provinsje frysk.n provincie fryslân b postbus 20120 8900 hm leeuwarden tweebaksmarkt 52 telefoon: (058) 292 59 25 telefax: (058) 292 51 25
1 1
Provi nsjale Steaten provinciefryslan.n1 www.twitter.com/provfryslan
Ljouwert, 10 maaie 2016 Ferstjoerd,
17 MEI 2016
Cis merkteken Ofdieling Opsteld troch Jo merkteken Taheakke(n)
: 01312881 : Kultuer & Mienskip T. Voortman /(058) 292 81 52 of
[email protected] : 1. Muzyk yn e Mienskip. Muziekeducatie voor kinderen en jongeren in Frysi ân
Ûnderwerp
Oanbiedingsbrief Muzyk yn ‘e Mienskip
Achte Steateleden, Yn de gearkomste fan Provinsjale Steaten fan 23 jannewaris 2013 is praat oer de fêststelling fan it iitfieringsprogramma fan de yntegrale nota Grinzen Oer. Yn dy gearkomste is moasje nr. 513 fan it CDA oannomen, dêr’t soargen yn utere wurde oer de muzikale basisynfrastruktuer yn Fryslân. Jim Steaten hawwe it kolleezje fan Deputearre Steaten frege om yn ‘e mande mei de jeugdorkesten, SAMO en Keunstwurk te ûndersykjen hoe’t de ynfrastruktuer foar it muzykûnderwiis ferbettere wurde kin. De provinsje fynt it wichtich dat bern en jongerein genôch mooglikheden hawwe om diel te nimmen oan muzykûnderwiis. Yn dat ramt hawwe wy yn 2014 oan Keunstwurk frege om mei in advys te kommen oer in fisy foar muzykûnderwiis oan bern en jongerein en de ynfrastruktuer dy’t dêrfoar nedich is. Dat advys is ûtwurke yn it dokumint Muzyk yn ‘e Mienskip, dat as taheakke oan dizze brief tafoege is. Dat it advys net earder presintearre wurde koe hat te krijen mei in direksjewikseling by Keunstwurk. Ek hie in earste ferzje fan it ûndersyksrapport net genôch kwaliteit om as basis foar belied tsjinje te kinnen. De sintrale probleemstelling yn dit ûndersyk is hoet de ynfrastruktuer fan muzykedukaasje foar bern en jongerein (yn e âldens fan 4 oant en mei 18 jier) yn Fryslân ferbettere wurde kin. Dêrby wurde lanlike trends en ûntjouwings op it mêd fan muzykûnderwiis ôfset tsjin de situaasje yn Fryslân. Tagelyk is ûndersocht hokker ynstellings, organisaasjes, foarsjennings en netwurken aktyf binne op it mêd fan muzykedukaasje. Dêrby hat omtinken west foar sawol de binnenskoalske as de bûtenskoalske muzykedukaasje, lykas programma’s foar talintûntwikkeling. Dêrneist is sjoen nei de sprieding fan organisaasjes en foarsjennings oer de provinsje en nei mooglike knyppunten yn it oanbod dêrfan.
-1/2
-
Ûs merkteken:
01312881
•
provinsje fryslân provincie fryslân
b
Njonken literatuerûndersyk en deskresearch hat Keunstwurk minsken ût it fjild hifke. Foar dat fjildûndersyk hawwe der fraachpetearen west mei fertsjintwurdigers fan de wichtichste belutsen partijen op it mêd fan muzykedukaasje en hat Keunstwurk wurkwinkels organisearre om dy ynbring neier iit te wurkjen. Al dat materiaal mei-inoar is analysearre oan de hân fan in SWOT-analyse, dêr t de sterke en swakke punten en de kânsen en bedrigingen yn kaart brocht binne. Dêr docht it bliken dat der yn Fryslân in grut en ûnderskaat muzykoanbod is, besteande it in grut tal ferskate aktiviteiten, projekten en programma ‘s. Der is lykwols noch te min gearhing en gearwurking, om’t it oanbod tige fersnipele is. Op grûn dêrfan binne in pear senario’s opsteld dy’t de provinsje brûke kin om in sterke en duorsume ynfrastruktuer foar muzykûnderwiis oan bern en jongerein yn Fryslân fierder stal te jaan. Hjirby biede wy jim Steaten it advysrapport Muzyk yn ‘e Mienskip foar kundskip oan. Ek kin dit ûndersyk brûkt wurde om nel te tinken oer en om op ideeën te kommen foar it nije kultuerbelied foar de perioade 2017-2020. Wy geane derfan Cit dat de moasje/tasizzing 893 hjirmei ôfhannele is. Moasje/tasizzing 513 sil earst by de fêststelling fan de beliedsbrief Mei hefl, holle en hannen ôfhannele wurde kin ne. Mei rju achtinge, Deputearre Steaten fan Fryslân,
foar dizze, de loko-foarsitter
;ma, foarsitter
den Berg, sikretaris
-2 /2-
IJs merkteken:
01312881
1’
t,,
z
c
m
Inhoudsopgave Inleiding en probleemstelling
2
1. 1.1 1.2 1.3 1.4
Theoretisch kader en context Afbakening begrippen Landelijk kader Provinciaal kader Gemeentelijk kader
5 5 6 9 10
2. 2.1 2.2 2.3 2.4
Resultaten veldonderzoek Inventarisatie huidige infrastructuur Bevindingen interviews en werkateliers Trends en ontwikkelingen op het gebied van muziekeducatie Vertaling landelijke trends naar Frysân
11 11 16 18 20
3.
Vergelijkende analyse (SWOT)
22
4. 4.1 4.2
Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen
23 23 24
5.
Toekomstscenario’s
25
Literatuurlijst Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage
1 2 3 4 5 6 7 8
28
Overzicht interviews Overzicht deelnemers werkateliers Overzicht vakkenaanbod Voortgezet onderwijs Gehonoreerde initiatieven Kinderen maken Muziek Overzicht per gemeente Beschrijving talentopleidingen. Muziekbeoefening in de vrije tijd als amateurkunst Koepels en ondersteuning
1
Inleiding Aanleiding en opdracht Bij de vaststelling van het uitvoeringsprogramma van de cultuurnota Grinzen Oer in de vergadering van Provinciale Staten in 2013, is een motie (6 november 2013) aangenomen van het CDA. In de motie werden zorgen geuit over de muzikale basisinfrastructuur vanwege het moeten stoppen van de Friese jeugd hafabra orkesten. Provinciale Staten verzocht het college van Gedeputeerde Staten om samen met de jeugdorkesten, SAMO en Keunstwurk te zoeken naar een acceptabele oplossing waarbij met name de muziekbeleving, saamhorigheid, expertise en laagdrempeligheid als uitgangspunt konden worden behouden. De provincie vindt het belangrijk dat er goede mogelijkheden zijn voor kinderen en jongeren om deel te nemen aan muziekonderwijs. In dit kader heeft het college van Gedeputeerde Staten van de provincie Frysln Keunstwurk in 2014 gevraagd een advies te geven over een visie voor het muziekonderwijs aan kinderen en jongeren in Fryslân en de culturele infrastructuur die daarvoor nodig is (beschikking 17 september 2014). De provincie vroeg Keunstwurk daarbij actief mensen uit het veld te benaderen om goed op de hoogte te zijn wat er in de breedte speelt en leeft, en welke ideeën er over het vormgeven van een goede infrastructuur zijn. Onderzoeksvraag Op basis van de vraag van de provincie is door Keunstwurk een onderzoek uitgevoerd, gebaseerd op de volgende probleemstelling en deelvragen: Probleemstelling Hoe kan de infrastructuur ten behoeve van muziekeducatie voor kinderen en jongeren (in de leeftijd van 4 tot 18 jaar) in Fryslân verbeterd worden? Deelvragen 1. Wat wordt er verstaan onder muziekonderwijs, muziekeducatie en talentontwikkeling? 2. Wat zijn de landelijke trends op het gebied van muziekeducatie? 3. Hoe vertalen de landelijke trends zich tot de situatie in Fryslân? 4. Hoe ziet de infrastructuur voor muziekeducatie er anno 2015 uit in Fryslân? a. Welke, hoeveel en wat voor organisaties, instellingen, voorzieningen, netwerken zijn er actief in Fryslân op het gebied van muziekeducatie? Zowel gesubsidieerd als actief in de markt. b. Wat is het aanbod van deze organisaties en voorzieningen? c. Hoe zijn de organisaties en voorzieningen verdeeld over de provincie? d. Zijn er verbindingen en samenwerkingsverbanden zichtbaar tussen de organisaties en voorzieningen? e. Hoe is de relatie in Fryslân op het gebied van muziekeducatie tussen binnenschoolse, buitenschoolse en talentontwikkeling? f. Wat zijn knelpunten die worden ervaren bij de toegankelijkheid van het aanbod op het gebied van muziekeducatie in Fryslân?
2
In het onderzoek wordt eerst een theoretisch kader gegeven met betrekking tot de gehanteerde begrippen muziekeducatie, muziekonderwijs en talentontwikkeling en worden de landelijke en provinciale trends beschreven. Daarna volgen de resultaten van het veldonderzoek. In de analyse worden de gegevens uit het theoretische kader vergeleken met de resultaten uit het veldonderzoek, waaruit een aantal conclusies wordt getrokken. In de discussie wordt een aantal scenario’s geschetst die door de provincie benut kunnen worden om de realisatie en verbetering van een adequate culturele infrastructuur voor muziekeducatie aan kinderen en jongeren in Frslân vorm te geven.
Onderzoeksmethodiek Voor dit onderzoek is gebruikt gemaakt van verschillende onderzoeksmethoden. Deskresearch Voor het theoretisch kader en het beschrijven van de context, is gebruik gemaakt van literatuuronderzoek. De bronnen die hiervoor zijn gebruikt, zijn opgenomen in de bijlage. Voor de inventarisatie van de huidige infrastructuur op het gebied van muziekeducatie in Fryslân is gebruik gemaakt van research op het web en zijn organisaties en voorzieningen nader geanalyseerd op basis van de jaarverslagen 2014. Empirisch veldonderzoek Voor het veldonderzoek is gebruik gemaakt van kwalitatieve onderzoeksmethodes, namelijk interviews en werkateliers. Er hebben interviews plaatsgevonden met vertegenwoordigers van de belangrijkste betrokkenen op het gebied van muziekeducatie in Fryslân. De lijst van geïnterviewden is opgenomen in bijlage 1. In de interviews zijn vragen gesteld over visie, kansen, knelpunten, bedreigingen, huidige situatie, gewenste situatie, samenwerking, samenhang, en dergelijke. Met een aantal stakeholders zijn werkateliers georganiseerd om verder de diepte in te gaan met betrekking tot de muziekeducatie voor kinderen en jongeren in Fryslân. De analyse, trends en ontwikkelingen en de informatie uit de interviews zijn gebruikt als input voor de discussie. Vervolgens zijn de uitkomsten van de werkateliers geanalyseerd en zijn er enkele samenhangende lijnen voor de toekomst benoemd. De werkateliers dienden er ook voor om zicht te krijgen op de huidige samenwerkingsverbanden en kansen op dit vlak voor de toekomst. Naast de werkateliers, zijn er zijn er nog aanvullende gesprekken geweest met een aantal personen, waaronder beleidsmedewerkers van gemeenten. Het overzicht van de deelnemers aan de werkateliers is te vinden in bijlage 2. Data-analyse De gegevens van de deskresearch en het empirische veldonderzoek zijn geanalyseerd aan de hand van een SWOT-analyse, waarbij gekeken is naar sterke en zwakke kanten, de kansen en bedreigingen van de huidige situatie van de infrastructuur voor muziekeducatie in Fryslân. De resultaten van de analyse zijn gebruikt om scenario’s te schetsen die door de provincie benut kunnen worden om de realisatie en verbetering van een adequate culturele infrastructuur voor muziekeducatie aan kinderen en jongeren in Fryslân vorm te geven.
3
Onderzoeksteam Het onderzoek is uitgevoerd door een onderzoeksteam bestaande uit: Douwe Zeldenrust (eindverantwoordelijke), directeur Keunstwurk. Anne van der Sluis, hoofd amateurkunst Keunstwurk. Rozemarijn Strubbe, adviseur Kunst versterkt. Akke Kooistra, ondersteuning muziek Keunstwurk. Het team kreeg inhoudelijke en procesmatige ondersteuning van Ebrien den Engelsman (zelfstandig adviseur). -
-
-
-
Tenslotte Waar in dit document gesproken wordt over ‘we’ wordt het onderzoeksteam bedoeld. We gebruiken de ‘wij-vorm’ om het document in actieve vorm te kunnen opstellen, zodat het voor de lezer aantrekkelijker is te lezen.
4
1. Theoretisch kader en context 1.1 Afbakening begrippen Om te zorgen voor een helder begrip van de gegevens bakenen we de gehanteerde begrippen als volgt af. Muziek Muziek 1 is de kunst die zich bezighoudt met het combineren van vocale of instrumentale geluiden binnen een bepaalde tijd om emoties, ideeën of geestestoestanden over te brengen, veelal volgens culturele normen voor ritme, melodie en harmonie. Muziek wordt onderverdeeld in allerlei stijlen, met op een dieper niveau weer substijlen. In deze publicatie richt de aandacht zich op ontwikkelingen muziek breed; van klassieke muziek, popmuziek, jazz, urban tot dance. Verschil tussen muziekonderwijs en muziekeducatie Muziekonderwijs 2 betreft de binnenschoolse activiteiten op het gebied van muziek. Muziekeducatie is veel breder en gaat naast de binnenschoolse activiteiten, ook over buitenschoolse educatie op het gebied van muziek. Binnenschools en buitenschools Het onderwijs speelt een belangrijke rol bij de kennismaking met muziek. Via cultuureducatie in het onderwijs krijgen alle kinderen en jongeren de kans om in aanraking te komen met onder meer muziek. Bij binnenschools aanbod gaat het om muziekactiviteiten die plaatsvinden onder schooltijd waarbij naast kennismaking aandacht is voor doorgaande leerlijnen. Zowel in het primair- als voortgezet onderwijs. Binnenschools aangewakkerde belangstelling voor muziek moet buitenschools een voortzetting kunnen vinden. Er is sprake van buitenschoolse muziekeducatie als kinderen en jongeren in hun vrije tijd les nemen of een workshop of cursus volgen bij een muziekdocent om hun bekwaamheid te vergroten. Dit kan in vele vormen en niveaus, variërend van muzieklessen, samenspel tot workshops. Daarnaast onderscheiden we in de muziekeducatie vier stadia die meestal als volgt doorlopen worden: 1. Kennismaken (leren luisteren, introductie van instrumenten). 2. Stimuleren (zelf muziek leren maken op instrumenten of door middel van zang). 3. Ontwikkelen en koesteren (actief uitbouwen van de basiskennis). 4. Professionaliseren (doorontwikkeling van talent dat de potentie heeft voor een professionele muzikale loopbaan). Deze vier stadia kunnen zowel binnenschools als ook buitenschools doorlopen worden. Een mix tussen binnenschools en buitenschools is een variant die ook voorkomt. Talentontwikkeling Voor de term talent hanteren we de volgende omschrijving:
1
2
Sectoranalyse Muziek, Raad voor Cultuur (2005-2008) Voor elk Amsterdams kind kunst & cultuur, notitie werkgroep Cultuureducatie (maart 2010)
Overal muziek, Masterplan Muziekeducatie Rotterdam, SKVR, de Doelen, Codarts, Music Matters, het Rotterdams Philharmonisch Orkest, het World Music and Dance Centre (WMDC) (2011)
S
Een talent is iemand die een waarneembare, natuurlijke aanleg heeft voor één of meerdere kunstdisciplines en de motivatie heeft om zich hierin verder te ontwikkelen. Een talent wil graag uitblinken en kan daarmee als voorbeeld en inspiratiebron dienen voor een grote groep anderen. Het ontwikkelen van talent bij kinderen en/of jongeren én het begeleiden van talentvolle kinderen en/of jongeren is van belang voor de ontwikkeling van de toekomstige professional of excellerende amateurkunstenaar. 1.2 Landelijk kader 1.2.1 Wettelijke basis Cultuur in het basisonderwijs valt binnen de kerndoelen zoals die door het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap (OCW) voor het onderwijs zijn voorgeschreven. Kerndoelen zijn streefdoelen die aangeven wat leerlingen moeten kennen en kunnen. Basisscholen maken zelf uit hoeveel en hoe ze dat onderwijs aanbieden en zijn zelf verantwoordelijk voor de kwaliteit van hun onderwijs in de leergebieden. Van de 58 kerndoelen voor het primair onderwijs hebben er twee betrekking op muziek (kunst): Leergebied kunstzinnige oriëntatie kerndoel 54. De leerlingen leren beelden, taal, muziek, spel en beweging te gebruiken, om er gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren. kerndoel 55. De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren.
Naast het leergebied Kunstzinnige oriëntatie biedt het leergebied Oriëntatie op je zelf en de wereld mogelijkheden om muziekactiviteiten aan te haken. De Stichting Leerplanontwikkeling (SLO) heeft een leerplankader Kunstzinnige oriëntatie gemaakt dat houvast biedt bij de invulling en borging van het curriculum. Het maakt bij de concrete onderwijstoepassingen onderscheid in zingen, luisteren, spelen, lezen en noteren en bewegen. Daarbinnen worden vier aspecten onderscheiden, namelijk productie, reproductie, receptie en reflectie. Tot op heden besteedt de Onderwijsinspectie weinig aandacht aan de realisatie van de kerndoelen kunstzinnige oriëntatie. Het landelijk beeld geeft wel weer dat in de praktijk steeds meer scholen gebruik maken van de SLO leerlijnen . 4 In het Voortgezet onderwijs is cultuuronderwijs in de bovenbouw verankerd in het vak Culturele Kunstzinnige Vorming (CKV) en de kunstvakken waaronder het vak muziek. Het aanbod van de niet-verplichte kunstvakken kan per school erg verschillen. In de onderbouw mogen scholen zelf invulling geven aan het leergebied kunst en cultuur. Het SLO geeft hiervoor suggesties en voorbeelden. De richtlijn is dat de onderbouw vooral dient als oriëntatieperiode en de bovenbouw voor het verdiepen van opgedane vaardigheden en kennis. In bijlage 3 is een overzicht te vinden van de aangeboden kunst- en cultuurvakken per niveau. Naast de wettelijke Organisatie van het cultuuronderwijs hebben veel scholen extra activiteiten, ook buitenschools, zoals een schoolkoor, cabaretgroep of theatergroep. 1.2.2 Beleid In het landelijk cultuurbeleid is momenteel veel aandacht voor cultuuronderwijs van kinderen en jongeren. In de uitgangspuntenbrief van minister Bussemaker voor de cultuurnotaperiode 20172020 heeft cultuuronderwijs c.q. het muziekonderwijs een prominente plek. De minister constateert een breed maatschappelijk en politiek draagvlak om de kwaliteit van het muziekonderwijs te verbeteren.
