!"#2
Kopen we te veel?
JUNI 2013
s
!"#$
IN DE ZE UI TG AVE
MEER L E ZEN? www.jw.org/nl
COVERONDERWERP
JONGEREN
r
Kopen we te veel? BLZ. 8-11
JONGE MENSEN VRAGEN IS MIJN UITERLIJK EEN OBSESSIE VOOR ME? „Elke keer dat ik in de spiegel kijk, zie ik een heel dik, walgelijk lichaam”, zegt Serena. „Ik heb zelfs weleens geprobeerd mezelf uit te hongeren om maar af te vallen.” Als jij moeite hebt met je uiterlijk, hoe kun je dan een evenwichtige kijk op jezelf krijgen? (Ga naar WAT DE BIJBEL LEERT JONGEREN)
KINDEREN 3 EEN BLIK OP DE WERELD 4 HULP VOOR HET GEZIN Waarom elkaar negeren niets oplost 6 DE ZIENSWIJZE VAN DE BIJBEL Satan 12 LANDEN EN VOLKEN Een bezoek aan Panama 14 PORTRETTEN UIT HET VERLEDEN Een ultimatum in Gods naam?
r Lees de Bijbelse stripverhalen. Gebruik de werkbladen om je kinderen te helpen meer over Bijbelse personen en morele principes te leren. (Ga naar WAT DE BIJBEL LEERT KINDEREN)
16 TOEVAL OF ONTWERP? De borstvinnen van de bultrug
June 2013 / Vol. 94, No. 6 / Monthly Oplage per uitgave: 43.524.000 in 98 talen
/
DUTCH
Deze publicatie is niet voor de verkoop bestemd maar wordt verschaft als onderdeel van een wereldwijd Bijbels onderwijzingswerk dat gesteund wordt door vrijwillige bijdragen. Tenzij anders vermeld, is de gebruikte Bijbelvertaling de Nieuwe-Wereldvertaling van de Heilige Schrift — met studieverwijzingen (uitgave 2004). De afkorting v.G.T. betekent „voor de gewone tijdrekening”. G.T. staat voor „van de gewone tijdrekening”. Awake! (ISSN 0005-237X) is published monthly by Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.; L. Weaver, Jr., President; G. F. Simonis, Secretary-Treasurer; 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483, U.S.A., and in England by Watch Tower Bible and Tract Society of Britain, The Ridgeway, London NW7 1RN (Registered in England as a Charity). Uitgegeven door Wachttoren-, Bijbelen Traktaatgenootschap, Noordbargerstraat 77, NL-7812 AA Emmen, Nederland. Christelijke Gemeente van Jehovah’s Getuigen ¨ (Verantwoordelijke uitgever: Marcel Gillet), Potaardestraat 60, B-1950 Kraainem, Belgie, PP-PB BRUXELLES X - BRUSSEL X No. 10/667. 5 2013 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Alle rechten voorbehouden. Printed in Britain.
Wilt u meer informatie of een gratis Bijbelcursus? Ga naar www.jw.org /nl of schrijf naar een van de onderstaande adressen. JEHOVAH’S GETUIGEN: NEDERLAND: Noordbargerstraat 77, NL-7812 AA Emmen. ¨ BELGIE: rue d’Argile-Potaardestraat 60, B-1950 Kraainem. Een complete lijst met adressen in de hele wereld vindt u op www.jw.org/nl/contact.
EEN BLIK OP DE WERELD
WERELD De Wereldgezondheidsorganisatie is tot de conclusie gekomen dat dieseluitstoot „een verhoogd risico op longkanker” en mogelijk ook op blaaskanker oplevert.
IERLAND Uit een onderzoek dat in 2012 werd gepubliceerd door de Ierse Vereniging van Katholieke Priesters bleek dat 87 procent van de ondervraagde Ierse katholieken vindt dat het priesters zou moeten worden toegestaan te trouwen; 77 procent vindt dat vrouwen priester moeten kunnen worden.
EL SALVADOR Half april 2012 maakte de overheid van El Salvador bekend dat er voor het eerst in bijna drie jaar weer een moordloze dag was geweest. In het land is veel drugsgeweld en in 2011 werden er per 100.000 inwoners 69 moorden gepleegd — een van de hoogste cijfers ter wereld. ANTARCTICA Bij zeeboringen zijn fossielen van pollen en sporen aangetroffen waaruit blijkt dat er op Antarctica ooit palmen en bijna-tropische bossen waren. Tijdens de zogenoemde eocene broeikasperiode waren de winters zacht en vrijwel vorstvrij, en verschilden de temperaturen aan de polen niet veel van die aan de evenaar.
