DOOR KEVIN COVAL REDACTIE ANNA FEST & GREG JACOBS

DOOR KEVIN COVAL REDACTIE ANNA FEST & GREG JACOBS Balcony Releasing presenteert in samenwerking met Own Documentaries en Siskel/Jacobs Productions Louder Than A Bomb met o.a. Adam Gottlieb, Nate Marshall, Novana Venerable en The Steinmenauts. Redacteur: John Farbrother Director of Photography: Stephan Mazurek

INHOUDSOPGAVE INTRODUCTIE De Film Het Onderwijs Het Leerplan ACTIVITEITEN 1 THUIS Adam Gottlieb Kevin Coval & Carl Sandburg 2 EGO TRIPPEND Nate Marshall Nikki Giovanni & Idris Goodwin 3 HET PORTRET Nova Venerable William Carlos Williams 4 PERSONAGES: HET VERWOORDEN VAN ARCHETYPES Lamar Jorden Patricia Smith 5 GROEPSWERK DEEL 1: HET CHOREOGEDICHT ALS BUURTTHEATER De Steinmenauts 6 GROEPSWERK DEEL 2: HET CHOREOGEDICHT ALS BUURTTHEATER De Steinmenauts VERDER LEZEN CONTACT

2

OVER

DE FILM

REGISSEURS JON SISKEL EN GREG JACOBS

Zoals bij zoveel documentaireonderwerpen, stuitten wij puur bij toeval op Louder Than a Bomb. Greg reed langs The Metro, een legendarische concertzaal in Chicago – en zag daar een rij jongeren staan die doorging tot om de hoek van de straat. Waar ze op aan het wachten waren? Op het bord stond “Louder Than a Bomb Poetry Slam Finale voor Jongeren.” Stonden honderden tieners, in alle maten, vormen en kleuren, op een zaterdagavond in de rij om naar poëzie te gaan luisteren? Wat het ook mocht zijn, het moest wel interessant zijn. Hoe meer we zagen, hoe overtuigder we werden. Je had de LTAB-gemeenschap – een opmerkelijke mix van democratie en meritocratie, waarin ieders stem gerespecteerd wordt, maar iedereen ook weet wie het echt in zich heeft. Er waren de optredens zelf – brutaal, moedig, en warmbloedig. En je had de coaches, leraren, en ouders, wier onvermoeibare steun door de hele film heen een stille inspirerende rode draad zou gaan vormen. Onze aandacht werd echter vooral getrokken door de jongeren. We kozen ervoor om vier van de zesenveertig teams die deelnamen aan LTAB 2007-2008 te volgen. Degenen die we uitzochten vertegenwoordigden een goede raciale, economische en geografische doorsnee van de leerlingen. Elk team had tenminste een sterdichter, een hoofdpersoon die we konden gebruiken als doorkijkje naar de rest van het team. De jongeren wier levens we vastlegden zijn slim, getalenteerd, gepassioneerd en hun gedrag is soms frustrerend – kortom, tieners. Terwijl ze tegelijkertijd, allemaal gecompliceerde verhalen te vertellen hebben en ze zich er op hebben toegelegd die verhalen zo krachtig, precies en mooi mogelijk te vertellen als ze kunnen. De onderwerpen die ze aansnijden kunnen diep persoonlijk zijn, maar wat ze in hun gedichten stoppen en eruit halen is vaak universeel: het is de allesbepalende reis naar het vinden van een eigen stem. Bedankt voor het kopen van deze DVD. We hopen dat jullie en jullie leerlingen, na het horen van wat “onze kids” te zeggen hebben (en hoe ze het zeggen), er net als wij, verrijkt uit komen.

Greg Jacobs & Jon Siskel, co-Regisseurs/ co-Producers

OVER

HET ONDERWIJS LTAB MEDEOPRICHTER KEVIN COVAL

“Spoken word” of “Hip-Hop poetry”, de poëzie van de huidige generatie leerlingen en schrijvers, biedt een kans om de rechtstreekse real-life ervaringen van de wereld waarin we wonen op papier te zetten en in kunst om te zetten. Door middel van “spoken word” plaatst de leerling zich midden in de educatieve ervaring en gebruikt de urgentie van wat er om hem of haar heen gebeurt voor het vastleggen en uitbeelden van de poëtische verbeelding. Spoken word combineert het journalistieke van de poëzie van Gwendolyn Brooks met de humor en het razende woordspel van RUN-DMC. Ze daagt de canon uit en stelt vragen bij wie wat bepaalt in de poëzie. De onderwijskant van LTAB plaatst de leerling in het centrum van het klaslokaal. Voor het eerst, voor sommige leerlingen, vragen we wat zij denken, zien, vrezen en dromen. U zult zien hoe belangrijk en mooi hun verhalen zijn. Wij geloven dat iedereen een belangrijk verhaal te vertellen heeft, ongeacht waar hij of zij vandaan komt of hoe hij of zij eruitziet. Wij geloven ook dat spoken word kan dienen als middel om groepen bij elkaar te brengen, over de traditionele grenzen heen. Het verhaal van het individu in de context van een veelheid aan stemmen is een essentieel deel van het proces. LUISTEREN is net zo belangrijk als spreken. LTAB gebruikt spoken word en het vertellen van verhalen om de wereld kleiner te maken, om klaslokalen, scholen, wijken, dorpen en steden bij elkaar te brengen rond het individuele verhaal, in samenzang met velen. Samen zijn onze verhalen krachtiger dan welk wapen dan ook, krachtiger dan de middelen waarmee we uit elkaar worden gehouden. Wij geloven dat de stemmen en verhalen van jonge mensen, van alle mensen, essentieel zijn voor de structuur van onze wereld en cultuur, dat deze verhalen verteld moeten worden en gehoord, dat onze stemmen uniek zijn en mooi en niet gestandaardiseerd kunnen worden. Onze verhalen zijn veerkrachtiger dan keizerrijken, krachtiger dan bommen. Jij bent hier. Dat staat vast. Probeer het. Neem de wereld(en) om je heen in je op. Schrijf het allemaal op. De wereld kan niet wachten om je te horen.

Kevin Coval 3

OVER

HET LESMATERIAAL

Centraal in het LTAB lesmateriaal staan het schrijven en de deelname van de hele klas. Zelfs u, de docent, kunt deelnemen. Terwijl bij spoken word de presentatie erg belangrijk is, zijn deze lessen gericht op het schrijven. Na afloop hebben de leerlingen en docenten vijf belangrijke gedichten geschreven, geïnspireerd op hun eigen levens en ervaringen. De tieners zullen tijdens deze activiteiten groeien door middel van individuele expressie en meer leren over de mensen naast wie ze elke dag in de klas zitten. Het Louder Than a Bomb lesmateriaal is een gebruikersvriendelijke spoken-word-activiteitengids. Het doel is om, met de opwinding en energie van de film de klas te inspireren. Elke activiteit bestaat uit vijf belangrijke onderdelen – KIJK, BESPREEK, ONDERZOEK, SCHRIJF en DEEL – die, in combinatie, in lengte kunnen variëren van 45 minuten tot meer dan een uur, afhankelijk van de duur van de les. De verdeling van de activiteiten is flexibel, zodat u zelf in overeenstemming met de behoeftes en interesses van uw leerlingen een programma kunt samenstellen. Lees vooral ook het EXTRA gedeelte aan het einde van elke activiteit voor meer leermogelijkheden. Als uw leerlingen graag dieper in het materiaal willen duiken, vindt u bij de leestips meer boeken, weblinks en andere media die u vooraf of na de opdrachten kunt gebruiken.

TAKEN KIJK

Leerlingen en docenten bekijken een selectie van de gedichten die in de film door Adam Gottlieb, Nate Marshall, Nova Venerable, Lamar Jorden en de Steinmenauts worden uitgevoerd. De tracknummers vindt u in het lesmateriaal.

BESPREEK

Leerlingen en docenten bespreken hoe dichters en publiek de taal coderen en decoderen.

ONDERZOEK

Leerlingen en docenten leren poëtische technieken te herkennen die door de kunstenaars in de film en door andere bekende dichters worden gebruikt. Tussen taal, kunst en populaire cultuur worden bruggen geslagen, waarbij het leren wordt verbonden met het dagelijkse leven van de leerlingen.

SCHRIJF

Elke schrijfopdracht is gebaseerd op de poëtica van plaats, waarbij leerlingen cultureel geaard worden in wie ze zijn en waar ze vandaan komen. Bij elke opdracht hoort een eenvoudig te gebruiken werkblad dat het schrijfproces helpt te begeleiden. Leerlingen en docenten kunnen hun gedichten direct op de werkbladen of in een persoonlijk poëziedagboek plaatsen. Door het gebruik van het werkblad als een script kunnen de docenten mondeling schrijfsteun geven aan leerlingen die in hun poëziedagboeken schrijven.

DEEL

Leerlingen en docenten verdiepen zich in elkaar door eigen uitvoeringen en door te luisteren naar elkaars poëzie. Deze activiteit zorgt voor diepe en betekenisvolle verbindingen, niet alleen met het eigen werk van de leerling, maar ook met dat van medescholieren. Het zelfvertrouwen wordt langzaam opgebouwd, doordat het delen van de gedichten begint in paren, gevolgd door het voorlezen in groepjes van vier met afsluitend een leesronde met de hele klas en aan het einde een collectief optreden.

DETAILS MATERIAAL

TV en DVD-speler of een computer die DVD’s kan afspelen. Kopieën van gedichten en werkbladen voor elke leerling per activiteit.

DOEL

Kennismaking met een breed scala aan poëzie met steeds complexere teksten. Het ontwikkelen en oefenen van actieve leesstrategieën. 4

LT

THUIS

GEBASEERD OP ADAM GOTTLIEB’S “MAXWELL STREET”

Adam Gottlieb schreef een gedicht dat over thuis gaat, in de breedste zin van het woord. Bij deze opdracht mogen leerlingen de plaats waar zij wonen beschrijven of, als je de opdracht directer zou willen omschrijven, “Vertel me waar je vandaan komt.” Kernbegrippen: Thick description (Verdichte of dikke omschrijving), Brief, Metafoor, Vergelijking

TAAK & TIJD

ACTIVITEIT

KIJK 5 minuten

Bekijk Adam Gottliebs gedicht “Maxwell Street”. Geef leerlingen de mogelijkheid om mee te lezen tijdens de voordracht. Laat ze de onderdelen van het gedicht die hen bevallen noteren of omcirkelen, inclusief de omschrijving en de beelden die Adam gebruikt om zijn verhaal te vertellen.

BESPREEK 5 -10 minuten

Bespreek het gedicht kort en laat de leerlingen vertellen wat ze erin aansprak. Hoe spreekt Adam over zijn grootmoeder? Wat zegt hij over de veranderingen in Maxwell Street? In “Maxwell Street”, geeft Adam uitdrukking aan gedachten en gevoelens over de plaats waar hij vandaan komt, waaruit een portret van “thuis” ontstaat, niet alleen van de plek, maar ook van familie, geloof en cultuur. Een van de manieren waarop hij dat doet is door middel van beschrijvende taal. Onderzoek samen de term “Thick description”. Vraag de leerlingen om na te denken over wat elk woord betekent, eerst apart en dan samen. Thick description is een reeks intensieve, gedetailleerde, verdichte beschrijvingen van het sociale leven, vanuit je eigen observatie.

SCHRIJF 10 minuten

Gebruik werkblad 1, onderdeel A, om de leerlingen te helpen hun ideeën, gedachtes en gevoelens te verkennen en te schrijven over de plek die zij thuis noemen.

ONDERZOEK (optioneel) 10 minuten

Onderzoek, na tien minuten schrijven, samen de vorm van het briefgedicht, in het Engels “epistolary poem”. Laat de leerlingen het woord “epistolair” uit elkaar halen, door hen te vragen waar “epistolary” naar klinkt. Het woord komt van het Griekse woord epistole (of epistel) wat “brief” betekent. Brieven werden geschreven voor een persoon of groep mensen en bevatten meestal elegante en formele teksten. Het schrijven van een brief was gebruikelijk in het oude Egypte. De brieven in het Nieuwe Testament van de apostelen aan de christenen worden meestal aangeduid als epistels. Vraag de leerlingen wat een “epistolair” gedicht zou kunnen zijn? Een epistolair gedicht is een gedicht geschreven in de vorm van een brief of correspondentie. Kevin Covals gedicht “Letter to Chi / Brief aan Chi” is een epistolair gedicht of briefgedicht. Luister naar Kevins gedicht en geef de leerlingen de mogelijkheid om mee te lezen tijdens de voordracht. Bespreek kort het gedicht en laat de leerlingen discussiëren over welke onderdelen ze mooi vonden en welke niet. Bespreek ook de taal die Kevin gebruikt om Chicago te beschrijven. Is het een plek waar hij aan vast zit? Wat vindt hij van Chicago? Kevin maakt gebruik van “thick description” om zijn werk fris te houden en dit is inderdaad een liefdesbrief. Vraag de leerlingen wat het verschil is tussen “Maxwell Street’ en “Letter to Chi / Brief aan Chi”. Adam beschrijft zijn gedachten over thuis en Kevins gedicht is meer een brief naar huis.

SCHRIJF 10 -15 minuten

Laat de leerlingen een gedicht schrijven, ofwel óver of áán de plek die zij “thuis” noemen, met behulp van wat ze hebben opgeschreven bij onderdeel A van werkblad 1. Laat ze gebruik maken van werkblad 2 om hun gedicht te schrijven, of beter nog, laat ze in hun eigen poëziedagboek schrijven.

DEEL 5 -10 minuten

Laat de leerlingen hun gedichten hardop aan elkaar voorlezen. Herinner de leerlingen eraan elkaar te respecteren en constructieve feedback te geven aan het einde van elk gedicht.

5

EXTRA

THUIS


ONDERZOEK 5 minuten

Onderzoek samen de literaire termen “simile/vergelijking” en “metafoor”. Vraag de leerlingen na te denken over het woord “simile” (het klinkt als het Engelse woord “similar/ gelijk”), een stijlfiguur waarbij twee dingen met elkaar worden vergeleken, meestal ingeleid door “als” of “dan”. Adam gebruikt een vergelijking wanneer hij schrijft: “Mijn vaders volk trekt naar het noorden terug net zo snel als zijn haarlijn”. Vraag de leerlingen om nog een voorbeeld hiervan in dit gedicht te noemen. Vraag de leerlingen wat een metafoor is – een literaire techniek waarbij twee ongelijke dingen met elkaar gelijkgesteld worden om iets te beschrijven. Wat zijn enkele van de metaforen die Adam gebruikt om zijn “thuis” te omschrijven? Verbind deze activiteit met de opdracht hieronder voor een verdere verkenning van hoe deze technieken in de populaire cultuur worden gebruikt.

LUISTER 10 minuten

Ideeën, gedachten en gevoelens over thuis kunnen verschillende vormen aannemen, afhankelijk van het medium. Vraag de leerlingen om een aantal films, tv-programma’s, toneelstukken of muziek waarin een “plek” centraal staat te noemen. Laat de leerlingen luisteren naar het Digable Planets nummer “Where I’m From” van hun album Reachin (A New Refutation of Time and Space) uit 1993. Wat vinden de leerlingen mooi en niet mooi aan dit nummer? Wat voor taal en specifieke voorbeelden gebruiken Ishmael “Butterfly” Butler (uit Seattle), Mary Ann “Ladybug Mecca” Vieira (uit Silver Springs) en Craig “Doodlebug” Irving (uit Philadelphia) om hun ideeën over een “plek” uit te drukken? Ze hebben allemaal zeer verschillende en specifieke dingen te zeggen over hun thuis. Ishmael vertelt over Seattle door te vermelden dat mensen er Marx lezen en Clarks-schoenen dragen – zijn taal is heel precies te plaatsen. Dat is extra belangrijk bij het schrijven van je gedicht over een plek. Vraag de leerlingen of Butterfly metaforen gebruikt, als hij zegt, “Where I’m from, it be like, ‘run your coat black’ – Waar ik vandaan kom, is het zo van, ‘ren je jas zwart’? Vraag hen of Ladybugs regel, “Risin’ like we foam – Rijzend alsof wij schuim”, een vergelijking is of een metafoor? Tegen het einde van het lied rapt Doodle bug “Food for thought so get a buffet plate / Voer voor je brein dus pak maar een groot bord.” Is dat een metafoor of een vergelijking? Deze oefening kan worden gedaan met andere liedjes die de leerlingen van huis zouden kunnen meenemen.

