lange klinker /ee/ dubbel aan het einde van inheemse woorden, en in samenstellingen en afleidingen met die woorden. Behoud alle accenttekens in woorden en woordgroepen die nog echt als Frans worden aangevoeld.

Naam:

Schrijf in het telwoord een uitspraaktekens als het in een gegeven context ook als lidwoord gelezen kan worden. Schrijf alleen uitspraaktekens als die een verkeerde lezing voorkomen. Schrijf de lange klinker /ee/ dubbel in afleidingen op -eeën, -eeër, -ees van uitheemse woorden die geen grondwoord op /ee/ hebben. Schrijf geen uitspraakteken op een hoofdletter. 2 Werkwoorden

Datum:

In welke tijd en persoon staan de vetgedrukte werkwoordsvormen? Noteer hun onderwerp als dat mogelijk is. ‘Als we echt om het milieu geven, moeten katten verdwijnen’ Neem geen nieuwe kat als uw huidige kat het loodje legt.

Dat is de dringende oproep van de NieuwZeelandse econoom Gareth Morgan.

Taaltelefoon 1

71

Datum:

Volgens Morgan vormen de huisdieren een grote bedreiging voor de inheemse diersoorten.

Op zijn site Cats To Go roept Morgan alle katteneigenaars in Nieuw-Zeeland op hun huisdier niet meer buiten te laten. Naam:

Hij wil de Nieuw-Zeelanders ook aansporen geen katten meer in huis te nemen.

Jagende katten zorgden er volgens Morgan voor dat al negen bijzondere vogelsoorten zijn uitgestorven.

Hij waarschuwt dat 40 procent van de NieuwZeelandse vogelsoorten al zijn uitgestorven en dat de moordlust van de katten nu nog eens 33 vogelsoorten bedreigt.

Klas:

Wie denkt dat zijn schattig huisdier geen weerloze vogels aanvalt, zit er volledig naast, meldt Morgan op zijn site.

Nummer:

Katten doden gemiddeld dertien prooien per jaar.

Als ze geen inheemse vogels meer naar huis brengen, komt dat doordat er geen vogels meer zijn om te doden.

Uit: De Standaard

72

Taaltelefoon 1

Nummer:

Vind ik leuk 1 1 Opvoeringsanalyse

Klas:

Opdracht 1 Als je naar een theatervoorstelling gaat kijken, worden haast al je zintuigen geprikkeld. In de onderstaande afbeelding worden die prikkels schematisch voorgesteld. Je krijgt zo woorden aangereikt om je indrukken en je beoordeling na een voorstelling te formuleren.

Toneel Verhaal

Acteur

Taal

Niet-acteur

Uiterlijk Decor

Stem

Lichaam

Kostuum

Rekwisieten

Geluid/ muziek

Licht

Grime

Naar: http://taalunieversum.org

Naam:

Misschien begrijp je niet alle woorden uit het schema? Zoek hun betekenis op en noteer ze hieronder.

Stand-upcomedy is een uit Engeland en de Verenigde Staten overgewaaide theatervorm waarbij één man of vrouw een reeks kortere of langere grappig bedoelde anekdotes vertelt. Ook losse grappen (zogenaamde oneliners) zijn vaak een onderdeel van een stand-upcomedyset. Vaak is bij stand-upcomedy het café de achtergrond, met meestal niet veel meer dan een spotlight en een microfoon met standaard. Bij een stand-upcomedyoptreden is er vaak sprake van een line-up: drie tot vier comedians die om beurten kort optreden, aangekondigd door een MC (Master of Ceremony).

Datum:

Cabaret is een vorm van entertainment die vaak bestaat uit een combinatie van komedie, zang, dans, poëzie en theater. Iemand die aan cabaret doet, noemen we een cabaretier (man) of cabaretière (vrouw). Cabaret wordt meestal opgevoerd in theaters, maar het kan bijvoorbeeld ook in nachtclubs. Cabaret heeft vele gezichten. Een cabaretier speelt met taal en muziek, kan zeer kritisch uit de hoek komen, bekijkt de realiteit op een heel eigen manier, vertelt een schijnbaar absurd verhaal waarin je toch een zekere moraal kunt ontdekken, gebruikt acrobatische stunts om zijn publiek te amuseren … Uit: http://nl.wikipedia.org

Woordverklaring moraal = levensles

Vind ik leuk 1

73

Datum:

2 Gunter Lamoot in Comedy Casino

Opdracht 2 Bekijk een fragment van Gunter Lamoot uit Comedy Casino en beantwoord de vragen.

1 Tijdens het eerste gedeelte ziet het publiek Gunter in maatpak met hemd en stropdas aan het werk. In welke outfit vertoont hij zich tijdens de pauze? Wat wil hij daarmee bereiken?

Naam:

2 Hij rekent daarbij duidelijk op enkele reacties van het publiek. Wat verwacht hij dat de mensen zullen doen als ze hem in die kleding zien verschijnen?

3 Welke argumenten haalt hij eerst aan om mensen te overtuigen geen foto’s van hem te verspreiden?

Klas:

4 Vervolgens gebruikt hij als argument een vergelijking. Wat maakt die vergelijking grappig?

Nummer:

5 Hij speelt ook in op de emoties van het publiek. Hoe doet hij dat?

6 Bij stand-upcomedy heb je vaak een livepubliek nodig. Dat toont het omkleedfragment duidelijk aan. Op welke manier speelt hij hier met zijn publiek?

74

Vind ik leuk 1

7 Tijdens het omkleden geeft hij het publiek een suggestie mee: wat kunnen ze doen i.p.v. zijn foto’s te publiceren? Hoe noem je dat soort humor? Zoek het op in het Compendium op blz. xxx.

8 Plots haalt hij een lijst boven met namen van de aanwezigen in de zaal. Denk je dat die echt is?

Nummer:

Klas:

9 Zijn de foto’s die hij toont effectief van mensen aanwezig in de zaal?

10 Vond je dit een geslaagde sketch? Formuleer hier jouw beoordeling van het fragment en gebruik daarbij minstens vijf begrippen uit het schema op blz. 69. Naam:

Datum:

Vind ik leuk 1

75

Datum:

3 Een eigen kijk op de realiteit

Opdracht 3 Gunter Lamoot neemt hier een loopje met de realiteit. Daarover gaat het ook in het fragment uit ‘Zonde van de zendtijd’.

1 Wat bewijzen de twee nieuwsfragmenten volgens de presentatoren?

Naam:

2 Vervolgens gaan de presentatoren zelf illustreren hoe dat gedaan wordt. Wat maakt deze filmpjes grappig?

Klas:

3 Hoe noem je het soort humor dat hier gebruikt wordt? Zoek het op in het Compendium op blz. xxx.

Nummer:

76

Vind ik leuk 1

3 u. Gerda Jacobs Hilde Driesen. Kevin Breyne Chris De Commer Elke Stasseyns Marloes Van Damme Ann Vandemaele

Recommend Documents