117de jaargang nov. - dec tweemaandelijks tijdschrift voor de beweging rond Don Bosco Kantoor van afgifte: 3000 Leuven mail P209042

Vlaanderen 117de jaargang | nov. - dec. 2013 | tweemaandelijks tijdschrift voor de beweging rond Don Bosco | Kantoor van afgifte: 3000 Leuven mail | P209042

6

Kringloop



Hoofdredacteur

Steven Pinnoo

Adviesraad

R. Burggraeve H. Cauwenberghs A. De Cocker M. Den Haerynck D. Deraeve E. De Ridder E. Haelvoet B. Hoogwijs D. Schoofs F. Vanspauwen S. Veulemans

Een salesiaanse Een

kijk



op de wereld op de salesiaanse wereld

inhoud

Ingeblikt

3

Een droom voor alle tijden

4

Diamanten laten schitteren (Marc Baus)

6

Gods kringloop

8

Een hoofd en hart vol Afrika

9

Eindredactie en redactieadres

Mark Den Haerynck Stationsstraat 87 3150 Haacht [email protected]

Adreswijziging

Don Bosco Vlaanderen Fr. Gaystraat 129 1150 Brussel [email protected]

Verantwoordelijke uitgever

Mark Tips, provinciaal Fr. Gaystraat 129 1150 Brussel [email protected]

Lay-out en druk

Drukkerij Van der Poorten nv Kessel-Lo De bijdragen verschijnen onder de verantwoordelijkheid van de auteur. Uw persoonlijke gegevens zijn voor u ter inzage. Ze worden nooit aan derden doorgegeven en dienen enkel voor de verzending van Don Bosco Vlaanderen. In Vlaanderen: www.donbosco.be www.zustersvandonbosco.be In de wereld: www.sdb.org www.cgfmanet.org Don Bosco Vlaanderen is een gratis blad. Giften zijn daarom steeds welkom op het onderstaande adres en rekeningnummer, met vermelding van ‘Don Bosco Vlaanderen’: Don Bosco Centrale vzw Fr. Gaystraat 129 1150 Brussel Tel. 02 771 21 00 IBAN: BE27 4272 1008 4573 BIC: KREDBEBB

Citaat

10

De externe salesianen

11

Genegen.be

12

Angst voor de groep – over sociale angststoornissen

14

Voorleesbeesten

16

De spirituele ervaring van Don Bosco

17

Eindelijk weer een beetje rust (Huize ‘Mensa’)

18

De Boekenplank

20

Forum Salesiano in Valdocco

21

Een lange, hete zomer

22

Ruggespraak

24

Foto voorpagina: Eindredactie

Tekst: Steven Pinnoo Foto: Eindredactie

| INGEBLIKT

Kringloop

Iedere mama kan ervan meespreken: er bestaat een zekere leeftijd waarop stopcontacten een bijzondere maar gevaarlijke aantrekkingskracht uitoefenen op haar kleintjes. Tegelijk vormen ze dan een uitdaging voor de ouders om een en ander af te dekken, en hun peuter zelfs dan nog goed in het oog te houden. Want anders dan hun ukkepuk weten zij wél wat er gebeurt als de kring tussen de twee tegengestelde polen gesloten wordt… Toch hebben ze die stopcontacten nodig om energie in huis te krijgen. De spanning tussen twee polen is iets waar een kind mee moet leren omgaan, en niet alleen bij stopcontacten: het zal nog versteld staan van hoe vaak het ermee te maken krijgt. Heel de natuur is niets anders dan een voortdurende kringloop tussen kille en warme seizoenen, voor- en najaar, jager en prooi, leven en dood. De graankorrel sterft om nieuw leven voort te brengen… Nergens kan dynamiek en levenskracht ontstaan tenzij vanuit die spanning tussen uitersten.

In deze maanden mogen we ook in onze Don Boscobeweging stilstaan bij deze kringloop, leren omgaan met de spanning. We vieren Allerzielen én Kerstmis: we willen onze overledenen herdenken en enkele weken later al opgaan in de verwachting van nieuw leven – van hét Leven, de mensgeworden God van leven. Zonder de ogen te sluiten voor het lijden en de rouw in de wereld willen wij zoals Don Bosco steeds weer openstaan voor nieuw leven, voor nieuwe groeikansen, voor een nieuwe dynamiek. Want ook Giovanni Bosco heeft, zoals vele anderen, zijn ware roeping pas ontdekt vanuit een contrastervaring, vanuit de confrontatie met de ellende en de noden van zijn jongeren. Laten wij in zijn spoor in heel onze werking en al onze instellingen ook ‘de kring sluiten’, en vanuit een energierijke spanning samenwerken zodat nieuw leven geboren kan worden in ons hart, in onze jongeren, in de kring waarin wij leven en werken. Don Bosco Vlaanderen schenkt je deze wens voor een heel gelukkig Kerstfeest en een bruisend nieuw jaar!

3

DON BOSCO, EN NU? | Tekst: Bart Decancq Foto's: Copyright 2004 Lux Vide, eindredactie Vandaag Don Bosco zijn Het jaar 1883, Giovanni Bosco is 68 jaar. Dankzij een ijzersterke wil trekt hij – ondanks zijn zwakke fysieke gezondheid – nog overal heen. Hij moet verschillende van zijn werken in Europa en ver daarbuiten blijven bezielen en de vraag van de paus om de kerk Sacro Cuore in Rome te bouwen, heeft hij niet naast zich kunnen neerleggen. Er zit niet anders op dan rond te reizen naar oude en nieuwe weldoeners en steeds opnieuw de vraag te stellen naar hulp. Intussen moeten zijn twee congregaties een structurele en juridische vorm krijgen en zit hij volop in de periode waarin hij zijn spirituele erfenis moet overbrengen voor de tijd die na hem komt.

Op tocht door Frankrijk Zijn tochten leiden hem naar Frankrijk, waar er wat meer economische zekerheid is dan in Italië. Op 31 januari vertrekt hij in de ochtend richting Frankrijk, hij doet er verschillende steden aan en spreekt de mensen toe in zijn eigen inspirerende stijl. In Lyon bezoekt hij abbé Boisard die een maand in Valdocco heeft verbleven en

in de Franse stad hetzelfde soort werk heeft opgezet. “De redding van de samenleving ligt in jullie handen,” zegt Don Bosco tot zijn toehoorders. “Als jullie die jongeren nu in de steek laten, zullen ze het later komen opeisen met een mes in de hand in plaats van de hoed die ze nu in hun handen houden.” Iedereen, katholiek of niet, moet zich het lot van deze jonge mensen aantrekken, verduidelijkt hij nadien aan een journalist. Hij reist door naar Parijs en van vrijdag 20 tot maandag 30 april ontvangt hij in de namiddag de ene bezoeker na de andere. Mensen van alle lagen van de bevolking komen langs, vragen een gebed, een zegen, vertellen over hun zorgen en angsten… Niet alleen de individuele bezoekers staan op het programma, men verwacht ook dat de priester uit Turijn voorgaat in religieuze bijeenkomsten en dat hij conferenties geeft op verschillende plaatsen. Men noteert wat Don Bosco doet, wat hij zegt en hoe hij de mensen nabij is. Een dame schrijft neer hoe de heilige man uit Turijn een beetje gebogen loopt en er mager uitziet, hoe hij heel traag stapt door

Een droom voor alle tijden

Ik ben jullie toegewijde vriend zolang God mij één levensdraad laat.

4

Wees toch allereerst bezorgd voor de opvoeding binnen het gezin: daar wordt de basis gelegd! de inspanningen die hem erg verzwakt hebben. In de kerk La Madeleine houdt hij een toespraak die heel wat weerklank krijgt. “Wij trekken ons het lot aan van de jeugd, en zoals één van jullie bisschoppen gezegd heeft: de samenleving zal goed zijn wanneer je aan de jeugd een goede opvoeding geeft!” Aansluitend vertelt Don Bosco hoe hij zich in het begin het lot van de verlaten jongeren heeft aangetrokken. Zij die ronddwaalden op de straten, de pleinen en die vroeg of laat in de gevangenis zouden terechtkomen. Met zijn talent om te vertellen weet hij de harten van zijn publiek te beroeren wanneer hij hen duidelijk maakt welke weg hij heeft afgelegd en hoe zijn werk voor de jeugd zich heeft ontwikkeld. Tijdens een andere samenkomst roept hij zijn toehoorders op om allereerst zorg te hebben voor de opvoeding binnen het gezin: daar wordt de basis gelegd!

op het feit dat zijn reizen politieke doeleinden zouden hebben in een land waar de katholieken in de verdrukking zitten. “Onze politiek is geen partijpolitiek,” zegt hij aan zijn oud-leerlingen, “onze politiek bestaat erin om het aantal vagebonden te verminderen, om de gevangenissen leeg te maken en goede burgers te vormen die een steun zijn voor de samenleving.”