LEES 10 minuten

Carl Sandburg is een beroemde dichter uit Chicago. Hij schreef poëzie die je zou kunnen vergelijken met de manier waarop een journalist schrijft of hoe een realistische schilder schildert – hij nam de bezienswaardigheden en geluiden van het geïndustrialiseerde Amerika in zich op en gebruikte "thick description" om beelden op te roepen. In zijn gedicht "Chicago" maakt Sandburg gebruik van metaforen en vergelijking/similes om over zijn stad te schrijven. Lees het gedicht van Sandburg en laat de leerlingen de metaforen, similes en andere delen van het gedicht die hen interesseren onderstrepen. Bespreek na afloop hun indrukken.

6

EXTRA

THUIS


LEESTIPS BOEKEN

Perdomo, Willie. Where a Nickel Costs a Dime. New York: W.W. Norton, 1996. Kent, George E. A Life of Gwendolyn Brooks. Lexington, KY: University of Kentucky, 1990. Sandburg, Carl. The Complete Poems of Carl Sandburg. New York: Harcourt, 2003. Coval, Kevin. Everyday People: Gedichten. Channahon, Il: Em, 2008.

WEBSITES

“Willie Perdomo Publications.” Willie Perdomo. . “Gwendolyn Brooks.” Poets.Org – Poezie, gedichten, biografische informatie en meer. . “Carl Sandburg Biography.” Carl Sandburg – Chicago Poems – Carl Sandburg Biography. .

MUZIEK & VIDEOCLIPS

“Digable Planets – Where I’m From – Youtube.” Youtube – Broadcast Yourself. . “Def Poetry – Willie Perdomo – How Beautiful We Really Are – Youtube.” Youtube – Broadcast Yourself. . “5 Poems By Gwendolyn Brooks – Youtube.” Youtube – Broadcast Yourself. .

7

WERKBLAD 1

THUIS


Denk aan een plek die jij Thuis noemt. Het kan je buurt of stad zijn, waar je nu woont of waar je vroeger woonde, een kamer, een appartement, een huis dat je goed kent. Gebruik het werkblad hieronder om je portret van je thuis te creëren. Je hoeft niet alle regels in te vullen of je alleen tot deze vragen te beperken. A. Maak een lijst van woorden/zinnen over thuis. Denk niet te hard na. Schrijf op wat als eerste in je opkomt en doe dat in een vrij stevig tempo. 1. Waar ruikt je huis naar?

2. Wat doen de mensen die daar wonen voor werk?

3. Wat zijn de openbare plekken waar mensen samenkomen?

4. Wat zijn de belangrijke straten en kruispunten?

5. Wat zijn de moeilijke maatschappelijke vraagstukken waar je thuis mee te maken hebt?

6. Welke geluiden zou je op een zaterdagavond om 22.00 uur kunnen horen?

7. Wie zijn belangrijke historische figuren en/of gebeurtenissen waar je vandaan komt?

8. Wat voor typische uitspraken/slang gebruiken jullie thuis?

9. Waar zijn mensen bang voor bij jullie thuis?

10. Waar hopen ze op?

8

WERKBLAD 2

THUIS


B. Gebruik de antwoorden op de vragen 1 tot en met 10 om een portret van jouw thuis te creëren. Probeer jezelf, terwijl je schrijft, de details te herinneren die het gedicht van Adam tot een succes maakten – in het bijzonder de beschrijvende woorden, metaforen en persoonlijke verhalen. Daag jezelf uit om soortgelijke literaire middelen te gebruiken om de plek waar je vandaan komt te beschrijven.

9

MAXWELL STREET ADAM GOTTLIEB

This is the poem the blood in my hands has been waiting to write since my last Yiddish-speaking grandparent died. My dad says when he was too little to see above a deli stand, his dad would take a quarter from that day’s earnings and let him make his way through the stampede of brown-eyed brownian motion that was Jewish Maxwell Street. He’d lift his arm to the invisible vendor, the quarter would transform into a hot dog. No ketchup. But now my dad’s people are receding north as fast as his hairline. Maxwell Street became Rogers Park, Rogers Park became Devon, became Arthur, became North Shore, became the North Shore. And it seems to me that this is the way we Jews have always lived – always leaving our homes, wandering through the world as if through deserts, crossing from one place to another. Even for all that Pesach prattle about the glory of freedom, Jews are still among those who cross the street from a dark face, apparently honoring our ancestors who escaped from Africans by walking the length of a sea.

THUIS


And even if I never called my grandma bubbe, I want to write this poem in the spirit of remembrance. When I was on the SkoMor soccer team, I was the only Jew, the kids asked me if I picked pennies from the ground, teased me about going to hell, and I only wondered where all the Jews who were supposed to be in Skokie actually were. From Egypt to Israel, from Israel to Russia, from Russia to New York, to Maxwell Street, to Devon, to Skokie, to wherever the hair on my dad’s head will go by the time he is buried in the soil from the Mount of Olives, I hope for these Hebrews who can’t seem to stay in one place an exodus only from the same mistakes. And grandma, who never hated anyone unless they hated someone for no reason – you were Maxwell Street, your heart a place that anyone could call home – where crossing the street meant saying hello, merhaba, or Evanston chanting STEINMETZ! or doing anything that brought you closer to someone else, and all I wanted to ask you before you died was how I could find God as clearly as you did, so that I could be a prophet, and bring your love to the chosen people, deemed such by their meeting your standard of having a heartbeat.

And while my grandma struggled as an immigrant, I think she at least was free, a Jew who understood that in America being Jewish is not as hard as being black, that the two don’t even compare, that the bible goes so far back that they don’t even really have slavery in common, just Maxwell Street.

10

MAXWELL STREET ADAM GOTTLIEB Dit is het gedicht waar het bloed in mijn handen op heeft gewacht om te schrijven sinds mijn laatste Jiddisch sprekende grootouder stierf. Mijn vader zegt dat toen hij te klein was om over een delicatessenkraam heen te kijken, zijn vader hem een kwartje van de winst van die dag gaf en hem op pad liet gaan door de mensenmassa van de bruinogige brownse beweging* die de Joodse Maxwell Street was. Hij zou zijn hand opsteken naar de onzichtbare verkoper, het kwartje zou veranderen in een hotdog. Geen ketchup. Maar nu mijn vaders volk trekt terug naar het noorden net zo snel als zijn haargrens. Maxwell Street werd Rogers Park, Rogers Park werd Devon, werd Arthur, werd North Shore, werd de North Shore. En het lijkt mij dat dit de manier is waarop wij Joden altijd hebben geleefd – altijd onze huizen aan het verlaten, dwalend door de wereld als door woestijnen, de ene naar de andere plaats doorreizend. Zelfs voor al dat Pesachgebabbel over de glorie van vrijheid, zijn de Joden nog steeds onder hen die de straat oversteken vanuit een donkere gevel, blijkbaar ter ere van onze voorouders die aan Afrikanen ontsnapten door de lengte van een zee te lopen.

THUIS


En zelfs als ik mijn oma nooit bubbe noemde, wil ik dit gedicht schrijven als een soort van herinnering. Toen ik bij het SkoMor voetbalteam zat, was ik de enige Jood, vroegen de kinderen me of ik centen van de grond raapte, plaagden ze me met dat ik naar de hel zou gaan, en was ik alleen al benieuwd naar waar alle Joden die in Skokie zouden moeten zijn eigenlijk waren. Van Egypte naar Israël, van Israël naar Rusland, van Rusland naar New York, naar Maxwell Street, naar Devon, naar Skokie, naar waar het haar op het hoofd van mijn vader ook maar heen zal gaan tegen de tijd dat hij begraven wordt in de bodem van de Olijfberg, hoop ik voor deze Hebreeërs die niet op een plek lijken te kunnen blijven op een exodus alleen maar weg van dezelfde fouten. En oma, die nooit iemand haatte, tenzij zij iemand haatten zonder reden – u was Maxwell Street, uw hart een plek die iedereen thuis kon noemen – waar het oversteken van de straat, hallo, merhaba, zeggen betekende of Evanston die STEINMETZ zong! of iets te doen dat je dichter bij iemand anders bracht, en alles wat ik u wilde vragen voor u stierf was hoe ik God zo helder kon vinden als u dat deed, zodat ik een profeet kon zijn, en uw liefde bij het uitverkoren volk kon brengen, als zodanig beschouwd door het voldoen aan uw standaard van het in het bezit zijn van een hartslag.

*Brownse beweging – beweging van deeltjes in vloeistoffen en gassen En terwijl mijn oma worstelde als immigrant, denk ik dat ze in ieder geval vrij was, een Jodin die begreep dat in Amerika Joods zijn niet zo zwaar is als zwart zijn, dat je die twee niet eens met elkaar kunt vergelijken dat de bijbel zo ver teruggaat dat ze niet eens echt de slavernij gemeen hebben, alleen Maxwell Street.

11

LOVE LETTER TO CHI KEVIN COVAL

i have loved you since i first stood at your North Shore borders patrolled with suburban whispers of disimagination i gazed longingly at the transit tunnels you bore like river channels, tentacles reaching into lily white flight pad picket fences where jews sold themselves for the price of a nose job i fell in love with you on school field trips head out bus window staring at invisible neighborhood lines that decree where the world’s refugees will sleep i see them scattered thru Wicker Park Little Village and Pilsen Spanish knotted in their tongues generations of families the orkin man is trying to genocide in Albany Park i’ve eaten in the Mexican bakeries open to the masses marching towards transit loops samsara CTA lines dumping lives in nine-hour cubicles downtown where the rich live and oversee the poor people dwindling in the shadows of skyscrapers i’ve heard meringue dance in bungalow alleys at 2 am car horns are doorbells four hours later metallic roosters that call Korean shop owners to open laundromats to globe traveled women who wash with futility, the stench of kimchi bacoloa, cumin, turmeric, gefilte fish and chitterlings this what you smell like on a good day on Division or Devon, 75th and Indiana 18th west of Ashland before the blue line that doesn’t run on the weekends grilled elotes, the pinch of cayenne in your nose

THUIS


my father loves you cuz of the kosher hot dogs at Wrigley Field, he skipped school in 1953 when Ernie Banks came up from the Kansas City Monarchs for the last 13 games of season and Nate, who worked in his father’s print shop told him that once the cubs get a black ballplayer they’d win the pennant and, though mathematically impossible, my father believed and went and waits till next year like Ernie who played 19 seasons confined in the in not-so-friendly confines of green ivy waiting on next year for the promise like the Pullman Porters and domestic workers and pig slaughterers and daughters of Mississippi field hands who wait on reparations i mean the cubs deserve a pennant like your black metropolis deserves paycheck and payback and institutions built in their name run by the children whose fathers you murdered while sleeping in their own beds whose food you poisoned during a luncheon meeting at city hall who you shot for trying to organize tortilla workers for swimming on your beaches or playing in your Marquette Parks i love you despite your cook county holding cells the glass precipice of your juvenile detention centers glaring violet, red sunsets over the domes of the kidnapped i love you despite your insistence on tracking and standardized tests despite your area 21 plan fuck you for lincoln park and university village i love you because i know a Haymarket riot eats at your innards i love you for the farm boys you pulled beneath lamplights for the Louisiana white girl Gwendolyn Brooks called here for the Asian women whose hands dry clean your white collars and their children born with two tongues spitting pins out their mouths i have loved you since hoping the Skokie swift and transferred to the red line then to the blue line and then to Maxwell Street to get fitted for my first X cap i have loved you since Lit-X spoke Africa and Oshun in my ear

12

LIEFDESBRIEF AAN CHI KEVIN COVAL ik heb je liefgehad sinds ik voor het eerst op je North Shore grenzen stond gepatrouilleerd door voorstedelijk gefluister van anti-verbeelding ik staarde smachtend naar de metrotunnels die je draagt als rivierarmen, tentakels tastend in leliewit vluchtweg hekjes waar Joden zichzelf verkochten voor de prijs van een neuscorrectie ik viel voor je tijdens schoolexcursies hoofd uit het busraam starend naar de onzichtbare lijnen in een buurt die verordening over waar ‘s werelds vluchtelingen zullen slapen ik zie ze verspreid door Wicker Park Little Village en Pilsen Spaans in hun tongen geknoopt generaties van families waar de insectenverdelger zijn genocide op los laat in Albany Park heb ik in de Mexicaanse bakkerijen gegeten open voor de massa’s die naar de metrotunnels lopen samsara CTA lijnen die levens in negen-uurs-slaaphokjes dumpen in het centrum waar de rijken wonen en de armen overzien krimpend in de schaduwen van wolkenkrabbers ik heb meringue dans gehoord in bungalow steegjes om 2 uur ‘s nachts claxons van auto’s zijn deurbellen vier uur later metalen hanen die Koreaanse winkeliers oproepen hun wasserettes te openen voor vrouwen die wat van de wereld hebben gezien die met zinloosheid wassen, de stank van kimchi* bacoloa*, komijn, kurkuma, gevulde karper en varkensingewanden zo ruik je op een goede dag op Division of Devon, de 75th en Indiana de 18th ten westen van Ashland voor de blauwe lijn die niet rijdt in het weekend gegrilde maïskolven, het snuifje cayennepeper in je neus

THUIS


mijn vader houdt van je vanwege de koosjere hotdogs bij Wrigley Field, hij spijbelde in 1953 toen Ernie Banks hierheen kwam van de Kansas City Monarchs voor de laatste 13 wedstrijden van het seizoen en Nate, die in zijn vaders drukkerijtje werkte vertelde hem dat zodra de cubs* een zwarte honkballer zouden krijgen ze het kampioenschap zouden winnen en, hoewel mathematisch onmogelijk, mijn vader geloofde het en ging erheen en wacht tot volgend jaar zoals Ernie die 19 seizoenen speelde opgesloten binnen de niet-zo-vriendelijke grenzen van groene klimop* wachtend op volgend jaar voor de belofte zoals de Pullman Porters en het huishoudelijk personeel en de varkensslagers en dochters van Mississippi veldknechten die op herstelbetalingen wachten ik bedoel de cubs verdienen een kampioenschap zoals jouw zwarte metropool een loonstrook en loon naar werk en instellingen in hun naam gebouwd gerund door hun kinderen wier vaders je vermoord hebt terwijl ze sliepen in hun eigen bed wier voedsel je vergiftigd hebt tijdens een lunchbijeenkomst op het gemeentehuis die je doodschoot voor het proberen de tortilla-arbeiders te organiseren van voor het zwemmen op je stranden of het spelen in je Marquette Parken ik hou van je, ondanks je cook county gevangeniscellen de glazen afgrond van je jeugdinrichtingen die fel paars schitteren, rode zonsondergangen boven de koepels van de ontvoerden ik hou van je ondanks je aandringen op tracking en gestandaardiseerde toetsen ondanks je 21-plan* voor de omgeving fuck jou voor lincoln park en de university village ik hou van je omdat ik weet dat een Haymarktrel aan je ingewanden vreet ik hou van je voor de boerenzonen die je onder de lantaarns versierde voor het blanke meisje uit Louisiana Gwendolyn Brooks hier genoemd voor de Aziatische vrouwen wier handen je witte kragen stomen en hun kinderen geboren met twee tongen die naalden uit hun mond spuwen Ik heb je liefgehad sinds ik hoopte dat de Skokie Swift* snel zou zijn en stapte over op de rode lijn en daarna op de blauwe lijn en vervolgens naar Maxwell Street om mijn eerste X pet te laten passen Ik heb je liefgehad sinds Lit-X Afrika en Oshun in mijn oor uitsprak

13

LOVE LETTER TO CHI

KEVIN COVAL

THUIS


i love you cuz of the young authors stock piling notebooks in their bedrooms roaming the streets with pen and paper tucked under one arm in their backpacks right now, writing, recording the everyday moments of everyday people, resisting your graffiti blaster white wash your gentrified dystopias, your monotoned broken stringed blues halls Chicago Studs Terkel is still recording your parks are bigger than before like your poor and workless thousands ready to wrestle for your affection i hope you let those who love the whole of you those who have felt the tight grip of your taxes those who ride the CTA, the fruit packers who stand at North and Western from 5 am waiting labor who round children and grandchildren in west-side bunk beds who concoct schemes to stay in your boarders with carts of mangos paleta pushers, dog walkers, security officers, mechanics, street pharmacologists, L-train musicians, swindlers, kids with M&Ms trying to afford basketball uniforms, Sun-Times rush hour salesmen lower Wacker homeowners, 3 card monte-hide-a-nut red line entertainers teaching-poets, graf artists and all folks on the hustle i hope you continue to be a source of frustration and love a lakeside tree shielding sun, a south shore BBQ a place we can live and not be squeezed out like mustard pickle, relish and tomato when you hold on to your hotdog too tightly