¨ AFRIKA EN AZIE Uit een analyse van malariamedicijnen bleek dat deze middelen in veel gebieden nep of van slechte kwaliteit waren, waardoor de behandeling niet toereikend was of ¨ faalde. In Zuidoost-Azie bleek 36 procent van de geteste medicijnen nep te zijn, en in het deel van Afrika dat ten zuiden van de Sahara ligt, gold dat voor 20 procent.
3
HULP VOOR HET GEZIN HUWELIJK
Waarom elkaar negeren niets oplost
HET PROBLEEM Hoe kunnen twee mensen die beloofd hebben elkaar voor altijd lief te hebben het punt bereiken dat ze elkaar uren of zelfs dagen negeren? Misschien zeggen ze bij zichzelf: ’In ieder geval maken we nu geen ruzie meer.’ Maar ondertussen is het probleem niet opgelost en zit het ze allebei niet lekker.
HOE HET KOMT Wraak. Sommige huwelijkspartners negeren elkaar om wraak te nemen. Stel dat een man plannen voor het weekend maakt zonder met zijn vrouw te overleggen. Als ze erachter komt, is ze boos en zegt ze dat hij geen rekening met haar houdt. Vervolgens zegt hij dat zij overgevoelig is. De vrouw loopt boos weg en praat niet meer met hem. Eigenlijk zegt ze tegen hem: ’Jij hebt mij gekwetst, dus nu kwets ik jou.’
Manipulatie. Sommigen negeren hun partner om hun zin te krijgen. Stel dat een echtpaar plannen maakt voor een uitstapje en de vrouw graag haar ouders wil meenemen. De man heeft daar geen zin in. „Je bent met mij getrouwd en niet met je ouders”, zegt hij. Vervolgens praat hij niet meer met zijn vrouw in de hoop dat ze het uiteindelijk opgeeft en doet wat hij wil. Een korte time-out kan een echtpaar de kans geven om even af te koelen als een discussie uit de hand loopt. In zo’n geval kan zwijgen best nuttig zijn. Ook de Bijbel zegt dat er ’een tijd is om zich stil te houden’ (Prediker 3:7). Maar als het gebruikt wordt om wraak te nemen of om iemand te manipuleren, duurt niet alleen de ruzie langer maar wordt ook het wederzijdse respect ondermijnd. Hoe kan dat voorkomen worden?
r
Meer informatie voor gezinnen is te vinden op www.jw.org/nl
WAT U KUNT DOEN De eerste stap om iets aan het probleem te doen, is te beseffen dat het een tactiek is die hooguit op korte termijn werkt. Zwijgen kan een manier zijn om wraak te nemen of uw zin te krijgen. Maar wilt u degene aan wie u beloofd hebt dat u hem of haar voor altijd lief zult hebben, echt zo behandelen? Er zijn betere manieren om conflicten op te lossen.
Kijk wat erachter zit. De Bijbel zegt dat de liefde ’niet ¨ ¨ geergerd wordt’ (1 Korinthiers 13:4, 5). Reageer dus niet te sterk op emotionele beweringen als ’Je luistert ook nooit!’, of ’Je komt altijd te laat!’ Probeer te ontdekken wat de ander eigenlijk bedoelt. Met ’Je luistert ook nooit’ wil iemand misschien zeggen: ’Ik heb het gevoel dat je me niet serieus neemt.’ — Bijbels principe: Spreuken 14:29.
S L E U T E LT E K S T E N „Hij die langzaam is tot toorn, is overvloedig in onderscheidingsvermogen.” — Spreuken 14:29. „Waar geen hout is, gaat het vuur uit.” — Spreuken 26:20. „Haast u niet in uw geest ¨ om geergerd te raken.” — Prediker 7:9.
GOOI DE BAL NIET TE HARD
Zie uw partner als uw teamgenoot en niet als een tegenstander Praat zachter. Discussies kunnen snel uit de hand lopen. Maar daar is iets aan te doen. Het boek Fighting for Your Marriage zegt: „Zachter praten en de mening van je partner respecteren zijn belangrijke manieren om de spanning weg te nemen en te voorkomen dat de situatie uit de hand loopt. Vaak lost dat al veel op.” — Bijbels principe: Spreuken 26:20. Denk in termen van ’wij’ en ’ons’. De Bijbel zegt: „Laat een ieder niet zijn eigen voordeel blijven zoeken, ¨ maar dat van de ander” (1 Korinthiers 10:24). Als u uw partner als een teamgenoot ziet en niet als een tegenstander, zult u waarschijnlijk niet zo snel beledigd zijn, in discussie gaan en hem of haar negeren. — Bijbels principe: Prediker 7:9.