‘
Cultuur als basis, Tussentijdse evaluatie programma Cultuureducatie met Kwaliteit, Fonds Cultuurparticipatie
6
Zo vindt 84% van de ouders het belangrijk dat kinderen op school in aanraking komen met muziek (Muziek telt!, Kunstfactor). Muziek dient niet alleen een cultureel en artistiek belang, maar heeft ook een positief effect op de schoolprestaties en de sociale ontwikkeling van kinderen. Via convenanten, regelingen en een platform van ambassadeurs voor het muziekonderwijs zoekt het Rijk daarvoor samenwerking met andere overheden, onderwijsinstellingen en private partijen (zoals de Joop van den Ende Foundation). Minister Bussemaker, 2014 “De Onderwijsraad en de Raad voor Cultuur hebben in hun advies Cultuureducatie: Ieren, creëren, inspireren op het belang van goed cultuuronderwijs gewezen. De komende jaren wil ik, samen met private partijen, het volgende doel bereiken: het muziekonderwijs voor kinderen van vier tot twaalf jaar is van goede kwaliteit, binnen en buiten school. Scholen werken samen met muziekverenigingen en musici, van klassiek tot pop, van conservatorium tot fanfare. Kinderen maken kennis met melodie, ritme en zang. Zij kunnen zich zo op muzikaal en kunstzinnig vlak ontwikkelen. De school is de plek waar die basis wordt gelegd, in samenwerking met partijen buiten de school.”
Sinds 2013 werken basisscholen en culturele aanbieders samen in het landelijke programma Cultuureducatie met Kwaliteit (CMK). Het doel van het programma is ervoor te zorgen dat kwalitatief goede cultuureducatie een vaste plaats krijgt binnen het onderwijs en bij de culturele instellingen. Bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat cultuureducatie wordt opgenomen in het curriculum van scholen, door het ontwikkelen van leerlijnen en door de deskundigheid van leerkrachten op het gebied van cultuureducatie te vergroten. In dit kader wordt vaak gesproken over doorgaande leerlijnen dat wil zeggen: het muziek educatieve aanbod is zo opgebouwd dat kinderen steeds muziekeducatie aangeboden krijgen die methodisch en inhoudelijk voortgaat op hetgeen ze reeds hebben geleerd en kunnen. Voor de lange termijn zet de minister ook in op het versterken van het curriculum en het verbeteren van de aansluiting kunstvakopleidingen en arbeidsmarkt. Uit onderzoek (monitor muziekonderwijs 2013-2014) blijkt echter dat veel scholen zich niet deskundig genoeg vinden om muzieklessen te geven. Via de nieuwe Impuls muziekonderwijs onderdeel van het programma CMK, stelt Minister Bussemaker tot 2020 €25 miljoen extra beschikbaar aan scholen om (versneld) de deskundigheid van hun leerkrachten te versterken. Met het extra geld kunnen scholen de mensen voor de klas trainen in het geven van muziekonderwijs en samenwerken met partijen uit het muziekveld, zoals muziekscholen, harmonieën, fanfares, brassbands, orkesten en poppodia. ,
Vanaf 2016 kunnen basisscholen gebruik maken van deze regeling. In 2015 werd als pilot per provincie één basisschool geselecteerd die als ‘vroege starter’ al een bijdrage via de nieuwe regeling ontvingen. In Fryslân was dat CBS De Rank in Metslawier. Ook het programma Kinderen Maken Muziek wordt voortgezet tot 2017. Dit programma werd in 2011 gestart door het Oranje Fonds en het landelijke Fonds Cultuurparticipatie waarbij muziek wordt ingezet als middel voor meer sociale cohesie en betrokkenheid. Het doel van het programma is dat zoveel mogelijk kinderen in groepsverband een muziekinstrument leren spelen. Binnen de eerste twee edities van het programma ontvingen 60 initiatieven financiering voor het opzetten van sociale muziekprojecten en werden 15.000 kinderen bereikt. In Fryslân werden acht initiatieven ondersteund vanuit de regeling Kinderen Maken Muziek (zie bijlage 4). Impuisregeling Muziekonderwijs, Fonds voor Cultuurparticipatie (oktober 2015)
7
Handreiking muziekonderwijs 2020 In opdracht van minister Bussemaker schreef de commissie Gehrels in 2014 de Handreiking muziekonderwijs 20206. De handreiking gaat uit van drie leidende principes kwaliteit, vakmanschap en lokaal leiderschap, die weer de basis vormen van zeven uitgangspunten: 1. Professionaliteit en kwaliteit leidend. 2. Beproefde methoden staan centraal. 3. Lokaal leiderschap noodzakelijk voor implementatie. 4. Lokale muzikale infrastructuur actief betrokken. 5. Hybride financiering het meest evenwichtig. 6. Rijksoverheid voorwaardenscheppend en richtinggevend. 7. Privaat initiatief essentieel. Alle ambities moeten uiteindelijk leiden tot meer en betere muziekbeoefening door kinderen, binnen en buiten school zodat kinderen in 2020 beter samen kunnen zingen en samen spelen, en meer waardering hebben voor muziek. Op basis van de Handreiking muziekonderwijs wil minister Bussemaker voor de periode 2017-2020 in samenspraak met het onderwijs, de culturele sector en de overheid een breed kader voor cultuuronderwijs formuleren dat zowel het onderwijs als het lokale voorzieningenniveau beslaat en verantwoordelijkheden en de inzet van betrokken partijen vastlegt. 1.2.3 Financieel kader Voor de uitvoering van het landelijk beleid cultuuronderwijs zijn de komende jaren de volgende middelen beschikbaar (in miljoenen): 2015
2016
2017
2018
2019
2020
Totaal
Rijk via prestatie-box primair 7 onderwijs
18
18
18
18
18
18
108
Rijk via Fonds Cultuurparticipatie
10
10
10
10
10
10
60
Gemeenten en provincies
10
10
10
10
10
10
60
Rijk, toevoeging Fonds Cultuurparticipatie
1
2
2
2
2,5
2,5
12
Rijk, huidig budget Fonds Cultuurparticipatie
2
2,5
2,5
2
2
2
13
Private middelen
4
4
4
4
4
5
25
Totaal
45
46,5
46,5
46
46,5
47,5
278
Cultuureducatie met Kwaliteit
Extra Impuls muziek
6 Handreiking muziekonderwijs 2020, Carolien Gehrels e.a., oktober 2014 Niet geoormerkt geld.
8
Het overzicht toont aan dat de komende jaren zowel landelijk als provinciaal middelen beschikbaar blijven voor cultuuronderwijs waarop door Friese scholen en culturele instellingen, c.q. muziek aanbieders een beroep kan worden gedaan. In Fryslân gaat het ongeveer om een bedrag van € 1,8 miljoen. 1.3 Provinciaal kader Provinciaal beleid In de provinciale nota Grinzen Oer 2013-2016 8 geeft de provincie aan dat cultuur, taal en onderwijs met elkaar gemeen hebben dat ze een wezenlijk onderdeel uitmaken van de Friese identiteit. De provincie ziet het als zijn taak om deze identiteit te versterken, in stand te houden en beter zichtbaar te maken. De provincie heeft de integrale visie vertaald naar drie programmalijnen. Meidwaan: iedereen moet in staat worden gesteld om optimaal mee te doen in de mienskip. Actieve maatschappelijke participatie bevordert de ontwikkeling van individuen en heeft een positieve invloed op de gemeenschap als geheel. Het versterkt de bewustwording en de betrokkenheid van mensen onderling. Cultuureducatie neemt hierin een belangrijke plek. Mienskip: de Friese gemeenschap moet profiteren van de provinciale inspanningen. Met beleidsmatige interventies wil de provincie de gemeenschapszin (verder) versterken en de zelfredzaamheid en het zelfbewustzijn van instellingen en mensen te bevorderen. De provincie denkt daarbij aan het bevorderen van leefbaarheid in kleine kernen en het stimuleren van de manier waarop Fryslân haar bijzondere karakter en cultureel erfgoed beter voor het voetlicht kan brengen. Meartaligens: taal bepaalt in grote mate de Friese identiteit. Dat in Fryslân het Fries, het Nederlands en streektalen als het Stellingwerfs en het Bildts in levend gebruik zijn, maakt de provincie tot een natuurlijk laboratorium voor meertaligheid. Meertaligheid bevordert het lerend vermogen en is goed voor het zelfvertrouwen van een mienskip. Het bevorderen van meertaligheid is voor Fryslân van groot belang, zeker ook in internationaal perspectief. Naast haar eigen taal kent Fryslân haar eigen historische en culturele kenmerken, waaronder de grote belangstelling voor (amateur-)cultuur, als bijvoorbeeld openluchtspelen, korpsen en koren, maar ook de Friese literatuur. De provincie kiest bewust voor culturele kernwaarden en kernkwaliteiten die van bovenlokaal belang zijn. Richt zich op het bewaken, ontwikkelen en tot stand brengen van samenhang tussen de culturele voorzieningen op bovenlokaal niveau. Coalitieakkoord In het coalitieakkoord voor de periode 2015-2019 Mei elkenien, foar elkenien zijn de volgende zes ambities geformuleerd: krachtige gemeenschappen, toekomstbestendige economie, vanzelfsprekende duurzaamheid, vitaal Frysk eigene, dynamische omgeving in mooiste provincie en modern provinciaal bestuur. De provincie wil hierbij de rol van verbinder vervullen. Binnen de lijn vitaal Frysk eigene zet de provincie in op het vergroten van de cultuurdeelname met als beoogd resultaat dat meer Friezen deelnemen aan muziek-, dans- en toneellessen. Vanaf januari 2016 gaat de provincie de deelname stimuleren, waarbij aansluiting wordt gezocht bij bestaande 8 Grinzen oer, Yntegrale beleidsnota kultuer, taal en ûnderwiis, 2013-2016 Mei elkenien, foar elkenien, Coalitieakkoord voor de periode 2015-2019
9
initiatieven op dit vlak. Daarnaast wil de provincie de infrastructuur voor muziekonderwijs aan kinderen en jongeren verbeteren. Naast aandacht voor jongeren, zal de provincie de komende jaren ook kijken naar culturele projecten voor ouderen. Culturele hoofdstad Meer nog dan het bereiken van de status van Leeuwarden-Fryslân 2018, is het pad ernaar toe voor de provincie belangrijk. Dat pad biedt een grote kans om aan cultuur in Fryslân een nieuwe impuls te geven, Friese inwoners nog meer te laten deelnemen in die cultuur, talent verder te ontwikkelen, nieuwe doelgroepen naar Fryslân te halen en de samenwerking binnen en buiten het culturele veld (verder) te versterken. Cultuur is een van de voorwaarden voor een gezond en aantrekkelijk provinciaal vestigingsklimaat. In Fryslân vormt het landschap vaak het decor voor cultuuruitingen. De provincie gaat de komende jaren de koppeling tussen het Friese landschap en cultuur nog verder versterken. Noordelijke samenwerking De provincie Fryslân heeft samen met de andere Noordelijke overheden een plan ingediend bij de minister van cultuur om in de periode 2017-2020 te fungeren als experimenteerregio. Een groter bereik en effect van cultuuronderwijs is één van de doelen van het programma naast de talentontwikkeling van toptalenten in de podiumkunsten. In overleg met minister Bussemaker en het culturele veld werken de Noordelijke overheden de plannen verder uit. Samenwerkingsagenda 2013-2 020 Onderdeel van de Samenwerkingsagenda 2013-2025 10 tussen de provincie en gemeente Leeuwarden is het project Kansen voor kinderen. Kinderen en jongeren moeten zich optimaal kunnen ontwikkelen in Fryslân. Dit gebeurt via deelplannen als Integrale Kind Centra (IKC) ontwikkeling (samenwerking basisschool en kinderopvang), meertaligheid, ouderbetrokkenheid en centrum voor talentontwikkeling en een pilot voortgezet onderwijs. Het project Kindpakket is een vooruitstrevend samenwerkingsinitiatief van Stichting Leergeld, Jeugdsportfonds, Jeugdcultuurfonds, de sociale wijkteams en de gemeente Leeuwarden. Het is bedoeld voor kinderen van 4 tot 18 jaar waarvan de ouders minder dan het sociaal minimumloon verdienen. Het kindpakket is sinds mei 2014 actief in 14 gemeenten. 1.3 Gemeentelijk kader Cultuureducatie, cultuurparticipatie en kunstproductie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Uitgangspunt daarbij is daarom dat in iedere gemeente, groot of klein, de creatieve cyclus moet kunnen functioneren. De vorm van samenhang is de basis. In het Brabantse rapport Culturele dynamiek versterken wordt deze cyclus als volgt weergegeven:
Produceren Ly
èteren nteresseren
Elk creatief proces kent een aantal vaste stappen: eerst moeten vaardigheden worden aangeleerd, vervolgens moeten deze worden aangewend om een creatief product te maken, daarna kan het product aan een publiek worden gepresenteerd, en als er veel draagvlak voor deze kunstuiting is, zal ze wortelen in de mienskip en de basis vormen voor weer nieuwe creatieve uitingen (en ketens). 10 Samenwerkingsagenda 2013-2015, gemeente Leeuwarden
—
provincie Fryslân (2013)
10
Zo kan ook gekeken worden naar de culture infrastructuur van gemeenten en de activiteiten daarbinnen: leren (regulier onderwijs, cultuureducatie, amateurkunst). produceren (amateurkunst, professionele kunstproductie). presenteren (podia, festivals). interesseren (draagvlakvorming, marketing, sponsering, mecenaat). Essentieel is het inzicht dat de schakels in elkaar grijpen en elkaar versterken, en dat het omgekeerd zo is dat een zwakke schakel de kracht van de hele cyclus aantast. De gemeente zou het functioneren van de creatieve cyclus moeten bevorderen binnen haar gemeenschap: met amateurs of met professionals, met geïnstitutionaliseerde partijen of netwerkorganisaties, met veel geld of met weinig. Het maakt niet uit op welke wijze de cyclus functioneert, als hij maar functioneert. En als er maar zoveel mogelijk inwoners eraan kunnen deelnemen. -
-
-
-
In het gemeentelijk beleid zien we dat ambities op het gebied van muziekeducatie hoog zijn, maar de financiering afneemt. De gemeenten hebben te maken met grote transities in het sociaal domein en minder (rijks)middelen. Culturele voorzieningen vallen weg. Muziekscholen en/of kunstencentra zijn op veel plekken financieel gekort, verdwenen of omgevormd naar ZZP collectieven. Daardoor is er veel marktwerking ontstaan. Ook subsidies voor verenigingen zijn niet overal meer vanzelfsprekend. De meeste gemeenten zetten hun subsidie voor cultuureducatie in via de scholen (primair onderwijs), en niet langer voor het vrije tijds aanbod. Zoals onder meer Smallingerland en Leeuwarden. Daarnaast verlenen sommige gemeenten aanvullend subsidie voor leerlingen hafabra (Menameradiel). In enkele gemeenten gaat de subsidie als een budget per leerling rechtstreeks naar de scholen (Weststellingwerfl. Het volwassenenaanbod wordt in de meeste gemeenten niet meer gesubsidieerd. Veel gemeenten beschikken over combinatie functionarissen, een cultuurmakelaar of cultuurcoaches, gefinancierd met rijks en gemeentelijke middelen. Voor een volledig overzicht per gemeente zie bijlage 5. Voor inwoners die uit kostenoverwegingen geen gebruik kunnen maken van het muziekaanbod, wijzen gemeenten op de mogelijkheden van het ieugdcultuurfonds of lokale minimaregelingen zoals stichting Leergeld. Docenten die voor hun leerlingen een beroep hebben gedaan op het Jeugdcultuurfonds, kregen dit verzoek gehonoreerd. Wel worden strenge inkomenseisen gehanteerd. Er zijn geen algemene cijfers bekend in hoeverre financiële redenen een belemmering vormen voor muziekdeelname. Nog niet alle gemeenten in Fryslân doen mee aan het ieugdcultuurfonds, waaronder de gemeente Sidwest-Fryslân. 2. Resultaten veldonderzoek 2.1 Inventarisatie huidige infrastructuur Op grond van het onderzoek blijkt hoe veelkleurig en gedifferentieerd het muziek educatieve veld in Fryslân is. Het gaat hierbij om aanbieders in de eerste lijn (muzieklessen, workshops, samenspel, e.d.), in de tweede lijn (ondersteuning en coördinatie) en instellingen die beleidsmatig of overkoepelend actief zijn. Door diverse ontwikkelingen binnen en buiten de sector is het veld volop in beweging, waardoor het complex is een actueel en compleet beeld te geven. Hieronder geven we inzicht in de huidige situatie op basis van een inventarisatie van de deelgebieden: a. Binnen het reguliere onderwijs (P0, VO, MBO, HBO). b. Buitenschoolse muziekeducatie. c. Muziekbeoefening in de Vrije tijd als amateurkunst. d. Koepels en ondersteuning. 11
En een onderscheid in de vier stadia van muziekeducatie: 1. Kennismaken (leren luisteren, introductie van instrumenten). 2. Stimuleren (zelf muziek leren maken op instrumenten of door middel van zang). 3. Ontwikkelen en koesteren (actief uitbouwen van de basiskennis). 4. Professionaliseren (doorontwikkeling van talent dat de potentie heeft voor een professionele muzikale loopbaan). In de muzikale loopbaan van kinderen en jongeren komen vele varianten voor. Hieronder schetsen we twee voorbeelden, gevolgd door een overzicht van de muziekeducatie per deelgebied. 1.