14

LIEFDESBRIEF AAN CHI

KEVIN COVAL

THUIS


ik hou van je vanwege de jonge schrijvers die voorraden opschrijfboekjes in hun slaapkamers aanleggen door de straten zwervend met pen en papier onder een arm verstopt in hun rugzakken nu, aan het schrijven, leggen ze de dagelijkse momenten van alledaagse mensen vast, verzetten zich tegen je graffitiverwijderaar die je veryupte dystopieën witwast, je monotone gebrokensnarenblueszalen Chicago Studs Terkel* is nog steeds aan het opnemen je parken zijn groter dan voorheen net als het aantal armen en werklozen duizenden bereid te vechten voor je genegenheid Ik hoop dat je hen die jou helemaal liefhebben die de strakke greep van je belastingen hebben gevoeld die op de CTA* rijden, de fruitinpakkers die vanaf 5 uur op North- and Western staan te wachten op werk die kinderen en kleinkinderen verzamelen in west-side stapelbedden die plannetjes bedenken om in je pensionnetjes te mogen blijven met karren vol mango’s ijsverkopers, hondenuitlaters, beveiligingsmensen, monteurs, straat farmacologen, metromuzikanten, oplichters, kinderen met M & M’s die zich basketbaltenues proberen te veroorloven, Sun-Times spitsuurverkopers lower Wacker huiseigenaren, kaartspelentertainers op de rode lijn lesgevende-dichters, grafitti-artiesten en alle sjacheraars ik hoop dat je nog steeds een bron van frustratie en liefde vormt een boom op de oever die schaduw biedt, een barbecue op de zuidelijke oever een plek waar we kunnen leven en niet worden uitgeperst als mosterd augurk, saus en tomaat als je te stevig vasthoudt aan je hotdog

* Kimchi is een traditioneel gerecht uit de Koreaanse keuken. Het bestaat uit gefermenteerde kool en groenten. Het woord kimchi wordt meestal vertaald met verzonken groente en verwijst naar de bereidingswijze, waarbij de groente wordt ingelegd. * Bacoloa. Bacolod is een stad op de Filipijnen. Waarschijnlijk verwijst ‘bacoloa’ naar een gerecht of kruid dat daarvan komt. *Chicago Cubs is een honkbalclub uit Chicago. *Green ivy is hier vertaald als groene klimop, maar het zou ook kunnen slaan op een woningbouwvereniging met diezelfde naam. *The Chicago 21 Plan is een plan uit 1973 om een aantal gebieden in Chicago nieuw leven in te blazen. *De Skokie Swift is een tramlijn in Chicago, ook wel de yellow line genoemd. *CTA Chicago Tranist Authority openbaar vervoer in Chicago. *Louis (Studs) Terkel (New York, 16 mei 1912 – Chicago, 31 oktober 2008) was een Amerikaanse publicist en omroeppersoonlijkheid. Zijn bekendste werk lag op het gebied van de oral history van de Verenigde Staten. 15

CHICAGO

CARL SANDBURG

THUIS


HOG Butcher for the World, Tool Maker, Stacker of Wheat, Player with Railroads and the Nation’s Freight Handler; Stormy, husky, brawling, City of the Big Shoulders: They tell me you are wicked and I believe them, for I have seen your painted women under the gas lamps luring the farm boys. And they tell me you are crooked and I answer: Yes, it is true I have seen the gunman kill and go free to kill again. And they tell me you are brutal and my reply is: On the faces of women and children I have seen the marks of wanton hunger. And having answered so I turn once more to those who sneer at this my city, and I give them back the sneer and say to them: Come and show me another city with lifted head singing so proud to be alive and coarse and strong and cunning. Flinging magnetic curses amid the toil of piling job on job, here is a tall bold slugger set vivid against the little soft cities; Fierce as a dog with tongue lapping for action, cunning as a savage pitted against the wilderness, Bareheaded, Shoveling, Wrecking, Planning, Building, breaking, rebuilding, Under the smoke, dust all over his mouth, laughing with white teeth, Under the terrible burden of destiny laughing as a young man laughs, Laughing even as an ignorant fighter laughs who has never lost a battle, Bragging and laughing that under his wrist is the pulse. and under his ribs the heart of the people, Laughing! Laughing the stormy, husky, brawling laughter of Youth, half-naked, sweating, proud to be Hog Butcher, Tool Maker, Stacker of Wheat, Player with Railroads and Freight Handler to the Nation.

16

CHICAGO

CARL SANDBURG

THUIS


VARKENSslager voor de wereld, Gereedschapmaker, Aan-Mijten-Zetter van Tarwe, Grote Speler in de Spoorwegen en Goederenvervoerder van de Natie; Ruwe, potige, vechtlustige, Stad van de Grote Schouders: Ze vertellen me dat je kwaadaardig bent en ik geloof ze, want ik heb je beschilderde vrouwen onder de gaslampen boerenzonen zien lokken. En ze vertellen me dat je achterbaks bent en ik antwoord: Ja, dat is waar ik heb de schutter zien doden en vrij rond zien lopen om weer te doden. En ze vertellen me dat je beestachtig bent en mijn antwoord is: Op de gezichten van vrouwen en kinderen heb ik de littekens gezien van wrede honger. En nu ik die antwoorden gegeven heb, richt ik me nog een keer tot hen die spotten met deze stad van mij en ik geef ze een sneer terug en zeg tot hen: Kom op toon me een andere stad die met geheven hoofd zingt zo trots om te leven zo grof en sterk en sluw. Onweerstaanbare vloeken smijtend tussen het gezwoeg van het werk op werk stapelen, hier staat een lange stoere vechter levendig afgetekend tegen de kleine zachte steden; Fel als een hond tong uit de mond klaar voor actie, sluw als een wilde die het opneemt tegen de wildernis, Blootshoofds, Scheppend, Verwoestend, Plannend, Bouwend, slopend, herbouwend, Onder de rook, stof over zijn hele mond, lachend met witte tanden, Onder het verschrikkelijke juk van het lot lachend zoals een jonge man lacht, Lachend zelfs als een onwetende vechter lacht die nooit een gevecht heeft verloren, Opschepperig en lachend, dat onder zijn pols is de pols. en onder zijn ribben het hart van de mensen, Lachend! Lachend de ruwe, potige, vechtlustige lach van de Jeugd, halfnaakt, zwetend, trots om Varkensslager te zijn, gereedschapsmaker, Aan-Mijten-Zetter van Tarwe, Grote Speler in de Spoorwegen en Goederenvervoerder van de Natie.

17

EGOTRIPPEND

GEBASEERD OP NATE MARSHALLS “LOOK / KIJK” ACTIVITEIT 2 Nate Marshall maakt gebruik van de hyperbool, de stijlfiguur van de vergroting/overdrijving, om zijn spoken word-gedicht “Look” indrukwekkend te maken. Door gebruik te maken van diezelfde literaire stijlfiguur zullen de leerlingen een overdreven vorm van zelfomschrijving onderzoeken en daarmee een gedicht over zichzelf schrijven. Kernbegrippen: Hyperbool, Emotionele Wending, Couplet, Egotisme, Anafoor

TAAK & TIJD

ACTIVITEIT

BESPREEK 5 minuten

Introduceer kort Nate Marshalls gedicht “Look” via het begrip egotisme. Vraag de leerlingen naar de wortel van het woord – ego – en laat hen dat begrip definiëren. Egotisme is de overdrijving van iemands intellect, vermogen, belang, uiterlijk of andere gewaardeerde persoonlijke kenmerken. Vraag de leerlingen of ze denken dat egotisme goed of slecht is. Laat ze een lijst maken van een aantal bijvoeglijke naamwoorden die hun eigen identiteit zou overdrijven op een over-the-top, larger-thanlife manier. Bijvoorbeeld: de grootste, mooiste, beste, opperste, enz.

SCHRIJF 5 minuten

Gebruik werkblad 1 om leerlingen te helpen een kort overzicht te maken van overdreven identiteiten.

KIJK 5 minuten

Bekijk Nate’s gedicht. Geef leerlingen de mogelijkheid om mee te lezen tijdens de voordracht, waarbij ze de delen van het gedicht die hen bevallen onderstrepen. Vraag hen te zoeken naar waar de emotionele wending in het gedicht plaatsvindt.

BESPREEK 5 minuten

Vraag de leerlingen om de delen van het gedicht die zij onderstreept hebben of waarvan ze dachten dat ze interessant waren, te noemen. Hoe sprak Nate over zichzelf? Laat leerlingen specifieke voorbeelden van egotisme geven. Waren ze in staat om vast te stellen waar de emotionele wending plaatsvond in het gedicht? Wat voor taal gebruikt Nate om het gedicht die wending te geven?

ONDERZOEK 5 minuten (optioneel)

Laat de leerlingen samen drie literaire stijlfiguren uitproberen die ze kunnen gebruiken om hun gedichten cooler te maken: de hyperbool, het couplet en de anafora. Laat de leerlingen het woord hyperbool ontleden. Hoe klinkt het (“hyper”)? Bij een hyperbool dienen de overdreven termen niet om de lezer te bedriegen, maar om het belang en de grootte van iets te benadrukken. Laat de leerlingen het woord couplet onderzoeken. Waar doet het hen aan denken (“koppel”)? Een couplet bevat een paar rijmende versregels, meestal van hetzelfde metrum en lengte. Laat de leerlingen nadenken over de term anafoor – anafoor komt van het Griekse woord voor “terugdragen” en staat voor het herhalen van hetzelfde woord of dezelfde zin om een gewenst effect te bewerkstelligen. Er zijn talloze voorbeelden van de hyperbool, coupletten en anafora in de literatuur, van Homerus tot Hip-Hop. Vraag de leerlingen of ze enkele voorbeelden van de hyperbool of de anafoor kunnen noemen uit de hedendaagse muziek, van tv-programma’s, enzovoort. Vraag hen wat hun favoriete couplet is uit een lied van hun huidige playlist. Shakespeare maakte gebruik van coupletten om de taal muzikaler te laten klinken. Nikki Giovanni maakt gebruik van de anafoor om overdreven onrechtlijnige ideeën met elkaar te verbinden. Giovanni is een beroemde dichter en belangrijke figuur in de Black Arts Movement, een literaire beweging uit de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw, die een voorloper was van Hip-Hop, met wortels in de Harlem Renaissance.* Laat de leerlingen kennismaken met Giovanni’s “Ego Trippin’” door te luisteren naar het gedicht, terwijl ze meelezen. Laat de leerlingen de anafora benoemen en drie toepassingen van de hyperbool en twee coupletten in het gedicht omcirkelen. Laat ze hun eerste indrukken delen. * De Harlem Renaissance was een literaire stroming onder zwarte Amerikaanse schrijvers in de jaren twintig van de twintigste eeuw.

SCHRIJF 15 minuten

Door de lijst die op werkblad 1 werd gemaakt te gebruiken, kunnen de leerlingen hun eigen versie van “Ego Trippin’” op werkblad 2 schrijven. Hun gedichten hoeven niet te rijmen en de regels hoeven niet met elkaar verbonden te zijn, maar mogen een reeks vormen van uiteenlopende, non-lineaire ideeën, hoe meer over-the-top, hoe beter.

DEEL 10 minuten

Laat de leerlingen in tweetallen hun gedichten hardop aan elkaar voorlezen. Vraag ze te gaan staan als ze voorlezen en moedig ze aan het vol zelfvertrouwen te doen. Herinner de anderen eraan actief mee te luisteren. Vraag vrijwilligers om aan 18 de hele klas voor te lezen.

EXTRA ONDERZOEK 15 minuten

EGOTRIPPEND

GEBASEERD OP NATE MARSHALLS “LOOK / KIJK”

Laat de leerlingen, om de hyperbool, het couplet, en de anafoor te illustreren, een nummer kiezen om samen naar te luisteren en bespreek met hen het gebruik van deze stijlfiguren. Een goed voorbeeld is Big Daddy Kane’s lied “Raw” van Long Live the Kane: Hier ben ik, R-A-W Een terrorist, hier om voor problemen te zorgen Nep MC’s, ik ga verder en grijp mijn kansen Ik verover gewoon de wereld en stamp elke andere rapper met gemak in de grond Want ik ben op mijn top en anderen staan onder mij Niets meer dan een milliliter, ik ben een kilo Ongeëvenaard, ik laat MC’s rennen Dus zet geen stap in mijn richting, want ik ben het niet

LUISTER 10 minuten

Laat de cursisten luisteren en kijken naar Idris Goodwins “Ego Trippin’”. Laat ze vervolgens zijn gedicht lezen en de hyperbool en coupletten onderstrepen. Vraag de leerlingen of ze liever naar het gedicht kijken, luisteren of het lezen en waarom. Vraag hen naar hun favoriete coupletten.

LEESTIPS BOEKEN

Collins, Lisa Gail., and Margo Natalie Crawford. New Thoughts on the Black Arts Movement. New Brunswick, NJ: Rutgers UP, 2006. Fowler, Virginia C. Nikki Giovanni. New York: Twayne, 1992. Giovanni, Nikki, and Virginia C. Fowler. The Collected Poetry of Nikki Giovanni, 1968–1998. New York: William Morrow, 2003. Giovanni, Nikki. Bicycles: Love Poems. New York: William Morrow, 2009. Giovanni, Nikki. Gemini. An Extended Autobiographical Statement on My First Twenty–five Years of Being a Black Poet. Indianapolis: Bobbs–Merrill, 1971. Giovanni, Nikki. Love Poems. New York: Morrow, 1997. King, Helen H. Nikki Giovanni: Teacher’s Guide. Chicago: Helen H. King, 1972. Robinson, Anna T. Nikki Giovanni: from Revolution to Revelation. Columbus: State Library of Ohio, 1979. Smethurst, James Edward. The Black Arts Movement: Literary Nationalism in the 1960s and 1970s. Chapel Hill, NC [u.a.: Univ. of North Carolina, [20].

WEBSITES

Hayley, Bruce. “Idris Goodwin Brings Break–beat Poetry to the UI – The Daily Iowan.” The Daily Iowan | Online Edition. 18 Sept. 2011. . Yolanda Cornelia “Nikki” Giovanni: Poet, Virginia Tech University Professor.

MUZIEK & VIDEOCLIPS

“Ego Trippin’” Idris Goodwin. Web. 18 Sept. 2011. . “Ego Tripping–Nikki Giovanni – YouTube.” . 19

WERKBLAD 1

EGOTRIPPEND


A. Brainstorm over vijf verschillende gemeenschappen, culturen of activiteiten waar je jezelf mee kunt identificeren. Bijvoorbeeld: Marokkanen, schaakclubleden, Ajax-supporter, dj’s, enzovoort. 1. 2. 3. 4. 5.

B. Neem elk woord uit de lijst in afdeling A en bedenk een bijvoeglijk naamwoord dat die identiteit overdrijft. Bijvoorbeeld: “de fanatiekste Ajaxsupporter”; “de wreedste dj”, “de geniaalste schaker”. 1. 2. 3. 4. 5.

20

WERKBLAD 2

EGOTRIPPEND


C. Gebruik de lijst die op werkblad 1 gemaakt is om je te helpen je eigen “Ego Trippin’-stuk” te schrijven. Voeg woorden toe die jouw “ik” nog grootser maken. Rijg je eigenschappen aaneen door regel voor regel je “zelf” te overdrijven” – hoe meer over-the-top en verrassender, hoe beter. Onthoud: je gedicht, net als dat van Nikki Giovanni, hoeft niet een lineair verhaal te vertellen. Voel je vrij om coupletten te gebruiken om je gedicht muzikaler te maken.