De Bijbel zegt: „Uw spreken zij altijd minzaam, gekruid met zout, opdat gij weet hoe gij een ieder een antwoord behoort te geven” (Kolossenzen 4:6). Dit is beslist toepasselijk in het huwelijk! Om dit te illustreren: Bij een balspel gooit u de bal zo dat hij makkelijk gevangen kan worden. U gooit hem niet met zo’n kracht dat uw partner er letsel door oploopt. Pas hetzelfde beginsel toe wanneer u met uw partner praat. Elkaar bijtende opmerkingen naar het hoofd slingeren zal alleen maar schade veroorzaken. Praat in plaats daarvan rustig — minzaam — zodat uw boodschap „overkomt” bij uw partner. (Uit de Ontwaakt! van 8 januari 2001.)
Weigeren om met uw partner te praten staat haaks op de Bijbelse raad: ’Laat een ieder van u afzonderlijk zijn vrouw zo liefhebben als zichzelf; de vrouw daarentegen ¨ moet diepe achting voor haar man hebben’ (Efeziers 5:33). Waarom zou u niet met uw partner afspreken dat u elkaar nooit zult negeren? ˛
Ontwaakt! juni 2013 5
D E Z I E N S W I J Z E VA N D E B I J B E L S ATA N
S ATAN Bestaat Satan echt? WAT MENSEN ZEGGEN Veel mensen denken dat Satan de Duivel geen persoon is maar het kwaad in elk mens.
’De oorspronkelijke slang, die Duivel en Satan wordt genoemd, misleidt de gehele bewoonde aarde.’ — Openbaring 12:9.
WAT DE BIJBEL ZEGT Satan bestaat echt. Hij is een opstandige engel, een onzichtbaar wezen dat tegen God is. De Bijbel noemt Satan „de heerser van deze wereld” (Johannes 12:31). Hij gebruikt „leugenachtige tekenen” en „bedrog” om zijn doelen te bereiken (2 Thessalonicenzen 2:9, 10). In de Bijbel staat een gesprek opgetekend dat in de hemel plaatsvond tussen Satan en God. Als Satan gewoon een symbool zou zijn van het kwaad in elk mens, hoe zou God, die volmaakt en moreel zuiver is, dan met het kwaad in zichzelf kunnen praten? (Deuteronomium 32:4; Job 2:1-6) Het is duidelijk dat Satan echt een persoon is en niet alleen de belichaming van het kwaad. WAAROM BELANGRIJK De redenen waarom Satan mensen graag wil laten geloven dat hij niet bestaat, komen overeen met de redenen waarom een crimineel zijn ware identiteit verbergt, namelijk om onopgemerkt de wet te kunnen overtreden. Om uzelf tegen Satan te kunnen beschermen, moet u eerst erkennen dat hij bestaat.
r
Meer antwoorden op Bijbelse vragen zijn te vinden op www.jw.org/nl
Waar bevindt Satan zich? WAT MENSEN ZEGGEN Sommigen geloven dat Satan in een vurige hel binnen in de aarde leeft. Anderen denken dat hij zich in het hart van slechte mensen bevindt. WAT DE BIJBEL ZEGT Satan is een geest, dus hij leeft in een onzichtbaar geestenrijk. Een tijdlang mocht Satan zich in de aanwezigheid van God en de getrouwe engelen ophouden (Job 1:6). Maar nu is hij uit Gods aanwezigheid verdreven en is hij samen met andere boze geesten beperkt tot de omgeving van de aarde (Openbaring 12:12). ´ ´ Betekent dit dat Satan beperkt is tot een specifieke plaats op aarde? Over de oude stad Pergamum (in het huidige Turkije) werd bijvoorbeeld gezegd dat het de plek was ’waar Satan woonde’ (Openbaring 2:13). Maar daar werd mee bedoeld dat er in die stad veel satanische aanbidding was. Er is geen letterlijke plek op aarde waar Satan zich ophoudt. In plaats daarvan zegt de Bijbel dat „alle koninkrijken van de bewoonde aarde” van hem zijn (Lukas 4:5, 6).