Sietse, 7 jaar, woont in een redelijk groot dorp en mag van zijn ouders naar Algemene Muzikale Vorming (AMV/blokfluitles) bij de muziekschool. Na twee jaar les gaat hij naar drumles. Hij heeft talent en haalt binnen 8jaar de diploma’s A, B, C en D. Hoewel Sietse graag drummer wilde worden komt hij via zijn inspirerende leraar als allround slagwerker terecht bij diverse muziekverenigingen in de hoogste divisies. Hij speelt zelfs in nationale jeugdensembles en —orkesten. Hij zou conservatorium kunnen doen, maar kiest voor een opleiding bedrijfskunde. In het buitenschoolse educatie traject, gecombineerd met het informeel Ieren in orkestverband, heeft Sietse een ontwikkeling doorgemaakt die zijn persoonlijkheid heeft gevormd en waar hij in zijn dagelijks werk enorm veel voordeel van heeft.
2.
Iris groeit op in een gezin waar niet aan muziek gedaan wordt. Zij zit op de basisschool waar in groep 5/6 een instrumentaal oriëntatieproject wordt aangeboden. Iris maakt kennis met de gitaar en gaat met vriendjes, die al gitaar spelen, aan de slag. Op de middelbare school is een schoolband. Iris meldt zich aan en doet het erg goed. Zij wil meer met muziek gaan doen en gaat na de middelbare school naar de popacademie. Samen met een stel studiegenoten ontwikkelt zij zich tot een voortreffelijke muzikant. Zij wil er haar brood mee verdienen en bouwt als ZZP’er een mooie lespraktijk op. In de weekenden speelt zij met zijn band op verschillende podia in het land.
a. Binnen het reguliere onderwijs 1. Kennismaken (leren luisteren, zingen in de klas, introductie van instrumenten) In Fryslân worden op bijna alle 458 basisscholen cultuurmenu’s en activiteitenprogramma’s gegeven, waar muziek veelal een onderdeel is in de vorm van projecten, Algemene Muzikale Vorming (AMV), Instrumentale Muzikale Vorming (IMV), workshops en lessen. De financiering van deze activiteiten wordt mogelijk gemaakt door eigen financiering van de scholen (€ 10,90) en gemeentelijke subsidie. In sommige regio’s wordt dit versterkt door het programma Kultueredukaasje mei Kwaliteit (KEK!), en/of speciale projecten zoals het Leerorkest, Wy Sjonge, Korpsen in de Klas, Pieter Roelfconcerten (NNO), Sjongfestival foar bern. Op deze wijze maken kinderen kennis met muziek. 2.
Stimuleren (zelf muziek leren maken op instrumenten of door middel van zang) Deze oriëntatie vindt soms binnenschools plaats (binnen schooltijd), maar in veel gevallen is dit buitenschools (buiten schooltijd), maar wel in het schoolgebouw. Soms in samenwerking met de BSO, in het aanbod van Brede Scholen en/of Integrale Kindcentra. Soms in samenwerking met een muziekvereniging, met een koor of met lokale aanbieders. Veelal gaat het om kortlopende projecten. 12
3.
Ontwikkelen en koesteren (actief uitbouwen van de basiskennis) Jongeren kunnen zich soms binnen het Voortgezet Onderwijs verdiepen op muziek en/of op het leren bespelen van een instrument. Van de ca. 80 bij Keunstwurk bekende locaties voor voortgezet onderwijs bieden 30 muziek als vak aan. Het is dan altijd onderdeel van het curriculum. Soms binnen het vak CKV en soms als vak muziek. Soms gedurende één leerjaar, soms meer.
4.
Professionaliseren (doorontwikkeling van talent dat de potentie heeft voor een professionele muzikale loopbaan). Binnen het deelgebied onderwijs kunnen jongeren hun talent verder ontwikkelen en de weg naar de professionalisering vinden. Het gaat in Fryslân om de volgende opleidingen: MBO HBO
Friesland College/D’Drive Friese Poort Academie voor Popcultuur Conservatorium
Opleiding artiest Opleiding Onderwijs assistent muziek Uitvoerend musicus, docent muziek, dirigent
PABO Sten den PABO NHL Voorbeelden muziek in het onderwijs Gemeenten Gemeente Opsterland In de gemeente Opsterland wordt al meer dan 30 jaar Instrumentale Muzikale Vorming (IMV) op de basisscholen gegeven. Door het IMV komen alle basisschoolleerlingen van de groepen 5 en 6 in aanraking met muziek en muziekinstrumenten. Gemeente Weststellingwerf In de gemeente Weststellingwerf gaat €30 per jaar, per leerling naar de basisscholen om te besteden aan een doorlopende leerlijn muziekonderwijs. Het geld mag allen besteed worden aan activiteiten voor kinderen in de klas. Schoolbesturen hebben een convenant afgesloten met elkaar waarin de coördinatie van deze gelden is geregeld in de vorm van een bovenschoolse ICC-er. Iedere school heeft een eigen plan van aanpak en werkt samen met een muziekaanbieder naar keuze. Gemeente Ooststellingwerf In Ooststellingwer-f is veel aanbod van muzieklessen van groep 1 t/m 8. Scholen kunnen kiezen uit 13 programma’s zodat aansluiting bij schoolbeleid mogelijk is. Gemeente Harlingen In de gemeente Harlingen wordt door Ritmyk het project POPstars gegeven op een aantal scholen. POPstars is de route naar een klasse band met alle leerlingen van de klas. Gemeente Smallingerland In gemeente Smallingerland wordt het project Zin(g) in Muziek op 8 scholen uitgevoerd. In dit project krijgen de leerlingen gedurende een periode les, waarna ze in een optreden op het podium van de Lawei mee kunnen spelen (Jij in de Lawei). Gemeente Dongeradeel, Ferwerderadiel, Dantumadiel, Schiermonnikoog In deze 4 gemeenten is Opus 3 actief met het brengen van programma’s naar de scholen. Er 13
wordt gewerkt aan een grote voorraad instrumenten, zodat scholen in de toekomst ook kunnen kiezen voor instrumentaal onderwijs. Instellingen Cultuurcentrum de Wâldsang In de gemeenten Tytsjerksteradiel, Achtkarspelen, Dantumadiel en Kollumerland verzorgd cultuurcentrum de Wâldsang AMV onder schooltijd op de scholen (groep 3 en 4)en Instrumentale Muzikale vorming voor de groepen 5. MV bestaat uit: o Koperproject (muziekkorps) o
Leerorkest (klassiek)
o
Kidpop (popbands)
Centrum voor de Kunsten Toanhûs In gemeente de Fryske Marren worden gastlessen muziek aangeboden voor groep 4. In deze lessen worden de grondbeginselen van muziek aangeleerd, waarna de kinderen in de gelegenheid gesteld worden om de lessen te vervolgen als AMV-les bij het Toanhûs. Onderwijs Linde College In Wolvega kan door een gemeentelijke subsidie het Linde College ieder jaar het project Opus M geven. Opus M is een nieuwe invulling van het vak muziek. Een week lang worden alle eerstejaars leerlingen ondergedompeld in muziek. De projectweek bestaat uit drie onderdelen: orkest, muzikale oriëntatie en een avondprogramma met concerten. Na deze week kunnen de leerlingen kiezen of ze muzieklessen willen volgen. Tjonge rwe rve n Het Christelijk onderwijs de Tjongerwerven biedt aan de hand van TjongTalent klassen muziek aan op de scholen. Muziek is te KEK In de gemeente Stdwest Fryslân zijn op een aantal scholen in het kader van de KEK! regeling muziekprojecten gerealiseerd onder de titel Muziek is te KEK. In tien weken wordt de basis van een schoolorkest ontwikkeld. Uiteindelijk wordt toegewerkt naar een concert in de tiende week. b. Buitenschoolse muziekeducatie 1. Kennismaken (leren luisteren, introductie van instrumenten). 2. Stimuleren (zelf muziek leren, instrumentaal en/of vocaal). 3. Ontwikkelen en koesteren (actief uitbouwen van de basiskennis). Kinderen en jongeren kunnen buitenschools (vrije tijd) voor alle stadia terecht bij verschillende (al dan niet gemeentelijk gesubsidieerde) instellingen en/of Organisatie, privédocenten, inclusief de z.g. ZZP collectieven). Het gaat dan om: -
-
6 gemeentelijk gesubsidieerde Centra voor de Kunsten: Atrium (Sidwest Fryslân), Ritmyk (Franekeradeel en Harlingen), Muzarthe (Het Bildt), Opus 3 (Dongeradeel en Ferwerderadiel), Ateliers Majeur (Heerenveen en Opsterland) en It Toanhûs (De Fryske Marren). 2 gemeentelijk gesubsidieerde ZZP collectieven: Cultuurcentrum de Wâldsang (Tytsjerksteradiel, Achtkarspelen, Dantumadiel en Kollumerland) en coöperatie Kunst&COO (Ooststellingwerf).
14
28 privémuziekscholen (waaronder een aantal ZZP collectieven) die al dan niet gemeentelijke subsidie ontvangen. De grootste spelers zijn: coöperatie de Meldij (Smallingerland), Ars Musica (Opsterland) en Fryske Blaasakademy (diverse gemeenten). Netwerkorganisatie Kunstkade (Leeuwarden).
-
-
Voor een gedetailleerd overzicht van zowel de binnenschoolse als buitenschoolse activiteiten per gemeente verwijzen we naar bijlage 5. Het opleiden van jeugdleden binnen Hafabra gebeurt in samenwerking met de muziekscholen/muziekcoöperaties, die verantwoordelijk zijn voor het afnemen van de examens. Dit zijn (volgens landelijke geldende maatstaven) theorie- en praktijkexamens op de niveaus A tot en met D. Een enkele vereniging heeft een eigen interne muziekopleiding ontwikkeld om het niveau van de vereniging te behouden dan wel te verbeteren. Kinderen en jongeren musiceren hier meer samen met leeftijdsgenoten. Advendo Sneek, Pasveer Leeuwarden, Crescendo Drachten, Hosanna Leeuwarden en Harmonie Akkrum zijn bekende en aansprekende voorbeelden. De jeugdopleidingen richten zich, naast individuele lessen, vooral op samenspel. Advendo Sneek De opleiding start met een Algemene Muzikale Vorming (AMV) Kids waarde grondbeginselen van het muziek maken spelenderwijs worden aangeleerd. De cursus duurt een jaar en wordt afgesloten met een diploma. Na de AMV kan het jeugdlid doorstromen naar de Music Kids waarin een instrument wordt gekozen of naar Show Kids. De Music Kids worden vanaf dat moment via de Interne Muziekopleiding (IMV) begeleid door een seniorenlid. Tijdens deze lessen worden de basisvaardigheden van het gekozen instrument aangeleerd. Wanneer de basisvaardigheden worden beheerst, nemen gediplomeerde instructeurs de lessen over met als einddoel het behalen van de diploma’s A t/m D.
4.
Professionaliseren (doorontwikkeling van talent dat de potentie heeft voor een professionele muzikale loopbaan). Kinderen en jongeren kunnen buitenschools op een aantal plekken in Fryslân hun talent ontwikkelen en de weg naar de professionalisering vinden (toelichting bijlage 6): -
-
-
-
-
-
Ferwerda Academie, Drachten. Frysk Jeugd Orkest Akademy, Leeuwarden. Vak M, Atrium Sneek. Fulkaan, provinciaal, Keunstwurk. Talentontwikkeling, provinciaal, Friesland Pop. Vooropleiding Conservatorium.
c. Muziekbeoefening in de vrije tijd als amateurkunst Een belangrijk onderdeel van de muziekeducatie is het leren samenspelen. Dit gebeurt veelal binnen het amateurveld. Kinderen en jongeren beoefenen daarom naast het educatie traject het muziek maken in het amateurveld. Voor de ontwikkeling van het kind (en het talent) is dit van onschatbare waarde. Het beoefenen van de amateurkunst kan op vele terreinen. In verenigingsverband, projectmatig in speciaal samengestelde formaties, ensembles, combo’s en bands, maar ook op festivals en/of contests/concoursen. De indeling in de verschillende stadia laten we hier los.
15
Het amateurveld ziet er globaal als volgt uit: o Meer dan 500 koren. o Circa 275 muziekverenigingen (die soms nog weer uit meerdere orkesten bestaan). o Meer dan 10 regionale orkesten. o Meer dan 25 (pop)festivals/concoursen waar een podium geboden wordt. o 4 Poppodia. o Meer dan 700 docenten die muziekonderwijs verzorgen en dirigenten die een orkest leiden. Voor een gedetailleerd overzicht wordt verwezen naar bijlage 7. Daarnaast is sprake van het zogenaamde informele leren. Kinderen en jongeren verwerven muzikale kennis, vaardigheden en attitudes op grond van de ervaringen die ze dagelijks opdoen in de confrontatie met zijn/haar omgeving. Poppodium Neushoorn is zeer actief op dit terrein. d. Koepels en ondersteuning Het muziekveld in Fryslân is georganiseerd veelal in federatief verband en/of in koepelorganisaties. Het veld (zowel educatie als ook amateurkunst) wordt ondersteund door expertisecentra. Bijlage 8 geeft een beeld van de organisatiegraad en de ondersteuning.
2.2 Bevindingen interviews en werkateliers In het kader van dit onderzoek zijn interviews en werkateliers gevoerd. Het overzicht van de deelnemers is te vinden in de bijlage. Alle deelnemers waren graag bereid mee te praten en vertelden vanuit kennis en passie over de huidige situatie, knelpunten en kansen op het gebied van muziekeducatie voor kinderen en jongeren in Fryslân. Hieronder zijn de uitkomsten thematisch weergegeven: Algemeen De deelnemers vinden het belangrijk te benoemen wat ontbreekt maar vooral ook te vertellen en koesteren wat er al (goed) is in Fryslân. Het merendeel van de deelnemers vindt dat muziekeducatie voor kinderen en jongeren zo laagdrempelig mogelijk moet zijn (zowel financieel als dichtbij) en kwalitatief van hoog niveau. Het gemeentelijk beleid op het gebied van muziekeducatie verschilt en kan soms botsen (bijvoorbeeld in fusiegemeenten); de meeste aandacht van gemeenten gaat uit naar stadium 1. en 2. via het onderwijs. Muziek op school Muziekactiviteiten lijken voor scholen een grotere drempel te vormen dan activiteiten op het gebied van beeldende kunst en theater. De keuze om op de school (basis en voortgezet) structureel muziek aan te bieden is een persoonlijke keuze en hangt samen met het enthousiasme van de individuele docent of directeur; ondanks alle (financiële) stimuleringsregelingen is het rijksbeleid is (nog) te vrijblijvend voor scholen; de bijdrage per leerling € 10,90 is niet geoormerkt en de inspectie controleert nog niet op resultaten. Er moet ruimte blijven voor differentiatie (verdieping voor scholen die dat willen). Muziek in de vrije tijd Muziekverenigingen hebben te maken met knelpunten die vergelijkbaar zijn met die in andere sectoren: minder aanwas nieuwe, jonge leden en dalende subsidies. Jeugdleden zijn zich vaak niet bewust van het feit dat de muziekvereniging eerder al eens op hun eigen school is geweest. Doorgaande leerlijnen Het merendeel van de deelnemers constateert een fragmentering, versplintering van het
16
muziekaanbod. De wens van doorgaande leerlijnen en het verbinden van binnenschoolse en buitenschoolse activiteiten strookt in Fryslân niet met de praktijk. De deelnemers zien positieve ontwikkelingen vooral op het gebied van stadium 1. Kennismaking en minder op stadium 2. Stimuleren, maar maken zich (vanwege het wegvallen van subsidies) zorgen om stadium 3. Ontwikkelen en koesteren en daarmee ook voor de doorstroom van jonge talenten naar stadium 4. Professionaliseren. Kwaliteit Het is niet mogelijk om een algemene uitspraak te doen over de kwaliteit van het muziekeducatieve aanbod in Fryslân. Er dient een nadere invulling gegeven te worden op het begrip kwaliteit (waarbij aandacht is voor zowel kennis/kunde als bevlogenheid van docent/leerkracht). De activiteiten zijn vaak te vrijblijvend doordat er geen concrete einddoelen worden gesteld. Het tonen van resultaten op een podium is cruciaal (performance) voor de motivatie en het niveau. Innovatie en ontwikkeling De deelnemers hebben verschillende ideeën over de eigentijdsheid van het aanbod. Sommigen zijn van mening dat er nieuwe, creatievere vormen nodig zijn en er meer vraaggericht gewerkt moet worden, anderen gaan nog steeds uit van een schoolse aanpak die volgens hen de meeste resultaten oplevert. De schoolse, vaste patronen staan soms haaks op wat kinderen en jongeren in hun vrije tijd willen. Het merendeel van de deelnemers ziet Lwd2018 als een inspiratiebron, katalysator en als een belangrijke stip aan de horizon voor samenwerking en innovatie op het gebied van muziekeducatie. Afstemming en samenwerking De verschillende partijen zijn wel op de hoogte van elkaars bestaan, maar weten elkaar niet of nauwelijks te vinden als het om afstemming en/of samenwerking gaat. De deelnemers geven aan dat de sector zo veranderd is dat het werken vanuit instituten (centra voor de kunsten) niet meer voldoende is; er is behoefte aan (brede, provinciale) netwerken die vraag en aanbod samenbrengen en waar kennis wordt gedeeld. De deelnemers hebben, meer dan in het verleden, behoefte aan een intermediair of platform die aanbod en vraag bij elkaar brengen, kennis kan delen en zorgt voor ontmoeting en debat, het liefst op provinciaal niveau. Keunstwurk kan daarin als neutrale partner een belangrijke rol vervullen. Het Prins Claus Conservatorium biedt ook aan overleg te willen faciliteren Werkdruk De druk op de individuele docent is vergroot aangezien men steeds meer rechtstreeks verantwoordelijk is voor het binnenhalen van cursisten; de vergoeding voor de inzet is laag. Financieel Ambities op het gebied van muziekonderwijs zijn hoog, structurele middelen nemen af. Er is door gemeentelijke bezuinigingen verschraling van het aanbod op het platteland, en ook in de steden. Het huidige aanbod in de vrije tijd is op sommige onderdelen te duur en dus minder toegankelijk voor iedereen. Tegelijkertijd is er sprake van nieuwe ontwikkelingen en spelers. Meer concurrentie. De kortingen op de structurele middelen kunnen ertoe leiden dat uit kostenoverweging de goedkoopste aanbieder wordt gezocht en ingeboet wordt op kwaliteit. Verenigingen geven aan dat de opleiding voor jeugdleden te duur wordt door de stijging van de lestarieven bij de muziekscholen. Zeker bij grote families vormen de muzieklessen voor het behalen van de landelijk erkende diploma’s een problematische kostenpost. Projectfinanciering met extern geld (van cultuur, niet van onderwijs) is mooi maar leidt tot telkens nieuwe projecten en versterkt niet de verbondenheid van school en/of instelling.