21

LOOK

NATE MARSHALL

LOOK I got all these other poets SHOOK lift my hood they better jet or get wet with my new book villainous villanelles I write jail mail for the crooks ...true story your new stories do bore me pour out for the homies ambrosia flavored savory new 40s Yep! my grizzle I’m on it y’all don’t really want it ‘cause I concuss ya wit just ya mama jokes written as new sonnets pen damager iambic pentameter spin freakish flows as prose I been slamming nerds I’m a word wizard I merk this sure there’s been a rumor around the slam like “He works berserk” “Yo, I heard that Nate been writing 80 poems a day, since age one eight he made 8 great anthologies and locked ‘em all away” ...Damn straight I’m Sirius like satellite radio frequencies I’m speaking scenes Superhead of any open mic you see, I freak MCs I’m a geek you see, Allen Ginsberg when I spin words a beat poet ...no really, I beat poets

KIJK


I had to do it you knew what I was concealing cause I’m a big bad gangsta cool kid who writes about his feelings a mama’s boy a bastard child a geek who has a rapper’s style a sensitive thug a kid who’s all grown up now doesn’t have to smile look these other poets got me shook their stories move me and I don’t deserve my name up in that book I’ve been here long enough to know where slam is strong enough to go just understand there’s more than that and focus long enough to blow cause I remember being 13 feeling not so satisfied in the next 5 years I got jumped seen friends and both my grandmas die but a mic, a stage, a pen, a page helped end my rage and mend my days so I’ll admit I been afraid of leaving this ‘cause when I stayed I found my voice but now my time is up I gotta get away so excuse the couplet cockiness I ever showed when rockin’ this just trying to show my everything for everything I got from this Kevin Coval told me I could write my slam coach told me not to hype I’ve loved and lost on finals stages the fates told me it’s not the night but still I thank this forum for help making me so strong for letting me talk about sex, drugs, basketball, and moms fond farewell to this chapter and to all the joy and laughter this for every kid, whose voice has been louder than a bomb

See, so come against me it’s essential that you’ll lose because I’ll leave your dreams my ego is Langston HUGE I bang bruise the pad with pens and leave ‘em black and blue stay strapped with stanzas shots and cat I’ll pull the gat on you 22

KIJK KIJK ik breng al die andere dichters IN SHOCK doe mijn capuchon af ze kunnen beter wegwezen of nat worden van mijn nieuwe boek vijandige villanellen ik schrijf bajesbrieven voor de boeven …waargebeurd verhaal jouw nieuwsverhalen vervelen me toch schenk nog eens uit voor mijn maten die nieuwe 40’s met de smaak van ambrosia Yep! mijn gezanik ik zit er bovenop jullie willen het eigenlijk niet want ik schud je hersenen gewoon met mammagrappen geschreven als nieuwe sonnetten penvernietiger jambische pentameter verzin freaky flows als proza ik ben sukkels aan het slammen ik ben een woordentovenaar ik versla ze met gemak er gaat een gerucht in de slam “Hij werkt als een idioot” “Yo, dat hoorde ik Nate is 80 gedichten per dag aan het schrijven, vanaf de leeftijd een acht maakte hij 8 grote bloemlezingen en stopte ze achter slot en grendel” …Zeker weten ik ben Sirius zoals satellietradiofrequenties ik spreek in scènes Superhoofd van elke open mike zie je, ik freak MC’s Ik ben een geek zie je, Allen Ginsberg als ik woorden spin een beat dichter …nee echt, ik beat dichters

KIJK


ik moest het wel doen je wist dat ik iets verborg want ik ben een big bad gangsta cool kid die schrijft over zijn gevoelens een moederskindje een onecht kind een sukkel met de stijl van een rapper een gevoelige schurk een jongen die nu hij eenmaal volwassen is hoeft niet meer te glimlachen kijk die andere dichters hebben me door elkaar geschud hun verhalen hebben me ontroerd en ik verdien het niet mijn naam in dat boek ik loop hier lang rond genoeg om te weten waar slam sterk genoeg voor is om te gaan begrijp dat er meer is dan dat en focus je lang genoeg om te knallen want ik herinner me dat ik 13 was en me niet zo tevreden voelde in de 5 jaar daarna werd ik aangevallen zag ik vrienden en mijn grootmoeder sterven maar een mike, podium, pen, een pagina hielpen een eind maken aan mijn woede en mijzelf te verbeteren dus ik geef toe dat ik bang was om dit achter te laten want toen ik bleef vond ik mijn stem maar nu is mijn tijd gekomen ik moet wegwezen dus excuses voor mijn verwaande coupletten die ik rapte als ik de show rockte ik probeerde gewoon alles van mijzelf te laten zien voor alles dat ik eruit haalde Kevin Coval zei dat ik kon schrijven mijn slamcoach vertelde me geen hype te worden ik heb liefgehad en verloren in de finales wanneer schikgodinnen me vertelden dat het niet de goeie nacht was maar ik dank nog steeds dit forum dat ze me sterk gemaakt heeft dat ze me liet spreken over seks, drugs, basketbal en moeders een teder vaarwel aan dit hoofdstuk en het geluk en de lol deze is voor ieder kind, wiens stem harder is geweest dan een bom

Zie, neem het op tegen mij het is essentieel dat je verliest want ik verlaat je dromen mijn ego is Langston HUGE ik breng mijn opschrijfboekjes pennenletsel toe en laat ze met blauwe plekken achter me blijf gevangen met strofeschoten en gast ik trek mijn blaffer voor jou 23

EGO TRIPPIN’

“THERE MAY BE A REASON WHY” BY NIKKI GIOVANNI

I was born in the congo I walked to the fertile crescent and built the sphinx I designed a pyramid so tough that a star that only glows every one hundred years falls into the center giving divine perfect light I am bad

EGOTRIPPEND


I am so perfect so divine so ethereal so surreal I cannot be comprehended except by my permission I mean...I...can fly like a bird in the sky...

I sat on the throne drinking nectar with allah I got hot and sent an ice age to europe to cool my thirst My oldest daughter is nefertiti the tears from my birth pains created the nile I am a beautiful woman I gazed on the forest and burned out the sahara desert with a packet of goat’s meat and a change of clothes I crossed it in two hours I am a gazelle so swift so swift you can’t catch me For a birthday present when he was three I gave my son hannibal an elephant He gave me rome for mother’s day My strength flows ever on My son noah built new/ark and I stood proudly at the helm as we sailed on a soft summer day I turned myself into myself and was jesus men intone my loving name All praises All praises I am the one who would save I sowed diamonds in my back yard My bowels deliver uranium the filings from my fingernails are semi-precious jewels On a trip north I caught a cold and blew My nose giving oil to the arab world I am so hip even my errors are correct I sailed west to reach east and had to round off the earth as I went The hair from my head thinned and gold was laid across three continents 24

EGOTRIPPEND

“MISSCHIEN IS ER EEN REDEN WAAROM” NIKKI GIOVANNI

Ik ben geboren in de kongo Ik liep naar de vruchtbare sikkel* en bouwde de sfinx Ik ontwierp een piramide zo stevig dat een ster die slechts om de honderd jaar gloeit in het midden viel en daar goddelijk volmaakt licht gaf Ik ben wreed

EGOTRIPPEND


Ik ben zo perfect zo goddelijk zo etherisch zo onwerkelijk Ik kan niet begrepen worden behalve met mijn toestemming Ik bedoel...ik...kan vliegen als een vogel door de lucht...

Ik zat op de troon dronk nectar met allah Ik kreeg het warm en stuurde een ijstijd naar europa om mijn dorst te lessen Mijn oudste dochter is nefertiti de tranen van mijn groeipijn schiepen de nijl Ik ben een prachtige vrouw Ik staarde naar het bos en brandde de sahara-woestijn uit met een pakje geitenvlees en een schoon stel kleren ging ik er in twee uur doorheen Ik ben een gazelle zo snel zo snel dat jij me niet kunt vangen Als verjaardagscadeau toen hij drie was gaf ik mijn zoon hannibal een olifant Hij gaf me rome voor moederdag Er komt geen einde aan mijn kracht Mijn zoon noach bouwde nieuw/ark en ik stond trots aan het roer terwijl we op een zachte zomerdag wegzeilden veranderde ik mezelf in mezelf en was jezus mannen reciteren mijn liefdevolle naam Alle lof Alle lof Ik ben degene die zou redden Ik zaaide diamanten in mijn achtertuin Mijn darmen leveren uranium het vijlsel van mijn vingernagels vormt halfedele juwelen Op een reis naar het noorden Werd ik verkouden en snoot Mijn neus waarmee ik olie gaf aan de arabische wereld Ik ben zo hip dat zelfs mijn fouten correct zijn Ik voer naar het westen om in het oosten te komen en moest de aarde afronden terwijl ik ging Het haar op mijn hoofd werd dunner en goud werd over drie continenten verspreid

*De vruchtbare sikkel is hier gekozen als vertaling van het Engelse “Fertile Crescent” dat verwijst naar een sikkelvormig deel van het Midden-Oosten, het oude Mesopotamië, dat bekend staat als zeer vruchtbaar, o.a. vanwege de rivieren de Nijl, de Tigris en de Eufraat.

25

EGO TRIPPIN’

EGOTRIPPEND

IDRIS GOODWIN


I punch a hole in the earth do the impossible

Swim with piranhas then get a record deal

Break a bunch a’bottles then I might swallow two

Bull horn ya talk show host tell her that she aint real

Swim with the sharks then get a record deal

I punch a hole in the future make you believe

Bull horn ya politician tell em that he aint real

Make you sneeze when I cough and laugh when I breathe

punch a hole in the earth and do the insane

I stand in the rain and melt like salt

I win the lottery then I complain

Become addicted to fame and say it’s the fans fault

I stand in the rain and melt like salt

More than a negro a man of the people I’m better than the original and all of the sequels more socially conscious than Clooney or Cheadle I made 13 Oceans sold 11 for cheetos

Become addicted to fame say it’s the fans fault More than an mc a spitter of dope frees a giver of nuff style a chopper of cherry tree a big talkin boaster on sofa a writer of rap in the tradition of toasters More than a rapper in sag and aftra theatrical equity a preacher or pastor I’m more than a master a judge or a jury I put the piston in honda and the fist in the fury and the yellow in curry put the bend in curvy and the topsy in turvy The Jackie Joyner in Kersee I punch a hole in time kidnap space Confuse and rearrange your gender and race

I broke up The Beatles and EPMD I can unscramble cable TV and go to sleep Impeccable specimen more clever than Edison new school veteran ghostwriter for Letterman I live off one meal like a survivor sorta like Walter Payton mixed with MacGyver Inventor with sweetness cousin of Jesus activator of beepers with immaculate sneakers I punch a hole the sky do the incredible Put the cops on trial both local and federal I swim with the leeches then get a record deal

26

EGOTRIPPEND IDRIS GOODWIN

EGOTRIPPEND


Ik ram een gat in de aarde doe het onmogelijke

Zwem met piranha’s en krijg dan een platencontract

Breek een stel flessen zou er daarna twee door kunnen slikken

Bemegafoon je talkshowpresentatrice vertel haar dat ze niet echt is

Zwem met de haaien en krijg dan een platencontract

Ik ram een gat in de toekomst laat je geloven

Bemegafoon je politicus zeg hem dat ie nep is

Laat je niezen als ik hoest en lachen als ik adem

ram een gat in de aarde en doe het krankzinnige

Ik sta in de regen en los op als zout

Ik win de loterij zal daarna zeuren

Raak verslaafd aan de roem en zeg dat het de schuld van de fans is

Ik sta in de regen en los op als zout

Meer dan een neger een man van het volk Ik ben beter dan het origineel en alle vervolgen sociaal bewuster dan Clooney of Cheadle Ik maakte 13 Oceanen verkocht 11 voor cheetos

Raak verslaafd aan de roem zeg dat het de schuld van de fans is Meer dan een mc een spitter van dope bevrijd een gever van nuff stijl een kapper van kersenbomen een grote kletsende opschepper op de bank een rapschrijver in de traditie van toostuitbrengers Meer dan een rapper bij de vakbond theatraal vermogen een predikant of pastoor Ik ben meer dan een meester een rechter of een jury Ik zette de zuiger in honda en de vuist in de furie en het geel in de curry zorgde voor de bocht in het ronde bracht de war in verwarring De Jackie Joyner in Kersee* Ik ram een gat in de tijd ontvoer het heelal Verwar en herschik je geslacht en ras

Ik heb The Beatles uit elkaar laten gaan en EPMD Ik kan kabel-tv decoderen en gaan slapen Onberispelijk exemplaar slimmer dan Edison new school veteraan ghostwriter voor Letterman Ik leef op een maaltijd als een doordouwer beetje zoals Walter Payton* gemengd met MacGyver Uitvinder met ‘sweetness’ neef van Jezus activeerder van piepers met onberispelijke sneakers Ik ram een gat in de hemel doe het ongelooflijke Sleep de smerissen voor de rechter zowel lokaal als federaal Ik zwem met de bloedzuigers en krijg dan een platencontract

27

EGO TRIPPIN’ IDRIS GOODWIN

EGOTRIPPEND


Bull horn ya teacher tell em that they aint real I punch a hole in ya aura make it stronger Plagiarize ya life then say I’m the author I stand in the rain And melt like salt Become addicted to fame say it’s the fan’s fault More then an urban myth Like candy man candyman Candy man candyman Nah! I directed Titanic I made it dramatic I’m Billy Zane’s agent Got a good eye for talent I’m the reason for traffic For stress and for panic the reason you take Zoloft Prozac and Xanax I’m the scale and the balance The paint on the pallatees I’m the stone gargoyle starin’ down at your palace The bear in your caverns The beer in your taverns The reason you had a fallin out with both of ya parents badder than Michael Jackson In the era of thriller I’m King Kong and Godzilla Mixed in a blender I’m the toxic avenger I’m Lou Alcindor I’m Harold Pinter I’m Kunta Kinte

28

EGOTRIPPEND IDRIS GOODWIN

EGOTRIPPEND


Bemegafoon je leraar vertel ze dat ze niet echt zijn Ik ram een gat in je aura maak het sterker Plagieer je leven en zeg dan ik ben de auteur Ik sta in de regen En los op als zout Raak verslaafd aan de roem zeg dat het de schuld van de fans is Meer dan een urban myth Zoals candy man candyman* Candy man candyman Neuh! Ik regisseerde Titanic Ik maakte het dramatisch Ik ben Billy Zane’s agent Heb een goed oog voor talent Ik ben de reden voor het verkeer Voor stress en voor paniek de reden waarom jullie Zoloft Prozac en Xanax nemen Ik ben de schaal en de waag De verf op de paletten Ik ben de stenen waterspuwer die neerkijkt op je paleis De beer in je grotten Het bier in je taveernes De reden dat je ruzie kreeg met beide je ouders

* Jacqueline (Jackie) Joyner-Kersee (East St. Louis, 3 maart 1962) is een voormalige Amerikaanse atlete, die gespecialiseerd was in de zevenkamp, het hordelopen en het verspringen. * Walter Jerry Payton (1954-1999) was een American football speler die als bijnaam ‘Sweetness’ had. *Candyman is een Amerikaanse rapper.

“badder” dan Michael Jackson In het tijdperk van thriller Ik ben King Kong en Godzilla Gemixt in een blender

* Giftige wreker is de vertaling van Toxic Avenger, een personage uit een B-film, waarin een conciërge die veel gepest wordt, nadat hij in een vat met chemisch afval gevallen is, muteert en wraak neemt op zijn vijanden.

Ik ben de giftige wreker* Ik ben Lou Alcindor* Ik ben Harold Pinter* Ik ben Kunta Kinte*

* Lou Alcindor was een Amerikaanse basketbalspeler. *Harold Pinter was een Britse toneelschrijver en Nobelprijswinnaar. * Kunta Kinte is een personage uit de roman Roots van Alex Haley. Kinte is een zwarte jongen die in de 18e eeuw uit Afrika wordt gehaald om in Amerika als slaaf aan het werk te worden gezet. Hij probeert daar tot vier keer toe te ontsnappen van de plantage. 29

HET PORTRET

GEBASEERD OP “CODY” VAN NOVA VENERABLE

Nova Venerable maakte een fris en eerlijk portretgedicht over haar broer Cody. Tijdens deze activiteit mogen leerlingen over een persoon schrijven die ze liefhebben, door zich die persoon opnieuw voor te stellen met behulp van de taal die ze normaal gebruiken om hen te beschrijven. Kernbegrippen: Beeldgedicht, Abstractie, Strofe, Realisme, Portret

TAAK & TIJD

ACTIVITEIT

SCHRIJF 10 minuten

Laat de leerlingen luisteren naar Nova Venerable’s gedicht “Cody” en vraag hen na te denken over de mensen van wie ze houden. Gebruik het werkblad 1 om leerlingen te helpen over die mensen te schrijven. Het schrijven mag niet meer dan 10 minuten duren.

KIJK 5 minuten

Bekijk hoe Nova haar beeldgedicht uitvoert. Geef leerlingen de mogelijkheid om mee te lezen tijdens de voordracht. Laat hen de regels en zinnen die ze mooi vinden en de gedeeltes die beelden oproepen van Nova’s broer opschrijven of omcirkelen.

BESPREEK 5 minuten

Bespreek wat ze hebben uitgelicht en wat ze vinden van het gedicht. Welke beelden kwamen in hen op bij het beluisteren van Nova? Ga nog eens samen door het gedicht en haal concrete voorbeelden uit haar schrijven. Een voorbeeld is: “Mijn grootvaders neus rond als klosjes garen”. Is dit beeld letterlijk of abstract?


