Rotterdam 16 oktober 2011 Naomi komt thuis Lezingen: Ruth 1, 2 en 3 Inleiding tot het boek Ruth Thuiskomen in het Oude testament. Na Noach en Jakob, is het nu de beurt aan twee geweldige vrouwen: Naomi en haar schoondochter Ruth. Hun verhaal wordt verteld in een van de leukste boeken uit het Oude testament, het boek Ruth. Het is een sprookje waarin de vreselijkste dingen gebeuren, maar het loopt allemaal goed af. Zoals dat hoort bij sprookjes. Doel van de schrijver is te bewijzen dat koning David – dan zijn we 2 generaties verder – legitiem op de troon staat. Want Ruth is zijn overgrootmoeder. En Ruth is een Moabitische vrouw, een buitenlandse, een vreemdelinge. De vijanden van David betwistten dus zijn koningschap vanwege Ruth. En het boek Ruth moet bewijzen dat ze niet alleen in staat is om de overgrootmoeder van de koning te zijn maar dat ze, net zoals Rachel en Lea, de dochters van Jakob, een aardsmoeder van Israël is. Schitterend verhaal (moet U vanmiddag lezen). Maar: heeft zo’n sprookje ons vandaag de dag, in ons eigen leven nog iets te zeggen? Dat gaan we in dit uur onderzoeken (zoals het zo mooi op de kerk staat: onderzoek! Maar eerst een korte samenvatting van het verhaal. Naomi vlucht met haar man Elimelech en hun 2 zonen vanuit Betlehem, waar hongersnood heerst, naar Moab, achter de Dode Zee. Economische vluchtelingen zijn ze. Ze worden goed opgevangen en bouwen een nieuw leven in dat gastland. De zonen trouwen met twee Moabitische vrouwen. Dan slaat het noodlot toe: zowel Elimelech als zijn twee zonen overlijden en drie vrouwen, Naomi en haar twee schoondochters blijven alleen achter. Zonder bescherming. Naomi besluit om terug te gaan naar Betlehem. Voor haar is dat THUIS. De twee schoondochters willen mee. Uiteindelijk gaat slechts een van de twee, Ruth, mee. Zij laat alles achter: haar land, haar familie, haar God, haar THUIS. Naomi en Ruth komen in Betlehem aan, berooid en zonder bescherming. Maar dankzij de slimheid van Naomi wordt de tocht naar Betlehem uiteindelijk, voor beiden, een werkelijk THUISKOMEN. Want Ruth trouwt met Boaz, haar verwante, en krijgt een zoon, Obed, de voorvader van Koning David. Bijbellezingen: enkele fragmenten (met enige uitleg ertussendoor) Ruth 1:14b-19 Naomi komt thuis met Ruth Orpa kuste haar schoonmoeder vaarwel, maar Ruth week niet van haar zijde. 15 ‘Kijk, je schoonzuster gaat terug naar haar volk en haar god,’ zei Naomi, ‘ga haar toch achterna!’ 16 Maar Ruth antwoordde: ‘Vraag me toch niet langer u te verlaten en terug te gaan, weg van u. Waar u gaat, zal ik gaan, waar u slaapt, zal ik slapen; uw volk is mijn volk en uw God is mijn God. 17 Waar u sterft, zal ook ik sterven, en daar zal ik begraven worden. De EEUWIGE is mijn getuige: alleen de dood zal mij van u scheiden!’ 18 Naomi zag dat Ruth vastbesloten was om met haar mee te gaan en drong niet langer aan. 19 Zo gingen zij samen verder, tot in Betlehem. … Ze kwamen in Betlehem aan bij het begin van de gersteoogst. Volgens de Wet, moge, de weduwen, de wezen, de armen, degenen die niemand beschermt en geen bestaansmiddelen hebben, aren lezen, de rest van de oogst oprapen. Dat doet Ruth, op het land van Boaz,
1 zondag 16 oktober 2011 C.M.G. Berkvens-Stevelinck, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam
een verwante van haar overleden man. Die raakt van haar onder de indruk en laat haar royaal graan verzamelen op zijn land. Ruth 2:10-12 onder Gods vleugels Ruth knielde, boog diep voorover en zei: ‘Waaraan heb ik het te danken dat u zo goed voor mij bent, terwijl ik toch maar een vreemdeling ben?’ 11 En Boaz antwoordde: ‘Meer dan eens is mij verteld over alles wat je voor je schoonmoeder hebt gedaan na de dood van je man: dat je je vader en moeder en je geboorteland hebt verlaten en naar een volk bent gegaan dat je volkomen onbekend was. 12 Moge de EEUWIGE je daarvoor rijkelijk belonen – de EEUWIGE, de God van Israël, onder wiens vleugels je een toevlucht hebt gezocht.’ Let op: deze woorden vormen de kern van het verhaal: Moge de EEUWIGE je daarvoor rijkelijk belonen – de EEUWIGE, de God van Israël, onder wiens vleugels je een toevlucht hebt gezocht.’
