1nvexo minder invasieve planten en dieren
Interreg Vlaanderen Nederland
Europa investeert in uw regio
Europese Unie Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling
Inleiding Beleid Jean-Pierre Heirman
secretaris-generaal Departement Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE), Vlaamse overheid
Casus
Zomerganzen naam spreker/partner
Beleidsaanbevelingen
Amerikaanse vogelkers Ronald Grobben, IGO
Beleidsaanbevelingen Amerikaanse vogelkers voor Amerikaanse vogelkers in bossen • algemeen (1-2) • aanpak (3-4-5-6) • communicatie (7)
Beleidsaanbevelingen Amerikaanse vogelkers 1. Algemeen De vier beheerstrategieën kunnen binnen bestaand wettelijk kader uitgevoerd worden, maar ... onduidelijkheid betreffende instandhoudingsdoelstellingen voor Natura 2000 gebieden (habitat- en vogelrichtlijngebieden)
Beleidsaanbevelingen Amerikaanse vogelkers 2. Algemeen Bedreiging van Amerikaanse vogelkers voor biodiversiteit in bossen niet zo duidelijk => verder onderzoek nodig
Beleidsaanbevelingen Amerikaanse vogelkers • 1990 ‘Stellingname voor of tegen de acceptatie van Amerikaanse vogelkers wordt meer bepaald door politieke keuzen dan door ecologische argumenten’ Starfinger 1990
• 1990 – nu Ecologisch basisonderzoek naar de actuele en toekomstige rol van de Amerikaanse vogelkers in bosecosystemen, de invasiviteit van de soort en haar impact op de biodiversiteit. Onderzoek o.a. door Verheyen et al 2007, Decocq et al 2007, Chabrerie et al 2008, Vanhellemont 2009, Pairon et al 2010, Jaquemart et al 2010, …
Beleidsaanbevelingen Amerikaanse vogelkers • 2012 Geen algemene uitspraak over impact op biodiversiteit mogelijk – schaal van de impact onduidelijk, vooral voor weerbare bossen en op langere termijn – aard van de impact onduidelijk • negatieve impact op struiklaag: uiteraard verschuiving soortendiversiteit, maar vermindering enkel als bedekking >75% door schaduwwerking • Amerikaanse vogelkers als waardplant?
Beleidsaanbevelingen Amerikaanse vogelkers Amerikaanse vogelkers als waardplant? • opvallend grote soortenrijkdom voor een recent geïntroduceerde soort (Boucault 2009) • indicaties > 160 insectensoorten (o.a. Korringa 1947, Nowakowska en Halarewicz 2006; Boucault 2009; Geudens 1997) Brotolomia meticulosa
Meer onderzoek nodig
Gele trilzwam
Orthosia macilenta
Beleidsaanbevelingen Amerikaanse vogelkers • 2012 Aard van de impact onduidelijk – geen impact van Amerikaanse vogelkers op biodiversiteit die ook niet gekend is bij inheemse soorten • schaduwwerking (beuk, ...) • verbetering strooiselomzetting (linde, …)
Beleidsaanbevelingen Amerikaanse vogelkers Aanpak 3. Opzetten van langetermijnexperimenten betreffende de effecten van acceptatie van Amerikaanse vogelkers 4. Praktijkervaring opdoen met weerbare bossen 5. Geld voor uitvoering aangepaste bosbeheerplannen 6. Glyfosaat: verder onderzoek
Beleidsaanbevelingen Amerikaanse vogelkers Communicatie 7. uitwerken van een communicatiestrategie om de resultaten tot bij de beheerder op het terrein te krijgen
Beleidsaanbevelingen Amerikaanse vogelkers Conclusie • Geen – toverformule: aanpak is niet in 1 regelgeving te gieten die iedereen klakkeloos kan volgen • Wel – genuanceerde aanpak verder onderbouwen en communiceren – gezond verstand gebruiken en op maat werken