„Wee de aarde (...) want de Duivel is tot u neergedaald.” — Openbaring 12:12.
Kan Satan mensen kwaaddoen of manipuleren? WAT DE BIJBEL ZEGT Het grootste deel van de mensheid is gezwicht voor Satans misleidende invloed en is dus in zijn ¨ macht (2 Korinthiers 11:14). Dat vormt mede een verklaring waarom het mensen niet lukt de wereldsituatie te verbeteren. De Bijbel heeft het ook over extreme gevallen waarin mensen bezeten waren door Satan of andere opstandige engelen. Die ¨ brachten hun zelfs lichamelijk letsel toe (Mattheus 12:22; 17:15-18; Markus 5:2-5).
„De gehele wereld ligt in de macht van de goddeloze.” — 1 Johannes 5:19.
WAT U KUNT DOEN U hoeft niet bang te zijn voor Satans macht. Om te voorkomen dat u onder zijn invloed komt, is het belangrijk te weten hoe hij mensen manipuleert, zodat u ’niet onwetend bent ¨ van zijn bedoelingen’ (2 Korinthiers 2:11). Door de Bijbel te lezen ¨ kunt u essentiele kennis over zijn tactieken opdoen en voorkomen dat u het slachtoffer wordt. Doe voorwerpen die met demonen te maken hebben weg (Handelingen 19:19). Dat kunnen amuletten, boeken, tijdschriften, films, muziek of games zijn waarin spiritisme of waarzeggerij wordt gepromoot. „Weerstaat de Duivel”, zegt de Bijbel, „en hij zal van u wegvluchten” (Jakobus 4:7). Door de wijze raad uit de Bijbel toe te passen, kunt u zichzelf beschermen tegen Satans slechte ¨ bedoelingen (Efeziers 6:11-18). ˛ Ontwaakt! juni 2013 7
COVERONDERWERP
Waarom kopen we dingen? Bij een wereldwijd onderzoek dat in 2012 werd gepubliceerd, gaf de helft van de ondervraagden toe dat ze dingen kochten die ze eigenlijk niet nodig hadden. Tweederde vond dat consumenten te veel kopen. En misschien is dat ook zo. Veel mensen komen steeds dieper in de schulden te zitten. Onderzoekers zeggen dat veel kopen niet gelukkiger maakt, maar juist tot meer stress en ontevredenheid leidt! Waarom kopen we dan zo veel?
LS consument worden we bedolven onder een stortvloed van reclame. Die marketing is bedoeld om wensen om te zetten in behoeften. Marketingdeskundigen weten dat consumentengedrag grotendeels bepaald wordt door emoties. Reclame en de belevenis van het winkelen zelf zijn er daarom op gericht zo veel mogelijk in te spelen op de emoties. Het boek Why People Buy Things They Don’t Need zegt: „Als een consument plannen maakt voor een nieuwe aankoop, fantaseert hij vaak uitgebreid over de zoektocht ernaar en het vinden en aanschaffen
A
ervan.” Sommige deskundigen vermoeden dat consumenten tijdens het winkelen zelfs zo opgewonden kunnen raken dat ze een adrenalinestoot krijgen. Marketingdeskundige Jim Pooler legt uit: „Als de verkoper deze emotionele staat aanvoelt, kan hij daarvan profiteren en gebruikmaken van de verhoogde interesse en het moment van zwakte.” Hoe kunt u voorkomen dat u het slachtoffer wordt van slimme marketing? Houd het hoofd koel en vergelijk beloften in de reclame met de realiteit.
DE BELOFTE: ’De kwaliteit
DE BELOFTE: ’Je krijgt
DE BELOFTE: ’Je kunt
van je leven gaat erop vooruit’
meer status en aanzien’
laten zien wie je bent’
Weinig mensen zullen toegeven dat ze dingen kopen om indruk te maken op anderen. Maar Jim Pooler zegt: „Als mensen winkelen, is een heel belangrijk aspect van hun gedrag dat ze wedijveren met vrienden, buren, collega’s en familieleden.” Daarom zie je in reclame vaak dat producten gebruikt worden door succesvolle, rijke mensen. De boodschap die hiermee afgegeven wordt is: ’Dit kan jouw leven zijn.’