17
2.3 Trends en ontwikkelingen De mienskip anno 2015 is onvergelijkbaar met de mienskip in de decennia die achter ons liggen. Naast algemene trends en ontwikkelingen geven we hieronder inzicht in de trends en ontwikkelingen die van invloed zijn op de muziekbeoefening en muziekeducatie in Fryslân. Demo grafische en sociale ontwikkelingen Er is sprake van vergrijzing en dalende leerlingenaantallen in het onderwijs. Mensen trekken naar de stad; het aantal inwoners op het platteland krimpt. De patronen in vrijetijdsbesteding veranderen; de concurrentie in vrijetijdsbesteding is groot; toename van het aanbod in de vrije tijd (sport, digitale media). Mensen hebben meer vrije tijd gekregen maar er is ook een groter aanbod aan muzikale activiteiten. Waar families zich vroegen jarenlang verbonden aan een muziekvereniging, maken we nu steeds meer deel uit van wisselende netwerken. Ook ouders hebben het druk waardoor het minder tijd over blijft om kinderen naar muziekles te begeleiden. De economische crisis leiden ertoe dat keuzes gemaakt moesten worden in uitgaven, waardoor in sommige gevallen het lidmaatschap van de muziekvereniging of de muziekles werd geschrapt. Er is sprake van een terugtredende overheid en grotere burgerparticipatie: overheden hechten minder aan het publieke belang van kunsteducatie. Door bezuinigingen zijn in de culturele sector minder beroepskrachten, maar meer vrijwilligers actief; de arbeidsvoorwaarden zijn verslechterd. Belangrijk voor het draagvlak maar kwetsbaar als het gaat om het vasthouden van inhoudelijke muzikale expertise. Veel muziekdocenten (in dienstverband of ZZP’er) geven aan niet rond te komen. Digitalisering De digitalisering leidt tot grote veranderingen in de wijze van samenleven en communiceren. De digitalisering heeft ook grote invloed op de productie en consumptie van kunst en cultuur. Zo biedt internet de mogelijkheid om muzieklessen op een andere manier aan te bieden en geeft internet muziekscholen én andere aanbieders hiervoor de ruimte via diverse distributiekanalen en platforms. Jongeren zelf kunnen hun muzikale clip onbeperkt op internet zetten en verspreiden onder publiek over de hele wereld. Binnen en buiten het onderwijs doet e-learning zijn intrede; de gedachten over de effectiviteit van het elektronische leren verschillen. De-institutionalisering Er is sprake van de-institutionalisering. Subsidiegevers zijn minder bereid om instellingen overeind te houden en willen liever participeren in projecten met een opdracht en een verifieerbaar resultaat. Het aantal (gesubsidieerde) kunstencentra neemt af; het aantal ZZP’ers en particuliere instituten in de muziek neemt fors toe. De markt neemt dienstverlening over, maar laat ook zaken liggen. Voor het aanjagen van projecten en het maken van verbindingen en het voeren van regie, is minder (of geen) aandacht. Het werkgebied van de kunstencentra wordt kleiner, concentreert zich minder op het vrije tijdsaanbod en bevindt zich over het algemeen in de grote en middelgrote steden. De kunstencentra zijn kleiner en kwetsbaarder geworden en bereiken een ondergrens om de dienstverlening op niveau te houden. Waarde van muziek Er is steeds meer wetenschappelijk inzicht in de waarde van muziek voor het individu”. Wat weten we over muziekonderwijs? Een verslag van een bijeenkomst met wetenschap en praktijk. LKCA, 2015
18
In de afgelopen jaren is veel onderzoek verricht naar het effect van muziek op de algemene ontwikkeling van kinderen. Er wordt in deze onderzoeken aangetoond dat muziek belangrijk is voor de ontwikkeling van het kind. Het geheugen verbetert, het 10 verhoogt, de taalontwikkeling, uitdrukkingsvaardigheden en spraakontwikkeling worden bevorderd en het ruimtelijk inzicht en sociale vaardigheden verbeteren. Bovendien blijken kunst en cultuur in het algemeen en muziek in het bijzonder zeer geschikt voor het aanleren en ontwikkelen van basisvaardigheden die kinderen nodig hebben in de 2lste eeuw. Muziekparticipatie De actieve cultuurparticipatie in Nederland daalt (in de periode 2007-2011 met 24%), maar is nog 12• steeds hoog in vergelijking met andere Europese landen Er is meer aandacht voor muziekconsumptie dan voor muziekcreatie. Er is veel aandacht voor nieuw talent en nieuwe producties. De focus op verdieping en ontwikkeling van topcreatie neemt af. Er is vooral aandacht voor korte trajecten, terwijl er voor verdieping en verdere ontwikkeling minder ruimte is. De raad voor Cultuur geeft aan dat ‘het nieuwe zo de vijand kan worden van het betere’ 13 Muziekeducatie Binnen de Pedagogische academies (PABO) was afgelopen jaren de aandacht voor muziekonderwijs minimaal. Het gevolg hiervan is dat de huidige generatie groepsleerkrachten onvoldoende is opgeleid en niet ervaren is in het geven van muziek. Veel leraren zijn niet bekwaam of zijn handelingsverlegen. Op dit moment is wel sprake van hernieuwde aandacht voor muziek binnen de opleidingen. Het Landelijk Kenniscentrum voor Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA) ontwikkelt op dit moment een cultuurprofiel PABO (naast techniek- en sportprofiel). Ook zoeken PABO’s conservatoria op in de regio om samen te werken aan plannen. Ook binnen de conservatoria zelf is er meer aandacht voor het muziekonderwijs. Kortom, er is sprake van een complexe en wisselende set van factoren die van invloed is op een adequate infrastructuur voor muziekeducatie in Fryslân. Dit vraagt om een regelmatige herijking van het beleid van zowel overheden als spelers op dit terrein. Popmuziek Nederland kent een bloeiend eigen popmuziekleven ‘ De omloopsnelheid van stijlen in de popmuziek is hoog en stijlen vermengen zich snel, ook uit verschillende culturen. Dat leidt ertoe dat er geen overheersend kwaliteitsoordeel is. De kracht van de markt stimuleert bovendien een voortgaande artistieke en commerciële innovatie. In tegenstelling tot andere muziekgenres kent de popmuziek nagenoeg geen meerjarig gesubsidieerde popgroepen. Podia Voor de ontwikkeling van de popmuziek is een sterk livecircuit van groot belang. De pop ontwikkelt zich niet als er niet gespeeld kan worden. Schepping en uitvoering liggen immers in de live-popmuziek dicht bij elkaar. Bovendien komen in het live circuit nieuwe verbindingen tot stand tussen musici en deejay producers, veejays, beeldend kunstenaars, theatermakers en kunstenaars in de nieuwe media. De poppodia hebben daarin een niet te onderschatten rol bij de werving van nieuw publiek voor de kunsten in het algemeen. Festivals
12 Mogelijkheden tot kunstbeoefening in de Vrije tijd, SCP (2010) 13 De cultuurverkenning, Raad voor Cultuur (2014) 14
Sectoranalyse Muziek, Raad voor Cultuur (2005-2008)
19
Er lijkt nog steeds een tendens tot ‘festivalisering’. Festivals vormen een gelegenheid om bijzondere combinaties van aanbod aan een breder publiek te presenteren. Festivals neigen er soms toe jonge acts te snel als grote podium act te lanceren, wat hun ontwikkeling niet ten goede komt. Klassieke muziek De belangstelling voor klassieke muziek neemt af. Nieuwe generaties lijken andere behoeften te hebben. Men heeft meer behoefte aan een flexibel muzikaal landschap, waarbij het publiek uit een groot en divers muziekaanbod kan kiezen. Ook het deelnemen aan klassieke muziekbeoefening neemt af. De populariteit van muziektheater is de afgelopen periode wel gegroeid. Niet alleen is de musical in de behoeften van een groot publiek gaan voorzien, ook de opera heeft zich kunnen verheugen in een sterk toenemende belangstelling. Hafabra De hafabra sector is zowel inhoudelijk als ook organisatorisch sterk in beweging. Per 1januari 2014 zijn de landelijke muziekbonden gefuseerd tot één bond: KNMO (Koninklijke Nederlandse Muziek Organisatie) 15 Tien zelfstandige regionale en provinciale bonden hebben zich hierin verenigd. De nieuwe landelijke koepel behartigt de belangen van meer dan 125.000 actieve leden in 2.350 verenigingen (peil begin november 2014) die zich toeleggen op activiteiten binnen een showkorps, brassband, slagwerkensemble, harmonie, tamboerkorps, majorette, fanfare, twirl, blaaskapel, colorguard of drumband (doorgaans geduid met de term hafabra). In Fryslân is de sector verenigd in de Organisatie van Muziekverenigingen in Fryslân (OMF). Ondanks de vele veranderingen in de culturele infrastructuur bloeit de hafabra sector. Het is een sector waar jong en oud niet alleen samen musiceren, maar ook samen het verenigingsleven vorm geven en daarmee bijdragen aan de sociale cohesie in de stad of op het platteland. Echter, de traditionele kaders verdwijnen en dit vraagt een herbezinning op de manier waarop kinderen en jongeren een instrument leren bespelen en actief muziek gaan beoefenen en deel gaan nemen aan de blaascultuur. Met repertoirevernieuwing en (voor de sector) vernieuwde uitingsvormen staat deze vorm van muziek maken ook bij jongeren in de belangstelling. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Groningen en Drenthe, hebben veel verenigingen in Fryslân zich georganiseerd in zogenaamde federaties. In sommige gevallen gemeentelijk, soms in meerdere gemeenten en in weer andere gevallen is er een combinatie met zangverenigingen. Keunstwurk faciliteert het netwerk van Muziekfederaties, brengt verbindingen tot stand, levert input en draagt daarmee bij aan kennisdeling, talentontwikkeling en vernieuwing. 2.4 Vertaling landelijke trends naar de situatie in Fryslân De ontwikkelingen in Fryslân lopen voor een belangrijk deel parallel aan de landelijke ontwikkelingen. Zo is er ook in Fryslân sprake van krimp op het platteland en hebben de meeste kunstencentra een ingrijpende transitie meegemaakt of zijn gewoon verdwenen. Kunstencentra zijn kleiner, kwetsbaarder geworden en bereiken een ondergrens om de dienstverlening op niveau te houden. Het aantal particuliere docenten, collectieven en cultureel ondernemers is gegroeid. Net als in andere delen van Nederland is de ambitie om te komen tot doorgaande leerlijnen en het verbinden van binnenschoolse-, buitenschoolse- en talentenprogramma’s groter dan de resultaten in de praktijk. Ook in Fryslân hebben partijen behoefte aan het maken van afspraken over kwaliteit, meer ruimte voor de muzikale verdieping en het creëren van netwerken voor het uitwisselen van kennis en afstemming. Fryslân scoort beter ten opzichte van het landelijke beeld op het gebied van popcultuur. De komst van de Academie voor Popcultuur in Leeuwarden, de opleiding D’Drive en de vele 15
Beleidsplan Koninklijke Nederlandse Muziek Organisatie (KNMO) (juni 2015)
20
festivals hebben positieve gevolgen gehad voor het muziekonderwijs. De provinciale programma’s voor talentontwikkeling stimuleren jongeren om zelf aan de slag te gaan en leiden tot broedplaatsen met een hoog innovatiegehalte. Ook de Friese muziekverenigingen en jeugdorkesten zijn, weliswaar op kleine schaal, nog altijd een belangrijke plek voor het stimuleren en begeleiden van muzikaal talent. Infrastructuur Traditiegetrouw bieden muziekscholen muzieklessen aan voor kinderen en jongeren. Waar muziekscholen vroeger vooral buiten schooltijd actief waren, zoeken zij steeds meer de samenwerking op met scholen. Zo bieden ze steeds meer programma’s onder schooltijd aan en activiteiten voor de naschoolse opvang. De gemeentelijke bezuinigingen op cultuur hebben ertoe geleid dat veel muziekscholen in Fryslân zijn verdwenen of zijn ingekrompen en muziekdocenten als zelfstandig ondernemer verder zijn gegaan. Ook zijn er initiatieven ontstaan uit ‘onvrede’ met de traditionele aanpak van muziekscholen. Aanbieders en gemeenten kozen in die gevallen voor meer ondernemerschap en gelijke kansen. Zo zijn er naast muziekscholen coöperaties en docentencollectieven actief. De markt neemt dienstverlening over, maar laat ook zaken liggen zoals samenspel, het bieden van een podium, het aanjagen van projecten en het maken van verbindingen en het voeren van regie. Daarnaast zijn er netwerkorganisaties opgericht zoals Kunstkade Leeuwarden. Zij bieden niet zelf muziekonderwijs aan maar brengen vraag en aanbod bij elkaar. De aandacht voor verdieping en gerichte talentontwikkeling is bij netwerkorganisaties als Kunstkade beperkt. De gemeente Sidwest-Fryslân heeft met Cultuur Kwartier Sneek een sterke voorziening die voorziet in de keten binnenschoolse- en buitenschoolse muziekeducatie en talentontwikkeling. In de gemeenten Tytsjerksteradiel, Achtkarspelen, Dantumadiel en Kollumerland is voormalige muziekschool de Wâldsang, omgevormd tot een coöperatie met zelfstandige muziekdocenten. In de gemeenten Franekeradeel en Harlingen is Ritmyk actief met een binnenschoolse- en buitenschools muziekprogramma. In de gemeente het Bildt wordt via Muzarthe alleen een buitenschools programma aangeboden. In de gemeente Ooststellingwerf wordt de focus alleen gericht op een binnenschools muziekprogramma. In deze gemeente is een nieuwe speler actief, coöperatie Kunst&COO die zowel binnenschoolse- als buitenschoolse muziekactiviteiten aanbiedt. De gemeente Weststellingwerf kiest stelt alleen subsidie beschikbaar voor het primair onderwijs, wat rechtstreeks naar de scholen gaat. In de gemeente Heerenveen en Opsterland wordt de nadruk steeds meer gelegd op een binnenschools muziekprogramma, en veel minder op het buitenschoolse. In deze gemeenten is voor het buitenschoolse steeds minder subsidie beschikbaar. In de gemeente Smallingerland is kunstencentrum De Meldij opgeheven en is de functie cultuureducatie ondergebracht in schouwburg de Lawei. De consequentie hiervan is dat er voor buitenschools muziekaanbod geen subsidie meer beschikbaar is. Tegelijkertijd is hier een coöperatie de Meldij opgericht, met voormalige muziekschooldocenten. Hier moet zich de situatie nog bewijzen. Ook It Toanhûs in de Fryske Marren zit midden in een transitie, vanwege een forse bezuiniging. In deze gemeente zijn de subsidies voor de muziekverenigingen wegbezuinigd. Enkele Friese muziekscholen bieden een vooropleiding muziek aan (zoals Vak M van Atrium). De vooropleiding is een goede leerschool maar biedt niet automatisch toegang tot het conservatorium. Verder zijn twee zogenoemde muzikale academies actief in Fryslân: de Fryske Blaasakademy specifiek voor hafabra en de Ferwerda Academie voor muzikaal toptalent in de regio Drachten. Deze werken net als de muziekscholen nauw samen met de verenigingen en bieden begeleiding voor de verdieping van jong talent. In bijlage 5 is per gemeente de situatie in kaart gebracht. Het aanbod van de muziekscholen en collectieven verschilt sterk, waardoor de verschillen per regio groot zijn. Daarnaast zijn nog vele particuliere muziekdocenten actief in Fryslân (bijlage 7), die zich vooral concentreren op de populaire muziekinstrumenten.
21
3. Vergelijkende analyse In dit hoofdstuk geven we een samenvattende analyse van de sterke en zwakke punten van de Friese infrastructuur op het gebied van muziekeducatie voor kinderen en jongeren in relatie tot de kansen en bedreigingen vanuit de externe omgeving, zoals weergegeven in de voorliggende hoofdstukken. Sterke punten sterke verenigingstraditie en muziekverenigingen spelen op hoog niveau. Dit werkt door in de sociale cohesie, met name op het platteland 16 in de hele provincie kunnen kinderen en jongeren op basisniveau muziekonderwijs volgen. Friese muziekdocenten (zowel particulier als in dienstverband) worden gewaardeerd. meer dan voorheen trekken muziekdocenten het onderwijs in. provinciale projecten zoals Korpsen in de klas en Wij Sjonge en lokale projecten als MuzykFirus en Muzyk op Skoalle (M0SK). aandacht en ruimte voor popmuziek via opleidingen, festivals, productiehuis. instroom jonge makers en docenten via opleidingen als Academie voor Popcultuur en D’Drive talentontwikkelingsprogramma’s zoals die van Friesland Pop, Vak M en Fulkaan. ontstane samenwerking tussen leerorkesten. komst van culturele hoofdstad Lwd2018. -
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Zwakke punten overwegend losse projecten en pilots; te vrijblijvend over doel, resultaat en vervolg 17 gefragmenteerd aanbod door toename culturele ondernemers op de markt. muziek educatief aanbod is veelal klassiek en niet vernieuwend genoeg. onvoldoende afstemming tussen aanbieders van muziekactiviteiten. onderlinge concurrentie tussen muziekdocenten; druk om tarieven zo laag mogelijk te houden is (te) hoog. muziekaanbieders zijn bezig met overleven waardoor ruimte voor ontwikkeling en innovatie klein is. Centra voor de kunsten hebben het zwaar (inhoudelijk en financieel) en bereiken een ondergrens als het gaat om het aanbod en productontwikkeling. ervaring voor kinderen en jongeren afhankelijk van enthousiasme en inzet docent. te weinig vraag gestuurd, wat scholen! klanten echt willen en kunnen. imago verenigingen is ouderwets; weinig verenigingen actief gericht op de jeugd. bij het ontwikkelen van activiteiten staan geldstromen centraal in plaats van inhoudelijke doelen of doorgaande leerlijnen. opleidingen (conservatorium, PABO’s) hebben nog te weinig oog voor de ontwikkelingen in de mienskip c.q. sector. samenwerking zowel tussen scholen als met culturele omgeving is mager. samenwerking kan rooster technisch ingewikkeld zijn. fysieke afstand (platteland versus stedelijke knooppunten). te weinig onderling contact en samenwerking tussen muziekaanbieders. kwaliteitskader muziek ontbreekt. -
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Kansen brede aandacht voor muziekonderwijs (belang en geld).