Terug in Valdocco

Vurige bezieling in de herfst van het leven

Het is feest wanneer Don Bosco op 31 mei in Valdocco terugkeert. Men heeft een grote spandoek gemaakt: “Lieve Vader, Frankrijk eert je, Turijn houdt van jou!” Op een podium dat klaarstaat, richt hij kort enkele woorden tot zijn salesianen en jongens. Hij stelt ze gerust – ook al draagt hij zijn hoed op de Franse manier, hij is nog steeds dezelfde: “Ik ben nog steeds jullie toegewijde vriend zolang God mij één levensdraad laat.” Nadat hij de eucharistie gevierd heeft, spreekt hij ’s avonds de mannen van de medewerkersbeweging toe. Hij herneemt het thema dat hij in Frankrijk verschillende keren heeft besproken en roept hen op om mee te werken aan de opvoeding van de jongeren. Hij voegt eraan toe dat hun medewerking niet alleen gericht is op het ondersteunen van de salesiaanse werken: ook in de eigen familie, in de scholen en de parochies moeten zij zich inzetten voor de jeugd. Op het feest van 26 juni spreekt hij de oud-leerlingen toe en grijpt ook hier terug naar zijn ervaring in Frankrijk: “Zoals jullie weten, was ik onlangs in Parijs en hield ik vele toespraken in verschillende kerken om de zaak van onze werken te bepleiten. Laten we het maar rechtuit zeggen: het was om geld te vinden of beter om brood en soep te voorzien voor onze jongeren die nooit hun eetlust verliezen.” Don Bosco maakt ook een allusie

Tussen de zomer en de herfst van het jaar 1885 schrijft Don Bosco een reeks brieven aan zijn salesianen die in Amerika werken en dichterbij in Frankrijk en Spanje. Ook al heeft hij heel wat lichamelijke klachten, hij vertoont nog een uitzonderlijke levendigheid van geest en hart. Don Rua had vernomen dat er in een aantal scholen repressief werd opgetreden, in plaats van de preventieve aanpak die de kern moet vormen van de salesiaanse geest. Om Don Bosco niet te verontrusten, leek het Rua opportuun om hem niet op de hoogte te brengen. Maar vanuit Amerika brengt Don Cagliero de boodschap over. De reactie laat niet op zich wachten: met drie brieven maakt hij duidelijk dat hartelijkheid, redelijkheid en religie de basis zijn van de opvoedingsgemeenschap. “Ik zou zelf aan iedereen een preek, of beter een conferentie willen geven over de salesiaanse geest die de leidraad moet zijn voor elke actie, die elk gesprek moet bezielen,” schrijft hij. “De preventieve methode moet de onze zijn.” Hij spreekt geregeld over zijn leven dat naar het einde loopt, maar binnenin gloeit het vuur van de stichter en bezieler van een religieuze familie. De vurigheid om in dezelfde geest, bezield door dezelfde Geest toekomst te geven aan jonge mensen… toen en nu! 5

TE GAST | Tekst: Eric Haelvoet Foto's: Marc Baus, eindredactie DBV plaatst iets of iemand voor het voetlicht De afspraak maken met Marc Baus (° 1960, Sint-Lambrechts-Woluwe) toont al dadelijk dat hij een drukke opdracht heeft: de definitieve controle van zware aanpassingswerken aan de elektrische installaties in de school komt er aan, de doorlichting in november zal extra werk vragen (vooronderzoek reeds op 21 oktober), hij is net iets aan het regelen met een collega, er is nog een telefoongesprek… Maar on the record vertelt hij ronduit, deze man die al een halve eeuw met deze school verbonden is.

Groeiende verantwoordelijkheid Na zestien jaar lesgeven wordt hij technisch adviseur van de afdeling houtbewerking en nu is hij dertien jaar technisch adviseur-coördinator, zeg maar technisch directeur. In de loop van die dertien jaar zijn er meer controles gekomen, altijd weer nieuwe regelgevingen, deadline na deadline… Het is niet eenvoudiger geworden. Door deze taak mist hij het directe contact met de leerlingen. Hij ziet hen enkel voor de regeling van de stages of wanneer ze bepaalde opdrachten of werken uitvoeren binnen de school. Hij beleeft niet meer de succeservaringen van leerlingen door zijn inzet, hun capaciteiten zichtbaar zien worden in tastbare producten. Thuis heeft hij een fotoalbum van prachtige verwezenlijkingen, tot in privéwoningen toe. Het gevoel jonge mensen iets te kunnen meegeven voor het leven. Hen zelfstandig zien worden!

Diamanten la Lesgeven als roeping

Van buiten lijken velen

Het begon allemaal met zijn negen ruwe stenen, maar door jaar oudere broer, die hier leerde Don Bosco-aanpak ling was. Zo hoor je als kleine uk al gaat de diamant binnenin wat van die tweetalige VSO-school, schitteren. waar hij zelf als twaalfjarige naartoe komt. Hij kiest voor de houtbewerking, maar moet voor de laatste drie jaren naar Anderlecht, waar hij afstudeert in de A2 (nu TSO). Na twee jaar regentaat houtbewerking gaat hij aan de slag in een zeer goed bedrijf in Sterrebeek. Ervaring vindt hij van essentieel belang voor een technisch leraar. Na drie jaar telefoneert directeur Omer Bossuyt: ze hebben een leraar nodig, mede vanuit de optie om de derde graad houtbewerking in te richten. “Dat is mijn roeping!” Hij begint les te geven in het vierde jaar en groeit met deze leerlingen mee, jaar na jaar, bij de oprichting van die derde graad, tot en met het zevende jaar. Wat een tijd! 6

Twee zaken wegen vrij zwaar. Door deze taak als technisch directeur kan hij thuis niet zijn taken opnemen, zoals hij dat ten diepste wenst. Gelukkig dragen zijn vrouw en kinderen hem daarin. Ik zie een enorme waardering en dankbaarheid tegenover deze drie schatten van het thuisfront. Want meestal heeft hij nog heel wat huiswerk mee… Ook de verouderde gebouwen schreeuwen constant om aandacht en zorg. Het eindigt niet. “Dat zal wel zo blijven tot ik met pensioen ga…!”

De diamanten van Don Bosco Wat een school tot een Don Boscoschool maakt? Hij weet het nog goed, toen hij als twaalfjarige begon: hij voelde zich al snel goed, ja zelfs thuis. Hij werd opgevangen en juist daardoor kreeg hij – eindelijk – zin in studeren. Hij verwijst naar een uitspraak van Marek Chrzan, de regionale overste van de salesianen van Don Bosco voor Noord-Europa, die hier een paar jaar geleden op bezoek was. Hij noemde deze school een echte Don Boscoschool voor de leerlingen. Een deel zou anders doelloos op straat ronddolen. Er zijn zelfs dakloze

ten schitteren

jongeren bij (in het CDO). Don Bosco, dat is een eigen visie. Dat is geduld. Persoonlijk praten met de leerlingen, daar bereik je veel mee. Van buiten lijken velen ruwe stenen, maar door de Don Bosco-aanpak gaat de diamant binnenin schitteren. Zijn ogen fonkelen als diamantjes als hij dat vertelt en beseft hoeveel hij zo voor jonge mensen heeft mogen betekenen. Bij de proclamatie mag elke leerling een roos geven aan iemand die hem echt gesteund heeft. Velen geven deze dankroos niet aan hun ouders of zelfs vriend(in), maar aan een leraar. Don Bosco: dat is het gratis ontbijt elke ochtend, leraars bij leerlingen. Dat brengt rust in de school. Een lege maag werkt niet graag! Don Bosco, dat bestaat verder uit heel veel kleine dingen. Vol waardering spreekt hij over onze medebroeder Daniël Malfait, die ’s ochtends vaak op de speelplaats is. Dat brengt rust, dat is zich welkom weten, contacten met leerlingen en personeelsleden. Marc verlangt nog meer contacten: salesianen en personeelsleden van de school weten te weinig van elkaar, ofschoon we zo dicht bij elkaar leven. Het is goed dat er salesianen zijn, die ondersteuning geven op het vlak van zingeving en vieringen.