Ontdek samen de poëtische vorm van het beeldgedicht. Beeldgedichten moeten een lezer of luisteraar in staat stellen om de plaatjes die de dichter met woorden probeert te schilderen te zien. Beelden zijn de elementen in een literair werk die worden gebruikt om een mentale voorstelling op te roepen, niet alleen de visuele beelden, maar ook de zintuiglijke en emotionele reacties die ermee gepaard gaan. Nova is er echt goed in. Wat voor emoties over haar broer roept haar gedicht op? Verbind deze opmerkingen met concrete voorbeelden uit het gedicht. Belichaamt ze meerdere gevoelens – woede, liefde, vreugde, geluk, enz.? Een meester van het beeldgedicht is de in New Jersey geboren dichter William Carlos Williams (1883-1963). Lees met de klas Williams zijn “The Red Wheelbarrow / De Rode Kruiwagen” hardop. Vraag de leerlingen waar ze dachten dat het gedicht over ging. Die hele beschrijving lijkt maar over een ding te gaan – een rode kruiwagen. Laat de leerlingen voor zichzelf ‘The Great Figure / De Grote Figuur “ lezen. Vraag hen of het gedicht letterlijk of abstract was? Vraag de leerlingen hoe zij deze technieken in hun eigen schrijven toe denken te kunnen passen. Werk in een snel tempo en overdenk de dingen niet al te veel.

SCHRIJF 10–15 minuten

Vraag de leerlingen een persoon te kiezen uit de lijst in deel A om over te schrijven. Laat hen daarna gebruik maken van werkblad 2 om een beeldgedicht te maken. Eerst moeten ze onderdeel C invullen, daarna mogen ze hun gedicht schrijven in onderdeel D. Moedig ze aan om in hun eigen schrijfdagboek te schrijven, als ze dat hebben.

DEEL 5–10 minuten

Laat de leerlingen in groepjes van vier hun werk met elkaar delen. Herinner hen eraan elkaar te respecteren als ze luisteren en laat ze actief proberen de beelden die elke dichter overbrengt door middel van woorden in hun eigen hoofd te visualiseren.

30

HET PORTRET

EXTRA


ONDERZOEK 10 minuten

Introduceer de dichtvorm “realistisch portret”. Vraag de leerlingen na te denken over de woorden, eerst afzonderlijk en dan samen. De techniek is gerelateerd aan het realisme. Realisme in de kunst wil niet alleen beelden uit de wereld kopiëren, maar ook eerlijk en nauwkeurig de natuur en het hedendaagse leven verbeelden. Vraag de leerlingen om een aantal realistische schilders te noemen. Neem de tijd om te kijken naar Gustave Courbets “A Burial at Ornans” (1849 –1850), Vincent van Goghs “De aardappeleters” (1885) en Edward Hoppers “Office in a small city” (1953). Verbind de realistische portretten met de poëzie door het proces van ekphrasis uit te leggen, wat staat voor het gebruiken van een beeldend kunstwerk ter inspiratie van nieuw werk.

SCHRIJF 20 minuten

Laat de leerlingen een ekphrasisch gedicht maken. Laat ze eerst een van de drie schilderijen kiezen en geef ze dan wat tijd om te kijken naar het beeld, online of in een kunstgeschiedenisboek. Laat ze daarna de beelden van het schilderij vertalen in woorden, niet alleen door middel van een beschrijvend proces, maar door middel van taal, die betrekking heeft op en betekenisvol is voor hun eigen leven. Bijvoorbeeld: Courbets schilderij beeldt de begrafenis van zijn oudoom uit in de stad van Ornans, dezelfde stad waar Courbet werd geboren. Door het verkennen van de geschiedenis en de context van het schilderij kunnen de leerlingen Courbets voorstelling van de begrafenis van zijn oudoom relateren aan de begrafenis van een vriend of familielid. Een succesvol ekphrasisch gedicht verbindt het schilderij rechtstreeks met de levens van de leerlingen door het gebruik van beschrijvende beelden.

LEESTIPS BOEKEN

Laughlin, James. Remembering William Carlos Williams. New York: New Directions, 1995. Williams, William Carlos, A. Walton. Litz, and Christopher J. MacGowan. The Collected Poems of William Carlos Williams. New York: New Directions, 1991. Williams, William Carlos, A. Walton. Litz, and Christopher McGowan. The Collected Poems of William Carlos Williams. New York: New Directions Corporation, 2006. Williams, William Carlos, and Edith Heal. I Wanted to Write a Poem: the Autobiography of the Works of a Poet. Boston: Beacon, 1958. Williams, William Carlos., Arthur Walton. Litz, and Christopher MacGowan. 1939–1962. New York, NY: New Directions, 1991. Williams, William Carlos. The Autobiography of William Carlos Williams. New York: New Directions Publ., 1990. Coval, Kevin. L–vis Lives!: Racemusic Poems. Chicago, IL: Haymarket, 2011.

MUZIEK & VIDEOCLIPS

“5 Poems by William Carlos Williams – YouTube.” . “William Carlos Williams “The Red Wheelbarrow” – YouTube. . “The Crossover – L–VIS Lives! Racemusic Poems Book Trailer – YouTube. .

31

WERKBLAD 1

HET PORTRET


A. Maak een lijstje van vijf mensen van wie je houdt: 1. 2. 3. 4. 5.

B. Kies een persoon uit de lijst in deel A en schrijf daarna de antwoorden op bij de volgende vragen: 1. Wat is het grootste obstakel in het leven van deze persoon?

2. Wat is de grootste angst van hem of haar?

3. Wat is het grootste wapenfeit van deze persoon?

4. Wat zijn drie dingen die je voor hem of haar hoopt?

5. Wat zijn vijf vragen die je deze persoon zou willen vragen?

32

WERKBLAD 2

HET PORTRET


C. Beschrijf drie sterke los van elkaar staande beelden van plaatsen waar je die persoon kunt zien of voorstellen, bijvoorbeeld je opa die alleen op het vliegveld zit, die cadeautjes van zijn vakantie weggeeft of thuiskomt van het werk. 1. 2. 3.

D. Schrijf, met behulp van de lijstjes die je gemaakt hebt bij B en C, je eigen portretgedicht. Voel je vrij om de lijst te remixen om iets fris te kunnen maken, maar zorg ervoor dat je altijd terugkomt bij de beelden. De lay-out hieronder helpt je om drie afzonderlijke, vijfregelige strofes te maken.

STROFE 1

STROFE 2

STROFE 3

E. Hulp nodig? Hier heb je een voorbeeld – Begin met een vraag, ga verder met het obstakel, dan een gebed; of begin met een beeld, het grootste wapenfeit van de persoon die je gekozen hebt, gevolgd door iets waar je op hoopt voor hem of haar. 33

CODY

NOVA VENERABLE

My youngest brother was born with my grandfather’s nose round like spools of thread, my father’s eyes and my mother’s genes. He is twelve years old now and I watch him play Hungry Hungry Hippos, see his body jitters like a wind-up toy and he screams like a happy crow when he asks me to play with him. He tries to learn the words to the Scooby Doo song, repeats the phrases my mother and I say, and when I see him, I wonder how could God know that diabetes peels 27 years of life like dead skin. Yet he still allows my brother to have his fingers pricked every day. Why is it when I look at him, I can see every needle we’ve ever had to stick his arms, legs, or stomach with to keep him alive. Sometimes five shots a day isn’t enough to fight juvenile diabetes. I think How could God bless him with seizures and autism. Why every time we rush him to the hospital it could be my last day watching him rewind on-demand until his lips can curve to form words that aren’t even his because my mother gave him a broken X chromosome.

HET PORTRET


But I can’t help but wonder Can his brain still hold the times I meshed his food up when he was 8 or changed his diapers at 7. Will he miss me when I am not there to run my fingers through his hair like Pink Oil when he wakes up from ear tube surgeries or seizures. Will he remember how he slept in my bed every night after mama left, and I held him like an extra pillow. Or when my arms were his restraints when daddy said put him in middle without seatbelt so he would be the first to die in car accident. Can he know how he found a mother in big sister? For now, I will pray for him every night that his kidneys will stop trying to fail on us, that his blood sugar won’t send him into a coma. I hope that he won’t grow accustomed to not pronouncing my name when I go away to college, and I pray I pray that his seizures won’t kill him before his diabetes does

Today, I will smile As he learns to brush his teeth for the first time or obsesses over his red pants and shirts, I will laugh as he tries to learn sign language to make up for tongue lost in Fragile-X Syndrome and I will accept his fake kisses like disorders. 34

CODY

NOVA VENERABLE

Mijn jongste broer werd geboren met de neus van mijn opa rond als een klosje garen, mijn vaders ogen en mijn moeders genen. Hij is twaalf jaar oud nu en Ik zie hem spelen Hungry Hungry Hippos, zie zijn lichaam schokken als opwindspeelgoed en hij schreeuwt als een gelukkige kraai als hij me vraagt met hem mee te spelen. Hij probeert de tekst te leren van het Scooby Doo liedje, herhaalt de regels die mijn moeder en ik hem voorzeggen en als ik hem zie, vraag ik me af hoe God kon weten dat diabetes als dode huid 27 jaar van het leven af kan pellen. Terwijl hij nog steeds toestaat dat mijn broer elke dag in zijn vingers laat prikken. Hoe kan het dat wanneer ik naar hem kijk, ik elke naald zie die we ooit in zijn armen, benen of buik hebben moeten steken om hem in leven te houden. Soms zijn vijf injecties per dag niet genoeg om jeugddiabetes te bestrijden. Ik denk Hoe kon God hem zegenen met aanvallen en autisme. Waarom kan het elke keer als we ons met hem naar het ziekenhuis haasten de laatste dag zijn dat ik hem terug zie spoelen op aanvraag tot hij zijn lippen weer kan buigen om woorden te vormen die niet eens de zijne zijn omdat mijn moeder hem een gebroken X-chromosoom gaf.

HET PORTRET

GEBASEERD OP “CODY” VAN NOVA VENERABLE Maar ik kan het niet helpen dat ik me afvraag Of zijn hersenen alle malen dat ik zijn eten heb gepureerd toen hij 8 was of zijn luiers heb verschoond toen hij 7 was onthouden. Zal hij me missen als ik er niet ben om met mijn vingers door zijn haar te gaan als Pink Oil wanneer hij wakker wordt na oorbuisoperaties of aanvallen. Zal hij zich herinneren hoe hij elke nacht in mijn bed sliep nadat mama vertrokken was, en ik hem vasthield als een extra kussen. Of als mijn armen zijn boeien waren toen vader zei zet hem in het midden zonder gordel zodat hij als eerste zou sterven bij een ongeluk. Kan hij weten hoe hij een moeder heeft gevonden in grote zus? Voor nu, zal ik elke avond bidden voor hem dat zijn nieren eens stoppen met falen, dat zijn bloedsuikerspiegel hem niet in een coma stuurt. Ik hoop dat hij niet wennen zal aan het niet uitspreken van mijn naam als ik naar de universiteit ga en ik bid Ik bid dat zijn aanvallen hem niet zullen doden voor zijn diabetes dat doet

Vandaag, zal ik glimlachen Terwijl hij zijn tanden voor het eerst leert poetsen of geobsedeerd raakt over zijn rode broek en shirts, Ik zal lachen als hij probeert gebarentaal te leren om de verloren tong van het Fragiele-X Syndroom goed te maken en ik zal zijn nepkussen aanvaarden als aandoeningen. 35

THE RED WHEELBARROW WILLIAM CARLOS WILLIAMS

HET PORTRET


so much depends upon a red wheel barrow glazed with rain water beside the white chickens.

THE GREAT FIGURE WILLIAM CARLOS WILLIAMS

HET PORTRET


Among the rain and lights I saw the figure 5 in gold on a red fire truck moving tense unheeded to gong clangs siren howls and wheels rumbling through the dark city

36

DE RODE KRUIWAGEN WILLIAM CARLOS WILLIAMS

HET PORTRET GEBASEERD OP “CODY” VAN NOVA VENERABLE

zoveel hangt er af van een rode krui wagen geglazuurd met regen water dichtbij de witte kippen

HET GROTE CIJFER WILLIAM CARLOS WILLIAMS

HET PORTRET GEBASEERD OP “CODY” VAN NOVA VENERABLE

In de regen tussen de lichten zag ik het cijfer 5 in goud op een rode brandweerwagen intens in beweging gongslagen sirenegeloei negerend en wielen die door de duistere stad denderen.

37

PERSONAGES:

HET VERWOORDEN VAN ARCHETYPES GEBASEERD OP LAMAR JORDENS “SHOOTER/SCHUTTER” In “Shooter” verplaatst Lamar Jorden zich in een tragisch modern archetype: de schoolschutter. Tijdens deze opdracht zullen de leerlingen in de huid kruipen van een archetype naar keuze. Kernbegrippen: Archetype, Stereotype, Personage, Kenmerkend

TAAK & TIJD

ACTIVITEIT

BESPREEK 5 minuten

Laat Lamar Jordens gedicht “Shooter” horen en vraag de leerlingen of ze weten wat de literaire term archetype betekent. Verdeel het woord in twee delen: “arch”, dat herkomst of begin betekent, en “type” dat patroon of model betekent. Een archetype is een symbool waarmee we culturele verwachtingen en veronderstellingen delen. Gebruik werkblad 1 om de terugkerende archetypen in de literatuurgeschiedenis te bespreken: de dame in nood, de held, enzovoort. Bespreek hoe deze archetypen, hoewel tijdloos, nieuwe culturele vormen kunnen aannemen. Voorbeelden zijn: de “dame in nood” die nu als “het mooie blondje” kan worden gezien. De “held” die nu de sterspeler in het voetbalteam zou kunnen zijn.

SCHRIJF 5 minuten

Deel de leerlingen op in groepjes van vier en gebruik de archetypen van werkblad 1 en vraag hen hun eigen archetypes te bedenken. De leerlingen zullen rond een van deze nieuw ontwikkelde archetypen een personagegedicht maken.

KIJK 5 minuten

Bekijk Lamars spoken word gedicht “Shooter”. Geef de leerlingen de mogelijkheid om mee te lezen tijdens de voordracht. Laat hen nadenken over hoe Lamar zich identificeert met het personage en laat hen delen van het gedicht die hen wel en niet bevallen noteren.


Onderzoek samen met de leerlingen de termen “personage” en “kenmerken”. Vraag de leerlingen om na te denken over wat personage betekent – de term komt van het Latijnse woord persona, wat zowel “acteursmasker”, “gespeeld karakter” als “menselijk wezen” kan betekenen. In “Shooter” draagt Lamar “het masker” terwijl hij het gedicht in het karakter van een ‘schoolshutter’ voordraagt. Vraag de leerlingen wat zij denken dat een van de doelen is van een personagedicht. Een personagegedicht kan een poging zijn om te proberen het perspectief van mensen op een bepaald onderwerp te veranderen. Lamars gedicht probeert de mening over “schoolschutters” bij te stellen of op zijn minst de schutter menselijker te maken. Keer terug naar de lijst van archetypes die de leerlingen maakten. Kies een archetype en bespreek dan samen zijn of haar mogelijke eigenschappen. Vraag de leerlingen om na te denken over het woord “kenmerk”, dat afstamt van het Griekse woord komt voor “merk” of “duidelijke eigenschap”. Laat ze een aantal van de “verschillende eigenschappen” van dit archetype opschrijven. Als het archetype bijvoorbeeld de sporter op de middelbare school is, zouden de eigenschappen op de lijst kunnen bestaan uit “atletisch”, “populair”, “een leider” of “arrogant.”

SCHRIJF 15 minuten

Laat de leerlingen hun eigen archetype kiezen en het werkblad 2 B en C gebruiken om een lijst van kenmerken van dat archetype op te schrijven. Laat de leerlingen als ze voldoende informatie hebben verzameld een personagedicht schrijven met de stem en toon van hun archetype.

DEEL 10 minuten

Doe een leesrondje met de hele klas, waarbij de leerlingen staan als ze hun gedicht met de klas delen. Herinner hen eraan om elkaar te steunen door goed naar elkaar te luisteren en te applaudisseren als het gedicht voorgedragen is.