-
16
Amateurkunst in beweging, onderzoek naar de vernieuwingskracht van amateurkunstverenigingen in Fryslân, Keunstwurk (september 2015) 17
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Muziek in ieder Kind, de projecten, naar verankering van muziekeducatie in het primair onderwijs, LKCA (2013)
22
muziekonderwijs is belangrijk als kunstvak én voor het ontwikkelen van vaardigheden. voortzetting regeling Cultuureducatie met Kwaliteit en invoering lmpulsregeling muziekonderwijs Lwd2018 als katalysator voor innovatie muziekonderwijs. nieuwe flexibele oplossingen (als de rijdende popschool); kleinschalig met passend aanbod en lage overhead. goede muziekinfrastructuur en enthousiaste gangmakers en docenten. muziekonderwijs aanbieden daar waar kinderen/jongeren actief zijn. zet aanwezige talenten (studenten conservatorium en andere creatieve opleidingen) in en benoem resultaten van programma’s.
-
-
-
-
-
-
-
Bedreigingen demografische ontwikkelingen (bevolkingskrimp, minder kinderen, jeugd trekt weg). concurrentie in vrijetijdsbesteding (bv meisjesvoetbal). bezuinigingen in de cultuursector (o.a. subsidies verenigingen). dalende leerlingaantallen bij de centra voor de kunsten. middelen worden alleen ingezet voor kennismaking (met name via onderwijs), niet voor oriëntatie en verdieping (m.u.v. top talenten). door marktwerking alleen maar oog voor populaire instrumenten en wat commercieel interessant is. drempel wordt hoger door duurdere prijsstelling en verdwijnen gesubsidieerd aanbod; individuele lessen worden onbetaalbaar. musiceren in verenigingsverband neemt af, ontdekken van talent via verenigingen is moeilijker. vakmensen hebben te weinig invloed op wat er op school gebeurt. plannen wordt bedacht vanaf het bureau niet vanuit de behoefte. druk op kwaliteit muziekonderwijs door tekort aan middelen.
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
4. Conclusie en aanbevelingen Kijkend naar de centrale onderzoeksvraag hoe de infrastructuur ten behoeve van muziekeducatie voor kinderen en jongeren (in de leeftijd van 4 tot 18 jaar) in Fryslân verbeterd kan worden, worden in dit hoofdstuk conclusies getrokken en aanbevelingen voor de toekomst gegeven. 4.1. Conclusies Landelijk wetenschappelijk onderzoek wijst steeds meer uit dat muziekeducatie niet alleen bijdraagt aan de culturele ontwikkeling van kinderen en jongeren, maar ook aan de ontwikkeling van vaardigheden op cognitief, sociaal en persoonlijk terrein . Een structurele en actieve 18 beoefening van muziek heeft een duidelijk positief effect op leerlingen, de leerprestaties en het tegengaan van schooluitval. Muziekeducatie kan er verder toe bij dragen dat leerlingen de wil tot actieve deelname aan muziek ontwikkelen, dat zij zich persoonlijk, sociaal en cultureel breed ontwikkelen en daarmee zelfbewuste, verantwoordelijke burgers van onze maatschappij worden. Uit voorliggend onderzoek blijkt dat steeds meer Friese kinderen niet langer vanzelfsprekend in aanraking komen met instrumentale en vocale muziekbeoefening. Het bespelen van een instrument of zingen is in veel gezinnen niet (meer) gebruikelijk. Bovendien is het voor een aantal financieel niet haalbaar om een muziekinstrument én muzieklessen te betalen. We constateren dat buiten de stedelijke kernen het muziekaanbod verder zal verschralen. Dit zal zijn weerslag hebben op de deelname cijfers, de vitaliteit van het lokale muzikale veld en uiteindelijk op de levendigheid van lokale gemeenschappen.
18 Wat weten we over muziekonderwijs? Een verslag van een bijeenkomst met wetenschap en praktijk. LKCA, 2015
23
Minstens zo belangrijk is dat muziekles op veel Friese basisscholen en in het voortgezet onderwijs (maar ook op de PABO’s) nog altijd weinig structurele aandacht krijgt in het lesprogramma. Ook de verbinding tussen wat er voor kinderen en jongeren op school en in de vrije tijd op muzikaal gebied gebeurt, ontbreekt. In de meeste gevallen gaat de aandacht (inhoudelijk en financieel) uit naar kennismaking en oriëntatie; de ruimte voor ontwikkeling en verdieping ontbreekt. De culturele levensloop/creatieve cyclus (kennismaken, leren, doen) wordt te weinig in zijn totaliteit beschouwd. Wie naar het Friese muziekaanbod kijkt, ziet een grote hoeveelheid activiteiten, projecten en programma’s, die niet in samenhang of in samenwerking tussen instellingen zijn ontwikkeld en worden aangeboden, maar veelal versnipperd door individuele instellingen c.q. cultuuraanbieders. Wat tot nog toe in veel gevallen ontbreekt, is een gemeenschappelijke visie op muziekeducatie waaruit doorlopende leerlijnen in horizontale en verticale zin (naar leeftijd en naar niveau) voortkomen die een bijdrage leveren aan de leerdoelen in het onderwijs en een samenhangend muziek educatief aanbod. Ook de afstemming en samenwerking tussen de verschillende spelers op het gebied van muziekeducatie is door oorzaken als ‘het hoofd boven water houden’ onvoldoende. Vanwege de financiële druk is er ook weinig ruimte voor innovatie en ontwikkeling. De kwaliteit van de muziek-educatieve activiteiten kan hierdoor onder druk komen te staan. We zien verder dat de mening van de klant steeds zwaarder telt en dat het denken en werken vanuit instituties verschuift naar netwerken. Vanwege de versnippering en toename van cultureel ondernemers op de markt, is er meer dan voorheen behoefte aan regie en ondersteuning op provinciaal niveau. 4.2. Aanbevelingen Vanwege de snelle veranderingen in de sector, is het moeilijk een compleet en actueel beeld te houden van de muziekeducatie voor kinderen en jongeren in Fryslân. Voor het verbeteren van de samenhang en de kwaliteit van de programma’s is het dan ook van belang om naast de bestaande monitor van het programma Kultueredukaasje mei Kwaliteit KEK! te participeren in de monitor voor de buitenschoolse muziekeducatie, zoals die door minister Bussemaker is aangekondigd. Dit in aansluiting op het landelijke referentiekader cultuureducatie 2017-2020 ‘ Onderwerpen die in de Friese monitor aan bod moeten komen zijn onder andere het aantal actieve organisaties en individuele aanbieders, cijfers over gemeentelijk beleid (rugzakjes, jeugdcultuurfonds, lokale regie) en de effecten daarvan. Ook aspecten als werkgelegenheid en arbeidsvoorwaarden binnen de sector muziekeducatie kunnen hier gevolgd worden. Met het monitoren van binnenschools én buitenschools muziekonderwijs kan daardoor beter regie gevoerd worden op mogelijke witte vlekken of hiaten en de kwaliteit van het muziekonderwijs. Om te komen tot een adequate infrastructuur en versnippering te voorkomen dienen provincie en gemeenten gezamenlijk beleid te ontwikkelen op het gebied van muziekeducatie voor kinderen en jongeren in Fryslân. Zij moeten zich bewust zijn van een gedeelde verantwoordelijkheid en vanuit die verantwoordelijkheid samen met lokale en provinciale organisaties en partners werken aan een goed functionerende muziekcyclus. De rol die gemeenten moeten oppakken ligt op het voeren van de lokale regie en het leggen van verbindingen tussen muziekeducatie met maatschappelijke opgaven. Daarnaast hebben gemeenten een taak voor het waarborgen van de toegankelijkheid en kwaliteit van de binnen- en buitenschoolse muziekeducatie. De provincie
19 Kamerbrief verwerking moties uitgangspunten cultuurbeleid (augustus 2015)
24
vervult vooral de rol van verbinder, stimulator en ondersteuner van gemeenten en het faciliteren van deskundigheid via de steunfuncties. Om zorg te dragen dat kunstencentra, particuliere instituten, ZZP’ers en kennisinstellingen elkaar treffen en afspraken maken over doorgaande leerlijnen en het verbinden van binnenschoolse buitenschoolse- en talentenprogramma’s, dient een platform muziekeducatie Fryslân te worden ingesteld. In de afgelopen periode zijn door Keunstwurk als stappen gezet om op dit vlak meer verbindingen te leggen en van onderop zorg te dragen voor afstemming en samenwerking. Met het platform kan dit worden geïntensiveerd. Aan het platform kan een marktplaats vraag en aanbod worden gekoppeld. Ook het vastleggen van afspraken over een provinciaal kwaliteitskader muziekeducatie (binnen en buitenschools) en het in kaart brengen dan wel faciliteren van opleidingswensen is van belang. Ook is het van belang om het enthousiasme over te dragen op kinderen en jongeren door actief te zoeken naar ambassadeurs en muzikale helden die inspirerend kunnen werken, zoals Elske de Walle, Iris Kroes, Nynke Laverman en Tim Douwsma. 5. Toekomstscenario’s Naast de aanbevelingen over monitoring, kennisuitwisseling en kwaliteitszorg zoals weergegeven in het voorgaande hoofdstuk, is het van belang dat gemeenten en provincie zich uitspreken over de ambities op het gebied van muziekeducatie voor de kinderen en jongeren in Fryslân. De onderstaande scenario’s kunnen helpen om hierin keuzes te maken. Scenario 1 Eigen initiatief en focus op kennismaking met muziek In dit scenario wordt de verantwoordelijkheid voor goede muziekeducatie overgelaten aan het culturele veld, zowel gesubsidieerd als de markt. In feite is sprake van het continueren van de huidige situatie. Dat wil zeggen er is veel aandacht voor stadium 1. Kennismaking via muziekeducatie in het onderwijs (met steun van gemeenten, incidentele projecten en KEKI). Veel minder aandacht is er voor de stadia 2. Stimuleren, 3. Ontwikkelen en koesteren en 4. Professionaliseren. Verdieping, zowel het ontwikkelen van innovatieve programma’s als het vinden van financiering, wordt overgelaten aan de muzikale aanbieders zelf. Gezamenlijke actie richt zich op het (digitaal) ontsluiten van de lopende programma’s en aanbieders, het monitoren van de zogenaamde witte vlekken (plekken waar kinderen wel kennis willen maken, maar waar geen aandacht of middelen zijn om dit te kunnen realiseren) en het samen zoeken naar passende oplossingen. Scenario 2 Regionalisering en focus op Ieren zingen of bespelen van een instrument In dit scenario wordt gezocht naar regionaal maatwerk en het benoemen van culturele hotspots. Per regio maken betrokken partners (gemeenten, cultuuraanbieders, cultureel ondernemers en kennisinstellingen) afspraken over visie en doelen op het gebied van muziekeducatie voor kinderen en jongeren. De kennismaking van kinderen met muziek is goed geregeld via de poorten van het onderwijs. De inhoudelijke focus richt zich op het leren zingen of bespelen van een instrument, het ontwikkelen van spelenderwijs/leerorkesten, het ontwikkelen van methodiek, kwaliteitskader en scholing van professionals. Verdere scholing en verdieping wordt grotendeels overgelaten aan de markt. Gezamenlijke actie richt zich op het (digitaal) ontsluiten van de lopende programma’s en aanbieders en het in groepsverband activeren van kinderen en jongeren.
25
Scenario 3 Knooppunt Fryslân en aandacht op verdieping en ondersteunen van talent In dit scenario staat de ambitie van Fryslân als hofleverancier voor muzikaal talent centraal. De muzikale keten is gericht op het stimuleren en optimaal begeleiden van kinderen en jongeren in hun muzikale carrière. De verbinding tussen binnenschoolse-, buitenschoolse en talentenprogramma’s wordt daadwerkelijk gemaakt en doorgaande leerlijnen zijn vanzelfsprekend. Partijen (cultuuraanbieders, culturele ondernemers, kennisinstellingen, gemeenten en provincie) maken op provinciaal niveau concrete afspraken hoe zij concurrentie kunnen voorkomen en beschikbare middelen zo ingezet kunnen worden om het hoogste rendement te halen. Ook over de kwaliteit worden afspraken vastgelegd. Bij dit scenario gaat het om hulp op maat (enthousiast en deskundig) aan scholen en aanbieders zodat provincie breed het toeval op het gebied van muziekeducatie wordt voorkomen. Gezamenlijke actie richt zich op het peilen van de individuele behoeften van kinderen en jongeren. Daar waar hiaten worden geconstateerd worden oplossingen aangedragen en gefaciliteerd. Daarnaast richt de actie zich op afstemming tussen de diverse talentenprogramma’s en het initiëren/faciliteren van een netwerk voor talentontwikkeling. Het netwerk richt zich niet alleen op het scouten van talent maar ook op het optimaal begeleiden van het talent.
Voor en nadelen van de scenario’s Scenario 1 geeft culturele ondernemers veel vrijheid en ruimte voor innovatie, maar geeft weinig garanties voor het behoud van een adequate infrastructuur voor kinderen en jongeren op de lange termijn. De kwaliteit en de toegankelijkheid van de muziekeducatie (zowel in de breedte, geografisch als financieel) kan onder druk komen te staan. De markt zal zich alleen richten op instrumenten die gewild zijn en plekken die commercieel interessant zijn. Meerwaarde is dat partijen benoemen waar gaten vallen en bewust keuzes kunnen maken om hier wel of niet actie op te ondernemen. Veelal korte termijn gericht. Scenario 2 past bij de huidige insteek KEK!, namelijk per regio aanjagers aanwijzen. Analoog aan Streekwurk ligt een indeling in vijf regio’s voor de hand. Partijen werken in een regio gericht aan resultaten. Risico is dat er grote verschillen in regio’s ontstaan waardoor kinderen en jongeren in bepaalde regio’s zich onvoldoende kunnen ontwikkelen. Daardoor is dit scenario kwetsbaar. Scenario 3 zal het meeste opleveren voor de individuele muzikale ontwikkeling van kinderen en jongeren in Fryslân. Dit scenario past het best bij het belang dat wij als mienskip hechten aan creatieve, kritische en sociale burgers. Maar vereist ook veel inzet van betrokken partijen en een goede regie. Dit scenario sluit het meest aan bij de kansen en ambities Lwd2018 (provincie breed, samen sterk) en is het meest duurzaam op de lange termijn. Partijen moeten zich gelijkwaardig voelen en aangesproken worden op hun expertise en specifieke verantwoordelijkheid. Wij adviseren de provincie om in samenspraak met het culturele veld en de gemeenten een keuze te maken uit één van de scenario’s, Indien de betrokkenen ja zeggen tegen een scenario, dan moeten in gezamenlijkheid de concrete vervolgstappen worden benoemd.