Het boek Shiny Objects zegt: „Vaak laten we anderen zien wie we zijn (of willen zijn) door bepaalde spullen te gebruiken of te showen.” Marketingdeskundigen weten dat en doen moeite om merken (vooral luxemerken) in verband te brengen met bepaalde leefstijlen en waarden. Hoe ziet u zichzelf en welk imago wilt u hebben? Stijlvol? Atletisch? De reclame zegt dat u gewoon het goede merk moet kopen om vanzelf het imago te krijgen dat bij dat merk hoort.
Het is heel normaal om een beter leven te willen. We worden gebombardeerd met reclameboodschappen die beloven dat al onze wensen — een betere gezondheid, veiligheid, vermindering van stress en betere relaties — vervuld worden als we maar de goede producten kopen. DE REALITEIT: Naarmate we meer spullen hebben, kan de kwaliteit van ons leven juist
Naarmate we meer spullen hebben, kan de kwaliteit van ons leven juist afnemen afnemen. Bezittingen onderhouden kost extra tijd en geld. Als we schulden hebben, neemt de hoeveelheid stress toe. Bovendien blijft er minder tijd over voor familie en vrienden. Principe: „Ook al heeft iemand overvloed, zijn leven spruit niet voort uit de dingen die hij bezit.” — Lukas 12:15.
DE REALITEIT: Als we ons met anderen vergelijken en daaraan onze eigenwaarde afmeten, leidt dat tot een eindeloze cyclus van ontevredenheid. Als het ene is bereikt, gaan we direct naar het volgende verlangen. Principe: „Iemand die enkel het zilver liefheeft, zal van zilver niet verzadigd worden.” — Prediker 5:10.
DE REALITEIT: Geen enkel product kan echt veranderen wie we zijn, of ons mooie eigenschappen geven zoals eerlijkheid en integriteit. Principe: ’Uw versiering besta niet in het omhangen van gouden sieraden of het dragen van bovenklederen, maar het zij de verborgen persoon van het hart.’ — 1 Petrus 3:3, 4.
Een evenwichtige kijk op bezittingen Marketingbeloften zijn zelden realistisch. Maar er bestaat een betrouwbare gids voor een evenwichtig, gelukkig leven: de Bijbel, het Woord van God. Alle principes in dit artikel zijn daaruit genomen. De Bijbel zegt niet dat het hebben van bezittingen op zich verkeerd is, maar wel dat mensen een gelukkiger leven ¨ hebben als ze geen „liefde voor geld” hebben (Hebreeen 13:5).
Ontwaakt! juni 2013 9
Hoe houd je uitgaven onder controle? Niet alleen de druk van reclame maar ook onze eigen gevoelens en gewoonten kunnen ertoe leiden dat we te veel uitgeven. Hier zijn zes tips die een hulp zijn om uw uitgaven onder controle te houden. 1. Vermijd impulsaankopen. Vindt u het leuk om op koopjesjacht te gaan? Misschien hebt u dan de neiging om impulsaankopen te doen. U kunt u daartegen verzetten door de tijd te nemen om realistisch na te denken over de langetermijngevolgen van het kopen, hebben en onderhouden van het product. Denk terug aan eerdere impulsaankopen waar u spijt van hebt gekregen. Neem bedenktijd voordat u de knoop doorhakt.
2. Ga niet shoppen om uzelf op te beuren. Van winkelen kunt u tijdelijk een goed humeur krijgen. Maar als de negatieve gevoelens terugkomen, bent u misschien nog meer geneigd geld uit te geven om u beter te voelen. Ga niet shoppen om in een betere stemming te komen, maar zoek vrienden op die u kunnen steunen of doe aan lichaamsbeweging, bijvoorbeeld wandelen.
Moderne marketingtechnieken Voor marketing wordt tegenwoordig niet alleen gebruikgemaakt van televisie, drukwerk en internet, maar ook van een aantal geraffineerde technieken. PRODUCT PLACEMENT: Producten en merken komen subtiel in beeld in tv-programma’s, films en games.
r
STEALTH MARKETING: Betaalde vertegenwoordigers gebruiken een product in alledaagse settings en praten er enthousiast met anderen over zonder dat het lijkt alsof ze ervoor betaald worden.
Meer informatie voor gezinnen is te vinden op www.jw.org/nl
MOND-TOT-MONDRECLAME: Consumenten worden aangemoedigd om producten bij hun vrienden en op sociale media te promoten. Soms krijgen ze daarvoor gratis producten of andere beloningen.