Casus
Zomerganzen naam spreker/partner
Casus
Zomerganzen naam spreker/partner
Beleidsaanbevelingen
Stierkikker Gerald Louette, Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO)
Bestaande regelgeving • Bern Convention – Rec. 77 – Uitroeiing invasieve exoten
• IUCN Invasive Species Specialist Group – 100 meest invasieve soorten
• CITES B (EU Wildlife Trade Regulation 338/97) – Geen invoer in EU
• Ontwerp-KB betreffende handel en bezit invasieve exoten (BE) • Soortenbesluit (VL) • Beleidsnota Invasieve exoten (NL)
Beleidsaanbevelingen • • • •
Preventie Snelle detectie Bestrijding Communicatie
Beleidsaanbevelingen • Preventie – Handel en bezit verbieden (ontwerp-KB in BE) – Bewustmaking maatschappij – Handhaving (bestaande wetgeving)
• Snelle detectie – Waarnemingsnetwerk uitbouwen bij vrijwilligers/professionelen – Centraal meldingssysteem (bijv. www.waarnemingen.be en www.waarneming.nl) – Aanwezigheid in Baarlo
Beleidsaanbevelingen • Bestrijding – Centraal coördinerende instantie (bijv. hogere overheid VL of NL) – Draaiboek bestrijdingsactie bij verschillende uitgangssituaties (bijv. kleine of grote populatie) – Bestrijding & nazorg door eigenaar/beheerder • Voorbeeldformule getest in gemeente Arendonk • Sturing ANB & INBO • Uitvoering Natuurwerk in opdracht van de gemeente Arendonk
Beleidsaanbevelingen • Communicatie – Bekendmaking acties aan bevolking / betrokkenen om draagvlak te creëren – Waarom en hoe – Uitpakken met realisaties
• Verdere verduidelijking wetgevend kader – – – – –
Wie draagt bestrijdingskosten? Toelating betreding terreinen Verbod op aanschaf en houden van de soort Pijnloos doden dieren Vergunningen leegpompen of dempen vijvers
Casus
Zomerganzen naam spreker/partner
Beleidsaanbevelingen
Grote waternavel en andere invasieve (water)planten Koen Martens, Vlaamse Milieumaatschappij (VMM)
Voorkomen vestiging en verspreiding België •Eenduidig preventief beleid ontbreekt •Water- natuur en milieubeleid: gewestelijke materie Vlaanderen: beheerregeling in opmaak – preventie (handelsverbod) – monitoring – bestrijding (engagement waterbeheerders) – communicatie •Invoer, doorvoer en uitvoer: federale materie (verbod in voorbereiding)
Voorkomen vestiging en verspreiding België • Tuincentra: gedragscode (Alterias) • Optreden op privaat domein ?
Voorkomen vestiging en verspreiding Nederland • Wettelijk verbod voor handel en bezit • Convenant waterplanten – te vrijblijvend? – niet voor alle soorten?
• Knelpunt met flora- en fauna-wet / gedragscode waterschappen
Voorkomen vestiging en verspreiding ~ KOlVRIENDEN :: Bekijle o nde rwerp- w aternavel - Windo w s Internet Explorer provided by VMM
O • I@J Bestand
http://\'\'\>'N.'.koivr ien d en.be/phpBB/vlewtoplc.php?p = 51624&sid = d1bf1938d69c7f4e5f3b611eeb0932d
Bewerk en
"'1,...l Favorieten
Beel d
Favorie ten
Extra
Hel p
~
~ KOlVRIENDEN ::Bekijk o nde rwerp- w ...
~ I ~ I +~ I X
.. a
~
. .,.
@
11 P
Google
fib ....
Pagina ,..
Beveiliging ....
Extra ...,. .
.... »
Hoi, Goedemorgen,. ik heb net, in Utrech t , b ij een tuince n tru m 1 0 bakjes, a' € 1,99 p er s tuk, g e kocht . . is dus wel gewoon te koop, .
als j e maar zoekt ..