26
Tot slot Uit het onderzoek spreekt de wenselijkheid van een verdergaande afstemming van muziek educatief aanbod en de ambitie dat Fryslân in 2018 beschikt over doorlopende leerlijnen muziekeducatie waarmee in principe: elk Fries kind en iedere Friese jongere vanuit zijn eigen leef- en woonomgeving de kans krijgt zijn muzikale talent te ontplooien en zijn leerprestaties te verbeteren door middel van muziekaanbod binnen en buiten het onderwijs in een vorm die aansluit bij zijn ontwikkeling en belangstelling en vervolgens langdurig muziek kan blijven beoefenen. Wij hopen dat de ambities van provincie, gemeenten en het culturele veld hoog zijn en dat partijen kiezen voor het scenario Knooppunt Fryslân. Een mooie muzikale route die partijen (overheden, muziekaanbieders en steuninstellingen) samen kunnen bewandelen en leidt tot een duurzame toekomst. -
-
-
-
-
-
-
27
Literatuurlijst Handreiking muziekonderwijs 2020, Commissie Gehrels (15 oktober 2014) Kamerbrief impuls cultuuronderwijs, OCW (24 oktober 2014) Kamerbrief verwerking moties uitgangspunten cultuurbeleid (augustus 2015) De cultuurverkenning, Raad voor Cultuur (juni 2014) Sectoranalyse Muziek, Raad voor Cultuur (2005-2008) Talentroutes in Fryslân, Keunstwurk (16juni 2015) Fulkaan, ontwikkelingsprogramma talentontwikkeling 2013-2016, Keunstwurk (2013) Amateurkunst in beweging, onderzoek naar de vernieuwingskracht van amateurkunstverenigingen in Fryslân, Keunstwurk (september 2015) Muziek telt! Over muziekeducatie in het basisonderwijs, Fonds Cultuurparticipatie (2009) Cultuur als basis, Tussentijdse evaluatie programma Cultuureducatie met Kwaliteit, Fonds Cultuurparticipatie (april 2015) Impulsregeling Muziekonderwijs, Fonds voor Cultuurparticipatie (oktober 2015) Leerplankader Kunstzinnige oriëntatie, SLO (juni 2014) Muziek in ieder Kind, de projecten, naar verankering van muziekeducatie in het primair onderwijs, LKCA (2013) Cultuur in de kanteling, LKCA (2015) Inventarisatie toptalentontwikkeling, een inventarisatie naar de voorzieningen die toeleiden naar het kunstvakonderwijs of beroepsuitoefening in een kunstvak, LKCA (2014) Wat weten we over Muziekonderwijs, verslag van de bijeenkomst met wetenschap en praktijk, LKCA (2015) Overal muziek, Masterplan Muziekeducatie Rotterdam, SKVR, de Doelen, Codarts, Music Matters, het Rotterdams Philharmonisch Orkest, het World Music and Dance Centre (WMDC) (2011) Beleidsplan Koninklijke Nederlandse Muziek Organisatie (KNMO) (juni 2015) DOOR!, Masterplan Muziekonderwijs Limburg, Huis voor de Kunsten Limburg (2015) Culturele Dynamiek Versterken, eindrapport van de Adviescommissie buitenschoolse cultuureducatie, Noord Brabant (oktober 2015) Inleiding, cultuureducatie de kracht van lokaal en provinciaal beleid, de Kunstconnnectie, VNG, Cultuurfonds, stichting Erfgoed Actueel (2006) Voor elk Amsterdams kind kunst & cultuur, notitie werkgroep Cultuureducatie (maart 2010) —
Grinzen oer, Yntegrale beleidsnota kultuer, taal en ûnderwiis, 2013-2016 Mei elkenien, foar elkenien, Coalitieakkoord voor de periode 2015-2019 Samenwerkingsagenda 2013-2015, gemeente Leeuwarden provincie Fryslân (2013) —
Diverse werkplannen en jaarverslagen (2014) cultuuraanbieders muziek in Fryslân Artikelen Artikel in Klankwijzer over project Door Limburg (2015)
28
44
KEU NS
r
U RK
BIJLAGE 1 INTERVIEWS
VOOR DE ONTWIKKELING VAN DE VISIE MUZIEKONDERWIJS ZIJN INTERVIEWS OP LOCATIE GEVOERD MET:
A 4 1 4 1 1 1 4 1 4 .4 4 1 1
Willo de Bildt Theo Brouwer Hendrik Buwalda Yoram Ish-Hurwitz Egbert Klazenga Sjouke Nauta Anne Oosterhaven Thijs Oud Sytze Pruiksma Annemarie van der Reijden Andries Renema Idzard Silvius Gerben van der Veen Marinus Verkuil 1 Oeds Westerhof
KEUNSTWURK
BIJLAGE 8
MUZYKYN ‘E MIENSKIP
D’Drive Frysk Jeugdorkest OME/korpsen in de klas Oranjewoudfestival PCBO De Wyngert Friesland Pop CSG Bogerman Fryske Blaasakademy, Kunst & Co bijzondere producties Akte 2 Cultuurbedrijf Sneek De Wâldsang Nannewiid/Primus Collegium Vocale Fryslân Prins Claus Conservatorium Culturele Hoofdstad 2018
BIJLAGE 2 DEELNEMERS WERKATELIERS
1JULI 2015
4 4 4 4 4 4 4 .4 4 4 1 4 4 4 4 4 .4
Willo de Bildt Ineke Boskma Theo Brouwer Kees Dekker Reinout Douma Gauke Dijkstra Margo Hoitink Jan Holtrop Fred Hoogenboom Philip Curtis Sjouke Nauta Thijs Oud Antsje Richt Reitsma Annemarie Reitsma Gerben van der Veen Anne van der Sluis Ebrien den Engelsman
D’Drive Friesland College gemeente Dantumadiel Frysk Jeugdorkest Opus 3 Noordpoolorkest SAKO Friesland City Proms Ars Musica, Noord-Nederlands Harmonieorkest Ars Musica Prins Claus Conservatorium, City Proms Friesland Pop Dirigent en docent, Fryske Blaasakademy, Kunst&Coo Friese Poort, opleiding onderwijs assistent muziek Akte 2 Cultuurbedrijf Koordocent en -dirigent, Collegium Vocale Fryslân Keunstwurk Ebrien den Engelsman Advies
KEU NSWU RK
BIJLAGE 2
MUZYKYN ‘E MIENSKIP
9SEPTEMBER 2015
4 Jan Pier Brands 4 Hans Buren 4 Ronald van Dijk
.4 4 1 4 4
Durk Dam Yoram Ysh Hurwitsz Paulus de Jong Egbert Klazenga Johan Meesters
4 Anne Oosterhaven 4 Andries Renema 4 Sietskelrinks .4 Sjoerd van der Veen 1 .4 .4 .4 4 4
KEU NSTWU RK
BIJLAGE 2
Marinus Verkuil Martinus Visser Linda Zandbergen Anne van der Sluis Akke Kooistra Ebrien den Engelsman
MUZYK VN E MIENSKIP
Neushoorn Federatie van Muziek- en Zangverenigingen SiJdwest Fryslân Open Nederlandse Fanfare Kampioenschappen, EMM-Oudega Friese Jazz Federatie, Frysk Harmony Orkest v.h. bestuurslid De Meldij en leerkracht b.o. dirigent bigband Leeuwarden voorzitter Organisatie van Muziekverenigingen in Fryslân pianist, Oranjewoud Festival dirigent, muziekdocent directeur basisschool, koordirigent directeur basisschool, voorzitter en muzikant Jouster Fanfare, muzikant De Bazuin Tijnje muziekdocent Bogerman, dirigent Bogerman Bigband coördinator De Wâldsang, muziekdocent, dirigent docent saxofoon (eerst PABO gedaan, vervolgens conservatorium) muziekdocent Stenden, koordirigent, v.h. adviseur Keunstwurk Prins Claus Conservatorium gemeente Franekeradeel Noord Nederlands Orkest Keunstwurk Keunstwurk Ebrien den Engelsman Advies
r
BIJLAGE 3 OVERZICHT VAKKENAANBOD VOORTGEZET ONDERWIJS
SOORT VAK.
NIVEAU
VERPLICHT
ONDERBOUW/BOVENBOUW
EXAMENVAK
Kunstvakken 1: CKV
VMBO
Ja
Bovenbouw
Ja, 3e/4e leerjaar
Kunstvakken 2: (keuze uit: beeldende vakken, drama, dans, muziek.)
VMBO-gl VMBO T
Nee
Beide
Ja
CKV/KCV
Havo/vwo
Ja
Boven bouw
Ja
Nieuwe stijl: (keuze uit theorie of praktijk in beeldende vakken, dans, drama, muziek.)
Havo/vwo
Nee
Beide
Nee, (C&M mag kiezen wel/niet)
Oude Stijl: (keuze uit tekenen, handvaardigheid, textiele vormgeving, muziek.)
Havo/vwo
Nee
Beide
Ja
KEUNSTWURK
BIJLAGE 3
MUZYKYN ‘E MIENSKIP
BIJLAGE 4 GEHONOREERDE INITIATIEVEN KINDEREN MAKEN MUZIEK
2011/2012 STICHTING SCALA OOSTERWOLDE, KINDEREN, DAAR ZIT MUZIEK IN. In Oosterwolde krijgen kinderen uit aandachtswijken de kans om een instrument te Ieren bespelen. Onder schooltijd krijgen ze les in blazersklassen, na schooltijd kunnen ze tercht bij een oefenciub die wordt begeleid door Muziekcorps Oosterwolde STICHTING SCW BURGUM, KICKSTART In het buurthuis in Burgum krijgen kinderen les op verschillende instrumenten en vormen al snel een popband. Plaatselijke muziekhelden worden ingezet om de kinderen te inspireren en te motiveren. CMV ORANJE BOLSWARD, BLAZING Vier muziekverenigingen uit Bolsward, Schraard, Blauhuis en Tjerwerd geven kinderen de kans om een blaasinstrument te bespelen. Tijdens het traject spelen ze samen en geven presenta ties met de kinderen van de verschillende jeugdorkesten. ATELIER MAJEUR HEERENVEEN, POP IN DE SCHOOL 5 verschillende scholen uit Heerenveen en omgeving volgen het programma Pop in de School. In 28 lessen leren de kinderen in bandjes spelen. Tijdens verschillende momenten presenteren ze zichzelf met als hoogtepunt een Schoolbattle, welke school heeft de beste band.
KEUNSWURK
BIJLAGE 4
MUZYKYN ‘E MIENSKIP
2013/2014 MUZIEK WERVEN IN DE STELLINGWERVENI, STICHTING FRYSKE BLAASAKADEMY Op alle basisscholen in de deelnemende dorpen worden blaas- en slagwerklessen aangebo den onder schooltijd waarin de kinderen van groep 5 t/m 8 samen muziek maken in orkestverband. Daarnaast organiseert muziekvereniging De Woudklank een aantal studie-uren per week waarin de kinderen direct na schooltijd kunnen oefenen. Ook worden gezamenlijk optredens op school en bijzondere plaatsen in de gemeenschap georganiseerd. ORKESTSPUL!, RITMYK-SINTRUM FOAR KEUNST YN FRYSLAN Kinderen uit de stad Franeker en Franekeradeel (bestaande uit 16 (terp)dorpen en buurt schappen) samenbrengen door middel van het samenstellen van blaasensembles. De kinde ren vormen blaasensembles op hun eigen school en krijgen les van professionele docenten en vrijwilligers van de muziekvereniging. Kinderen die een muziekinstrument kunnen bespelen spelen mee in het orkest bestaande uit korpsleerlingen en korpsmuzikanten. Er worden regelmatig optredens gegeven.
2014/2015 BRUGGEN BOUWEN MET MUZIEK CULTUURKWARTIER SNEEK (SNEEK) Maar liefst 14 scholen, 9 muziekverenigingen, verenigingen voor toerisme en dorpshuizen slaan de handen ineen om te zorgen dat leerlingen uit verschillende dorpen uit de regio het plezier van muziek maken ervaren. Ook worden de leerlingen in contact gebracht met jeugd van ‘buiten’ de gemeenschap zodat het jeugdtoerisme de dorpscultuur kan meebeleven. Tientallen korpsmuziekanten maar ook andere vrijwilligers zorgen voor de muzikale begelei ding en organiseren gezamenlijke optredens op diverse toeristische plaatsen en bestaande festivals. DE MUZYK GIET OER DE MARREN, STREEKHARMONIE CONCORDIA Het musiceren in orkestverband doorgeven aan een nieuwe generatie en het vergroten van de sociale cohesie in de regio Lemmer en Balk. Dat is wat de partnerorganisaties met dit project voor ogen hebben. Dat willen ze bereiken door de brug met de jeugd te slaan met een werkwijze en een repertoire dat ze aanspreekt, door optredens voor de lokale gemeenschap en het organiseren van inspirerende activiteiten (excursies en extra workshops) voor de deel nemers. Leden van de muziekverenigingen en ouders zijn onmisbaar bij de uitvoering van het project.
KEUNSTWURK
BIJLAGE 4
MUZYKYN ‘E MIENSKIP
BIJLAGE 5 OVERZICHT PER GEMEENTE
ACHTKARSPELEN
BINNEN SC HO 0 LS
In het kader van KEKI i.s.m. Cultuurcentrum De Wâldsang: 1. Lessen AMV (Algemene Muzikale Vorming). 2. Lessen MV (Instrumentale Muzikale Vorming): leerorkest. 3. Kennismakingsactiviteiten. 4. Coördinatie en ontwikkeling van netwerkbijeenkomsten, Aanbod vanuit Cultuurcentrum de Wâldsang; doorgaande leerlijn muziek onderwijs, AMV ïn groep 3 en 4, IMV in groep 5,6,7 en 8, projectmatig werken in o.a. Frysk leerorkest (klassiek), Koperproject (muziekkorps) en Kidpop (popbands). In deze gemeente is een combinatie functionaris actief op cultuurcentrum De Wâldsang. VO waar muziek in het curriculum is opgenomen: CSG Lauwers College, Buitenpost.
BUITENSCHOOLS
Financieel door gemeente gesteunde ZZP docenten/collectieven: Cultuurcentrum De Wâldsang (36 docenten) (lessen, workshops, samenspel en cursussen muziek)
TALE NTO NTW 1 KKELI NG
Stichting Friesland Pop heeft talentontwikkeling als haar belangrijkste doelstelling, met het vizier op het voortgezet onderwijs is Talentstage georganiseerd op het Lauwers College in Buitenpost. Zie ook bijlage 4 ‘Talentontwikkeling’.
KEU NSTWU RK
BIJLAGE 5
MUZYK YN ‘E MIENSKIP
AMELAND
BINNEN SC H 00 LS
Muziekschool Ameland In het kader van KEKI i.s.m. Opus3: Kennismakingsactiviteiten op cultuurscholen door lokale aanbieders, waaronder 1. muziek. 2. Coördinatie en ontwikkeling van netwerkbijeenkomsten.
BUITENSCHOOLS
Financieel door gemeente gesteund: Muziekschool Ameland (lessen, workshops, samenspel en cursussen muziek). Privé muziekscholen en zzp collectieven: Daniel Metz Music.
TALENTONTWIKKELING
Zie bijlage 4 ‘Talentontwikkeling’.
HET BILDT
BINNENSCHOOLS
In het kader van KEKI i.s.m. Muzarthe: 1. Kennismakingsactiviteiten op cultuurscholen door lokale aanbieders, waaronder muziek. 2. Coördinatie en ontwikkeling van netwerkbijeenkomsten. VO waar muziek in het curriculum is opgenomen: CSG Comenius, St. Annaparochie en CSG Ulbe van Houten, St. Annaparochie.
BUITENSCH0OLS
Financieel door gemeente gesteund CVK: Muzarthe (8 docenten) (lessen, workshops, samenspel en cursussen muziek).
TALENTONTWIKKELING
Zie bijlage 4 ‘Talentontwikkeling’.
KEU NSTWU RK
BIJLAGE 5
MUZYK YN ‘E MIENSKIP
L
BINNEN SC HO 0 LS
DANTUMADEEL
In het kader van KEK! i.s.m. Cultuurcentrum De Wâldsang: 1. Lessen AMV (Algemene Muzikale Vorming>. 2. Lessen IMV (Instrumentale Muzikale Vorming>: leerorkest. Kennismakingsactiviteiten. 3. 4. Coördinatie en ontwikkeling van netwerkbijeenkomsten. Aanbod vanuit Cultuurcentrum de Wâldsang; doorgaande leerlijn muziek onderwijs, AMV in groep 3 en 4, IMV in groep 5, 6, 7 en 8, projectmatig werken in o.a. Frysk leerorkest. In deze gemeente is een combinatie functionaris actief op cultuurcentrum De Wâldsang. VO waar muziek in het curriculum is opgenomen: Chr. Mavo De Saad (VMBO), Damwâld.
BUITENSCHOOLS
Financieel door gemeente gesteunde ZZP docenten/collectieven: Cultuurcentrum De Wâldsang (36 docenten) (lessen, workshops, samenspel en cursussen muziek). Privé muziekscholen en zzp collectieven: Muziekschool Mezzo Forte, Damwâld.
TALE NTO NTW IK K E LI N G
Zie bijlage 4 ‘Talentontwikkeling’.
,..-H
BINNEN SC HO 0 LS
DONG ERADEEL
Opus 3 is actief met het brengen van programma’s naar de scholen. Er wordt gewerkt aan een grote voorraad instrumenten, zodat scholen in de toekomst ook kunnen kiezen voor instrumentaal onderwijs. In het kader van KEK! i.s.m. Opus3: 1. Kennismakingsactiviteiten op cultuurscholen door lokale aanbieders, waaronder muziek. 2. Coördinatie en ontwikkeling van netwerkbijeenkomsten. VO waar muziek in het curriculum is opgenomen: CSG Dockinga College, Dokkum.
BUITENSCHOOLS
Financieel door gemeente gesteund CVK: Opus3 (lessen, workshops, samenspel en cursussen muziek>. Privé muziekscholen en zzp collectieven: Flauto Nuovo, Foudgum en Muziekschool Mezzo Forte, Dokkum.
TALENTONTWIKKELING
Zie bijlage 4 ‘Talentontwikkeling’.
KEU NSTWU RK
BIJLAGE 5
MUZYK YN ‘E MIENSKIP
FERWERDERADIEL
BINNENSCHOOLS
Opus 3is actief met het brengen van programma’s naar de scholen. Er wordt gewerkt aan een grote voorraad instrumenten, zodat scholen in de toekomst ook kunnen kiezen voor instrumentaal onderwijs. In het kader van KEKl i.s.m. Opus3: Kennismakingsactiviteiten op cultuurscholen door lokale aanbieders, waaronder 1. muziek. 2. Coördinatie en ontwikkeling van netwerkbijeenkomsten. VO waar muziek in het curriculum is opgenomen: CSG Dockinga College, Ferwert,
BUITEN SC HOO LS
Financieel door gemeente gesteund CVK: Opus3 (lessen, workshops, samenspel en cursussen muziek). Privé muziekscholen en zzp collectieven: Muziekschool Prelude, Hallum (lessen, workshops, samenspel en cursussen muziek).
TALENTONTWIKKELING
Zie bijlage 4 ‘Talentontwikkeling’.
F RA N E K E RAD E E L
BINNENSCHOOLS
In het kader van KEK! i.s.m. Akte2: 1. Ontwikkeling van “De Loep” refiectie-instrument. 2. Verdiepingstrajecten voor muziek, beeldend en erfgoed. 3. Ontwikkeling cultuurscholen. In deze gemeente is een cultuurcoach actief, die een cultuurmenu verzorgd voor alle scholen in Franeker. Muziek maakt als discipline onderdeel uit van het cultuurmenu. VO waar muziek in het curriculum is opgenomen: CSG Anna Maria van Schuurman, Franeker.
BUITENSCHOOLS
Financieel door gemeente gesteund CVK: Ritmyk (lessen, workshops, samenspel en cursussen muziek). Privé muziekscholen en zzp collectieven: It Heechste, Franeker. Fryske Blaasakademy met project MuzykFirus: workshops, quiz en muziektheater.
TALENTONTWIKKELING
Zie bijlage 4 ‘Talentontwikkeling’.