3. Ga niet winkelen voor uw ontspanning. Door de komst van grote winkelcentra met luxeartikelen is winkelen een vorm van entertainment geworden. Als u voor de lol naar een winkelcentrum gaat of webwinkels afstruint, is veel van wat u ziet bedoeld om u ertoe aan te zetten iets te kopen. Ga alleen winkelen met een specifiek doel in gedachten en houd daaraan vast. 4. Let op met wie u omgaat. De leefstijl en gesprekken van uw vrienden hebben veel invloed op uw verlangens. Als u te veel geld uitgeeft om gelijke tred te houden met uw vrienden, kies dan andere vrienden, die minder nadruk leggen op geld en spullen. 5. Ga verstandig om met creditcards. Creditcards maken het makkelijk om geld uit te geven zonder direct de gevolgen daarvan te ondervinden. Probeer elke maand het volledige uitstaande bedrag op uw creditcardrekeningen te betalen. Kijk welke tarieven en rentepercentages de creditcardmaatschappij hanteert en vergelijk creditcards met elkaar om te zien welke de goedkoopste is. Pas op voor premiumcards met hogere rentekosten die voordelen aanbieden die u niet nodig hebt. Vaak is het beter om grotere aankopen niet op krediet te kopen, maar ervoor te sparen. 6. Weet hoe u er financieel voor staat. U zult makkelijker te veel uitgeven als u niet goed weet hoeveel geld u hebt. Houd ¨ uw financiele situatie goed in de gaten. Stel een realistisch maandbudget op dat gebaseerd is op uw inkomen en vaste uitgaven. Houd uw uitgaven bij en vergelijk die met uw budget. Roep zo nodig de hulp in van een goede vriend met kennis van ¨ financiele zaken. ˛
Bescherm kinderen tegen de consumptiecultuur Kinderen en jongeren zijn een speciaal doelwit van marketing, en dat is logisch. Ze kopen meer dan ooit. In de VS zijn tieners jaarlijks goed voor een omzet van miljarden dollars. Maar de sociologe Juliet Schor zegt dat kinderen die veel bezig zijn met het kopen van spullen, waarschijnlijk een groter risico op depressiviteit en stress lopen, en een slechtere relatie met hun ouders hebben. Hoe kunt u uw kinderen beschermen? Een paar ouders vertellen wat zij doen. GEEF UITLEG: „Je kunt kinderen niet volledig tegen reclame beschermen, want het is overal. Dus leggen we onze dochters uit dat het de bedrijven en de ingehuurde reclamebureaus alleen maar om geld te doen is en dat ze niet onze belangen op het oog hebben.” — James en Jessica. GEEF NIET TOE: „Kinderen zetten je onder druk om dingen te kopen en blijven soms net zo lang zeuren tot je toegeeft. Maar het is belangrijk om dat niet te doen. Uiteindelijk zullen ze leren dat ze niet altijd hun zin krijgen. Bij de opvoeding van onze dochter hadden we het er als ouders vaak samen over hoe we evenwichtig konden blijven en welke grenzen we moesten stellen.” — Scott en Kelli. VERMIJD RECLAME: „We kijken eigenlijk maar heel weinig tv. De tijd die we aan tv-kijken zouden kunnen besteden, vullen we gewoon anders in. We koken en eten samen, en onze zoons lezen heel graag.” — John en Jenniffer.
Ontwaakt! juni 2013 11
L ANDE N E N VO L K E N PA NA M A
Een bezoek aan Panama ANAMA is vooral bekend vanwege het Panamakanaal, dat als verbinding tussen de Atlantische en de Grote Oceaan fungeert. En omdat het land ook een verbinding tussen Noord- en Zuid-Amerika vormt, is er een grote verscheidenheid aan rassen en culturen te vinden. Een groot deel van de bevolking heeft zowel inheemse als Europese voorouders. Toen Spaanse ontdekkingsreizigers in 1501 in Panama aankwamen, troffen ze heel wat inheemse gemeenschappen aan, waarvan er enkele nog steeds bestaan, zoals de Guna (ook wel Kuna of Cuna genoemd). Veel leden van dit volk wonen in de San Blas-archipel (Guna Yala) en langs de Caribische
P San Blasarchipel Panamakanaal
P
A
N
PANAMA-STAD
A
M
A
WEETJE De Panamese klompvoetkikker (Atelopus zeteki) ’zwaait’ met zijn poten om mogelijke partners aan te trekken en rivalen af te schrikken.