38

PERSONAGES:

EXTRA

HET VERWOORDEN VAN ARCHETYPES GEBASEERD OP LAMAR JORDENS “SHOOTER/SCHUTTER”

VERKEN 10 minuten

Laat de leerlingen kennismaken met het werk van de beroemde dichteres Patricia Smith. Als viervoudig individuele National Poetry Slam kampioen werd Smith gehuldigd in de internationale literaire Hall of Fame voor schrijvers van Afrikaanse afkomst in 2008. Net als Lamar Jorden in “Shooter” verpersoonlijkt Smith in haar gedicht “Skinhead” een archetype. Laat de leerlingen actief haar gedicht lezen en het archetype benoemen. Onderstreep de taal die Smith gebruikt om haar archetype te omschrijven. In the jaren zestig waren skinheads jonge Britse mannen uit de arbeidersklasse. Ze werden beïnvloed werd door de West-Indische rude boys en de Britse mods. Later werd de term skinhead in verband gebracht met het gedachtegoed van de blanke superioriteit. Bespreek kort wat de leerlingen leuk wel en niet leuk vonden aan het gedicht en bespreek de woorden die ze onderstreept hebben. Waarom heeft Smith, een zwarte vrouw, een gedicht willen schrijven vanuit het perspectief van een racistische blanke man? Is zij erin geslaagd haar archetype goed te omschrijven, en zo ja, hoe doet ze dat? Hoe portretteert ze de gevoelens, beperkingen, boosheid en/of hoop van haar personages? Smiths gedicht is bijzonder krachtig omdat ze een zwarte vrouw is die eerlijk vanuit het gezichtspunt van een skinhead/racistische blanke man schrijft. *Rude boys en hun vrouwelijke tegenhangers de Rude Girls, kwamen voort uit de ska scene. Zij bootsten met hun kleren de mode na van gangsters in het Amerika van de jaren dertig. Het woord ‘Rude’ staat in de Jamaicaanse cultuur voor obsceen of misdadig. *Een Mod is een lid van een subcultuur die in het Londen van de late jaren ‘50 opkwam en daar in het midden van de jaren ‘60 een hoogtepunt bereikte.De term mod is afgeleid van modernist, een term die in de jaren ‘50 werd gebruikt om moderne jazzmusici en hun fans te beschrijven. In het boek Absolute Beginners van Colin MacInnes wordt de modernist beschreven als een jonge moderne jazzfan die in scherpgesneden Italiaanse pakken gekleed gaat. Belangrijke elementen van de mod subcultuur waren: een sterk modebewustzijn, een voorkeur voor muziek als soul, Jamaicaanse ska, Britse beatmuziek en rhythm-and-blues. Omdat de mods vervoer nodig hadden maar hun kleding niet onder het vet en de olie mocht zitten, werd de scooter hun vervoermiddel.

LEES 10 minuten

Lamar gebruikte nieuwsmedia om feiten, statistieken, en culturele verwachtingen en aannames over de “schoolschutter” te presenteren. Breid de les uit door de leerlingen te vragen de eigenschappen van hun archetype te onderzoeken op het internet. Laat ze hun archetype googelen en bekijk wat er online te vinden is. Laat de leerlingen nieuws over hun archetype opzoeken. Wat werd er toen en nu gezegd over hun karakter? Zijn die bepalende kenmerken veranderd, net als de connotaties van de term “skinhead” zijn veranderd? Waarom wel of waarom niet?

LEES 30 minuten

Verdeel de klas in onderzoeksgroepen op basis van vergelijkbare archetypen. Laat leerlingen collectief de school– en/of lokale bibliotheek bezoeken om een boek over hun archetype te vinden. Elke persoon in de groep moet een hoofdstuk van het boek dat ze interessant vinden selecteren, lezen en rapporteren over zijn of haar bevindingen, met vermelding van de historische veranderingen en ontwikkelingen van de kenmerken van het archetype. De leerlingen kunnen daarna gebruik maken van hun groepsonderzoek bij het schrijven van hun personagedicht.

LEESTIPS BOEKEN

Smith, Patricia. Blood Dazzler: Poems. Minneapolis: Coffee House, 2008. ––. Teahouse of the Almighty: Poems. Minneapolis: Coffee House, 2006. ––. Life According to Motown. Chicago: Tia Chucha, 1995. ––. Close to Death: Poems. Cambridge, Mass: Zoland, 1993. ––. Big Towns, Big Talk. Cambridge (Mass.): Zoland, 1992. Print. Jenkins, Sacha. Ego Trip’s Book of Rap Lists. New York: St. Martin’s Griffin, 1999.

WEBSITES

Patricia Smith – Wordwoman – Teacher, Poet, Writer, Performer. .

MUZIEK & VIDEOCLIPS

“Patricia Smith Skinhead – YouTube.” YouTube – Broadcast Yourself. Web. 26 Oct. 2011. . Lamar Jorden – “Waiting For Someone” – YouTube.” < http://youtu.be/LCgfW5d8COs>

39

WERKBLAD 1

PERSONAGES:

HET VERWOORDEN VAN ARCHETYPES

GEBASEERD OP LAMAR JORDENS “SHOOTER/SCHUTTER” A. Bespreek in groepjes van vier leerlingen de volgende lijst van archetypen die door de hele literaire geschiedenis steeds weer terugkomen. Bespreek en definieer een aantal archetypen dat de belangstelling van jullie groep heeft en breid dan de lijst uit met je eigen hedendaagse archetype in de ruimte naast het archetype dat jullie daarvoor kozen. Bijvoorbeeld, de dame in nood in Paolo Uccello’s Saint George and the Dragon / Sint Joris en de Draak (circa 1470) waarin een mooie jonge vrouw door een draak in een netelige situatie belandt. Een hedendaagse versie van een “dame in nood” zou “het blondje” (de actrice Naomi Watts) kunnen zijn in de King Kong film uit 2005. Hieronder staan twee voorbeelden van hoe je je eigen archetype zou kunnen uitschrijven. Voorbeeld A De Dame in Nood – Het Blondje Voorbeeld B De Schurk – De Schoolschutter 1. Het Kind 2. De Held 3. De Grote Moeder 4. De Wijze Oude Man 5. De Wijze Oude Vrouw 6. De Dame in Nood 7. De Oplichter of Sluwe Vos 8. De Schurk 9. De Boeman 10. De Mentor

40

WERKBLAD 2

PERSONAGES:


A. Een van de doelen van een personagedicht is het veranderen van het perspectief van de lezers. Probeer als je dit werkblad invult niet óver een archetype te schrijven, maar vanuít dat archetype, alsof je hem of haar bent. Probeer te denken als het archetype. Stel je zijn of haar gedachten, acties, vaardigheden en beperkingen voor. Probeer de wereld waarin dat archetype leeft weer te geven en portretteer het alsof jij die persoon bent. B. Schrijf de naam van je archetype op

C. Beantwoord de volgende vragen over de kenmerken van je archetype: 1. Hoe zie je er uit, ruik je en klink je?

2. Waar woon je?

3. Wat eet je als ontbijt?

4. Waarvoor sta je ‘s ochtends op?

5. Wie noem je een beste vriend?

6. Waar hoop je op?

41

WERKBLAD 2

PERSONAGES:


D. Voel je vrij om meer zintuiglijke vragen toe te voegen. De vragen mogen raar en bijzonder zijn. Bijvoorbeeld: “Wat heeft je archetype voor zijn tiende verjaardag gekregen,” enzovoort. Neem de volgende vijftien minuten om te schrijven. Gebruik de informatie die je hierboven hebt verzameld. Als je eenmaal begonnen bent met schrijven, stop je daar niet meer mee tot de tijd om is. Schrijf op wat er van nature in je opkomt – “je eerste gedachte is je beste gedachte”.

42

WERKBLAD 2

PERSONAGES:


43

SHOOTER LAMAR JORDEN

PERSONAGES:


2:56 PM Bullets bask in barrel before booming Students zooming towards exit run rampant like thoughts in my head Any student not thought to be dead Gets shot again Students think “not again” as my tech shoots shades of Virginia Within the mutual minds behind mines Blacksburg turns into DeKalb Students scream aloud as rounds rip through the crowd The scene is wild But for once I get to be center stage Behind my blank look I’m in a rage A renegade Tamed but in a cage I stand Stance stiff as a statue starin’ at chu Shots and shotgun shells fly like pterodactyls The scene is so thick Which fits cuz I’m an outcast But this is no “Player’s Ball” This is a scene of prayers, calls and screams Anybody from teens to professors to football players crawl and I spray ‘em all Lay ‘em all down in a timely fashion As they’re dashin’ to safety I’m safely solid as a mannequin Brandishin’ 3 handguns and a shotgun The world is goin’ crazy The world is goin’ crazy I’m just a daily reminder Scrutinize my autopsy you still won’t find a spine to justify my acts You run from my bullets but can’t escape the fact that this goes back This goes back to the 19th century in elementaries around the globe 1891 St. Mary’s Parochial School Fools before me used shotguns to empty a class Fast forward 36 years 1927 2nd to 6th graders were the targets 45 were martyred 58 more wounded at the hands of school board member Andrew Kehoe Y’all upset at me though This coward killed kids because his farm was being foreclosed These were the same people chose to own slaves at the time We’re all slaves in the mind I swear the world is goin’ crazy The world is insane School shootings are more overrated than Lil’ Wayne So tell his fans at Northern Illinois that I’m the shooter Skin Thicke like Robin and matches in pigmentation Tell his fans at Northern Illinois that I’m the shooter Gunsmoke and sudden death make the atmosphere putrid Today’s Valentine’s Day homie I wanna be Cupid

44

SCHUTTER LAMAR JORDEN

PERSONAGES:

HET VERWOORDEN VAN AMERIKAANSE ARCHETYPES GEBASEERD OP LAMAR JORDENS “SHOOTER/SCHUTTER”

14:56 Kogels koesteren zich in loop voor ze eruit knallen Leerlingen schieten voorbij richting uitgang wild als de gedachten in mijn hoofd Elke leerling die ik niet dood acht Krijgt opnieuw de kogel Leerlingen denken “niet nog eens” als mijn school tinten van Virginia aanneemt In de wederzijdse geesten achter mijnen verandert Blacksburg in DeKalb* Leerlingen schreeuwen hardop terwijl mijn salvo’s de menigte verscheuren Het is een woeste scène Maar voor een keer Zal ik centraal staan Achter mijn lege blik ben ik razend Een afvallige Getemd maar in een kooi sta ik Mijn houding stijf als een standbeeld dat naar juh staart Schoten en patronen vliegen rond als pterodactylussen De scène is zo heftig Wat passend is want Ik ben een verschoppeling Maar dit is geen “Player’s Ball” Dit is een scène van gebeden, geroep en gegil Iedereen van tieners tot leraren tot voetballers kruipt en ik verdeel mijn kogels over hen allemaal Leg ze allemaal neer in een mooi tempo Terwijl zij zichzelf in veiligheid proberen te haasten ben ik veilig solide als een mannequin Zwaaiend met 3 pistolen en een jachtgeweer De wereld draait door De wereld draait door en ik ben maar een dagelijkse herinnering Bestudeer mijn autopsie en je vindt nog steeds geen greintje rechtvaardiging voor mijn daden Je rent weg van mijn kogels, maar kunt niet ontsnappen aan het feit dat dit ook toen al zo was Dit is al begonnen in de 19e eeuw in basisscholen over de hele wereld 1891 St. Mary’s Parochial School Sukkels voor mij gebruikten geweren om een klas te legen Spoel 36 jaar vooruit naar 1927 2e en 6e klassers waren het doelwit 45 werden gemarteld 58 verwond door de handen van het bestuurslid Andrew Kehoe Toch zijn jullie allemaal boos op mij Die lafaard doodde kinderen omdat er beslag op zijn boerderij werd gelegd Dat waren dezelfde mensen die er destijds voor kozen om slaven te houden We zijn allemaal slaven in onze hoofden Ik zweer het de wereld draait door De wereld is knettergek Schietpartijen op scholen zijn meer overschat dan Lil’ Wayne Dus vertel zijn fans op Northern Illinois dat ik de schutter ben Mijn huid Thicke als Robin* en van dezelfde pigmentatie Vertel zijn fans op Northern Illinois dat ik de schutter ben Rook uit mijn loop en sudden death maken de sfeer verrot Vandaag is het Valentijnsdag maat ik wil Cupido zijn

45

SHOOTER LAMAR JORDEN

PERSONAGES:


Slugs replace arrows Icebox replaces heart that I can’t seem to find No one seems to mind that students show more school spirit when someone is dead Who was Dan Parmenter before he bled Husky Red? Shots to the head seemingly make you more popular That has to be why most the shooters kill themselves Resembling suicide bombers from countries we are brainwashed to think is a threat We are fighting over oil My blood boils at the realization that you can get killed for nothin’ in college Just as easily as you can in a war or in jail But we’re still more concerned with weed sales and pushin’ the whip I guess this is what happens when a country is run by a Bush and a Dick The world is beyond crazy Why are we overseas when the real war is in front of us? The real war is in the institutions that are supposed to build a better tomorrow The sorrow is in the hearts of those who fall victim to those dimming bright futures We fight foreigners when we are the ones who will shoot cha I’m sorry This is a life in the day of a resentful shooter This goes out to the victims at Northern Illinois Virginia Tech Columbine High School University of Texas Bath School Poe Elementary Cologne The list goes on I’m sorry Because guns don’t kill people We kill ourselves but the world is going crazy Crazy like myself Crazy like the fact that if Bush cared for my mental health Five innocent lives Woulda been spared. I’m sorry.... I’m sorry...

46

SCHUTTER LAMAR JORDEN

PERSONAGES:


Kogels vervangen pijlen Koelbox vervangt het hart dat ik niet schijn te kunnen vinden Niemand schijnt het te kunnen schelen dat leerlingen meer enthousiasme tonen op school als er iemand dood is Wie was Dan Parmenter* voordat hij als een Rode Husky leegbloedde? Kogelgaten in je hoofd maken je blijkbaar populairder Dat moet het zijn waarom de meeste van die schutters zichzelf doden Ze lijken op zelfmoordterroristen uit landen waar wij gehersenspoeld van denken dat ze een bedreiging vormen We vechten om olie Mijn bloed kookt bij het besef dat je gedood kunt worden om niets tijdens een les Net zo gemakkelijk als in een oorlog of in de gevangenis Maar wij hebben het nog steeds drukker met de wiethandel en gepimpte wagens Ik denk dat dit is wat je ervan krijgt als een land gerund wordt door een Bush en een Dick De wereld is meer dan doorgedraaid Wat doen wij in het buitenland terwijl de echte oorlog zich hier voor ons afspeelt? De echte oorlog vindt plaats in de instellingen die aan een betere morgen worden verondersteld te werken Het verdriet zit in de harten van degenen die het slachtoffer worden van die vager wordende glanzende toekomsten We vechten tegen buitenlanders terwijl wij zelf degenen zijn die op juh zullen schieten Het spijt me Dit is het leven in een dag van een haatdragende schutter Deze is voor de slachtoffers van Northern Illinois Virginia Tech Columbine High School University of Texas Bath School Poe Elementary Keulen De lijst gaat maar door Het spijt me Omdat geweren niet mensen doden doden wij onszelf maar de wereld draait door is doorgedraaid zoals ik Doorgedraaid zoals het feit dat als Bush zich zou bekommeren om mijn geestelijke gezondheid Vijf onschuldige levens Gespaard zouden zijn. Het spijt me.... Het spijt me...

* Blacksburg in DeKalb zijn plekken waar “school shootings” hebben plaatsgevonden * Robin Charles Thicke (Los Angeles, 10 maart 1977) is een Canadees-Amerikaanse R&B- en soulzanger, songwriter, muzikant, componist en acteur. * Dan Parmenter was een van de slachtoffers bij de “The Northern Illinois University shooting”. 47

PERSONAGES:

SKINHEAD

HET VERWOORDEN VAN ARCHETYPES

PATRICIA SMITH

GEBASEERD OP LAMAR JORDENS “SHOOTER/SCHUTTER” They call me skinhead, and I got my own beauty. It is knife-scrawled across my back in sore, jagged letters, it’s in the way my eyes snap away from the obvious. I sit in my dim matchbox, on the edge of a bed tousled with my ragged smell, slide razors across my hair, count how many ways I can bring blood closer to the surface of my skin. These are the duties of the righteous, the ways of the anointed. The face that moves in my mirror is huge and pockmarked, scraped pink and brilliant, apple-cheeked, I am filled with my own spit. Two years ago, a machine that slices leather sucked in my hand and held it, whacking off three fingers at the root. I didn’t feel nothing till I looked down and saw one of them on the floor next to my boot heel, and I ain’t worked since then. I sit here and watch niggers take over my TV set, walking like kings up and down the sidewalks in my head, walking like their fat black mamas named them freedom. My shoulders tell me that ain’t right. So I move out into the sun where my beauty makes them lower their heads, or into the night with a lead pipe up my sleeve, a razor tucked in my boot. I was born to make things right. It’s easy now to move my big body into shadows, to move from a place where there was nothing into the stark circle of a streetlight, the pipe raised up high over my head. It’s a kick to watch their eyes get big, round and gleaming like cartoon jungle boys, right in that second when they know the pipe’s gonna come down, and I got this thing I like to say, listen to this, I like to say

“Hey, nigger, Abe Lincoln’s been dead a long time.” I get hard listening to their skin burst. I was born to make things right. Then this newspaper guy comes around, seems I was a little sloppy kicking some fag’s ass and he opened his hole and screamed about it. This reporter finds me curled up in my bed, those TV flashes licking my face clean. Same ol’ shit. Ain’t got no job, the coloreds and spics got ‘em all. Why ain’t I working? Look at my hand, asshole. No, I ain’t part of no organized group, I’m just a white boy who loves his race, fighting for a pure country. Sometimes it’s just me. Sometimes three. Sometimes 30. AIDS will take care of the faggots, then it’s gon’ be white on black in the streets. Then there’ll be three million. I tell him that. So he writes it up and I come off looking like some kind of freak, like I’m Hitler himself. I ain’t that lucky, but I got my own beauty. It is in my steel-toed boots, in the hard corners of my shaved head. I look in the mirror and hold up my mangled hand, only the baby finger left, sticking straight up, I know it’s the wrong goddamned finger, but fuck you all anyway. I’m riding the top rung of the perfect race, my face scraped pink and brilliant. I’m your baby, America, your boy, drunk on my own spit, I am goddamned fuckin’ beautiful. And I was born and raised right here.