Maatwerk is onze kracht
Voor zover 1k weet mag d1t in Nederland n1et wor den verkocht. Maar goed des te beter dat je ze gevonden hebt. In 1eder geval n1et in open water gooien! Je weet slechts wat je mist als je h e t n iet m eer h ebt!
_] I in NL is de gewone waternavel inderdaad gewoon te koop.
die heb ik ook .
maar de grote niet hoor.. ik heb me er a l de bulten naar gezocht. . en vinden ho maar. mocht iemand in Noordelijk NL misschien een paar stekjes grote waternavel voor m ij hebben dan zal ik die persoon daar zeer dankbaar voor z ijn. tot op heden blijkt er echer maar moeilijk een vinger achter te krijgen .
•
Internet 1 Beveiligde modus: uitgeschak eld
•5 .....
~
130%
Conclusie • Preventie – juridisch – mentaliteitswijziging • Snelle detectie – terreinmedewerkers – www.waarnemingen.be / www.waarnemingen.nl • Gebiedsdekkende aanpak • Communicatie, voorlichting en sensibilisering
Casus
Zomerganzen naam spreker/partner
Beleidsaanbevelingen
Zomerganzen Karel Van Moer, RATO vzw
Visievorming Beheerdoelstellingen per ganzensoort – gedragen door landbouw, natuur, recreatie, jacht, overheden. – ondersteund door studies over impact – voor alle tereinbeheerders
Grensoverschrijdende afstemming – gemeente – provincie – landelijk
Wetgeving als leidraad Wetgeving
Complex • Eenduidigheid in wetgeving • Wetgeving ondersteunt
thema
bevoegdheid
wet decreet besluit Vogelrichtlijn
Europees
Afvalwetgeving Voedselveiligheid
Zomerganzen
Federaal (België)
Dierenwelzijn Dierengezondheid Jachtdecreet
Gewestelijk (Vlaanderen)
Soortenbesluit Natuurdecreet Landschapsdecreet
Naar een gecoördineerd beheer… Centraal • Afbakenen verantwoordelijkheden – wie stuurt aan – wie beheert
• Gezamenlijke communicatie • Kennisondersteunend instrument – – – –
opstellen dynamische populatiemodellen beheermaatregelen evalueren stroomlijnen van rapportage monitoring
• Bijsturing van acties na evaluatie
…en naar een efficiënt beheer • Efficiënt(er) inzetten van middelen voor duurzaam beheer van exoten zoals zomerganzen • Integrale aanpak van beheer • Meer afstemming tussen verschillende terreinbeheerders/overheden – gebiedsdekkend eieren schudden – afvangsten op grotere geografische schaal – investeren in opleiding en vorming
Casus
Zomerganzen naam spreker/partner
Werkgroep ‘Voorstel Beleid en samenwerking’
Algemene beleidsaanbevelingen vanuit het Invexo-project Bert Lotz, Wageningen UR - Plant Research International (PRI)
Werkgroepleden Beleid & Samenwerking Uit de Invexo-werkgroepen • • • • • •
ANB IGO INBO RATO VMM LNE
Hans De Schryver, Hans Van Gossum, Paul Bogaert Ronald Grobben, Walter Op de Beeck Tim Adriaens, Gerald Louette Karel Van Moer Philippe Carchon, Koen Martens Elke Van den Broeke
• • •
Prov. Noord-Brabant Joseph Kuijpers PRI Bert Lotz, Joost Van der Burg NVWA Team IE - Wiebe Lammers
Klankbordwerkgroep • • • • •
Leefmilieu Brussel BIM Waals Gewest Europese Commissie Universiteit Gent Federale overheid
Olivier Beck Etienne Branquaert Myriam Dumortier An Martel Maud Istasse
Casussen representatief brede problematiek Stierkikker Recente introductie, eliminatie in principe kansrijk
Grote waternavel en andere invasieve waterplanten Introductie langer geleden, eliminatie regionaal
Amerikaanse vogelkers Introductie lang geleden, beheerdoelstelling
Zomerganzen Complexe casus: definitie, verschillende soorten, verspreid over groot gebied
Aanpak • Inventarisatie in partnerregio’s Verantwoordelijkheden, bevoegdheden, wettelijk kader • Huidige stand van zaken uitvoering • Sterke-zwakteanalyse Generiek schema en beslissingstabellen
• Formulering van aanbevelingen op basis van sterkte-zwakteanalyse
Overzicht Beleidsaanbevelingen 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Beleid – Algemeen Preventie Vroegtijdige signalering, snelle respons Eliminatie Beheer Communicatie Wetenschappelijke ondersteuning
• Generiek België/Vlaanderen, Nederland waar mogelijk • Soms specifiek per regio (toepassingsgebied, regelgeving, ..)