Gouden raad voor nieuwkomers

Voor alle nieuwe personeelsleden in onze werken in Vlaanderen heeft hij een hele reeks boodschappen, waarin hij zichzelf uitspreekt. Moeilijkheden met een leerling niet in de groep aanpakken, maar in een persoonlijk gesprek. Inzetten op teamwork: vertellen over problemen, hulp vragen: “Durf naar buiten komen!” Doe mee met de leerlingen: spel, sport, babbels, interesse: dat creëert vertrouwen. Als er iets wringt bij een leerling, zoek dan de sterke punten en ontwikkel die. Ooit kreeg hij een leerling op het goede spoor door oprechte interesse in zijn hobby: wielrennen. En nog voor de nieuwkomers: de sprong maken naar het je thuis voelen in het Don Boscowerk. Daar hangt veel van af voor jezelf, voor de leerlingen, voor de school! Hij gelooft sterk in de ‘24 uur’ van Sint-Pieters-Woluwe: de nieuwe personeelsleden gaan tijdens hun tweede jaar 24 uur naar Oud-Heverlee in het kader van de vorming in de Don Boscospirit. Velen geven hun ‘dankroos’ Die teamvorming door samen te eten, te ontniet aan hun ouders of zelfs spannen, vorming te ontvangen, uit te wissevriend(in), maar aan een leraar. len… is van onschatbare waarde. 7

UITGELEZEN | Tekst: Eric Haelvoet Foto: Sxc

Mijn getuigenis is betrouwbaar, omdat Ik weet waar Ik vandaan gekomen ben en waar Ik naartoe ga. Maar u weet niet waar Ik vandaan kom of waar Ik naartoe ga. (Joh 8,14)

Gods kringloop Bladeren vallen. Ze vergaan. Ze voeden andere organismen. En deze dienen tot voedsel voor andere planten en dieren. De herfst toont ons helder en klaar de kringloop van de natuur. Het is een buitengewoon schouwspel, dat elk jaar opnieuw onze verwondering wekt. Herfst – winter – lente – zomer… en zo gaat dat maar door, sinds vele, vele eeuwen. Een perpetuum mobile. Al in het eerste testament vinden we die kringloopgedachte: “Zoals regen of sneeuw neerdaalt uit de hemel en daarheen niet terugkeert zonder eerst de aarde te doordrenken, haar te bevruchten en te laten gedijen, zodat er zaad is om te zaaien en brood om te eten – zo geldt dit ook voor het woord dat voortkomt uit mijn mond: het keert niet vruchteloos naar Mij terug, niet zonder eerst te doen wat Ik wil en te volbrengen wat Ik gebied” (Jes 55,10-11). Dit verwoordt een groot vertrouwen in Gods wil en het woord dat Hij spreekt. Het zál zijn doel bereiken. Niemand en niets zal dat verhinderen. Ook in het Johannesevangelie zit die grote structuur van de kringloop. Jezus is door de Vader op weg gezonden naar onze wereld en gaat naar de Vader terug. Tussen die twee momenten ligt zijn roeping en zending: de hele schepping transformeren en meenemen naar de Vader. Ook de schepping is uitgegaan uit God, die de Schepper van alles is. En de schepping is geroepen om terug naar haar Schepper te gaan. Jezus volgt de weg van de schepping en maakt er deel van uit. En Hij ge8

leidt de schepping liefdevol en zorgzaam, als een goede herder, naar God. Johannes noemt Jezus het Woord: “In het begin was het Woord, het Woord was bij God […] Het Woord is mens geworden en heeft bij ons gewoond, vol van goedheid en waarheid” (Joh 1,1.14). Het is het Woord als vruchtbare regen uit Jesaja. Jezus had er het volste vertrouwen in: zijn Vader, de Schepper van allen en alles, heeft het leven lief en bemint iedereen. De Vader wil iedereen thuis brengen in het grote feest, het eeuwige ballet van de liefde. Het liturgisch jaar volgt deze kringloop. Met Kerstmis vieren we dat het Woord mens is geworden. Op Pasen en alle feesten die uit Pasen voortvloeien, zoals Allerheiligen, vieren we dat Jezus terug bij de Vader is. En velen met Hem. Lijden en dood verhinderen dat niet. In die grote kringloop mogen wij meestappen. Het Woord mag tot ons komen, in ons hart en in onze ziel wonen, en er – als de regen – zijn vruchten laten gedijen. Vruchten, die de Vader en de mensen vreugdevol maken. We mogen dit optimisme delen, deze hoop, deze geloofszekerheid. De Bijbel is dan ook boven alles een belofte, blij nieuws, evangelie. En die grote belofte zal vervuld worden. Meer nog: ze is al vervuld in Jezus Christus. Hoe vaak sprak Don Bosco niet in schilderachtige vertellingen over de hemel, het paradijs. Hij wilde die hoop, dat blijde nieuws met zijn jongeren meegeven.

Tekst: Fonny Grootjans Foto: Eindredactie

| PLEZIERIG ENGAGEMENT

Vrijwilligerswerk in binnen- en buitenland Voorbije zomer waren er ongeveer vijftig jongeren als vrijwilliger in het buitenland, ergens in Europa of ver daarbuiten. Zo ook Sanne Croonen, die met drie andere jongeren naar Zuid-Afrika en Lesotho trok in het kader van het Jebo!-project. Wat heeft jou geïnspireerd om voorbije zomer als internationaal vrijwilliger aan de slag te gaan? Internationaal vrijwilligerswerk is iets wat mij al langer aanspreekt. Ik was al enkele jaren op zoek naar projecten in het buitenland bij verschillende organisaties. De projecten bij Jeugddienst Don Bosco zijn goed georganiseerde groepsprojecten aan een zeer eerlijke prijs. Dit heeft voor mij de doorslag gegeven om deze zomer naar Zuid-Afrika te trekken. Wat hebben jullie kunnen bijdragen aan het jeugdwerk en speelplein in Zuid-Afrika en Lesotho? De eerste week hebben we een animatorcursus gegeven aan jongeren die vanuit verschillende streken uit Zuid-Afrika kwamen. In Lesotho hebben we zelf op het speelplein gestaan en mee het jeugdfestival georganiseerd. Daar hebben we gemerkt dat de voorbereidingen soms last-minute gebeurden. Toch hebben alle kinderen zich enorm geamuseerd. Dit toont ook aan dat het niet steeds zo gestructureerd moet verlopen als wij in België gewoon zijn.

Wat is voor jou het meest memorabele moment geweest in Zuid-Afrika en Lesotho? Een moeilijke vraag… In het algemeen zijn de kinderen mij het meeste bijgebleven. Het was schitterend om te zien hoeveel plezier deze kinderen beleefden op het speelplein, ook al hebben ze het niet altijd gemakkelijk. Om ze dan zo te zien genieten tijdens het spelen is gewoon prachtig! Die lachende gezichtjes en de vriendelijkheid van de mensen is iets wat ik niet snel zal vergeten! Nu je terug bent in België, hoe kijk je terug op je ervaring? Sta je nu ook zelf anders in het leven? Ik heb enorm veel respect voor de mensen in Afrika. De gastvrijheid en de positieve levenshouding… Bewonderenswaardig! Nu merk ik meer dan tevoren hoe jammer ik het vind dat we in België soms zo individualistisch, prestatiegericht en negatief zijn. Voor mezelf merk ik dat ik me minder snel druk maak om banale dingen en meer positief tegen de zaken aankijk. We kunnen nog veel leren van de mentaliteit van de mensen in Afrika! Waarom kies je voor Jeugddienst Don Bosco om internationaal vrijwilligerswerk te doen? De internationale projecten van Jeugddienst Don Bosco houden steeds jeugdwerk in. Door de jaren ervaring in het jeugdwerk in België is het leuk om de kans te krijgen om ook eens van het jeugdwerk in het buitenland te proeven. Dit is al een grote troef ten opzichte van andere organisaties. Dat we kunnen verblijven in een salesiaans huis en actief zijn op een speelplein waar de sfeer van Giovanni Bosco leeft, is zeker een meerwaarde voor de projecten.

Een hoofd en hart vol Afrika Plezierig geëngageerd vrijwilligerswerk, ook in het buitenland

9

“Leef met je voeten op de grond en met je hoofd in de hemel.”