48

SKINHEAD PATRICIA SMITH

PERSONAGES:


Ze noemen me skinhead en ik heb mijn eigen schoonheid. Het is met een mes in mijn rug gekrabbeld in pijnlijke, scherpe letters, het zit in de manier waarop mijn ogen wegdraaien van het voor de hand liggende. Ik zit in mijn schemerige hokje, op de rand van een bed doortrokken van mijn ranzige geur, schuif scheermessen door mijn haar, tel op hoeveel manieren Ik bloed dichter aan de oppervlakte van mijn huid kan brengen. Dat zijn de plichten van de rechtvaardigen, de gebruiken van de gezalfden. Het gezicht dat zich in mijn spiegel beweegt is enorm en pokdalig, roze en briljant geschraapt, met appelwangen, Ik ben gevuld met mijn eigen spuug. Twee jaar geleden zoog, een machine die leer sneed mijn hand op en hield hem vast, rukte drie vingers af bij de wortel. Ik voelde er niets van tot ik naar beneden keek en een van hen op de vloer zag liggen naast de hiel van mijn legerkistje, en sindsdien heb ik niet meer gewerkt. Ik zit hier en kijk toe hoe negers mijn tv-toestel overnemen, Ze lopen als koningen de trottoirs in mijn hoofd op en neer, lopen alsof hun dikke zwarte mamma’s hen vrijheid hebben genoemd. Mijn schouders vertellen me dat dit niet klopt. Dus stap ik naar buiten de zon in waar mijn schoonheid hen hun hoofd laat buigen, of in de nacht met een loden pijp in mijn mouw, een scheermes verscholen in mijn legerkistjes. Ik ben geboren om de dingen recht te zetten. Het is gemakkelijk nu om mijn grote lichaam in schaduwen te verplaatsen, om me te verplaatsen van een plaats waar er niets was naar de grimmige cirkel van een straatlantaarn, de pijp hoog boven mijn hoofd getild. Het is een kick om hun ogen groot te zien worden, rond en glanzend als stripboeken-jungle-jongens, precies in die seconde als ze weten dat de pijp naar beneden gaat komen, en ik heb dan iets dat ik graag wil zeggen, luister hier naar, ik zeg dan graag

“Hé, neger, Abe Lincoln is al een hele poos dood.” Ik krijg een stijve als ik hun huid hoor openbarsten. Ik ben geboren om de dingen recht te zetten. Dan komt er zo’n krantenkerel langs, ‘t lijkt erop dat ik een beetje slordig ben geweest toen ik een of andere flikker in elkaar trapte en hij zijn muil opende en erover jammerde. Dat verslaggevertje vindt me opgekruld in mijn bed, het knipperen van de tv likt mijn gezicht schoon. Zelfde ouwe shit. Heb geen baan, de kleurlingen en tacovreters hebben ze allemaal. Waarom ik niet werk? Kijk naar mijn hand, klootzak. Nee, ik maak geen deel uit van geen georganiseerde groep, Ik ben gewoon een bleekscheet die van zijn ras houdt en vecht voor een zuiver land. Soms ben ik alleen. Soms zijn we met zijn drieën. Soms met 30. AIDS rekent wel af met de flikkers, dan wordt ‘t wit op zwart op straat. Dan zullen het er drie miljoen zijn. Dat vertel ik hem. Dus schrijft hij het op en kom ik naar voren als een soort freak, alsof ik Hitler zelf ben. Dat geluk heb ik niet, maar ik heb mijn eigen schoonheid. Het zit in de stalen neuzen van mijn kistjes, in de harde hoeken van mijn geschoren kop. Ik kijk in de spiegel en houd mijn verminkte hand omhoog alleen het pinkje is nog over, steekt recht de lucht in, Ik weet dat het de verkeerde verdomde vinger is, maar hoe dan ook fuck you all. Ik sta op de bovenste trede van het perfecte ras, mijn gezicht roze en briljant geschraapt. Ik ben je baby, Amerika, je jongen, dronken van mijn eigen spuug, ik ben verdomde fuckin’ mooi. En ik ben geboren en getogen hier.

49

HET CHOREOGEDICHT:

ALS BUURTTHEATER

GEBASEERD OP “COUNTING GRAVES/GRAVEN TELLEN” VAN THE STEINMENAUTS The Steinmenauts - Kevin Harris, Charles “Big C” Smith, She’Kira McKnight en Jésus Lark – vertellen een dramatisch verhaal over een gebeurtenis die door hun hele gemeenschap gevoeld werd. Tijdens deze activiteit wordt de leerlingen een aantal elementen bijgebracht voor het maken van een nieuw groepswerk. Ze werken in teams en kiezen samen een betekenisvol verhaal, waarna ze individueel hun eigen dialoog te ontwikkelen. Kernbegrippen: Toneelstuk, Verhaal, Verteller, Monoloog, Personages, Choreogedicht, Groepswerk

TAAK & TIJD

ACTIVITEIT

KIJK 5 minuten

Vraag de leerlingen of ze ooit hebben meegedaan aan een toneelstuk of er een hebben gezien of vraag hen naar hun favoriete film. Als ze aan een toneelstuk hebben meegedaan, vraag hen dan welk personage ze speelden en of ze een monoloog hadden. Als ze de naam van een toneelstuk of favoriete film noemen, vraag hen dan wie hun favoriete personage was. Was dat het personage van de verteller, de hoofdrol of een bijrol? Het maakt niet uit welke rol ze speelden of waardeerden, elke rol is van cruciaal belang om ervoor te zorgen het werk niet slap wordt. Bekijk het groepsstuk van de Steinmenauts “Counting Graves / Graven Tellen”. Geef de leerlingen de mogelijkheid om mee te lezen tijdens het bekijken van de DVD.

BESPREEK 5 minuten

Bespreek wat de leerlingen leuk en niet leuk vonden. Welk verhaal werd er verteld? Was het stuk geslaagd of mislukt en waarom? Help de leerlingen om de volgende punten te herkennen: de dichters werkten samen als een team; ze kozen en bereikten overeenstemming over een betekenisvol thema; en elk van hen droeg hun eigen steentje bij.

ONDERZOEK Introduceer de poëtische vorm choreogedicht. Vraag de leerlingen om na te denken over de losse elementen van het woord 10 minuten “choreogedicht” – Choreo is een Grieks woord voor “dans”– en zet het woord dan weer in elkaar. De term werd bedacht door (optioneel) Ntozake Shange in haar Obie Award–winnende werk “For Colored Girls Who Have Considered Suicide When The Rainbow Is Enuf / Voor Gekleurde Meisjes Die Zelfmoord Hebben Overwogen Wanneer De Regenboog Genoeg Is”. Het choreogedicht is een gedicht dat gechoreografeerd werd op muziek. Wat Shange’s werk zo succesvol maakte, was dat ze een goed verhaal kom vertellen, dat geïnspireerd werd door echte gebeurtenissen in het leven van echte mensen om haar heen, in het bijzonder over de relatie tussen huidskleur en een gezond zelfbeeld. The Steinmenauts maakten een choreogedicht door de traditionele structuur van een toneelstuk te nemen en dat te comprimeren tot een dynamisch verhaal van drie minuten. Laat de leerlingen de verschillende personages benoemen die in het stuk van The Steinmenauts worden geportretteerd. Laat hen daarna uitzoeken wie welke rol speelde. Wie was de verteller, grote broer, kleine broer en moeder? In “Graven Tellen”, speelt Jésus de verteller, Big C de grote broer, Kevin het kleine broertje en She’Kira de moeder.

SCHRIJF 25 minuten

Laat de leerlingen, in groepjes van drie of vier, met behulp van werkblad 1 brainstormen over een thema en de personages. Daarna moeten ze een onderwerp kiezen (sectie A en B) en een dialoog voor hun personage (onderdeel C) bedenken. Herinner hen eraan dat ze voor het slagen van dit nieuwe stuk moeten samenwerken als een team.

DEEL 5 minuten

Kom weer bij elkaar als klas en vraag elk team te vertellen wat hun thema is en de rol die elk teamlid zal spelen. Vraag de klas welke uitdagingen ze tegenkwamen terwijl zij als team moesten werken en hoe ze die obstakels hebben overwonnen. Wat vinden ze leuker, werken in een groep of alleen?

50

HET CHOREOGEDICHT:

EXTRA

ALS COMMUNITY THEATER

GEBASEERD OP “COUNTING GRAVES/GRAVEN TELLEN” VAN THE STEINMENAUTS KIJK 10 minuten

Laat de leerlingen als ze vast komen te zitten bij het uitzoeken van het onderwerp, inspiratie opdoen door te kijken naar de volgende stukken: “Gay Suicide” door Bronte, Fraser en Josh voorgedragen tijdens Brave New Voices (http://www.youtube.com/watch?v=YJUnM3qFXl4&feature=related) en/of “She Is” uitgevoerd tijdens Brave New Voices door de groep uit Austin (http://www.youtube.com/watch?v=mZJzIuqYO–8&feature=related). Soms helpt het kijken naar een ander voorbeeld van een groepsstuk de leerlingen uit hun schrijfsleur.

LEESTIPS BOEKEN

Lester, Neal A., and Ntozake Shange. Ntozake Shange: a Critical Study of the Plays. New York: Garland Pub., 1995. Shange, Ntozake, and Ifa Bayeza. Some Sing, Some Cry A Novel. Griffin, 2011. Shange, Ntozake, and Kadir Nelson. Ellington Was Not a Street. New York: Simon & Schuster for Young Readers, 2004. Shange, Ntozake. For Colored Girls Who Have Considered Suicide When the Rainbow Is Enuf a Choreopoem. New York: Bantam,1981. ––. Sassafrass, Cypress and Indigo: a Novel. London: Methuen, 1987.

MUZIEK & VIDEOCLIPS

“KETC | Living St. Louis | Ntozake Shange – YouTube.”. . “Ntozake Shange Reading – YouTube.”. . “Louder than a Bomb 2011 (Youmedia Group Piece) – YouTube.” .

51

WERKBLAD 1

HET CHOREOGEDICHT:


GEBASEERD OP “COUNTING GRAVES/GRAVEN TELLEN” VAN THE STEINMENAUTS A. Maak, in groepjes van drie of vier, een lijst van belangrijke gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden in jullie omgeving en beschrijf in het kort elke gebeurtenis. Ieder lid van de groep zou een idee of verhaal moeten bijdragen. Enkele voorbeelden van gebeurtenissen die geschikt zouden kunnen zijn: de finale van een basketbaltoernooi, een dansfeest op school, de bouw van een nieuwe supermarkt, de verjaardag van een grootmoeder, de dood van een vriend of klasgenoot, de onthulling van een nieuw park of beeldhouwwerk, de pensionering van de ijscoman, de naamgeving van een nieuwe school, het sluiten van een oude, enz. Schrijf je ideeën hieronder op. 1.

2.

3.

4.

B. Kies een gebeurtenis waas je een verhaal over zou willen schrijven. Bedenk nu vier stemmen of personages die een rol zouden kunnen hebben gespeeld tijdens deze gebeurtenis. In het voorbeeld van de nieuwe supermarkt, zouden de potentiële rollen kunnen zijn: een nieuwe medewerker, een bouwvakker, een regiomanager, de eigenaar van de dichtstbijzijnde buurtwinkel, een politicus die voor de komst van de supermarkt is, een buurtbewoner die er tegen is, enzovoort. Elke rol is belangrijk voor het geheel. 1. 2. 3. 4.

52

WERKBLAD 2

HET CHOREOGEDICHT:


GEBASEERD OP “COUNTING GRAVES/GRAVEN TELLEN” VAN THE STEINMENAUTS C. Laat elk lid van de groep een personage kiezen uit onderdeel B. Zodra elke leerling een rol heeft gekozen om te spelen, moeten ze een monoloog uit het verhaal schrijven vanuit dat oogpunt. De monoloog moet de emotionele veranderingen volgen die tijdens het verhaal door dat personage worden gevoeld. Als je de verteller speelt, geef je een samenvatting en verbind je de belangrijkste delen van het verhaal. Houd alles beknopt, duidelijk en to the point door via de personages te praten over de belangrijkste kwesties in het verhaal. ROL:

53

COUNTING GRAVES

HET CHOREOGEDICHT:

ALS BUURTTHEATER

THE STEINMENAUTS

GEBASEERD OP “COUNTING GRAVES/GRAVEN TELLEN” VAN THE STEINMENAUTS 10...9...8... 7-year-old boy put 6 feet deep in a 5-foot coffin, wonderin’ what 4 while 3 grown men have to 2 to drive by and he dodged a couple of bullets but 1 JÉSUS: Room as bright as a the box little brother sleeps in (sleeps in) Big brother, feeling like a magician, cut it up in the corner with mary jane cause like mom and little brother he already made Jack Daniels disappear and as tears trickle down face, veins and eyes bloodshot red, heart pounds like beating drums in Africa. Being a provider was his only mistake. BIG C: Just counting graves to go to sleep because counting sheep stopped working since he decided to not breathe. Keep telling myself it’s not my fault but as my conscience decides to talk I really don’t know anymore. You see my pain bursts through my soul like an open sore and I can’t escape my thoughts because there’s no more open doors. KEVIN: This pitch-black chamber as dark as a vexed soul only vivid images pop in and out of existence like quantum physics. Big brother, where are you, I can’t see, I can’t (breath). I’m hot. My bed is now a five-foot box and I’m not comfortable in it. Mama said you shouldn’t leave me alone for more than five minutes. BIG C: But I only left you alone for about six minutes. Maybe if I came right back you would be still living.

BIG C: Quit doubting me! It’s not my fault. They thought it was me. You see... KEVIN: You see that Makaveli Fitch you didn’t want me to wear? I took it, along with your Chicago Bulls jacket. You had it that night when you were selling sugar packets. JÉSUS: Hustling a sugar-like substance in the form of pot and rocks on a block run by three hustlers who didn’t like him decided that the only way to get their commission was to put him out of his. So they drove by and saw one guy sitting on the steps wearing big brothers’ clothes gun out, pulled the trigger six times [Kevin: boom boom boom boom boom boom] and then the sound of tires turned like mama in her grave. KIRA: So you telling me in my dreams I can hardly conceive nightmares haunt me when I’m the deceased? A mother’s worst fear and you made it come true. I said watch out for little brother not be a damn fool. My baby was only in the second grade gunned down ‘cause you wanted to be a street slave. You should’ve been there to keep little brother safe! JÉSUS: Haunted by the voices of the deceased he can’t ALL: Speak! KEVIN: Big brother can I wear your shirt I promise to take good care of it, man. (Big C: No...)

KIRA: Boy, all you had to do was look after my second progeny. Honestly, how hard is it to be my eyes for me?

54

HET CHOREOGEDICHT:

GRAVEN TELLEN


THE STEINMENAUTS

GEBASEERD OP “COUNTING GRAVES/GRAVEN TELLEN” VAN THE STEINMENAUTS 10…9…8… 7 jaar oud jongetje 6 voet diep in een 5 voet kist, vraag me af wat 4 terwijl 3 volwassen mannen voorbij moeten 2 rijden en hij kon een paar kogels ontwijken maar 1 JÉSUS: Kamer zo licht als de doos waar klein broertje in slaapt (in slaapt) Grote broer, voelt zich een tovenaar, versneed het in de hoek met maria huana want net als mam en broertje had hij Jack Daniels al laten verdwijnen en als tranen over zijn wangen lopen, zijn aderen en ogen bloeddoorlopen rood, bonkt zijn hart als het slaan op trommels in Afrika. Proberen een kostwinner te zijn was zijn enige fout. BIG C: Gewoon graven tellen om te gaan slapen omdat het tellen van schapen niet meer werkte sinds hij had besloten niet te ademen. Blijf mezelf vertellen dat het niet mijn schuld is maar wanneer mijn geweten besluit te spreken weet ik het echt niet meer. Je ziet de pijn door mijn ziel barsten als een open wond en ik kan niet ontsnappen aan mijn gedachten omdat er geen open deuren meer zijn. KEVIN: Deze pikzwarte kamer zo donker als een geplaagde ziel alleen levendige beelden duiken op en uit het bestaan zoals kwantumfysica. Grote broer, waar ben je, ik kan niet zien, ik kan niet (ademen). Ik heb het heet. Mijn bed is nu een doos van anderhalve meter en voel me er niet comfortabel in. Mama zei dat je me niet met langer dan vijf minuten alleen moest laten. BIG C: Maar ik liet je niet veel langer dan zes minuten alleen. Misschien zou je nog steeds leven als ik meteen terug was gekomen.