1. Beleid - Algemeen Uniforme en gebiedsdekkende aanpak (1.1) • Gezamenlijke afspraken binnen (nieuwe) overlegstructuren
Verantwoordelijkheden en bevoegdheden duidelijk (1.2) • België: verschillende instanties, behoefte vastomlijnd plan • Nederland, taakverdeling Rijk en provincie in beweging
Snel en voldoende budget beschikbaar (1.3) • Snelle respons (eliminatie), en bestrijding bij beheer
2. Preventie Reduceer aantal introducties (2.1) • Convenanten, gedragscodes, wetgeving
Wettelijk regelen uitsluiten ontsnappen (2.2) • Wijze van kweken en houden
Voor alle uitheemse planten, dieren wettelijk regelen (2.3) • Alleen uitzetten in natuur door bevoegde instanties • Risico-analyse: risico’s aanvaardbaar klein
Baseer preventieve (handelsbeperkende) maatregelen altijd objectieve risico-analyse gebruik makend van actuele wetenschappelijke kennis (2.4)
2. Preventie (vervolg) (Wettelijk bindende) positieflijst indien mogelijk (2.5) • Zoogdieren, aquarium- en vijverplanten • Alternatief negatieflijst (reptielen, amfibieën, vogels, vissen)
Preventieve inrichtingsmaatregelen (2.6) • Habitatherstel
3. Vroegtijdige signalering en snelle respons Betrek vrijwilligersorganisaties actief (3.1 en 3.2)
• Centraal meldpunt • Betrouwbare validatie Early-warning-en-rapid-respons-draaiboek (3.3 en 3.4) • Afstemming regionaal/internationaal! • Klasseer exoten op basis van uniform protocol Snelle toegang voor bestrijders (3.5) Houd rekening met komende EU-exotenregeling (3.6) Grensoverschrijdend overlegorgaan gewenst (3.7)
4. Eliminatie Duidelijkheid over beschikbare / toegestane dodingsmethoden (4.1) • Inventarisatie • Op name in (Nederlandse) regelgeving Aanpassing regelgeving afvoer en verwerking (4.2) • Efficiënter • Dier- en milieuvriendelijker
5. Populatiebeheer Organiseer landelijke en regionale afstemming van populatiebeheerdoelen gevestigde invasieve exoten (5.1) • Concrete aanpak
6. Communicatie Gerichte communicatie op preventie (6.1) • Preventieve maatregelen bekend / effectiever te maken • Bewustwording problematiek loslaten planten en dieren • Doelgroepen stimuleren actie te ondernemen Stel communicatieplan op (6.2) • Preventiedoel, doelgroep, boodschap, middelen Effectieve directe communicatielijnen (6.3) • Overheden, politiek en uitvoerende instanties
7. Wetenschappelijke ondersteuning Relevant op verschillende niveaus Ondersteun kennisontwikkeling over effectieve managementopties van invasieve exoten en communiceer deze kennis actief naar relevante doelgroepen (7.1)