Een Guna-vrouw met een mola: een felgekleurde blouse met motieven uit verschillende lagen stof. Ze heeft een klauwaapje als huisdier
kust bij de grens tussen Panama en Colombia. Ze vissen met boomstamkano’s, jagen en verbouwen hun eigen voedsel. Wanneer een Guna-man trouwt, trekt hij in bij zijn schoonfamilie en gaat hij voor ze werken. Als het stel een dochter krijgt, kunnen ze hun eigen huishouden beginnen. Er zijn ongeveer driehonderd gemeenten van Jehovah’s Getuigen in Panama. Ze houden niet alleen bijeenkomsten in het Spaans, maar ook in het ¨ Chinees, Engels, Gujarati, Guna, Haıtiaans-creools, Ngabere en Panamese Gebarentaal. ˛
F E I T E N E N CI J F E R S Bevolking: 3.629.000 Hoofdstad: Panama-Stad Voertaal: Spaans Regeringsvorm: Constitutionele democratie Klimaat: Tropisch Landschap: Savannes, regenwouden en beboste berggebieden. Langs beide kusten liggen in totaal meer dan 1600 eilanden
Pages 12 and 13: Panama Canal: 5 Alvaro Leiva/age fotostock; Guna woman: 5 Wolfgang Kaehler/SuperStock; frog: Courtesy Brian Gratwicke; boat: 5 Michel Renaudeau/age fotostock
Ontwaakt! juni 2013 13
PORTRE T TEN UIT HE T VERLEDEN HE T REQUERIMIENTO
Een ultimatum IN GODS NAAM?
5 INTERFOTO/Alamy
WE TENSWAARDIGHEDEN ( Het Requerimiento was een ultimatum dat in de zestiende eeuw door de Spaanse conquistadores bij aankomst in Amerika werd voorgelezen. ( De indianen werden gedwongen om de autoriteit van de katholieke kerk te erkennen. ( Het ultimatum werd in het Spaans of Latijn voorgelezen aan mensen die geen van deze talen begrepen. ( Het was een van de bizarste verklaringen uit de geschiedenis van het Amerikaanse continent.
„Als u dit niet doet, (...) zal ik, met Gods hulp, met macht uw land binnendringen en van alle kanten en op alle mogelijke manieren oorlog tegen u voeren, en ik zal u onderwerpen aan het juk en de gehoorzaamheid van de Kerk en Zijne Majesteit; en ik zal uw vrouwen en uw kinderen nemen en hen tot slaven maken, (...) en ik zal uw eigendommen nemen en u alle schade toebrengen die in mijn vermogen ligt. (...) De dodelijke slachtoffers en de schade die hier het gevolg van zijn, zullen aan uzelf te wijten zijn en niet aan Zijne Majesteit of aan ons.”
¨ ISSCHIEN is dit wel een van de bizarste officiele verklaringen die ooit zijn opgesteld. Het komt uit het Spaanse Requerimiento. Dit document moesten de Spaanse conquistadores (veroveraars) in de zestiende eeuw bij aankomst in de Nieuwe Wereld aan de plaatselijke bevolking voorlezen. ¨ Wat was eigenlijk de bedoeling van deze officiele verklaring van de conquistadores?
M
Gedwongen bekering tot het katholicisme Kort nadat Columbus in 1492 Amerika had ontdekt, probeerde zowel Spanje als Portugal de soevereiniteit over de nieuwe landen op te eisen. Omdat beide landen de paus als de vertegenwoordiger van Christus op aarde zagen, vroegen ze hem om te bemiddelen. Onder leiding van de paus verdeelde de kerk de pas gevonden landen tussen Spanje en Portugal, op voorwaarde dat beide landen missionarissen zouden sturen om de indiaanse bevolking te bekeren. Naarmate er meer gebieden veroverd werden, zocht de Spaanse monarchie naar manieren om de uitbuiting door de conquistadores te rechtvaardigen. De Spanjaarden beweerden dat de conquistadores vrij waren om over de inheemse bevolking en hun bezittingen te beschikken en hun vrijheid aan banden te leggen; de paus had het land immers namens God aan hen gegeven. Er werd een document opgesteld om de plaatselijke bevolking over het besluit van de paus in te lichten. De indianen
„Geweld was verdedigbaar als er een goede reden voor was, zo redeneerde men. Daarom moest Spanje goede redenen verzinnen.” ¨ — Francis Sullivan, jezuıtisch hoogleraar theologie
werden verplicht het christelijke geloof te aanvaarden en onderdanen van de koning van Spanje te worden. Als ze zich verzetten, vonden de Spanjaarden het gerechtvaardigd om in Gods naam een ’rechtvaardige’ oorlog tegen hen te voeren.