Don Bosco’s engagement werd gevoed door een droom. Een droom van een rechtvaardige en een vredevolle wereld. Wanneer hij zich laat raken door het lot van de arme en verlaten jongeren in Turijn, wordt zijn droom een echte roeping: hij geeft zijn leven radicaal voor jongeren. Net zoals Don Bosco kan ook jij je levensdroom pas waarmaken wanneer je je ten diepste laat raken en dan ‘ja’ durft zeggen…

10

Tekst: Colette Schaumont en Piet Stienaers Foto: Eindredactie

| EEN WOORD WAARD

De moeite waard om ter sprake te brengen

De externe salesianen Een project voor vandaag Iedere tijd kent zijn uitdagingen. Toen Don Bosco aan een eigen congregatie begon te denken, stond hij voor een heikele opdracht: een groep mensen met hem en zijn project verbinden om tegemoet te komen aan de noden van de jongeren van zijn tijd. Het was geen eenvoudige uitdaging. Daarom dacht Don Bosco aan een congregatie met zowel interne als externe leden. De internen waren de religieuzen in strikte zin, die in gemeenschap leefden, geloften aflegden, zich hielden aan een bepaalde regel en ijverden voor een gemeenschappelijke zending: de opvoeding van verwaarloosde jongeren. De externen waren mannen en vrouwen, gehuwden en ongehuwden die zich aan dezelfde taak wilden wijden en die van de leefregel overnamen wat mogelijk was in hun concrete levenssituatie. Don Bosco formuleerde het als volgt: Om het even welke persoon, ook iemand die leeft in de wereld, in zijn eigen huis en in de schoot van zijn eigen gezin, kan deel uitmaken van onze sociëteit. Hij legt geen geloften af, maar brengt die delen van de regel in praktijk die voor hem mogelijk zijn, rekening houdend met zijn leeftijd en zijn levensstaat. Met grote hardnekkigheid heeft Don Bosco gedurende meer dan vijftien jaar geijverd om dit project goedgekeurd te krijgen. De kerkelijke context was er nog niet rijp voor en accepteerde zijn voorstel niet. Don Bosco heeft de concrete invulling van deze droom noodgedwongen moeten loslaten. Maar zijn leven lang is hij trouw gebleven aan de overtuigingen die eraan ten grondslag lagen.

De Don Boscobeweging is altijd al veel ruimer geweest dan de groep van salesianen-religieuzen. Ze kan ook niet bestaan zonder het engagement van al deze mensen. Een beweging heeft echter ook nood aan voortrekkers en mensen die het charisma vanuit een bewuste keuze willen incarneren en aanwezig stellen. De salesianen hebben dat steeds samen met de zusters gedaan en vormden zo de animerende kern van de salesiaanse familie. Onze tijd en context dagen ons uit om andere vormen te zoeken om die voortrekkersrol gestalte te geven. Bij wie kunnen we daarvoor beter inspiratie vinden dan bij Don Bosco zelf? Waarom zouden we de droom die hij zo koppig probeerde te concretiseren niet navolgen en als interne en externe salesianen samen deze voortrekkersrol blijven opnemen? Vandaag is misschien wel mogelijk wat in Don Bosco’s tijd niet haalbaar bleek. De eerste voorzichtige stappen op deze weg zijn ondertussen gezet. Op 20 mei 2012 legde de eerste externe salesiaan de belofte af waarmee ze zich verbond met de salesianen. Hopelijk zetten nog vele anderen de stap om te worden wat ze in hun dagelijks engagement al vaak in grote mate zijn: externe salesiaan. Wie graag meer wil weten over dit engagement, de voorwaarden om deze stap te kunnen zetten en het ingroeitraject dat aan de belofte voorafgaat, is welkom op het infomoment zaterdag 16 november 2013 van 10.30 tot 12.30 uur in Oud-Heverlee. Info en inschrijvingen: [email protected]. Je kunt ook meer lezen op www.donbosco.be (onder de rubriek ‘de familie – deelgroepen- externe salesianen’) of contact opnemen via mail. 11

GENEGEN.BE | Tekst: Gee Van den Berghe Foto’s: Eindredactie Al surfend bezinnen bij de noveen van Don Bosco “Als je snel wilt gaan, ga alleen. Als je ver wilt gaan, ga dan samen” – dat was de spirit van Don Bosco. Reeds als kleine jongen had hij de gave om mensen rond zich te verzamelen en met elkaar te verbinden. Maar ook later als priester, tijdens zijn eerste contacten met de straatjongens in Turijn, voelde hij haarscherp aan: als afwijkend gedrag voortvloeit uit een gebrek aan verbondenheid, komt het eropaan die verbondenheid zoveel mogelijk opnieuw tot stand te laten komen en te laten groeien. En dat deed hij dan ook. Hij verzamelde zijn eerste jongens rond zich, bij hem thuis. Toen hij genoodzaakt was om op zoek te gaan naar een grotere en vaste stek, koos hij heel bewust voor ‘una casa’ en geen ‘instelling’. Hij overtuigde zijn moeder ervan om mee te gaan en creëerde zo een geborgen thuis. De jongens konden er zichzelf zijn en wisten dat ze er in alle vertrouwen terechtkonden met hun vragen en problemen. Ze kregen ook voldoende ruimte om zich uit te leven

Verbinden

12

en werden uitgedaagd om nieuwe en voor hen onbekende dingen te ondernemen. De hechte banden die ze mochten ervaren bij Don Bosco, zorgden ervoor dat ze zich op hun beurt gingen inzetten voor anderen. Jongeren die verbondenheid ervaren, putten hieruit groeikracht, zelfvertrouwen en levenszin. Het versterkt niet alleen hun persoonlijke weerbaarheid maar vergroot ook hun inlevingsvermogen en legt de basis voor een respectvolle grondhouding. In opvoeding gaat het erom jongeren de ruimte en veiligheid te geven om open te bloeien. Het gevoel bij Don Bosco thuis te zijn, stimuleert jongeren om dieper en respectvoller in het leven te staan.

laatst. erd gep w s r e t s u het bij de z toen ik cht van a n ezelf n ie t n r e e ve voor m dag r ik e t as vaak s e e d “Ik was o il id en oeder w uis m ersch h m v T d ik n n . ij e s zekerhe v a m ig w t in n n e a o werk ha Het le w o w is , de w u n n e e h e g g r g e r at ik ertrouw t voo v n We kr tje zo r a . ik e n w , o e , e r r leven d d b m eronde ijn hoe llemaal kleinere ar eigen proble n leden t toch a fel op m e e t a k en mijn h a h o t lt r o s u o e s ik o o lre m as taal en is, d n schoo huissituatie w erg bru want ik ij , s niet thu n a M e . w r g u g erd ze n. Ik ke t ructu or hond rake va niets te moeilij o p v ij s geen st e d g m n e r r e e o e e r k aan G ov d. Do orgen? adden gaan. Ik : samen z h n e n t n e geen tij e e g t r m e la in o onze ee mij re d d. And szelf en goed m al ande n n. Voor a r o e t r a nieman r o a t la e d k v k het oo no ten eentje ekte ik aar hoe ers wis n, prate t d n e t s k d n u ij r in mijn z o k e e e n v s s ap of t . Maar d rouwen. Bij he ier thuis eïntere op uitst koppig ik me h teeds g rt n s e e n v o n m e g n a e g s u a , b th vr n maar en procen ar stilaa flapuit, is en ze zond et a u e n g h e m t , n p d e e o e n an eimw n stijfk d iema tafel ga had ik h r is altij altijd ee ie in g g d het o H e n b … n t g e l en von e da In he . Ik b fe . n k e ij t u z e le e voorbij t m ik e om te selijker htte ik at vind daarme m men rna hec hool. D o a c m ls a s d o r d p e , n t o le e t nie ge nd ter of a es kte dat ier ook rpleegs is gewe .” ier gevo e h lu n n v t b e a s e g ls r m a h g e , e E e n. Ik ry ’ z eilijk. ezond tuderen te voele ussen wel ‘sor was mo u heb ik een g der te s n r e e v w t r r u e e o t r N d . la rt kan on an om eg ging n toeve Bosco om erv andere eisjes w o r n m d a in Don a e ik l d ij o n n o e “M a h v d c s e o als een at naar t ook g vreselijk e en ga gaat he l le o r o e v h e c ps ers in H gaan. O de zust .” ij w b u r o a r vroedv a drie ja ont bijn o w r, a n ja is zestie Lorena eld Groenv

Een project van Don Bosco Vorming & Animatie in de kijker

Negen maanden geleden – het is september wanneer ik dit schrijf – keken we vol spanning uit naar het resultaat van maanden ‘wroeten en zweten’: onze virtuele noveen op Genegen.be. Ondanks het feit dat Maarten en ik hebben genoten van onze inspanningen, moeten we eerlijkheidshalve toegeven dat we af en toe ook stevig hebben gevloekt. Wat doe je anders wanneer je camera het plots begeeft… in volle actie? Of wanneer je honderd pogingen moet doen om een tafel vanuit de lucht te filmen omdat die camera zeker niet mag bewegen? Of wanneer je collega, net als jullie stop-motionfilmpje bijna klaar is, tegen het statief botst? We wisten wel: “Wrijving geeft glans.” En het heeft inderdaad onze samenwerking versterkt.

Gelukkig konden we ook rekenen op de ‘goddelijke voorzienigheid’. Zo herinner ik me nog levendig de felle mist op de filmdag van ‘Don Bosco vertrouwt’. Filmen met een mistig decor is niet ideaal, maar we hadden geen keuze. Tot ineens, net op het moment dat we begonnen te filmen, de zon begon te stralen. Toen we klaar waren met filmen, verdween ze even snel als ze verschenen was. Zou Don Bosco daar voor iets tussen hebben gezeten…? Genegen.be heeft voor ons heel wat in beweging gezet: boeiende discussies in ons team, fijne en intense contacten met de mensen met wie we mochten samenwerken, bevestigende en ook verrassende reacties op onze website en filmpjes, zelfs vanuit het verre Moshi… Of we dit initiatief zullen herhalen? Velen hopen het samen met ons. Wie weet…

Vertrouwen op de

goddelijke voorzienigheid “Voor m Als go ij was het e en he dsdie nst le ver vaker rijking de vra leerkracht . k a rijg ik g wat mij be “Bij de wel gelov teken o e t , maa n voo mij ui Kwam pname van r jullie r t om d geneg i k daagd at voo een o een ri en We fil en ud-be r mez jtje te m elf ee geleid den in zetten met k n i A s ng d . l ernge op Het ‘s e snee vlug m piekb dacht uw, in tegen e tijden r k t r e w e i n e n dat e zijn een k s het we: ik geb fje’ leine interv nog a tent Het w an elk aan m iew ligt no ruikte e a r a d r g e ijn co g altij e e n w aan d end warm mput d e kou weerz er.” heeft i e n, het ni Stef is et gel Christ leerkr e gen.” is acht i Bosco n Don in het hoofdb ­ egel Halle Jo ei en we mee a in Vre ngenstehu der rkte an he i m s d e t en we filmpj ‘Don mee a e rkt Bosco an he geloo t stuk e ‘Don j ft’. e Bosco vertro uwt’.

13

GROEISTOOT | Tekst: Dirk Schoofs Foto's: Dirk Schoofs, eindredactie Praten over opgroeien en de perikelen daarbij

Angst voor de groep Over sociale angststoornissen Iedereen is wel eens nerveus voor een afspraakje, feestje of spreekbeurt, maar dat is nog geen reden om er niet heen te gaan. Een echte sociale fobie is een overweldigende angst die in extreme gevallen zorgt dat de jongere thuisblijft en gedurende lange periodes geïsoleerd leeft. We spreken met Erik Jan de Wilde, psycholoog bij het Nederlands Jeugdinstituut. Hij is gespecialiseerd in de preventie en aanpak van emotionele problemen en promoveerde op een onderzoek naar depressie en zelfdoding onder jongeren.

dan gedragsstoornissen.

Cynisch toch dat dit onderwerp in de kijker komt terwijl sociale media bij jongeren net hoge toppen scheren. Heeft het een iets met het ander te maken? EJDW: In plaats dat sociaal angstige kinderen doen wat ze zouden moeten doen, namelijk andere kinderen opzoeken, zullen ze zich vaker op het internet begeven om alsnog contacten te leggen terwijl ze gevrijwaard blijven van de ‘ongemakken’ in Angststoornissen bij de gewone communicatie. Het Gedragsstoornissen als jongeren – ik heb het internet is een soort vluchteiadhd en autisme zijn gevoel dat men in land voor hen. Wat op zich niet makkelijk herkenbaar Nederland op dit vlak eens slecht is. Ik merk dat we op school, voor angst en voorop loopt. Hier is er wat paniekerig doen wanneer depressie is het een stuk weinig over te vinden… we het hebben over kinderen minder duidelijk. Zijn jullie er al lang mee die gamen of veel op het interbezig? net zitten. Jongeren zijn in een EJDW: We bestaan als Nederlands Jeugdinstituut niet eigen netwerk bezig met anderen, ze maken contact zo lang, sinds 2007, maar dit onderwerp is vanaf het met leeftijdsgenoten die ze op straat niet meteen zoubegin op de agenda gekomen omdat we uit onderzoek den aanspreken. Ik denk niet dat het ene tot het andere weten dat de sociale angstproblematiek eigenlijk preheeft geleid of andersom. valent is. Sociale angststoornissen komen meer voor 14

“Mijn klasgenoten vinden me stom, ik heb geen vrienden, ben bang voor afwijzing en commentaar en ik kruip dus manifest in mijn schulp…” Wanneer deze houding extreme vormen aanneemt, spreken we over een sociale fobie of sociale angststoornis. Vier procent van de jongeren tussen dertien en zeventien lijden aan deze sociale fobie.

Wanneer spreken we van een sociale angststoornis? EJDW: We hanteren daarvoor een aantal criteria. Eenvoudig gesteld gaat het om jongeren die zich moeilijk tot leeftijdsgenoten kunnen verhouden en die hiervan echt hinder hebben. Ze tonen extreme verlegenheid en zijn niet in staat om goede gesprekken te voeren, ze durven geen andere kinderen opzoeken, zijn bang om dingen te vragen. Dat heeft vaak tot gevolg – en soms ook als oorzaak – dat ze negatief over zichzelf denken. Ze voelen zich beperkt in hun vaardigheden om gewoon om te gaan met jongeren. Veel kinderen met deze stoornis denken erg beroerd over zichzelf en zijn vatbaar voor depressie. Ze komen terecht in een soort spiraal waardoor het probleem alsmaar erger wordt. Hierdoor versterkt de overtuiging dat ze niet geschikt zijn voor contacten met anderen en krijgen ze nog minder de neiging om anderen op te zoeken. Daar komt bij dat we het probleem vaak niet direct merken bij kinderen. Gedragsstoornissen als adhd en autisme zijn makkelijk herkenbaar op school, voor angst en depressie zal het een stuk minder duidelijk zijn. Het gaat immers meestal om kinderen die rustig en braaf zijn in de klas. Ze zorgen niet voor overlast terwijl ze wel diep ongelukkig zijn. Dat is wellicht de verklaring waarom deze kinderen slechts in beperkte mate bij hulpverleners terechtkomen. Wanneer moet je je als ouder of leraar echt zorgen maken en actie ondernemen? EJDW: Ik maak me echt zorgen wanneer een kind beweert geen vrienden te hebben. Wanneer ze geen leeftijdsgenoten hebben waarmee ze geregeld optrekken, wanneer ze nooit met vrienden thuiskomen, of wanneer ze nooit met andere kinderen spelen. Kinderen van ouders die bang zijn voor honden, ontwikkelen zelf vaak ook angst voor honden. In hoever worden sociale angststoornissen

overgedragen door ouders? EJDW: Er zijn erfelijke factoren die een rol spelen. Daar kun je weinig aan doen, maar het voorbeeld van de ouders speelt zeker ook mee. Wanneer ouders sociaal geremd zijn, leren de kinderen ook niet hoe sociale interactie bijdraagt aan het leven. Wat kun je eraan doen als ouder? En wat kun je eraan doen als leerkracht? EJDW: Wanneer het echt ernstig is, zou ik ouders aanraden externe hulp in te schakelen. Ik denk daarbij aan cognitieve gedragstherapie, deze techniek heeft zijn nut keer op keer bewezen. Dat is een combinatie van praten en trainen. Ze praten over de onderliggende gedachten, over zichzelf en de situatie. Dit combineert de therapeut met oefeningen waarbij jongeren zichzelf ontdekken. Levert het wel iets op wanneer ik naar mensen toestap of iemand uitnodig? Wat als ik acht keer ‘neen’ hoor en twee keer ‘ja’? Wat zijn die twee ‘ja’s’ me waard? In de therapie proberen de jongeren langzaam maar zeker uit de negatieve spiraal te komen, door anders te denken en anders te doen. Op een school kunnen leraren het signaal krijgen dat een kind erg moeilijk in de groep ligt en heel moeilijk contact maakt. Probeer hen binnen de klasgroep met enkele populaire kinderen te laten omgaan, of te laten samenwerken. Mijn eigen puberzoon, die zelf niet gevrijwaard is van angsten, vond op school zijn weg dankzij de verschillende hobbyclubjes die er werden georganiseerd. Hij sloot aan bij een computerclub waardoor hij in contact kwam met kinderen die zelf ook moeite hebben met het leggen van sociale contacten. Scholen kunnen activiteiten organiseren die aansluiten bij hun eigen belevingswereld. Dit heeft als gunstig neveneffect dat er toch sociale contacten en zelfs vriendschappen uit groeien. En dan hebben we het nog niet over het feit dat scholen ontzettend belangrijk zijn in het signaleren van verontrustend gedrag. In Nederland hebben we een aantal scholen die aan jongeren een vragenlijst voorleggen. Er zijn een heleboel vragen bij over gezondheid, maar er zijn ook vragen bij die het sociale vlak toetsen. Een school is een fantastische omgeving om gedrag te observeren, als de leraren maar voldoende tijd krijgen om leerlingen te leren kennen. 15

BROODJE CURSIEF | Tekst: Annemie Vandaele Foto: Eindredactie Luchtig cursiefje vanuit het dagelijks leven

Voorleesbeesten “En waarom, waarom wil jij vandaag geen boekje met ons lezen?” De donderstem en dito blik spraken deze keer werkelijk boekdelen. Mama had een vergadering gehad en was dus later dan gebruikelijk thuisgekomen en morgen moest iedereen weer vroeg uit de veren, dus konden we maar beter meteen naar bed. Onder zacht gemor én luid protest ging 16-23 november het de trap op Vlaamse Voorleesweek richting slaapkamer. “Ik vind jou geen leuke mama meer.” “Ach, morgen lezen we weer een boekje, beloofd.” En een zachte nachtzoen moest het tij maar weer doen keren... Maar ’s avonds, in mijn zetel neergestreken, begon het toch flink te vreten. Zou dat kwartiertje minder nacht-

rust de volgende dag werkelijk kleine ettertjes van hen maken? En hoe hard hadden ze misschien wel uitgekeken naar een mama die thuiskwam, nog even in het grote bed met hen onderdook en hen meenam naar andere oorden? Zijn het niet die kleine dingen waarin we als ouders, soms overspoeld door de mallemolen van het leven, toch het verschil proberen te maken? En meteen werd dat beetje voorlezen ’s avonds weer prioriteit nummer één. Niets gaat immers boven een beetje neuzen in de juweeltjes die onze kinderboekenplank telt. Niets gaat boven dicht tegen je aan gekropen lijfjes die aan je lippen hangen bij elk woord dat je uitbrengt. Niets gaat in de najaarsdonkerte boven wat heen en weer getater over verhalen en hoe die werken, hoe die zin en richting geven aan ons leven, aan wat net iets te snel of te stroef loopt. Niets… Of toch bijna niets…

De kleine grote kameleon Eindelijk weet de kleine kameleon wat hij wil worden. Zijn ouders hebben hem dat al vaak horen zeggen, maar nu weet hij het dus écht: hij wil de grootste kameleon van de hele wereld zijn. Dan zullen papa en mama supertrots op hem zijn, toch? Papa gaat er glimlachend in mee, maar voor mama hoeft haar zoon helemaal niet de grootste te worden. Een aandoenlijk verhaal voor kinderen vanaf vijf jaar. Auteur: Annemie Vandaele Illustrator: Esther Leeuwrik

16

Tekst: Wilfried Wambeke Foto: Eindredactie

| SPROKKEL

De spirituele ervaring van Don Bosco Jaarspreuk 2014

In voorbereiding op de feestelijkheden naar aanleiding van de 200ste verjaardag van de geboorte van Don Bosco (16 augustus 2015) verdiept de salesiaanse wereld zich in een aantal facetten van het leven en werk van Don Bosco. Voor 2014 lanceerde de Algemeen Overste van de salesianen, don Pascual Chávez, een jaarspreuk over de ‘spiritualiteit’ van Don Bosco.

‘Da mihi animas, cetera tolle’ We laten ons telkens weer raken door de spirituele ervaring van Don Bosco om met overgave onze eigen roeping te verdiepen en in woord en daad te beleven: de liefde voor God en de jongeren. Wie in de voetsporen van Don Bosco wil treden, kan dit moeilijk doen zonder zich te laten raken door de spirituele ervaring van Don Bosco: hij wist zich door God bemind en gedragen. Die goddelijke liefde wilde hij graag beantwoorden met heel zijn leven. Zoals God hem beminde, zo wilde hij ook God beminnen: met heel zijn hart en met al zijn krachten. De diepe bron van zijn bewogenheid, van zijn zorg voor mensen, van zijn aandacht voor de meest kansarmen was de liefde van en voor God, die zich als vanzelfsprekend vertaalde in de liefde voor de mensen, voor de jongeren vooral. Want voor Don Bosco was iedere mens een beeld van God. Je kon niet dicht bij God staan als je ver van de mensen stond, en omgekeerd.

De zorg voor het innerlijke leven van zichzelf, zijn medewerkers, zijn jongeren was dan ook een belangrijke bekommernis van Don Bosco. Zelf straalde hij een diepe levensvreugde uit die je niet anders kon verklaren dan vanuit zijn innige verbondenheid met God. Hij wenste dat die vreugde, dat geluk aanstekelijk zou werken voor zoveel mogelijk mensen. Daarom wilde hij hen graag gevoelig maken voor Gods liefde, voor Gods inspiratie. Met Jezus Christus als zijn grote voorbeeld streefde Don Bosco ernaar om mensen op de golflengte van het evangelie te brengen. Door de jaarspreuk worden ook wij uitgedaagd om, ieder volgens zijn eigen roeping, ons te laten raken door de spirit van het evangelie en om velen mee te nemen in die beweging, gestuwd door de liefde van en voor God én voor de mensen. 17

DE SPREEKSTOEL | Tekst en foto's: Joost Middelhoff Voor wie spreekt van uit salesiaanse verantwoordelijkheid In een van de pittoreske straatjes van Brugge ligt in de schaduw van de imposante Sint-Jakobskerk het vrouwenopvanghuis ‘Mensa’. Drie zusters van Don Bosco wonen hier samen met negen vrouwen, die door allerlei problemen ‘gekwetst’ in het leven staan. Zij zijn meestal dak- of thuisloos of zitten financieel aan de grond. Bij ‘Mensa’ kunnen ze, met of zonder kinderen, even op adem komen. “Wij zijn hier altijd en dat geeft rust.”

Eindelijk weer een beetje Zusters van Don Bosco vangen thuisloze nanciële problemen of zijn hun huis uitgezet. Ze dragen Als ik de keuken van huize ‘Mensa’ binnenstap, staat grote kwetsuren mee vanuit hun verleden. En dan staan zuster Carina in een grote pan spaghetti te roeren. In ze bij ons op de stoep.” de eetkamer ernaast staat een kinderwagen. Een paar van de bewoonsters zijn bezig met het dekken van de Rust en veiligheid lange tafel. En in de speelkamer ligt overal speelgoed. Aan het woord zijn Carina Aerts, Josette Bollen en LamHet dagelijkse rooster van ‘Mensa’ kent twee vaste berta van de Waarsenburg. Ze zijn alle drie zuster van momenten: om twaalf uur het middagmaal en om zes Don Bosco en wonen en werken in het vrouwenopvanguur het avondeten. Dan worden de negen vrouwen alhuis ‘Mensa’ in Brugge. Er is plaats voor negen vrouwen lemaal aan tafel verwacht. Om samen te eten, met elen hun eventuele (kleine) kind. Sinds zij in 2007 van kaar te praten, ervaringen uit te wisselen en grappen start gingen, hebben de zusters honderd vrouwen en te maken. ‘Mensa’ is het Latijnse woord voor tafel: “We meer dan vijftig kinderen opgevangen. Af en toe wordt zijn een ‘tafelgemeenschap’, waar we ons leven met eler in ‘Mensa’ een baby geboren – ook voor de zusters kaar delen. We luisteren naar elkaars lief en leed. Als een feestelijk moment. Als een van de vrouwen het dat zo uitkomt, gaan ze moeilijk heeft, kan zij haar mee naar de vroedvrouw of verhaal kwijt. En dat werkt Dat is nu precies de preventieve het ziekenhuis. De zusters bevrijdend en stimulerend. methode van Don Bosco: door hebben hun eigen kamer De vrouwen kunnen hier tussen hen in te leven, door tussen die van de vrouwen. weer wennen aan een norprecies te weten wat er leeft Zo proberen zij de vaak gemaal leven. Op tijd opstaan, kunnen we elkaar helpen. traumatiseerde vrouwen jezelf en je kind verzorgen, een ‘thuis’ te geven. Rust en rust en regelmaat. De vrouveiligheid te bieden. “Dat wen die hier aankloppen is nu precies de preventieve methode van Don Bosco: hebben vaak ernstige problemen in de relatie met hun door onze aanwezigheid, door tussen hen in te leven, vriend of man of zijn psychisch of fysiek mishandeld. door precies te weten wat er leeft kunnen we elkaar Meestal hebben ze geen dak meer boven het hoofd, helpen. Met kleine stappen proberen recht te buigen woonden een tijdje bij familie of vrienden, hebben fi18

rust vrouwen op

een sms’je van een van de vrouwen. Zij herinnerde zich dat zij vorig jaar op Moederdag een cadeautje van ons had gekregen. Dit jaar waren haar kinderen haar helemaal vergeten. Na een jaar wist zij zich dat feit dus nog precies te herinneren. We horen de vrouwen vaak zeggen: ‘Zo’n leuke verjaardag, zo’n fijne Sinterklaas, zo’n mooie Kerstmis heb ik nog nooit gehad!’ Dat doet ons natuurlijk goed.”

De gekwetste mens Het werk van de zusters in ‘Menwat kromgebogen is. Natuurlijk Ik denk dat de sa’ heeft alles te maken met hun zijn er wel eens spanningen. Een vrouwen op een heel grote voorbeelden Maria Mazzapaar dagen geleden hadden een andere manier naar rello en Don Bosco. “Ook zij kozen paar vrouwen het erg moeilijk met voor de mensen die het moeilijk elkaar. Dan praten we wat en kunons zijn gaan kijken. hadden. In hun tijd waren dat de nen ze hun verhaal kwijt. Zo voorjongens en meisjes die kansloos kom je dat het uit de hand loopt. aan de rand van de samenleving leefden. Zij hadden Maar die twee vrouwen zitten nu allang weer vrolijk vaak geen werk en geen thuis. Zij probeerden hen door met elkaar te praten, hoor,” zegt zuster Carina Aerts scholing en huisvesting weer omhoog te trekken. Wij met een glimlach. proberen precies hetzelfde. Ook wij kiezen voor de ‘geHet leven weer oppakken kwetste’ mens – in ons geval voor ‘gekwetste’ vrouwen. De leeftijd van de vrouwen die in ‘Mensa’ worden opWij delen lief en leed met hen, maar willen ons niet gevangen, is tussen 18 en 60 jaar. Gemiddeld blijven zij opdringen. De vrouwen zullen het zelf moeten doen. drie tot zes maanden. Maar het kan ook wel eens uitEn dat valt niet altijd mee. Het gaat met ups en downs.” lopen tot een jaar. Als de vrouwen dat willen, helpen “De inspiratie voor dit werk en de kracht om vol te houde zusters bij de schuldhulpverlening en het vinden van den vinden we in onze religieuze roeping. Verschillende scholing, werk en huisvesting. Als de accu is opgeladen keren per dag komen we samen in onze kleine kapel, proberen de vrouwen na verloop van tijd hun normale dagelijks vieren we eucharistie. We weten voor wie leven weer op te pakken: ze gaan opnieuw zelfstandig we moeten en mogen bidden. Soms wordt er aan de wonen, keren terug naar hun partner of nieuwe vriend vrouwen gevraagd: ‘Wat? Zitten jullie bij nonnen? Wat of worden doorverwezen naar een andere opvang doen jullie dáár in ’s hemelsnaam?’ Maar ik denk dat of instelling. Van sommige vrouwen horen de zusters de vrouwen op een heel andere manier naar ons zijn nooit meer iets. Anderen laten soms per telefoon of sms gaan kijken. Ze hebben een ander beeld van ‘zusters’ weten hoe het met hen gaat. Maar er zijn ook vrougekregen. ‘Mensa’ is volgens mij een prachtige manier wen die iedere week nog een keer langskomen voor van ‘getuigen’ en ‘kerk-zijn’. Hier kunnen wij helemaal een kop koffie en een praatje. “Onlangs kregen wij nog zuster van Don Bosco zijn…” 19

DE BOEKENPLANK | Tekst: Michel Ruyters Foto’s: Centrale Propaganda

Leven in verwachting De nieuwe brochure voor advent en Kerstmis Verwachting… Op weg naar Kerstmis 2013

Voor de verwachtingsvolle weg naar Kerstmis heeft Don Bosco Vlaanderen opnieuw mooie uitgaven in de aanbieding…

Verwachting – hét thema dat € 7,00 de gelovige christen door de (port inbegr.) advent leidt op de weg naar Kerstmis! Deze brochure wil je helpen een overstapbruggetje te leggen tussen de rijke Bijbelse teksten en de persoonlijke ervaringen van je eigen leven. Je vindt er niet alleen commentaren, maar ook suggesties die je confronteren met je eigen logica en je eigen onderzoek. En misschien kun je de uitdaging aangaan om in de loop van deze dagen ook en-

Zalig Kerstmis! “Voor allen die toehoren, is Kerstmis het lied van Gods aanwezigheid midden alle menselijke duisternis.” Kerst- en eindejaarswensen met een verwarmende boodschap!

N3 € 3,50

(port inbegr.)

Tekst: Charles Singer Vertaling: Marc Dedapper 20 blz.; 21 x 14,8 cm Soepele kaft in glanslak

Sint-Nikolaas van het Oosten naar het Westen Een stripverhaal over Sinterklaas! Het leven van Sint-Nikolaas werd in de loop van de eeuwen zozeer met legenden omgeven, dat hij zelf bijna tot een sprookjesfiguur herleid werd. Dit boeiende beeldverhaal brengt je zo goed mogelijk het ware verhaal van deze heilige uit het begin van de vierde eeuw. N29

€ 14,50 (port inbegr.)

20

Tekst: Th. Wintzner, Vertaling: Marc Dedapper Illustraties: Vincent Wagner 48 blz., 22 x 29 cm, in hardcover-uitvoering

kele zinnetjes neer te schrijven…? De veelvuldige illustraties kunnen ook een hulp zijn om met een feestelijk hart naar Kerstmis op te trekken. Tekst: François Wernert Vertaling en correctie: G. De Neve en Adriaan De Cooman Vormgeving: A. la Folie en Philippe Schneider 52 pagina’s, mét een liturgisch kalender 2013-2014 en een afknipbare kerstkaart

De droom van de drie Libanonceders Een origineel kerstsprookje van de Braziliaanse bestsellerauteur Paulo Coelho. Sfeervol geïllustreerd door Zuster Daniella Oh. Voor kinderen vanaf de leesleeftijd. Dit boekje is een zinvol kerstgeschenk, maar de vrees is terecht dat u het voor uzelf zult willen houden! Tekst: Paulo Coelho, Vertaling: Marc Dedapper Illustraties: Zr. Daniella Oh, 24 blz.; 14,8 x 21 cm Genaaid, omslag in glanslak

Welkom, jij pasgeborene “Welkom pasgeborene. Daar ben je dan! Je slaapt. Je hebt al heel wat meegemaakt, je bent vast wel moe…” Een ideaal geschenk bij de geboorte van een kindje! De passende uitkomst wanneer woorden te kort schieten… Tekst: Jean-Marie Humeau Vertaling: Myrjam De Keyser 20 blz.; 21 x 14,8 cm Soepele kaft in glanslak

N12 € 4,00

(port inbegr.)

N38 € 7,00

(port inbegr.)

Tekst: Colette Schaumont Foto's: Eindredactie

| SPROKKEL

Forum Salesiano van 27 tot 30 augustus in Valdocco (Turijn) Forum Salesiano is de opvolger van de vroegere Colloqui (gestart in de jaren zestig) en wil in Europa de studie en uitwisseling rond Don Bosco en zijn erfgoed stimuleren. Het Forum doet dit door mensen samen te brengen die in Europa met salesiaanse studie en vorming bezig zijn. Academici en veldwerkers, salesianen, zusters en leken bestuderen er samen aspecten van de salesiaanse traditie en brengen die in gesprek met de eigen tijd en context. De resultaten van deze reflectie worden via een website verspreid om ze vruchtbaar te laten zijn voor de hele Europese context. Zo draagt Forum Salesiano bij tot het Europaproject van de salesiaanse beweging. Een kleine werkgroep – Carlo Loots (sdb), Colette Schaumont (externe salesiaan), Darius Gradziel (sdb) en Mara Borsi (zdb) – coördineert de activiteiten van Forum Salesiano. Om de twee jaar organiseren zij een meerdaagse ontmoeting waarop een specifiek salesiaans thema via input en uitwisseling bestudeerd wordt. Alle sprekers nemen zelf aan het hele proces deel. Dat engagement geeft aan de ontmoeting en uitwisseling een eigen karakter. De winst voor ieder zit in het delen en het bevorderen van elkaars salesiaanse deskundigheid en bewogenheid. Thema van de studiedagen was dit jaar de ‘redelijkheid als pijler van het preventief systeem’. Om bij Don Bosco zelf te starten werd eerst ‘de circulaire over het toedienen van straffen in de salesiaanse huizen’ (1883) gelezen en besproken. Rik Biesmans (sdb) leidde de tekst vakkundig in. Carlo Nanni (sdb, Rome) gaf vervolgens inzicht in de betekenis die Don Bosco aan de term ‘redelijkheid’ gaf en de plaats ervan in zijn preventief systeem. Hij maakte ook een uitdagende vertaalslag naar vandaag waarbij hij onder meer wees op de belangrijkheid van de nieuwe leer- en opvoedingsplaatsen van jongeren (bv. virtuele netwerken). Michele Pellerey (sdb, Rome) verhelderde vanuit filosofisch perspectief wat opvoeden tot redelijkheid en met redelijkheid betekent. Heel interessant waren zijn inzichten rond de intuïtieve pedagogische wijsheid die een opvoeder