BIG C: Houd op met aan mij te twijfelen! Het is niet mijn schuld. Ze dachten dat ik het was. Zie je... KEVIN: Zie je die Makaveli Fitch waarvan je niet wilde dat ik droeg? Ik pakte hem samen met je Chicago Bulls jas. Je droeg hem die nacht toen je suikerzakjes verkocht. JÉSUS: Verkocht een suikerachtige stof in de vorm van wiet en blokjes in een wijk gerund door drie hustlers die hem niet mochten besloten dat de enige manier om hun commissie te krijgen was om hem van de zijne te helpen. Dus ze reden langs en zagen een man op de trap zitten die de kleren van zijn grote broer droeg pistool in de hand, haalden zes keer de trekker over [Kevin: boem boem boem boem boem boem] en dan het geluid van de banden draaiend als mama in haar graf. KIRA: Dus vertel je me in mijn dromen die ik me bijna niet kan voorstellen nachtmerries achtervolgen me terwijl ik de overledene ben? Een moeders grootste angst en jij liet het gebeuren. Ik zei je op je kleine broertje te passen niet om je als een idioot te gedragen. Mijn kindje zat nog maar in de tweede klas neergeschoten omdat jij een straatslaaf wilde zijn. Je had er moeten zijn om je kleine broertje te beschermen! JÉSUS: Achtervolgd door de stemmen van de overledenen hij kan het niet ALL: Spreek! KEVIN: Grote broer mag ik je shirt dragen Ik beloof dat ik er goed voor zal zorgen, man. (Big C: Nee ...)

KIRA: Jongen, alles wat je moest doen was het zorgen voor mijn tweede kind. Eerlijk, hoe moeilijk is het om voor mij mijn ogen te zijn?

55

COUNTING GRAVES THE STEINMENAUTS

HET CHOREOGEDICHT:

ALS BUURTTHEATER

GEBASEERD OP “COUNTING GRAVES/GRAVEN TELLEN” VAN THE STEINMENAUTS KIRA: Baby I’m off to work, keep an eye on you little brother, you understand (Big C: No...) KEVIN: Why’d you take that shirt off for me to wear it, huh? KIRA: That should’ve been you in front of that gun. All: 10! JÉSUS: Picks up the gun All : 9! JÉSUS: Contemplates. All: 8! JÉSUS: The number of weeks his little brother was buried. After all he was only 7-year-old boy put 6 feet deep in a 5-foot coffin, wonderin’ what 4 while 3 grown men have to 2 to drive by and he dodged a couple of bullets but 1 BIG C: I’m sick and tired of these three things haunting me. KEVIN: Mama’s voice KIRA: His grave BIG C: My gun ALL: Click click BOOM!

56

HET CHOREOGEDICHT:

GRAVEN TELLEN


THE STEINMENAUTS

GEBASEERD OP “COUNTING GRAVES/GRAVEN TELLEN” VAN THE STEINMENAUTS KIRA: Schat, ik ga naar mijn werk, houd een oogje op je kleine broertje, begrepen (Big C: Nee...) KEVIN: Waarom deed je dat shirt uit zodat ik het kon dragen, huh? KIRA: Dat had jij moeten zijn voor de loop van dat geweer. Allen: 10! JÉSUS: Pakt het pistool Alle: 9! JÉSUS: Denkt na. Alle: 8! JÉSUS: Het aantal weken geleden dat zijn broertje begraven werd. Per slot van rekening was hij pas 10…9…8… 7 jaar oud jongetje 6 voet diep in een 5 voet kist, vraag me af wat 4 terwijl 3 volwassen mannen voorbij moeten 2 rijden en hij kon een paar kogels ontwijken maar 1 BIG C: Ik heb helemaal genoeg van die drie dingen die door mijn kop spoken. KEVIN: Mama’s stem KIRA: Zijn graf BIG C: Mijn pistool Allen: Klik klik BOEM!

57

COUNTING GRAVES THE STEINMENAUTS

HET CHOREOGEDICHT:


GEBASEERD OP “COUNTING GRAVES/GRAVEN TELLEN” VAN THE STEINMENAUTS Teamwork is de kern van wat The Steinmenauts zo succesvol maakt. Tijdens deze activiteit zullen de leerlingen samenwerken en hun monologen integreren in een samenhangend verhaal. De activiteit wordt afgesloten met een live optreden van dat verhaal. Kernbegrippen: Choreogedicht, Pakkende Regel, Refrein, Groepswerk

TAAK & TIJD

ACTIVITEIT

BESPREEK 5 minuten

Laat de leerlingen naar hun groep teruggaan om werkblad 1 secties A, B en C te bespreken. Elke leerling moet het verhaal van zijn of haar personage om de beurt opnieuw voorlezen. Herinner de leerlingen eraan goed te luisteren als hun teamleden voorlezen – dit is van cruciaal belang voor het uitzoeken van hoe de personages met elkaar verbonden kunnen worden, zodat het verhaal later een vloeiend geheel vormt.

SCHRIJF 20 -30 minuten

Laat iedere groep een presentatierondje geven van hun rollen. Laat hen daarna gebruik maken van de verhalen die al geschreven zijn en werkblad 2 om van alle delen, die elkaar overlappen en met elkaar verweven zijn, een samenhangend verhaal te maken. Elke groep moet een leerling aanwijzen om het verhaal op te schrijven terwijl het door de groep wordt bedacht.

DEEL 15 -20 minuten

Maak een presentatieruimte in je klas. Laat de leerlingen een korte (ca. vijf minuten) “repetitie” houden om hun gedichten te oefenen. Maak een optreedschema waarin staat welke groep wanneer zal optreden. Creëer een podium door de stoelen te verdelen en de tafels naar achteren te schuiven. Selecteer een leerling die de presentator/MC zal zijn – bij voorkeur iemand die zowel vriendelijk als comfortabel is voor publiek. De MC zal elk groepswerk apart aankondigen. Laat de klas, voordat ze hun stukken gaan voordragen, bespreken wat een goed optreden is en wat ze verstaan onder een goed publiek. Een goed optreden kan gekenmerkt worden door zelfvertrouwen, betrokkenheid en energie, een goed publiek kan bijvoorbeeld respectvol zijn, actief luisteren en betrokken reageren als een stuk wordt opgevoerd. Schrijf die richtlijnen op een schoolbord of een groot papier. Laat iedere groep twee keer optreden. De eerste ronde is een “generale repetitie”. Geef de leerlingen na de generale repetitie de tijd om hun gedachten en ervaringen te delen. Ging het zoals ze het gepland hadden? Hebben ze het leuk gehad? Waren ze zenuwachtig? Laat iedere groep, nadat iedereen een keer heeft opgetreden, een “live optreden” geven. Zorg, zodra alle leerlingen aan de beurt zijn geweest, voor een korte discussie: Vonden ze het leuk om op te treden? Treden ze liever alleen op of met een groep? Werd het proces van het creëren en uitvoeren van een groepswerk als uitdagend ervaren? Waarom wel of waarom niet? Wat hebben ze over zichzelf geleerd tijdens het proces?

58

HET CHOREOGEDICHT:

COUNTING GRAVES


THE STEINMENAUTS

GEBASEERD OP “COUNTING GRAVES/GRAVEN TELLEN” VAN THE STEINMENAUTS TAAK & TIJD

ACTIVITEIT

KIJK 5 minuten

Laat de leerlingen opnieuw kijken naar “Counting Graves” van The Steinmenauts. Geef hen de mogelijkheid mee te lezen tijdens de voordracht.

BESPREEK 5 minuten

Vraag de leerlingen of ze “Counting Graves” anders hebben ervaren, nu ze hun eigen groepswerk hebben gemaakt. Vraag hen wat zij vonden van het zingen van She’Kira – vonden ze het leuk of niet? Was het nuttig voor het publiek om deel te nemen aan het verhaal? Waarom? Vraag, bij het bespreken van She’Kira’s zingen, de leerlingen na te denken over wat de literaire stijlfiguur “pakkende regel” zou kunnen betekenen.

ONDERZOEK Ontdek samen het gebruik van “pakkende regels” en refreinen in de populaire cultuur. Vraag de leerlingen na te denken over 10 minuten de term “pakkende regel” en laat ze praten over de betekenis in het algemeen – wat of wie wordt er gepakt en hoe. De pakkende regel kan de openingsregel van een verhaal zijn, waarmee de nieuwsgierigheid van het publiek wordt aangewakkerd”. Vraag de klas om “pakkende regels” te noemen die hun aandacht hebben getrokken – een reclamejingle, het refrein van een liedje, enzovoort. Verken klassikaal de volgende vijf categorieën van “pakkende regels”: de interessante vraag, het hypothetische scenario, het controversiële idee, het citaat en de verbazingwekkende statistiek. Vraag de leerlingen om specifieke voorbeelden van elk type “pakkende regel” te geven. Onderzoek de term “refrein” door de leerlingen te vragen om na te denken over het woord en erover te praten. Het komt van het Latijnse woord voor “herhalen”, zoals in het refrein van een lied. Verken de twee belangrijkste doeleinden van een refrein. Een refrein wordt gebruikt om ritme en metrum in een stuk te creëren, evenals om een specifieke gedachte of idee te benadrukken. Posse-cuts zijn voorbeelden van refreinen die beide doen; A Tribe Called Quests “Scenario”, Naughty by Nature’s “Hip Hop Hooray “ en “Head Banger” van EPMD zijn vrij beroemde posse-cuts. Door het herhalen van de nummers aan het begin en het einde van hun choreogedicht, vonden de Steinmenauts een creatief begin en eind voor hun stuk, die beide dienen om de aandacht van hun publiek vast te houden.

SCHRIJF 10 minuten

Gebruik het bijgevoegde werkblad om leerlingen te begeleiden bij het bedenken van een pakkende regel voor het begin van hun stuk. Zij zullen dezelfde pakkende regel gebruiken aan het einde, als een refrein. Zorg ervoor dat leerlingen tenminste een keer oefenen voordat ze voor de klas optreden.

LEESTIPS BOEKEN

Martin, Michel. “Playwright Sees ‘Choreopoem’ On Big Screen.” National Public Radio. 04, Nov. 2010. http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=131069857. Savran, David. The Playwright’s Voice: American Dramatists on Memory, Writing, and the Politics of Culture. New York: Theatre Communications Group, 1999.

MUZIEK & VIDEOCLIPS

“Naughty By Nature – Hip Hop Hooray *HQ* – YouTube.” . “EPMD Feat. K–Solo & Redman – The Head Banger – YouTube.” . “A Tribe Called Quest – Scenario – YouTube.” . 59

HET CHOREOGEDICHT:

WERKBLAD 1


GEBASEERD OP “COUNTING GRAVES/GRAVEN TELLEN” VAN THE STEINMENAUTS A. Doe een voorleesrondje van elke monoloog uit je groep. Zodra jullie klaar zijn, kies je een persoon die de schrijver zal zijn. Noteer van elk karakter de naam en het thema dat jullie gekozen hebben tijdens de eerste dag van het groepswerk. Begin het stuk te bewerken, in kortere stukken te hakken en verwerk de drie of vier verhalen in een enkel script. Je hoeft niet elk woord dat je schrijft te gebruiken. Het doel is om een samenhangend verhaal te maken vanuit het perspectief van alle vier de personages. Schrijf je initialen of naam naast je tekst. PERSONAGES: (INITIALEN) 1. ()

2. ()

3. ()

4. ()

THEMA:

CHOREOGEDICHT:

60

WERKBLAD 1

HET CHOREOGEDICHT:


GEBASEERD OP “COUNTING GRAVES/GRAVEN TELLEN” VAN THE STEINMENAUTS

B. Optioneel: The Steinmenauts gebruiken zang als een muzikale pakkende regel om hun stuk te beginnen en te eindigen. Beslis als groep welke van de volgende vijf pakkende regels jullie gaan gebruiken: de interessante vraag, het hypothetische scenario, het controversiële idee, het citaat of de verbazingwekkende statistiek. Werk, zodra jullie de regel gekozen hebben, samen aan de opening van jullie stuk. Voeg, zodra je klaar bent met het schrijven van de pakkende regel, deze toe aan het begin van je choreogedicht. Beslis of het belangrijk is om een refrein te gebruiken en herhaal het in verschillende delen van je gedicht. Voel je vrij om het ook aan andere delen van het gedicht toe te voegen. Oefen daarna het stuk. Pakkende regel:

61

VERDER LEZEN LITERAIRE TERMEN

G.J. van Bork, H. Struik, P.J. Verkruijsse en G.J. Vis [red.] Letterkundig lexicon voor de neerlandistiek. DBNL, 2002

NEDERLANDS VERDER LEZEN ENGELS

BEELD EN GELUID 15–20 minuten

Coleman, Brian. Check the Technique: Liner Notes for Hip-hop Junkies. New York: Villard, 2007. The Oxford Companion to Shakespeare. Ed. Michael Dobson and Stanley Wells. Oxford University Press, 2001. Yolanda Cornelia “Nikki” Giovanni: Poet, Virginia Tech University Professor. . Famous Poetry Online. . Kent, George E. A Life of Gwendolyn Brooks. Lexington, KY: University of Kentucky, 1990. Kowalski, Robin M. Aversive Interpersonal Behaviors. New York: Plenum, 1997. Marshall, Gordon. A Dictionary of Sociology. 1998. Encyclopedia.com. . Poets.org - Poetry, Poems, Bios & More.. Malcolm Richardson, “The Art dictaminis, the Formulary, and Medieval Epistolary Practice,” in: Letter-Writing Manuals and Instruction from Antiquity to the Present, ed. Carol Poster and Linda Mitchell (Columbia, SC: U of South Carolina Press, 2007) Sandburg, Carl. The Complete Poems of Carl Sandburg. New York:Harcourt, 2003. Sandburg, Carl, and David L. Bendiksen. Chicago Poems. [Northfield, Minn.]: [The Author], 2010. Shange, Ntozake. For colored girls who have considered suicide/When the rainbow is enuf. Scribner; Reprint edition, 2010. Smith, Patricia. Big Towns, Big Talk. Cambridge (Mass.): Zoland, 1992. Patricia Smith - Wordwoman - Teacher, Poet, Writer, Performer. . Wente, Edward F. Letters from Ancient Egypt. Atlanta, GA: Scholars, 1990. Williams, William Carlos. The Autobiography of William Carlos Williams. New York: New Directions Publ., 1990. Williams, William Carlos, A. Walton. Litz, and Christopher J. MacGowan. The Collected Poems of William Carlos Williams. New York: New Directions,1991. “Digable Planets - Where I’m From - YouTube.” YouTube – Broadcast Yourself. . “Big Daddy Kane - Raw - YouTube.” YouTube - Broadcast Yourself. . “Ego Tripping-Nikki Giovanni - YouTube.” YouTube - Broadcast Yourself . Idris Goodwin. http://idrisgoodwin.bandcamp.com/track/ego-trippin Gustave Courbet’s A Burial at Ornans.” PBS: Public Broadcasting Service. . “EPMD Feat. K-Solo & Redman - The Head Banger - YouTube.” YouTube Broadcast Yourself. http://www.youtube.com/ watch?v=NWSxSu8FPxw

62

CONTACT

Neem voor meer informatie over de film, de lessuggesties en/of vertoningen en aanvullende educatieve projecten contact op met de Stichting Poetry International: e: [email protected] w:www.poetry.nl t: +31 (0)10 282 27 70 a: Eendrachtsplein 4, 3012 LA Rotterdam Fb: Stichting Poetry International Louder Than a Bomb is een productie van Siskel/Jacobs Productions: w: www.louderthanabombfilm.com e: [email protected] Fb: louder than a bomb documentary Tw: @louderthanabomb Yt: Louder Than a Bomb documentary channel

Nederlandse vertaling: Tsead Bruinja Redactie Nederlandse vertaling: Correen Dekker

Deze lessuggesties en bijbehorende film zijn door Stichting Poetry International in het Nederlands uitgebracht, in nauw contact met Siskel/Jacobs Productions en Kenniscentrum Cultuureducatie Rotterdam en met ondersteuning van het Lira Fonds en de Amerikaanse ambassade

Embassy of the United States of America

63

DOOR KEVIN COVAL REDACTIE ANNA FEST & GREG JACOBS

Recommend Documents