Zo gaat dat een poosje. Maar weldra is de oogst klaar. Wat nu? Dan vraagt Naomi aan haar schoondochter: ‘Mijn dochter, zal ik niet een thuis voor je zoeken waar het je goed zal gaan? (3:1) En dat doet Naomi, op onnavolgbare wijze. Dit is het mooiste stukje uit het sprookje. Naomi tooit haar schoondochter als een bruid en stuurt haar desnachts naar de dorsvloer, waar Boaz, nogal beneveld na het oogstfeest, ligt te slapen. Ze moet zich naast hem vleien en wachten wat er gebeurt. Schitterende scene, u kent het vast wel. Mij gaat het hier vandaag om de DEKEN van Boaz en de OMSLAGDOEK van Ruth, Ruth 3:7-15 Ruth sloeg de deken aan zijn voeteneinde terug 7 Boaz at en dronk, voelde zich voldaan, en legde zich te slapen tegen een hoop gerst. Toen kwam Ruth stilletjes naar hem toe, sloeg de deken aan zijn voeteneinde terug en ging liggen. 8 Midden in de nacht schrok Boaz wakker, draaide zich om en zag een vrouw aan zijn voeteneinde liggen. 9 ‘Wie is daar?’ vroeg hij. ‘Ik ben het, Ruth,’ zei ze. ‘Wilt u mij bij u nemen, want u kunt voor ons als losser optreden.’ 10 ‘Moge de EEUWIGE je zegenen, mijn dochter,’ zei hij. … [en wat er die nacht verder gebeurde vertelt het verhaal niet] Blijf hier nu maar liggen, zei Boaz, tot het ochtend wordt.’ 14 En zij bleef tot de ochtend aan zijn voeteneinde liggen. Voordat het zo licht werd dat men iemand herkennen kon, stond ze op, want hij wilde niet dat bekend werd dat ze op de dorsvloer was geweest. 15 Hij zei: ‘Pak je omslagdoek en houd hem open.’ Dat deed ze, en hij goot er zes maten gerst in en hielp haar dit alles op te tillen. U raadt het al: Boaz trouwt uiteindelijk met Naomi en zij krijgen en zoon Obed, de grootvader van koning David. Ruth 4:9-10 Ruth komt thuis
2 zondag 16 oktober 2011 C.M.G. Berkvens-Stevelinck, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam
En de oudsten zeiden: De EEUWIGE geve dat de vrouw die in uw huis komt zal zijn als Rachel en Lea, die beiden het huis van Israël groot hebben gemaakt, zodat ook u groot zult zijn in Efrata en uw naam in Betlehem zal voortbestaan. Kortom: Ruth is THUIS! En Israël heeft er een aardsmoeder bij, een Moabitische!
Overdenking
Ruth, de Moabitische. Aardsmoeder van Israël. Wat heeft ze gedaan om die titel te verwerven? Ze heeft gebruik gemaakt van drie dingen: Godsvleugels, de deken van Boaz en haar omslagdoek. Zie daar de wapenen die deze moedige jonge vrouw in de strijd wierp om uiteindelijk THUIS te komen in een voor haar onbekend land.