K E U N S ‘W U R K
BIJLAGE 5
MUZYK YN ‘E MIENSKIP
DE FRYSKE MARREN
BINNENSCHOOLS
In het kader van KEKI i.s.m. Bibliotheek Zuid West Friesland: Coördinatie en ontwikkeling van netwerkbijeenkomsten. 1. Kennismakingsactiviteiten voor scholen. 2. In deze gemeente is een cultuurmakelaar actief, die een cultuurmenu verzorgd voor alle scholen in de Fryske Marren. Muziek maakt als discipline onderdeel uit van het cultuur menu. VO waar muziek in het curriculum is opgenomen: CSG Bornego, Joure en CSG Gaasterland, Balk. In gemeente de Fryske Marren worden gastlessen muziek aangeboden voor groep 4. In deze lessen worden de grondbeginselen van muziek aangeleerd, waarna de kinderen in de gelegenheid gesteld worden om de lessen te vervolgen als AMV-les bij It Toanhûs.
BUITENSCHOOLS
Financieel door gemeente gesteund CVK: ltloanhûs (lessen, workshops, samenspel en cursussen muziek). Fryske Blaasakademy met project MuzykFirus: workshops, quiz en muziektheater en lessen Hafabra.
TALENTONTWIKKELING
Zie bijlage 4 ‘Talentontwikkeling’.
—--
-w
4 HARLINGEN L1 Ritmyk verzorgd in de gemeente Harlingen een cultuurmenu voor alle scholen. Muziek maakt onderdeel uit van het cultuurmenu. Een goed voorbeeld is het project POPstars op een aantal scholen. POPstars is de route naar een klasseband met alle leerlingen van de klas.
BINNENSCHOOLS
In het kader van KEKI i.s.m. Akte2: 1. Ontwikkeling van “De Loep” refiectie-instrument. 2. Verdiepingstrajecten voor muziek, beeldend en erfgoed. Ontwikkeling cultuurscholen. 3. VO waar muziek in het curriculum is opgenomen: RSG Simon Vestdijk, Harlingen BUITENSCHOOLS
Financieel door gemeente gesteund CVK: Ritmyk (lessen, workshops, samenspel en cursussen muziek).
TALENTONTWIKKELING
Stichting Friesland Pop heeft talentontwikkeling als haar belangrijkste doelstelling, met het vizier op het voortgezet onderwijs en hoger beroepsonderwijs is Talentstage georganiseerd op de Maritieme Academie in Harlingen. Zie bijlage 4 ‘Talentontwikkeling’.
KEU N STWU RK
BIJLAGE 5
MUZYK YN ‘E MIENSKIP
H EERENVEEN
BINNENSCHOOLS
Ateliers Majeur verzorgd in de gemeente Heerenveen een cultuurmenu voor alle scholen in zogenaamde cultuurblokken. Muziek maakt onderdeel uit van het cultuurmenu. In het kader van KEKI i.s.m. Ateliers Majeur: 1. Cultuureducatieve activiteiten, lessen en workshops, waaronder muziek. 2. Kwaliteitsimpuls curriculum in Opsterland. Het Christelijk onderwijs de Tjongerwerven biedt aan de hand van TjongTalent klassen muziek aan op de scholen. In deze gemeente is een combinatie functionaris actief, in dienst bij Ateliers Majeur. VO waar muziek in het curriculum is opgenomen: CSG Bornego, Heerenveen, OSG Seven wolden, Heerenveen, Nordwin College, Heerenveen.
BUITENSCHOOLS
Financieel door gemeente gesteund CVK: Ateliers Majeur (lessen, workshops, samenspel en cursussen muziek). Privé muziekscholen en zzp collectieven: Cornemuses Jolipipe, Oudehorne, Muziekcen trum De Speeldoos, Heerenveen en Zangschool Vocalliezz, Heerenveen. Fryske Blaasakademy met project MuzykFirus: workshops, quiz en muziektheater.
TALENTONTWIKKELING
Stichting Friesland Pop heeft talentontwikkeling als haar belangrijkste doelstelling, met het vizier op het voortgezet onderwijs is Talentstage georganiseerd op de OSG Sevenwolden in Heerenveen. Zie bijlage 4 ‘Talentontwikkeling’.
KOLLUMERLAND
BINNEN SC H 00 LS
In het kader van KEKI i.s.m. Cultuurcentrum De Wâldsang: 1. Lessen AMV (Algemene Muzikale Vorming). 2. Lessen IMV (Instrumentale Muzikale Vorming): leerorkest. 3. Kennismakingsactiviteiten. 4. Coördinatie en ontwikkeling van netwerkbijeenkomsten. In deze gemeente is een combinatie functionaris actief op cultuurcentrum De Wâldsang. Aanbod vanuit Cultuurcentrum de Wâldsang; doorgaande leerlijn muziek onderwijs, AMV in groep 3 en 4, MV in groep 5, 6, 7 en 8, projectmatig werken in o.a. Frysk leerorkest.
BUITEN SCH 00 LS
Cultuurcentrum De Wâldsang (36 docenten) is actief in het buitenschoolse, maar wordt hiervoor niet financieel ondersteund door de gemeente. Hierdoor gelden in deze gemeente hogere tarieven.
TALEN TO NTW IK K E LI N G
Zie bijlage 4 ‘Talentontwikkeling’. KEU NSTWU RK
BIJLAGE 5
MUZYK YN ‘E MIENSKIP
LEEUWARDEN
BINNENSCHOOLS
Kunstkade brengt vraag- en aanbod op het gebied van kunst- en cultuureducatie in de ge meente Leeuwarden bij elkaar. Kunstkade beschikt over een team van 10 Cultuur Coaches. Dit team gaat verzorgt structureel cultuureducatie (waaronder ook muziekonderwijs) op alle basisscholen in Leeuwarden. In het kader van Cultuureducatie voor ieder kind vanuit Kunstkade: 1. Het beleidsplan en de doorgaande leerlijn. 2. Scholing en coaching van leerkrachten en educatief medewerkers. Verdieping samenwerkingsverbanden. 3. VO waar muziek in het curriculum is opgenomen: Chr. Gymnasium Beyers Naudé, Leeuwar den, CSG Comenius Marienburg, Leeuwarden, OSG Sevenwolden, Grou/Akkrum, Piter Je II es, Lee uwa rd en.
BUITENSCHOOLS
Kunstkade Privé muziekscholen en zzp collectieven in Leeuwarden (een greep): Doedab-de Boer en Beukema, Drumschool De Vries, Dynamiek, coaching en muziek Leeuwarden, Gitaarschool Friesland Leeuwarden, Leeuwarder gitaarschool, The Percussion Factory, World Rhytm Club, Zangles in Friesland en Drumschool Valkenburg in Wergea.
TALENTONTWIKKELING
Talentakademie Frysk Jeugdorkest in Leeuwarden. Stichting Friesland Pop heeft talentontwikkeling als haar belangrijkste doelstelling, met het vizier op het Voortgezet onderwijs en hoger beroepsonderwijs is Talentstage georganiseerd op de Noordelijke Hogeschool in Leeuwarden. Voor meer informatie m.b.t.Friesland Pop! Talentstage zie bijlage talentopleidingen.
LEEUWARDERADEEL
BINNENSCHOOLS
In het kader van KEK! i.s.m. Muzarthe: 1. Kennismakingsactiviteiten op cultuurscholen door lokale aanbieders, waaronder muziek. 2. Coördinatie en ontwikkeling van netwerkbijeenkomsten. Daarnaast is er een Onderwijs Platform, gecoördineerd door de gemeente.
BUITENSCHOOLS
Privé muziekscholen en zzp collectieven: Ridzert Beetstra Muziek, Stiens.
TALENTONTWIKKELING
Zie bijlage 4 ‘Talentontwikkeling’.
KEU NS’WU RK
BIJLAGE S
MUZYK YN ‘E MIENSKIP
LITTENSERADEEL
-
—,
BINNENSCHOOLS
Rytmiek verzorgd in de gemeente Littenseradeel een cultuurmenu voor alle scholen. Muziek maakt onderdeel uit van het cultuurmenu. In het kader van KEK! i.s.m. Akte2. 1. Ontwikkeling van “De Loep” refiectie-instrument. 2. Verdiepingstrajecten voor muziek, beeldend en erfgoed. 3. Ontwikkeling cultuurscholen. Nieuw particulier initiatief: muzikaal project M0SK (Muzyk op Skoalle), binnenschools en buitenschools.
BUITEN SCHOOLS
Privé muziekscholen en zzp collectieven: Dans&Muziekschool Enequist, Boazum. Financieel door gemeente gesteund CVK: CVK Rytmiek (lessen, workshops, samenspel en cursussen muziek).
TALENTONTWIKKELING
Zie bijlage 4 ‘Talentontwikkeling’.
MENAMERADIEL
BINNENSCHOOLS
In het kader van KEK! i.s.m. Muzarthe: 1. Kennismakingsactiviteiten op cultuurscholen door lokale aanbieders, waaronder muziek. 2. Coördinatie en ontwikkeling van netwerkbijeenkomsten. De Muziekfederatie is hier heel actief zowel binnen als buiten de school.
BUITENSCHOOLS
Privé muziekscholen en zzp collectieven: Muziekhuis De Zangbodem, Menaam. De Muziekfederatie is actief zowel binnen als buiten de school. Fryske Blaasakademy met project MuzykFirus: workshops, quiz en muziektheater.
TALENTONTWIKKELING
Zie bijlage 4 ‘Talentontwikkeling’.
KEU NSTWU RK
BIJLAGE 5
MUZYK VN ‘E MIENSKIP
OOSTSTELLINGWERF
BINNENSCHOOLS
In het kader van KEK! i.s.m. Bibliotheek Zuid Oost Friesland: 1. Kennismakingsactiviteiten kunst en erfgoed. 2. Bijeenkomsten voor het cultuurpanel. 3. Ontwikkelen leerlijn erfgoed onderwijs. Via Kunst&COO aanbod van muzieklessen van groep 1 t/m 8. Scholen kunnen kiezen uit 13 programma’s zodat aansluiting bij schoolbeleid mogelijk is. Het Christelijk onderwijs de Tjongerwerven (Ooststellingwerf, Weststellingwerf, Heerenveen) biedt aan de hand van TjongTalent klassen muziek aan op de scholen. VO waar muziek in het curriculum is opgenomen: CSG Liudger, Waskemeer en Stellingwerf College, Oosterwolde.
BUITENSCHOOLS
Financieel door gemeente gesteund CVK: Kunst&COO, Oosterwolde (lessen, workshops, samenspel en cursussen muziek). Fryske Blaasakademy met project MuzykFirus: workshops, quiz en muziektheater.
TALENTONTWIKKELING
Zie bijlage 4 ‘Talentontwikkeling’.
OPSTERLAND
i: BINNEN SC H 00 LS
Via Ateliers Majeur wordt in de gemeente Opsterland al meer dan 30 jaar Instrumentale Muzikale Vorming (IMV) op de basisscholen gegeven. Door het IMV komen alle basis schoolleerlingen van de groepen 5 en 6 in aanraking met muziek en muziekinstrumenten. In het kader van KEK! i.s.m. Ateliers Majeur: 1. Cultuureducatieve activiteiten, lessen en workshops, waaronder muziek. 2. Kwaliteitsimpuls curriculum in Opsterland. VO waar muziek in het curriculum is opgenomen: Burgemeester Harmsmaschool, Gorredijk.
BUITENSCHOOLS
Financieel door gemeente gesteund CVK: Ateliers Majeur (lessen, workshops, samenspel en cursussen muziek). Privé muziekscholen en zzp collectieven: Ars Musica, Hemrik, Stichting Fryske Blaasakademy en lerarencollectief Muziekbende.
TALEN TO NTW IK K E LI N G
Zie bijlage 4 ‘Talentontwikkeling’.
KEU NSWU RK
BIJLAGE 5
MUZYK VN ‘E MIENSKIP
SCHIERMONNIKOOG
BINNENSCHOOLS
Opus 3 is actief met het brengen van programma’s naar de scholen. Er wordt gewerkt aan een grote voorraad instrumenten, zodat scholen in de toekomst ook kunnen kiezen voor instrumentaal onderwijs. In het kader van KEKl i.s.m. Opus3: Kennismakingsactiviteiten op cultuurscholen door lokale aanbieders, waaronder 1. muziek. Coördinatie en ontwikkeling van netwerkbijeenkomsten. 2.
BUITENSCHOOLS
Een docent van Opus3 geeft lokaal muzieklessen op meerdere instrumenten.
TALENTONTWIKKELING
Zie bijlage 4 ‘Talentontwikkeling’.
J
rd’
i
SMALLINGERLAND
.,
•
BINNENSCHOOLS
In het kader van KEKl i.s.m. De Lawei: De Galerij en de Lawei. 1. Muziekproject en talentherkenning: De Meldij en De Lawei. 2. Museumproject Decor in Stijl, Museum Drachten. 3. Schrijfproject Beleefbibliotheek. 4. In het kader van KEKI biedt de Lawei, samen met de Bibliotheek en het museum, Jij in de Lawei aan. Het project Zin(g) in Muziek wordt op 8 scholen uitgevoerd. In dit project krijgen de leerlingen gedurende een periode les, waarna ze in een optreden op het podium van de Lawei mee kunnen spelen; Jij in de Lawei. —
VO waar muziek in het curriculum is opgenomen: CSG Liudger, Drachten en OSG Singelland, Drachten. BUITENSCHOOLS
Privé muziekscholen en zzp collectieven: De Coöperatie Kunstzinnige Vorming De Meldij biedt lessen muziek, theater en beeldend aan. Muziek Compleet, Drachten en Voice Art, Opeinde.
TALEN TON TW IK K E LI N G
Privé muziekschool: Ferwerda Academie in Drachten biedt muzieklessen aan voor toptalent. Zie bijlage 4 ‘Talentontwikkeling’.
KEU NS’WU RK
BIJLAGE 5
MUZYK YN ‘E MIENSKIP
SUDWEST-FRYSLAN
BINNENSCHOOLS
Akte2 verzorgt in de gemeente Sûdwest-Fryslân een cultuurmenu voor alle scholen. Muziek maakt onderdeel uit van het cultuurmenu. In het kader van KEK! i.s.m. Akte2: Ontwikkeling van “De Loep” refiectie-instrument. 1. 2. Verdiepingstrajecten voor muziek, beeldend en erfgoed. Ontwikkeling cultuurscholen. 3. Op een aantal scholen zijn in het kader van de KEK! regeling, muziekprojecten gerealiseerd onder de titel Muziek is te KEK. In tien weken wordt de basis van een schoolorkest ontwik keld. Uiteindelijk wordt toegewerkt naar een concert in de tiende week. In deze gemeente is een cultuurcoach actief, in dienst bij Cultuur Kwartier Sneek. VO waar muziek in het curriculum is opgenomen: CSG Bogerman, Sneek, CSG Bogerman, Koudum, CSG Bogerman, Wommels, Marne College, Bolsward, RSG Magister Alvinus ,Sneek, De Diken, Sneek.
BUITENSCHOOLS
Financieel door gemeente gesteund CVK: Atrium (40 docenten) (lessen, workshops, samenspel en cursussen muziek). Privé muziekscholen en zzp collectieven: Praktijk voor Stem en Zang Margo Konings, Makkum. Fryske Blaasakademy met project Muzykfirus: workshops, quiz en muziektheater.
TALEN TO NTW 1 KK E LI N G
Vak M, Atrium, Sneek. Stichting Friesland Pop heeft talentontwikkeling als haar belangrijkste doelstelling, met het vizier op het voortgezet onderwijs is Talentstage georganiseerd op het Marne College in Bolsward. Zie bijlage 4 ‘Talentontwikkeling’.
TERSCHELLING
BINNEN SC HOC LS
In het kader van KEK! i.s.m. Keunstwurk 1. Kennismakingsactiviteiten voor scholen, waaronder muziek. 2. Ontwikkeling leerlijnen muziek/drama/dans.
BUITEN SC HOC LS
Financieel door gemeente gesteund: Stichting Muziek Onderwijs Terschelling (SMOT).
TALENTONTWIKKELING
Zie bijlage 4 ‘Talentontwikkeling’.
KEU NSTWURK
BIJLAGE 5
MUZYK VN ‘E MIENSKIP
1
TYTSJERKSTERADIEL
P1....
BINNEN SCHOO LS
In het kader van KEKI i.s.m. Cultuurcentrum De Wâldsang: 1. Lessen AMV (Algemene Muzikale Vorming). 2. Lessen IMV (Instrumentale Muzikale Vorming): leerorkest. 3. Kennismakingsactiviteiten. 4. Coördinatie en ontwikkeling van netwerkbijeenkomsten. Aanbod vanuit Cultuurcentrum de Wâldsang; doorgaande leerlijn muziek onderwijs, AMV in groep 3 en 4, IMV in groep 5, 6, 7 en 8, projectmatig werken in o.a. Frysk leerorkest. In deze gemeente is een combinatie functionaris actief op cultuurcentrum De Wâldsang. VO waar muziek in het curriculum is opgenomen: CSG Liudger, Burgum.
BUITENSCHOOLS
Financieel door gemeente gesteunde ZZP docenten/collectieven: Cultuurcentrum De Wâldsang (36 docenten) (lessen, workshops, samenspel en cursussen muziek).
TALENTONTWIKKELING
Zie bijlage 4 ‘Talentontwikkeling’.
VLIELAND
BINNENSCHOOLS
In het kader van KEKI i.s.m. Keunstwurk: 1. Kennismakingsactiviteiten voor scholen. 2. Ontwikkeling leerlijnen muziek/drama/dans.
BU ITENSCHOOLS
Stichting Muziekonderwijs Vlieland/Nils Koster.
TA LE N TO NT W IK KE LING
Zie bijlage4 ‘Talentontwikkeling’.
K E U N S TW U R K
BIJLAGE 5
MUZYK YN ‘E MIENSKIP
1 In de gemeente Weststellingwerf gaat € 30 per jaar, per leerling naar de basisscholen om te besteden aan een doorlopende leerlijn muziekonderwijs. Het geld mag allen besteed worden aan activiteiten voor kinderen in de klas. Schoolbesturen hebben een convenant afgesloten met elkaar waarin de coördinatie van deze gelden is geregeld in de vorm van bovenschoolse ICC-er. Iedere school heeft een eigen plan van aanpak en werkt samen met een muziekaanbieder naar keuze.
BINNEN SC HO 0 LS
In het kader van KEKl i.s.m. Bibliotheek Zuid Oost Friesland: 1. Kennismakingsactiviteiten kunst en erfgoed. 2. Bijeenkomsten voor het cultuurpanel. 3. Ontwikkelen leerlijn erfgoed onderwijs. Doorlopende leerlijn muziek onderwijs Het Christelijk onderwijs de Tjongerwerven biedt aan de hand van Tjonglalent klassen, muziek aan op de scholen. VO waar muziek in het curriculum is opgenomen: Linde College, Wolvega. In Wolvega kan door een gemeentelijke subsidie het Linde College ieder jaar het project Opus M geven. Opus M is een nieuwe invulling van het vak muziek. Een week lang worden alle eerstejaars leerlingen ondergedompeld in muziek. De projectweek bestaat uit drie onderdelen: orkest, muzikale oriëntatie en een avondprogramma met concerten. Na deze week kunnen de leerlingen kiezen of ze muzieklessen willen volgen.
BUITENSCHOOLS
Kunst&COO is actief, zonder financiële steun van de gemeente (lessen, workshops, samen spel en cursussen muziek). Fryske Blaasakademy met project MuzykFirus: workshops, quiz en muziektheater en lessen Hafabra.
TALE NTO NTW IK K E LI N G
Zie bijlage 4 ‘Talentontwikkeling’.
KEU NSTWU RK
BIJLAGE 5
MUZYK VN ‘E MIENSKIP
/
r
BIJLAGE 6
BESCHRIJVINGEN TALENTENPROGRAM MA’S
TALENTONTWKKELINGSPROGRAM MA’S In Fryslân zijn er verschillende talentontwikkelingsprogramma’s. We noemen ze hieronder en lichten ze nader toe. FERWERDA ACADEMIE, DRACHTEN De Ferwerda Academie is in 2005 te Drachten opgericht door Rein Albert Ferwerda als voort zetting en uitbreiding van de Jong Talentenklas van het centrum voor de kunsten Meldij te Drachten. Het individueel gericht onderwijs van de Academie kenmerkt zich door een samen hangend geheel van algemene vakken zodanig inhoudelijk te verbinden met het hoofdvak dat deze vakken door de leerling als noodzakelijk en betekenisvol wordt ervaren. Opvallend veel leerlingen vinden mede op basis van dit onderwijs hun weg naar de toelating tot muziekvakonderwijs in Nederland en daarbuiten. Naast deze talentenklas, met onderwijs mede gericht op mogelijke toelating tot muziekvakonderwijs, kent de Academie een piano-opleiding voor goed gemotiveerde beginnende en gevorderde leerlingen zonder koppeling aan doorstro ming rnuziekvakonderwijs. Ook dit onderwijs kenmerkt zich door een samenhangend geheel van Algemene Vakken. FRYSKJEUGDORKESTAKADEMY, LEEUWARDEN Het Frysk Jeugdorkest bestaat uit een groep jonge enthousiaste amateur-muzikanten. Het orkest heeft een symfonische bezetting van tegen de zestig leden. Het orkest heeft een eigen opleidingstraject met daarin een vioolklas, een celloklas, een strijkerskias en een blazersklas. VAK M, ATRIUM SNEEK Het Kunstencentrum Atrium richt zich met Vak M op getalenteerde leerlingen. Er zijn extra theorielessen, bandlessen en hoofdvaklessen.
K E UN S’W U RK
MUZYK YN E MIENSKIP
FULKAAN, KEUNSTWURK fulkaan biedt nieuwe kansen voor jonge Friese musici. Doel is om talent te stimuleren en te ontwikkelen. Dat gebeurt met verschillende projecten op allerlei gebieden. In een periode van een aantal weken of maanden wordt er een orkest of atelier/ensemble samengesteld, dat onder leiding van een gastdirigent of diverse inspirerende muzikanten iets moois gaat neer zetten. De periode wordt afgesloten met één of meerdere concerten of een optreden op een Fries muziekfestival. De eerste projecten zijn inmiddels opgezet, jonge musici kunnen zich hier voor opgeven of auditie voor doen. Met fulkaan wil Keunstwurk jonge musici op elk niveau kansen geven om muziektalent op een nieuwe manier verder te ontplooien. FRIESLAND POP, TALENTONTWIKKELING EN POPMUZIEKONDERWIJS Stichting Friesland Pop heeft talentontwikkeling als haar belangrijkste doelstelling. Deze doelstelling wordt op verschillende manieren bereikt. Friesland Pop is bijvoorbeeld: kennisen adviescentrum, projectinitiator en uitgever. De stichting houdt zich onder andere bezig met het ontwikkelen, ondersteunen en promoten van talentvolle Friese bands, acts en andere personen en initiatieven die zich bewegen in de popcultuur; door de hele provincie. Friesland Pop heeft door de jaren heen een heel traject ontwikkeld voor beginnende Friese popacts. Beginnend met de Kleine Prijs van Fryslân en Sunday Sessions naar Freeze en Talentstages en uiteindelijk Eurosonic. Een keten van plekken en momenten waarin beginnende tot gevorderden hun talent kunnen etaleren of ontwikkelen. Met name de Talentstages, de Kleine Prijs en de Sunday Sessions zijn voor beginnende muzikanten ideale plekken om zich te pre senteren, feedback te krijgen en te netwerken met mede-muzikanten. Deze projecten vinden door de hele provincie en in bijna alle gemeentes plaats. Met de Talentstages wordt aangeslo ten bij bestaande festivals en evenementen (Oerol, Befrijdingsfestival Fryslân, Noordelijk Film Festival Leeuwarden, Fries Straatfestival, Op ‘e Sjouwer Joure, Farmfest, Kimswerder Merke, Simmerdeis, Harlingen Swingt, Big Taste, Motel Mozaïque, Popcity Drachten e.v.a.). Maar het vizier richt zich ook op de middelbare scholen: popcultuur leeft enorm onder de jongeren. Vandaar dat een concert/showcase op school heel wat los maakt. De zintuigelijke beleving en de ervaring is zowel voor band als publiek een ontspannen/inspirerende ervaring. Scholen die al een Talentstage organiseerden: Marne College, Bolsward, Lauwers College, Buitenpost, Maritieme Academie, Harlingen, Noordelijke Hogeschool, Leeuwarden en OSG Sevenwolden, Heerenveen. De lacune die er nog ligt is de ontwikkeling van de echt jonge talenten. Op het gebied van poponderwijs aan de (muziek)scholen is het in Fryslân zeer divers geregeld. Feit is dat ge structureerd poponderwijs voor kinderen en jongeren ook in onze provincie nog niet goed geregeld is en dat er vooral door jonge kinderen nog (te) weinig samen gespeeld wordt. Friesland Pop wil hier samen met de gemeenten in eerste instantie vooral in praktische zin graag inhoud aan geven door ontwikkelen van een aantal workshop-pilots gericht op groepen 7 en S uit het basisonderwijs. Deze zullen met name inhoudelijk gericht zijn op samenspe len, waarbij cross-over tussen disciplines niet geschuwd wordt. Belangrijk is hierbij om ook follow-up voor de deelnemers te realiseren als ze zijn overgegaan naar de eerste jaren van het voortgezet onderwijs, om de ontwikkelingslijn niet meteen weer af te breken. De workshops kunnen bijvoorbeeld ingevuld worden door middel van het inzetten van band coaches die bekwaam zijn in het werken met kinderen. Via specifieke workshops op scholen en/of culturele instellingen wordt vervolgens toegewerkt naar een provincie-brede presenta tie (eventueel contest), waarna aansluiting met bestaande trajecten van Friesland Pop (Kleine Prijs/Popsport/Sunday Sessions) en anderen (Kunstbende) gemakkelijker wordt gemaakt. Een ander punt is om muziek als volwaardig onderdeel van het lesprogramma in het primair onderwijs terug te brengen. Verbinding met andere culturele disciplines is hier een geschikt middel om te zorgen voor de realisatie hiervan, waarbij de hierdoor ontstane innovatie en verbreding van het Friese culturele palet niet onbelangrijk zijn in het perspectief van Culturele Hoofdstad 2018.
KEUNS’WURK
MUZYKYN ‘EMIENSKIP
VOOROPLEIDING CONSERVATORIUM Het Prins Claus Conservatorium vindt het belangrijk om jonge getalenteerde musici te bege leiden en te stimuleren. Daarom is er de Vooropleiding en de Jong Talentklas ingericht, waar je de kans krijgt om je talent maximaal te ontwikkelen. Alle opleidingen aan het Prins Claus Conservatorium beginnen met een toelatingsexamen. De Vooropleiding en de Jong Talentklas bieden je de kans om je te oriënteren op de bacheloropleiding en het vak van musicus. Daarnaast is het een goede voorbereiding op het toelatingsexamen voor het eerste jaar van de bacheloropleiding. Daarnaast zijn er diverse podia, popcollectieven en festivals die veel aandacht besteden aan het programmeren en begeleiden van jong talent. Vooral de festivals kenmerken zich als een samengebalde, kenmerkende programmering, die aanvullend is op het reguliere podiumaan bod en op die manier de publieksaandacht concentreert. Festivals zijn in er Fryslân in alle maten en soorten: groot, klein, breed of specialistisch geprogrammeerd, gebonden aan een muziekgenre of thematisch opgezet, nationaal en internationaal zoals, Festival Oranjewoud, Into the Great Wide Open, Oerol, Welcome to the Village, Explore the North, City Proms en de poppodia Neushoorn, Bolwerk, Iduna en het productiehuis Popfabryk.
KEUNSTWURK
MUZYKYN ‘E MIENSKIP
/
r
BIJLAGE 7
MUZIEKBEOEFENING IN DE VRIJE TIJD ALS AMATEURKUNST
KOREN 1 1 1 1 1 1 1 1 4
1 4 1 .4 1 1 .4 4 1
schoolkoor jongeren-/kinderkoor popkoor barbershop close harmony gemengd koor gospel kamerkoor kerkkoor/cantorij mannenkoor muziektheater (opera/operette/musical) oratoriumkoor shanty smartlappen vocaal ensemble vrouwenkoor ouderenkoor totaal
8 7 23 1 4 178 47 18 42 37 7 8 60 3 21 48 3 504
MUZIEKVERENIGINGEN Muziekverenigingen mci. twirl/majorette/colorguard Muziekverenigingen excl. twiri/majorette/colorguard Muziekverenigingen alleen twiri/majorette/colorguard 1 Muziekvereniging accordeon 1 Muziekvereniging bigband 1 Muziekvereniging blaaskapel 1 Muziekvereniging brassband 1 Muziekvereniging drum-/mallet-/showband 1 Muziekvereniging dweilorkest 1 Muziekvereniging ensemble koper/hout 4 Muziekvereniging fanfare 1 Muziekvereniging harmonieorkest 4 Muziekvereniging strijk-/symfonieorkest en —ensembles —
—
—
—
—
—
—
—
—
—
KEU NSVWURK
BIJLAGE 7
MUZYK YN E MIENSKIP
273 266 32 4 12 4 52 45 11 11 108 27 12
o R K E ST E N .4 .4 4 4 4 4 4 4 4 4
Noord Nederlands Harmonie Orkest Frysk Fanfare Orkest Noordpoolorkest Fries Jeugd Orkest (symfonie) Frysk Jeugd Fanfare Orkest Frysk Harmony Orkest Brassband Eryslân 50+ Fries Senioren Orkest (fanfare) Symfonisch Harmonieorkest Fryslân Harmonie 2002 Gerrit Heeringa orkest (brassband)
CON COU RSEN 4 Prinses Christina Concours .4 De Klank fan Fryslân 4 Concoursen Organisatie van Muziekverenigingen in Fryslân OME: —
4 4 4 4 4 4
concert-, mars-/podiumconcours SMP (show, mars en percussie), solistenconcours, wed strijden majorette/twirl/colorguard Kleine Prijs van Fryslân Open Nederlandse Fanfare Kampioenschappen Open Nederlandse Harmonie Kampioenschappen (miv. 2016) Concours Bond van Zangkoren in Friesland Spijkerpakkenfestival Surventobrass
FESTIVALS 4 Oranjewoudfestival 4 Into the great wide open 4 Welcome tot he village Kamermuziekfestival Schiermonnikoog Peter de Grote Festival Festivals van de muziek- en zangfederaties Fries Straatfestival Oerol Freeze festival Heechspanning Bevrijdingsfestival Aaipop Dokkum Open Air VERS festival Festival voor Jong Talent Schiermonnikoog House in Harmony lrish Music Festival (Ameland) Wâldrock City Jazz Lindefestival Uitfesfival(s) Psy-fi Popcity Simmerdeis CityProms IntotheGrave Explore the North
4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4
KEU N STWU RK
BIJLAGE 7
MUZYK YN ‘E MIENSKIP
OVERIGE 1 Kunstbende 1 Popronde
POPPODIA 1 4 4 1
Bolwerk Iduna Neushoorn Mlx
Sneek Drachten Leeuwarden Wolvega
PRODUCTIEHUIS POPMUZIEK 1 Popfabryk
Leeuwarden
MUZIEKDOCENTEN/DIRIGENTEN 4 1 1 1 1 1 1
1 1 4 1
1 4 4 1 1 1 1 1 1 1 1
1 1 1 1
KEU NSVWU RK
Docent accordeon Docent amv Docent blokfluit Docent doedelzak Docent dwarsfluit Docent fagot Docent gitaar Docent harmonica Docent harp Docent hobo Docent klarinet Docent koper Docent podiumpresentatie/koorregie Docent saxofoon Docent slagwerk Docent strijkinstrumtenten Docent toetsen (piano, keyboard, orgel) Docent trekzak Docent zang Instructeur drumband etc. Docent majorette/twirl Docent colorguard Dirigent bigband Dirigent hafabra Dirigent koor Dirigent symfonieorkest
BIJLAGE 7
MUZYK YN ‘E MIENSKIP
17 58 19 1 32 3 58 1 4 8 22 79 4 34 41 42 104 2 61 6 42 10 6 180 315 4
BIJLAGE 8 KOEPELS EN ONDERSTEUNING
KOEPELS 4 Organisatie van Muziekverenigingen in Fryslân (SAMO is in 2015 opgegaan in de OMF) 4 Samenwerkingsverband Korenorganisaties in Friesland (SAKO) 1 Friese Jazz Federatie.
MUZIEKFEDERATIES 1 1 1 1 1 1 1 1 1
1 1
4 .4
Federatie van Muziek- en Zangverenigingen Achtkarspelen Federatie van Koren en Korpsen Het Bildt Federatie van Muziek- en Zangverenigingen Dantumadeel Federatie van Muziekverenigingen Dongeradeel-Oost Musykfederaasje West Dongeradiel Federatie Ferwerderadiel Federatie van Muziekverenigingen in de gemeente Heerenveen Federatie van Muziekverenigingen Kollumerland ca Stichting Federatie voor Muziekverenigingen in Menameradiel Federatie van Opsterlandse Muziekverenigingen Federatie Muziekverenigingen Ooststellingwerf Federatie van Muziek- en Zangverenigingen in Stdwest-Fryslân (Femuza) Federatie van Muziekverenigingen en Drumbands in
Tytsjerksteradiel
Achtkarspelen Het Bildt Dantumadiel Dongeradeel Dongeradeel Ferwerderadiel Heerenveen Kollumerland Men a meradi ei Opsterland Ooststeilingwerf SLdwest-FrysIân
Tytsjerksteradiei
ZANG FEDERATIES 4 .4 4 1 .4 1
1 1 4 KEU NSTWU RK
BIJLAGE 8
Federatie van Muziek- en Zangverenigingen Achtkarspelen Federatie van Koren en Korpsen Het Bildt Federatie van Muziek- en Zangverenigingen Dantumadeel Korenplein De Friese Meren (= nog geen federatie) Federatie van Zangverenigingen in Dongeradeel Federatie van Zangverenigingen Heerenveen e.o. Federatie van Opsterlandse Zangverenigingen Federatie van Muziek- en Zangverenigingen in Sidwest-FrysIân (Femuza) Federatie van Zangverenigingen Tytsjerksteradiel MUZYK VN ‘E MIENSKIP
Achtkarspelen Het Blidt Dantumadiel De Fryske Marren Dongeradeel Heerenveen Opsterland Sûdwest-Fryslân Tytsjerksteradiel
MUZIEK- EN KORENBONDEN PROVINCIAAL 1 1 1 1 1 1 1
Bond van Zangkoren in Friesland Diocesane Sint-Gregoriusvereniging, bisdom Groningen-Leeuwarden Huismuziek Friesland Koninklijke Christelijke Zangersbond Regio Noord Organisatie van Muziekverenigingen in Fryslân SAKO Fryslân Stichting Friese Jazz Federatie -
MUZIEK- EN KORENBONDEN LANDELIJK 1 1 1 .4 1 1 1 1 1 1 4 1 1 1 1 1
1 1 1 1 1
World Music Contest Kerkrade Bond van Christelijk Gereformeerde Zangverenigingen in Nederland BOOG-Nederland BUMASTEMRA International Shanty and Seasong Association (ISSA) Koninklijke Bond van Zang- en Oratoriumverenigingen in Nederland Nederlands Pijpersgilde Nederlands Verbond van Mandoline Orkesten Nederlandse Sint-Gregoriusvereniging Nederlandse Toonkunstenaarsbond NOVAM Vereniging Toonkunst Nederland Bond van Christelijk Gereformeerde Zangver. in Nederland, distr. Noord-Nederland Federatie van Amateur Symfonie- en Strijkorkesten (FASO) Gehrels Muziekeducatie Holland Harmony Dutch Association of Barbershop Singers Huismuziek Koninklijke Christelijke Zangersbond Vereniging Leraren Schoolmuziek Stichting Draailier en Doedelzak Stichting Flutonicon -
PROVINCIALE STEUNFUNCTIES 1 Keunstwurk (cultuureducatie, amateurkunst, professionele kunsten) 1 Friesland Pop (popmuziek in de volle breedte)
KEU NS’WU RK
BIJLAGE 8
MUZYK YN ‘E MIENSKIP