TIJDBALK
Pope Alexander VI: 5 The Art Gallery Collection/Alamy; Indians: 5 SuperStock
’Onrechtvaardig, goddeloos en schandalig’ Het doel van het voorlezen van het Requerimiento was het geweten van de Spaanse kroon te sussen en de koloniale veroveringen te rechtvaardigen. Vaak lazen de conquistadores de verklaring voor terwijl ze zich nog aan boord van hun schip bevonden. Andere keren gingen ze aan land en lazen ze de verklaring daarna voor aan de bevolking, die geen Europese talen begreep. Soms werd het document zelfs voorgelezen bij de lege hutten waaruit de doodsbange indianen waren gevlucht. De gedwongen bekeringen leidden tot bloedbaden. Zo werden er in 1550 in Chili zo’n tweeduizend Araukanen afgeslacht. Over de overgebleven Araukanen zei de conquistador Pedro de Valdivia tegen de koning: „Bij tweehonderd werden de handen en neus afgehakt omdat ze weerspannig bleven, ook al had ik vele malen boodschappers naar hen gezonden en hun bevelen [het Requerimiento1] gegeven zoals Uwe Majesteit opgedragen had.” Het voorlezen van het Requerimiento heeft dan misschien het geweten van de veroveraars gesust, het was niet bepaald een aanbeveling voor de godsdienst van de Spanjaarden. De zestiende-eeuwse monnik Bartolomeo de las Casas, die de gevolgen van het document met eigen ogen had gezien, schreef: „Wat was dit dwangbevel onrechtvaardig, goddeloos, schandalig, irrationeel en absurd! En dan heb ik het nog niet eens over de slechte naam die het christelijke geloof erdoor ´ gekregen heeft.” De kroniekschrijver Gonzalo Fernandez de Oviedo klaagde dat de wreedheden die tegen de inheemse bevolking begaan werden, hun een heel slechte eerste indruk van het christelijke geloof gaven. Is God schuldig aan wreedheden die in zijn naam door politieke en kerkelijke machten zijn begaan? De Bijbel zegt: „Verre zij het van de ware God wetteloos te handelen, en van de Almachtige onrechtvaardig te handelen!” — Job 34:10. ˛
1492 ) Columbus komt in de Nieuwe Wereld aan Rond 1493 ) Paus Alexander VI geeft de Spaanse en de Portugese monarchie de macht over veroverde gebieden in de Nieuwe Wereld
1513 ) Het Requerimiento treedt in werking
1550 ) In Chili worden zo’n 2000 Araukanen gedood 1573 ) De Spaanse kroon schaft het Requerimiento officieel af
1 Volgens sommige bronnen werd het document vanaf 1573 niet meer gebruikt.
Ontwaakt! juni 2013 15
TOEVAL OF ONT WERP?
EN volwassen bultrug is groter en zwaarder dan een stadsbus. Toch kan dit kolossale zoogdier opmerkelijk snel duiken en keren. Hoe komt het dat de bultrug zo wendbaar is? Het geheim zit hem voor een deel in de knobbels op zijn borstvinnen.
E
De borstvinnen van de
bultrug
Wetenswaardigheid: De meeste walvisachtigen hebben borstvinnen met een gestroomlijnde voorrand. Maar de bultrug niet. Hij heeft bijzonder grote knobbels (tuberkels) op de voorrand van zijn borstvinnen. Tijdens het zwemmen stroomt het water over die knobbels, wat een heleboel wervelingen veroorzaakt. De knobbels leiden het water in een gelijkmatige stroom over de vinnen en ¨ creeren turbulentie. Dit effect vergroot de opwaartse druk, waardoor de bultrug zijn borstvinnen in een schuine stand kan houden zonder dat het zijn snelheid beinvloedt. Deze knobbels verminderen ook de weerstand — een groot voordeel voor de lange borstvinnen van de bultrug, die elk bijna een derde van de lengte van het dier beslaan. Wetenschappers gebruiken dit ¨ concept om efficientere scheepsroeren, waterturbines, windmolens en rotorbladen van helikopters te ontwikkelen. Wat denkt u? Zijn de borstvinnen van de bultrug door evolutie ontstaan of zijn ze ontworpen? ˛
Gratis downloads van dit tijdschrift en eerdere uitgaven
p
De Bijbel online in zo’n 50 talen
Ga naar www.jw.org/nl of scan de code g13 06-O
s
n o