de God van Israël, onder wiens vleugels je een toevlucht hebt gezocht In het Bijbelboek Ruth, komt God niet aan het woord. Maar hij wordt constant erbij gehaald. Om te beginnen door Ruth zelf. Als ze aan de grens van Moab en Israël met Naomi staat, laat ze haar sterke karakter zien. Zij heeft een besluit genomen dat haar hele leven zal veranderen. ‘Vraag me toch niet langer u te verlaten en terug te gaan, weg van u. Waar u gaat, zal ik gaan, waar u slaapt, zal ik slapen; uw volk is mijn volk en uw God is mijn God. 17 Waar u sterft, zal ook ik sterven, en daar zal ik begraven worden. De EEUWIGE is mijn getuige: alleen de dood zal mij van u scheiden!’ Let op: zij vraagt niet aan de God van Israël om onder zijn volk te komen wonen. Ze heeft het zelf besloten en neemt de Eeuwige als getuige van háár besluit. De Eeuwige is mijn getuige. Lees: De Eeuwige is al aan haar kant, heeft al haar aangenomen als zijn dochter. Zo wordt het ook herkend. Door Boaz, de verwante van Ruth, de herenboer die haar aren laat lezen op zijn land en onder de indruk van haar raakt. Hij zegt: ‘Meer dan eens is mij verteld over alles wat je voor je schoonmoeder hebt gedaan na de dood van je man: dat je je vader en moeder en je geboorteland hebt verlaten en naar een volk bent gegaan dat je volkomen onbekend was. 12 Moge de EEUWIGE je daarvoor rijkelijk belonen – de EEUWIGE, de God van Israël, onder wiens vleugels je een toevlucht hebt gezocht.’ Onder wiens vleugels je een toevlucht hebt gezocht. Prachtig beeld. Symbolisch beeld ook. Kijk: God heeft zelf geen vleugels, maar wel de cherubijnen die, volgens de traditie, boven op de Ark van het Verbond tussen God en Israël staan. Zij strekken hun vleugels naar voren, ze nemen de Ark met al degenen die onder dat Verbond vallen: de Israëlieten, in bescherming. Alsof ze een mantel, een beschermdeken over al die mensen leggen. En onder díe vleugels heeft Ruth de Moabitische, een toevlucht gezocht EN GEVONDEN. Ze hoort erbij van Godswege, Wie zou zich daar tegen durven verzetten?
3 zondag 16 oktober 2011 C.M.G. Berkvens-Stevelinck, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam
De deken van Boaz Kortzichtige mensen. Zoals de bewoners van Betlehem, bij voorbeeld, of de latere vijanden van koning David. Die hebben kennelijk een minder rechtstreeks contact met de Eeuwige dan Ruth de Moabitische. Dus moet Ruth, geholpen door Naomi, de slimste schoonmoeder ooit, hen wel laten zien dat de vrouw uit Moab wel degelijk onder Gods vleugels is gesteld. Boaz zelf, we hebben het gehoord, had het al begrepen, nu de rest nog. 7 Boaz at en dronk, voelde zich voldaan, en legde zich te slapen tegen een hoop gerst. Toen kwam Ruth stilletjes naar hem toe, sloeg de deken aan zijn voeteneinde terug en ging liggen. Kennelijk is het makkelijker onder de vleugels Gods toevlucht te zoeken dan onder de vleugels van mensen. De slapende Boaz vertegenwoordigt even zijn dorpsgenoten. Zij willen niet zien dat Ruth bij hen THUIS is, onder bescherming van de cherubijnen van de Ark, een dochter Gods. Dus geeft Ruth een knap staaltje aanschouwelijk onderwijs: Zij sloeg de deken aan zijn voeteneinde terug en ging liggen. Dat doet ze zelf. Ziezo: hier hoor ik thuis! Discussie gesloten. Het moet gezegd worden: de toekomstige overgrootmoeder van koning David is ‘iemand’. Gevoel voor symboliek heeft ze ook. Want die deken waaronder Boaz slaapt daar op de dorsvloer, is de menselijke vertaling van de vleugels van de cherubijnen die de Ark beschermen en waaronder Ruth haar toevlucht had gezocht. Ruth gaat liggen onder de bescherming van de Israëlieten, of ze het willen of niet. Ze is THUIS onder hen,of ze het willen of niet. Eerder in de dienst zongen we : God U bent als een mantel om mij heen geslagen. Dat is het precies. Vleugels, dekens, mantels: dat zijn allemaal symbolen van bescherming, veiligheid, THUIS. Maar nu nog het omslagdoek.