Website van Forum Salesiano:

https://sites.google.com/site/ forumsalesianoenglish/

dient te ontwikkelen. Joe Boenzi (sdb, Berkeley USA) vertrok vanuit het perspectief van de jongeren en hun noden om het blijvende betekenis van verhalen te illustreren. Zr. Enrica Rosanna (zdb, Rome) verkende de vraag welke impact de vervrouwelijking van de opvoeding heeft op gezag en autoriteit. Roger Burggraeve (sdb, Leuven) rondde het geheel af met een reflectie over ethische fundamenten en oriëntaties om redelijk op te voeden. Zijn verrassende invulling van het begrip ‘kuisheid’ in de opvoeding en zijn toelichting over de betekenis van het verbod als voorwaarde voor vrije levensruimte gaven zeker te denken. De lezingen werden afgewisseld met gesprekken in kleinere werkgroepen. Het waren heel intense maar ook bijzonder leerrijke dagen. Dat we deze dagen bij Don Bosco in Valdocco zeer gastvrij onthaald werden, gaf nog een extra toets aan het geheel. In 2016 volgt een nieuwe editie, die zal plaatsvinden in Benediktbeurn. Dan zal de derde pijler van het preventief systeem, de religie, centraal staan. 21

VERBONDEN | Tekst: Maud Seghers Foto's: Amit Dave / Reuters, eindredactie De link tussen Noord- en Zuidwerking

In 2012 stond het water aan de lippen van de bevolking in Noordoost India door de al te overvloedige regenval waardoor hele dorpen overstroomden. Deze zomer vervalt India in het andere uiterste: inwoners in drie deelstaten hebben momenteel te lijden onder ernstige droogte. De situatie is het meest nijpend in de staat Maharashtra in Centraal India waar 12.000 dorpen in zestien districten getroffen zijn. De andere twee deelstaten die met droogte kampen, zijn Rajasthan, in het noordwesten, grenzend aan Pakistan, en Andhra Pradesh, gelegen in het zuidoosten. De getroffen gemeenschappen bestaan vooral uit boeren en veehouders. Waterputten in de dorpen staan droog, vee sterft op grote schaal door water- en voedselgebrek. Ook kinderen gaan niet meer naar school, er is een drop-out van veertig procent.

Menselijke oorzaken Terwijl de droogte in Andhra Pradesh vooral komt door een tekort aan regen en Rajasthan voornamelijk woestijnachtig gebied is en bijgevolg vanzelf al veel droger, is er in Maharashtra meer aan de hand. Ook hier valt de regenval dit jaar tegen, maar in feite liggen vooral menselijke oorzaken aan de basis van de ramp die zich sinds enkele maanden ontrolt. In India is water primair bestemd voor landbouw en veeteelt. In de deelstaat Maharashtra gaat het meeste water echter naar de industrie. Bovendien loopt het er

Een lange, vaak mis met de wateropvang: regenwater wordt opgevangen in een stelsel van waterreservoirs en (kleinere) vijvers. Jaarlijkse schoonmaak is nodig omdat er doorgaans veel zand en slib meekomt, maar door achterstallig onderhoud en vervuiling is de wateropvang meestal ondermaats. Om de tekorten aan te vullen moet dan weer veel te veel grondwater worden opgepompt. Maar daardoor zakt het grondwaterpeil nog verder, groeien gewassen en gras niet meer en komen de boeren en veehouders nog dieper in de problemen.

Vicieuze cirkel

Sinds maart zoeken steeds meer mensen een beter leven in Mumbai, de hoofdstad van Maharashtra, of in een van de naburige deelstaten. Maar de toekomst die hen daar wacht is erg onzeker. We kennen allemaal de film Slumdog Millionaire, Veel mensen willen duurzame maar het valt te betwijfelen of de vele nieuwkeuzes maken, maar weten komelingen die dit jaar in de sloppenwijken niet hoe eraan te beginnen. van Mumbai belanden evenveel succes zullen hebben als de jonge Jamal Malik in de film. De alsmaar toenemende verstedelijking palmt beetje bij beetje de open ruimte voor landbouw in. Indien slecht beheerd, komt ook de biodiversiteit van India in het gedrang. Indiase steden bevinden zich vaak in gebieden die van nature uit gekenmerkt worden door hun rijkdom aan levende organismen – zoals kuststreken en riviermondingen. Hun ongebreidelde groei brengt deze diversiteit in gevaar. Mumbai bijvoorbeeld, qua inwonersaantal ondertussen de grootste stad ter

22

DBDS werkt al jaren samen met dorpsraden om de wateropvang op lokaal niveau te verbeteren.

hete zomer wereld, ligt aan de Konkankust in het westen van India. De haast onbeteugelde stadsuitbreiding brengt de fragiele mangrovebossen die Mumbai moeten beschermen tegen storm en springtij in gevaar.

Economie versus ecologie? Hoewel de economische groei in India dit jaar ver beneden het gemiddelde niveau van de laatste tien jaar ligt, blijft het één van de belangrijke ‘groeilanden’, net zoals China en Brazilië. Toen de cijfers bekend werden, beloofde premier Manmohan Singh meteen stimulerende maatregelen opdat de groei de volgende maanden opnieuw kan aantrekken. En aangezien de bewindsmakers erop rekenen dat de economische groei miljoenen Indiërs uit de armoede trekt, verwacht men dat de overheid liever en sneller de economische ‘crisis’ zal aanpakken dan de ecologische. Maar hoe lang kan het land zich zo’n eenzijdige keuze nog veroorloven? Bekende Indiase milieuactivisten zoals Aseem Shrivastava en Ashish Kothari, de oprichters van de nationale ngo Kalpavriksh, vinden alvast dat het politieke tij nú moet keren.

Milieubewustzijn aanwakkeren De Don Bosco Development Society (DBDS) in Mumbai is het volmondig met hen eens. DBDS is één van de tien ontwikkelingsbureaus van de salesianen in India en wordt, als lid van het Don Bosco Action India netwerk, door VIA Don Bosco ondersteund. Het ontwikkelingsbureau werkt al jaren samen met dorpsraden om

de wateropvang op lokaal niveau te verbeteren, zodat droogteperiodes niet betekenen dat boeren en veehouders op droog zaad komen te zitten. Die ervaring heeft echter geleerd dat het niet volstaat om de rurale bevolking te voorzien van de nodige technische know-how om het waterbeheer beter te organiseren. Om ecologische duurzaamheid te realiseren moeten mentaliteiten veranderen… ook, en misschien zelfs in de eerste plaats, onder de stedelijke bevolking in Mumbai. De kans is groter dat de toekomstige politieke leiders van de deelstaat Maharashtra zich onder hen bevinden dan dat ze van het platteland komen.

Groene lijn, groene beweging Zoals het goede salesianen betaamt, vinden onze partners van DBDS dat onderwijs en vorming ideale wegen zijn om aan die mentaliteitswijziging te werken. Sinds enkele jaren heeft DBDS daarom GreenLine, oftewel ‘Groene Lijn’, opgericht. GreenLine is een forum dat de inwoners van Mumbai ertoe aanspoort om voor een milieuvriendelijke levensstijl te kiezen. Want veel mensen willen duurzame keuzes maken, maar weten niet hoe eraan te beginnen. Eén van de meest in het oog springende initiatieven van GreenLine is de jaarlijkse ‘Groene Scholencampagne’, die zowel leerkrachten als leerlingen sensibiliseert via workshops, natuurwandelingen en een Green School Award. Op drie jaar tijd is het aantal deelnemende scholen verviervoudigd: vorig schooljaar waren in Mumbai al meer dan vijftig scholen van de partij. Savio Silveira, de directeur van DBDS, laat weten: “Het doel van de campagne is om de volgende generatie van groene leiders te vormen.” En één ding is zeker: India zal die leiders nodig hebben. 23

RUGGESPRAAK | Tekst: Firmin Vanspauwen Foto: Sxc

Kringloop In twee jaar tijd werd ons gezin tweemaal getroffen door een vroegtijdig afgebroken zwangerschap. Na twintig weken blijde verwachting zijn de mama’s bevallen van Liesje en Emily. Hun hartjes klopten nog even, ze deden hun best om te leven, snakten naar adem. Tevergeefs, ze waren helaas niet levensvatbaar. Verwachting, vreugde en geluk werden in één klap stukgeslagen door leegte, onbegrip, pijn en verdriet. Het fysieke herstel van de mama’s moest zich voltrekken zonder de vreugde van nieuw leven. Papa’s werden geconfronteerd met het onvermogen om voldoende troost te vinden en te geven. Lowie, het nieuwe broertje van Liesje, heeft inmiddels een stukje vreugde teruggebracht. Wellicht mag Emily in de toekomst ook een nieuw zusje of broertje verwachten. Zo wordt de kringloop van lief en leed weer gesloten. Vreugde van verwachting en de pijn van het definitieve afscheid kunnen in het leven dicht bij elkaar liggen. De verwachting van de advent en de vreugde van Kerstmis kunnen troost en verzachting brengen voor het verdriet van Allerzielen.

24