De omslagdoek van Ruth Waarom was Naomi met haar hele familie ooit gevlucht uit Betlehem, haar THUIS? Om aan de hongersnood te ontsnappen. 7 Boaz at en dronk, voelde zich voldaan, en legde zich te slapen tegen een hoop gerst. Het gevaar is geweken. Het land is weer vruchtbaar, de oogst overvloedig. Naomi kon dus terug. Ondanks het verlies van haar en en haar twee zonen, kon ze terug. Ja, Naomi IS terug. Met Ruth. En Boaz bezegelt dat: Hij zei tegen Ruth: ‘Pak je omslagdoek en houd hem open.’ Dat deed ze, en hij goot er zes maten gerst in en hielp haar dit alles op te tillen. Ruth brengt het aan Naomi: de tijd van de hongersnood, van vluchten, van vertoeven in een ander land, van het zonder bescherming moeten leven, die tijd van ellende, is voor haar definitief voorbij. En het is haar moedige schoondochter RUTH die haar deze goede tijding IN HAAR OMSLAGDOEK aanbiedt. Het kledingstuk dat Ruth hoogstpersoonlijk voor zon en wind beschermt.
4 zondag 16 oktober 2011 C.M.G. Berkvens-Stevelinck, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam
Lees: Ruth is nu degene die haar schoonmoeder Naomi onder haar vleugels neemt, voedt, met gerst. Een werkelijke aartsmoeder, in Israël samen met Naomi THUISGEKOMEN. Een aardsmoeder uit Moab! De happy end van het verhaal laat zich nu raden: het huwelijk tussen Boaz en Ruth, de geboorte van Obed, hun eersteling, een jongen die de grootvader van David zal worden, met de volste recht koning van Israël. Want met Ruth, hebben de oudsten intussen wel begrepen, heeft Israël een aardsmoeder gekregen die net zo sterk en krachtig is als die andere aardsmoeders: Rachel en Lea, de dochters van Jakob. Van vleugels, dekens en omslagdoeken Schitterend verhaal. Over vleugels, dekens en omslagdoeken. Maar zegt dit verhaal iets over onszelf? Werpt het licht op ons persoonlijk leven? De vleugels van de cherubijnen, de deken van Boaz, het omslagdoek van Ruth? Meer dan we denken. Je bént bij machte op eigen kracht besluiten te nemen die je leven een nieuw perspectief geven. En als je dat volkomen oprecht doet, dan kun je rustig zeggen, net als Ruth: De EEUWIGE is mijn getuige. Je hoéft geen rotsvast geloof te hebben om onder Gods vleugels te schuilen. Sterker nog: je hoeft niet eens in ‘God’ te geloven om onder zijn vleugels te schuilen. Waarom? Omdat God zoveel groter is dan onze voorstellingsvermogen dat wat wij ook over God zeggen toch ontoereikend is, incompleet, een fractie van de realiteit. Dus als we God God laten zijn en niet geloven in de verkleinde vormen die wij God noemen, is er niets aan de hand. God is veel groter dan ons voorstellingsvermogen. En onder de vleugels van de cherubijnen die de Ark beschermen, is er ruimte voor iedereen. Moabitisch of niet. Je kúnt, als mensen je niet op de juiste waarde taxeren, als mensen je niet herkennen zoals je bent, als mensen je geen recht doen, dan kun je gewoon, net als Ruth, je plaats eisen. Hier sta ik, dit ben ik, aanvaard mij zoals ik ben! Natuurlijk is dat een stuk gemakkelijker als je een slimme schoonmoeder als Naomi hebt. En, je kunt, als het tij lang tegengezeten heeft, als je vastgelopen bent, zeker zijn dat het ooit keert, dat je vlotgetrokken wordt en dat je weer je weg kunt voortzetten. Je kunt erop vertrouwen, onder Godsvleugels, dat je omslagdoek ooit zo zwaar zal zijn dat iemand je zal moeten helpen om het te kunnen dragen. Amen!
5 zondag 16 oktober 2011 C.M.G. Berkvens-Stevelinck, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam
