1. VESTIGINGSVOORWAARDEN VOOR BEGINNENDE ZELFSTANDIGEN VOORWAARDEN OM TE STARTEN MET EEN ZELFSTANDIG BEROEP

1

2

INHOUDSTABEL 1. VESTIGINGSVOORWAARDEN VOOR BEGINNENDE ZELFSTANDIGEN .................................................. 9 1. VOORWAARDEN OM TE STARTEN MET EEN ZELFSTANDIG BEROEP........................................ 10 1.1. De leeftijd..................................................................................................................................................... 10 1 2. Nationaliteit.................................................................................................................................................. 10 1.3. Vrije en dienstverlenende intellectuele beroepen......................................................................................... 12 1.4. De vestigingswetgeving ............................................................................................................................... 13 1.4.1. Bewijzen van de beroepsbekwaamheid................................................................................................. 15 1.4.2. Bewijzen van de basiskennis bedrijfsbeheer ......................................................................................... 17 1.5. Speciale vergunningen ................................................................................................................................. 20 1.6. Registratie als aannemer .............................................................................................................................. 23 1.7. Ambulante handel ........................................................................................................................................ 25 1.8. Vergunning voor het vervaardigen en in de handel brengen van voedingswaren ........................................ 27 1.9. Sabam en Billijke Vergoeding ..................................................................................................................... 28 1.10. Plaatsgebonden vergunningen.................................................................................................................... 29 2. ADMINISTRATIEVE FORMALITEITEN BIJ DE START VAN EEN ONDERNEMING .................... 29 2.1. Openen van een financiële rekening ............................................................................................................ 29 2.2. Inschrijving in de Kruispuntbank van Ondernemingen................................................................................ 30 2.3. Het BTW-nummer ....................................................................................................................................... 31 2.4. Inschrijving bij een ziekenfonds .................................................................................................................. 31 3. OVERHEIDSSTEUN VOOR STARTENDE ZELFSTANDIGEN .............................................................. 31 3.1. Behoud van het recht op werkloosheidsvergoedingen ................................................................................. 31 3.2. Leningen van het participatiefonds .............................................................................................................. 32 De startlening .................................................................................................................................................. 33 Starteo ............................................................................................................................................................. 34 Optimeo........................................................................................................................................................... 35 Solidaire lening ............................................................................................................................................... 35 Gezamenlijke bepalingen bij de verschillende leningen ................................................................................. 36 3.3. BEA.............................................................................................................................................................. 37 Voorwaarden:.................................................................................................................................................. 37 Hoe een subsidie aanvragen? .......................................................................................................................... 37 Tweejarige cyclus............................................................................................................................................ 37 Meer info......................................................................................................................................................... 38 3.4. Steunmaatregelen vanwege de gemeenten ................................................................................................... 38 3.5. Fiscale stimuli .............................................................................................................................................. 38 2. HET SOCIAAL STATUUT VAN DE ZELFSTANDIGEN.................................................................................. 39 1. WIE IS "ZELFSTANDIGE" ........................................................................................................................... 40 De zelfstandige.................................................................................................................................................... 40 1.2. De help(st)er? ............................................................................................................................................... 41 1.3. Mandataris en werkend vennoot in een vennootschap ................................................................................. 43 2. ZELFSTANDIGE ACTIVITEITEN BINNEN DE EUROPESE UNIE....................................................... 45 2.1. Algemene principes van de EU-verordeningen............................................................................................ 45 2.2. In welke lidstaat is men verzekeringsplichtig?............................................................................................. 45 2.3. Activiteiten buiten de EU............................................................................................................................. 47 2.4. Samenvattende tabel bij activiteiten in België en Nederland ....................................................................... 47 3. DE MEEWERKENDE ECHTGENO(O)T(E) VAN EEN ZELFSTANDIGE............................................. 47 4. AANSLUITING EN VERANDERING VAN SOCIAALVERZEKERINGSFONDS................................. 49 4.1. Waar en wanneer aansluiten......................................................................................................................... 49 4.2. Verandering van sociaal verzekeringsfonds................................................................................................. 50 5. BETALING VAN SOCIALE BIJDRAGEN................................................................................................... 51 5.1. Algemeen ..................................................................................................................................................... 51 5.2. Inningsprocedure.......................................................................................................................................... 51 5.3. Betaaltermijn................................................................................................................................................ 53 5.4. Aanwending van de betalingen .................................................................................................................... 53 5.5. Sancties bij laattijdige betaling .................................................................................................................... 54 5.6. Hoofdelijke aansprakelijkheid...................................................................................................................... 55

3

6. BIJDRAGEBEREKENING ............................................................................................................................. 55 6.1. Algemeen ..................................................................................................................................................... 55 6.2. Het beroepsinkomen..................................................................................................................................... 55 6.3. Bijzonderheden ............................................................................................................................................ 58 6.4. De eigenlijke bijdrageberekening................................................................................................................. 59 6.5. De berekening per bijdragecategorie............................................................................................................ 60 6.5.1. Hoofdberoep.......................................................................................................................................... 60 6.5.2. Bijberoep............................................................................................................................................... 61 6.5.3. Gelijkstelling met een bijberoep (artikel 37 of artikel 40) .................................................................... 63 6.5.4. Gepensioneerden ................................................................................................................................... 65 6.5.5. De meewerkende echtgeno(o)t(e) ......................................................................................................... 66 6.6. Bijdrageberekening voor beginnende zelfstandigen..................................................................................... 67 6.6.1. Algemeen .............................................................................................................................................. 67 6.6.2. Voorlopige bijdragen............................................................................................................................. 67 6.6.3. Regularisatie van de voorlopige bijdragen ............................................................................................ 68 6.6.4. Raming van de voorlopige bijdragen .................................................................................................... 70 6. 7. Overzicht van de bijdragen voor 2008 ........................................................................................................ 71 7. VRIJSTELLING VAN SOCIALE BIJDRAGEN .......................................................................................... 73 8. STOPZETTING ................................................................................................................................................ 74 9. DE VENNOOTSCHAPSBIJDRAGE.............................................................................................................. 77 9.1. Toepassingsgebied ....................................................................................................................................... 77 9.2. Vennootschapsbijdrage ................................................................................................................................ 77 9.3. Verplichtingen.............................................................................................................................................. 78 10. DE GEZINSBIJSLAGEN VAN DE ZELFSTANDIGEN ........................................................................... 80 10.1. Wie zijn de rechthebbenden? ..................................................................................................................... 80 10.2. Band tussen de rechthebbende en het rechtgevend kind ............................................................................ 81 10.3. Uitkeringen................................................................................................................................................. 81 10.4. Gezinsbijslag voor zelfstandigen ............................................................................................................... 84 10.5. Samenloop met de wetgeving van de loontrekkenden ............................................................................... 85 10.6. De bijslagtrekkenden.................................................................................................................................. 85 11. DE ZIEKTEVERZEKERING VAN DE ZELFSTANDIGEN.................................................................... 86 11.1. Inleiding ..................................................................................................................................................... 86 11.2. De bijdragebon ........................................................................................................................................... 86 11.3. Geneeskundige verzorging......................................................................................................................... 87 11.3.1. Grote en kleine risico’s ....................................................................................................................... 87 11.3.2. Rechthebbenden op geneeskundige verzorging .................................................................................. 90 11.3.3. Personen ten laste................................................................................................................................ 91 11.3.4. Opening en verlenging van het recht................................................................................................... 92 11.4 Uitkeringen arbeidsongeschiktheid ............................................................................................................. 93 11.5. Moederschapsvergoeding........................................................................................................................... 96 12. DE PENSIOENEN VOOR ZELFSTANDIGEN .......................................................................................... 97 12.1. Soorten pensioen ........................................................................................................................................ 97 12.2. De pensioenleeftijd..................................................................................................................................... 97 12.3. Nationaliteit................................................................................................................................................ 99 12.4. Pensioenaanvraag....................................................................................................................................... 99 12.5. Bewijs van de loopbaan als zelfstandige .................................................................................................. 100 12.6. Berekening van het rustpensioen.............................................................................................................. 101 12.7. Berekening van het overlevingspensioen ................................................................................................. 105 12.8. Het minimumpensioen ............................................................................................................................. 105 12.9. Toegelaten activiteiten voor gepensioneerden ......................................................................................... 105 12.10. Bijkomende uitkeringen ......................................................................................................................... 108 13. HET VRIJ AANVULLEND PENSIOEN VAN DE ZELSTANDIGEN (VAPZ)..................................... 110 13.1. Historiek................................................................................................................................................... 110 13.2. Wie kan een VAPZ afsluiten? .................................................................................................................. 110 13.3. Welke VAPZ kiezen?............................................................................................................................... 111 13.4. Hoe worden de VAPZ- premies berekend?.............................................................................................. 111 13.5. VAPZ-bijdragen voor starters .................................................................................................................. 112 13.6. Wat kan de meewerkende echtgeno(o)t(e) betalen?................................................................................. 112 13.7. De opbrengst van een VAPZ.................................................................................................................... 112

4

13.8. De fiscus betaalt mee! .............................................................................................................................. 113 14. FAILLISSEMENTSVERZEKERING........................................................................................................ 114

5

6

INLEIDING

Als u een eigen zaak, een vrij beroep of een vennootschap wil opstarten, of eventueel zelfstandige in bijberoep worden, maar u weet niet goed hoe eraan te beginnen, dan helpen wij u graag verder. Een aantal zaken moeten goed voorbereid zijn om een zelfstandige activiteit draaiende te houden. Starten en werken als zelfstandige is een belangrijke stap met heel wat gevolgen en daarop willen we toch even de nadruk leggen. Deze gids biedt u een overzicht van de wettelijke verplichtingen en rechten als zelfstandige. Indien u bijkomende informatie wenst, aarzel niet en neem contact op (telefonisch of per e-mail) of stuur ons de antwoordkaart achter in de bundel, terug. U kan uiteraard ook één van onze kantoren in uw buurt bezoeken tijdens de werkdagen. De adressen vindt u op onze website : www.acerta.be

Veel succes!

Wilrijk 2008

7

8

1. VESTIGINGSVOORWAARDEN VOOR BEGINNENDE ZELFSTANDIGEN

9

1. VOORWAARDEN OM TE STARTEN MET EEN ZELFSTANDIG BEROEP 1.1. De leeftijd Men kan zich als zelfstandige vestigen vanaf de leeftijd van 18 jaar. Enkel wie meerderjarig is, is handelingsbekwaam. Voor die leeftijd kan men zich niet laten inschrijven in de Kruispuntbank van 0ndernemingen (zie hoofdstuk 2). Uitzondering De vrederechter kan aan een minderjarige de toelating geven om na het overlijden van de ouders de handelszaak verder te zetten.

1 2. Nationaliteit Principe: geen zelfstandige activiteit zonder beroepskaart en verblijfsvergunning! Het sociaal verzekeringsfonds moet immers de aansluiting weigeren van vreemdelingen die op het ogenblik van hun aanvraag tot aansluiting geen beroepskaart kunnen voorleggen, als zij hiervan niet vrijgesteld zijn. Elke vreemdeling die een zelfstandige activiteit van winstgevende aard wenst uit te oefenen, moet houder zijn van een beroepskaart. Deze kaart kan en mag uitsluitend afgeleverd worden via de FOD Economie. Maar in het kader van een de administratieve vereenvoudiging moet de beroepskaart opgehaald worden bij het ondernemingsloket naar keuze. De keuze van het ondernemingsloket moet gemaakt worden bij de aanvraag van de vergunning. Deze kaart is persoonlijk en onoverdraagbaar en bepaalt nauwkeurig de activiteit door de titularis uitgeoefend of uit te oefenen en (eventueel) de voorwaarden waaraan deze uitoefening is onderworpen.

Uitzonderingen: in volgende gevallen is men vrijgesteld van beroepskaart ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾

de vreemdelingen die titularis zijn van een geldige identiteitskaart voor vreemdelingen of van een geldig bewijs van inschrijving in het vreemdelingenregister (BIVR) voor onbeperkte duur. de onderdanen van de EER, hun echtgenoten, hun kinderen (jonger dan 21 jaar) en hun ouders voor zover ze ten laste zijn; de echtgenoot van een Belg en zijn kinderen, hun ouders en de echtgenoten van deze kinderen en ouders. de Zwitserse onderdanen, begunstigden van het akkoord van 21 juni 1999 tussen de EU en de Zwitserse bondstaat over het vrij verkeer van personen. vrijstellingen van een beroepskaart wegens humanitaire redenen: o UNO-vluchtelingen; o vluchtelingen door België erkend; vrijstellingen wegens de aard van de activiteit: o de helpende echtgenoten; o de buitenlandse journalisten, sportlui evenals hun begeleiders; o de muzikanten en artiesten evenals hun begeleiders (verblijf niet langer dan 3 opeenvolgende maanden); o de vreemdelingen op zakenreis of die in België conferenties geven (niet langer dan drie opeenvolgende maanden); o de buitenlandse studenten die een stage vervullen, of de vreemdelingen die een stage verrichten goedgekeurd door de overheid in het kader van een ontwikkelingssamenwerking of een uitwisselingsprogramma.

Welke zijn de voorwaarden voor het verkrijgen van zo’n beroepskaart? Er zijn drie belangrijke criteria:

10

1. het recht op verblijf: indien de persoon niet over een verblijfsvergunning beschikt, moet deze aangevraagd worden bij de diplomatieke of consulaire post op hetzelfde ogenblik als de aanvraag van de beroepskaart; 2. het naleven van de reglementaire verplichtingen, meer bepaald deze met betrekking tot de activiteit; 3. het belang van het project: o dit belang wordt beoordeeld in termen van economisch nut, meer bepaald: het beantwoorden aan een economische behoefte, het scheppen van werkgelegenheid, nuttige investeringen, economische meerwaarde voor de ondernemingen in België, bevorderen van de export, vernieuwende of gespecialiseerde activiteit; o er kan ook een beoordeling gemaakt worden in termen van sociaal, cultureel, artistiek of sportief nut.

De beroepskaart kan maar afgeleverd worden aan vreemdelingen met een geldige verblijfsvergunning

¾

De aanvrager bezit reeds een geldige verblijfsvergunning of vestigingsvergunning De aanvraag tot het bekomen, verlengen, hernieuwen, wijzigen en in geval van verlies, vervangen van de beroepskaart wordt ingediend via het bestuur van de gemeente waar de aanvrager verblijft wanneer hij een geldig getuigschrift van inschrijving in het vreemdelingenregister of een geldige vestigingsvergunning bezit en niet uit de gemeenteregisters is geschrapt.

¾

de aanvrager bezit nog geen geldige verblijfsvergunning De toekomstige ingezetene, die meer dan drie maanden in België wil verblijven als student, loontrekkende, zelfstandige of rentenier, moet in zijn land van oorsprong eerst een "voorlopige verblijfsvergunning" aanvragen bij de Belgische Ambassade of het Belgisch Consulaat: het gaat hier om een visum voor een verblijf van meer dan drie maanden. Om zijn aanvraag te staven moet hij een bewijs van goed gedrag en zeden (afgeleverd door de bevoegde autoriteiten van het land van verblijf) en een medisch attest (afgeleverd door de geneesheer erkend door de Ambassade of het Consulaat) voorleggen; beide documenten moeten desgevallend door een beëdigd vertaler vertaald zijn. Uitzonderingen terzijde gelaten, is het afleveren van de voorlopige verblijfsvergunning door de bevoegde Belgische autoriteiten afhankelijk van het toekennen van een arbeidsvergunning of beroepskaart door de gewestelijke autoriteiten. Dit is uiteraard een vicieuze cirkel en maakt het moeilijk om zich in België zomaar te vestigen als zelfstandige. Het toekennen van een voorlopige verblijfsvergunning gebeurt niet automatisch en is niet enkel afhankelijk van het bekomen van een arbeidsvergunning of beroepskaart.

De aanvraag moet gestaafd worden met voldoende bewijsstukken Voor het bekomen, het verlengen, het hernieuwen of het wijzigen van een beroepskaart, bestaan voorgeschreven en geijkte formulieren. Deze formulieren zijn verkrijgbaar en kan men inleveren:

¾ ¾

ofwel bij het gemeentebestuur van de gemeente waar de vreemdeling verblijft, als dit in België is. ofwel bij de Belgische diplomatieke of consulaire vertegenwoordiging ter plaatse, als de vreemdeling nog in het buitenland verblijft. Bij de bovenvermelde formulieren moet men verschillende bewijsstukken voegen. We bespreken ze hierna. Eerste aanvraag:

11

Indien een vreemdeling een bestaande zaak wil overnemen, moet hij naast zijn verblijfsvergunning nog een aantal documenten voorleggen waaruit de bedoeling van de overlater om de zaak over te laten duidelijk blijkt: ¾ Een overnamecontract of een brief van de overlater waarin hij zich principieel akkoord verklaart met de overname. ¾ een ontwerp van een handelshuurovereenkomst of van een akte van aankoop van een onroerend goed. ¾ eventueel het contract van deelgenootschap (bij een feitelijke vereniging) of het ontwerp van een vennootschapsakte. ¾ Statuten of ontwerp van statuten, akte van benoeming. ¾ Documenten die het economisch nut van de activiteit aantonen. Bij een gereglementeerd beroep: ¾ Een bewijs dat de aanvrager voldoet aan de voorwaarden in verband beroepsbekwaamheid en het bedrijfsbeheer. (zie 1.4.de vestigingswetgeving)

met de

Wijziging ¾ Alle documenten in verband met de aangevraagde wijziging. Hernieuwing ¾ Documenten die aantonen dat voldaan werd aan de verplichtingen van de zelfstandige: − Wettelijke (ondernemingsnummer, toegang tot het beroep…) − Sociale (getuigschrift sociaal verzekeringsfonds, getuigschrift RSZ) − Fiscale (getuigschrift BTW/directe Belastingen) ¾ Documenten die het economisch nut van de activiteit aantonen. De aanvraag tot verlenging of tot hernieuwing moet doorgaans drie maanden voor het verstrijken van de geldigheidsduur van de vorige beroepskaart worden ingediend. Alle bewijzen moeten in tweevoud ingediend worden. Enkel originele stukken, of eensluidend verklaarde fotokopieën, worden door de FOD Economie aanvaard. De vreemdeling aan wie een beroepskaart werd geweigerd, mag voor dezelfde activiteit slechts na een verloop van twee jaren, te rekenen van de datum van zijn vorige aanvraag, een nieuwe aanvraag indienen, behalve wanneer een nieuw feit kan worden ingeroepen De beroepskaart zal uiteindelijk door het ondernemingsloket worden afgeleverd aan de betrokkene. Daartoe zal de aanvrager op het moment van de aanvraag moeten melden waar hij zijn beroepskaart wenst af te halen.

Kosten Elke aanvraag is onderworpen aan een forfaitaire taks van 125,00 EUR. Het afleveren van een beroepskaart ingevolge een aanvraag tot verkrijgen, verlengen of vernieuwen, is onderworpen aan een taks van 90,00 EUR per jaar geldigheid

Geldigheidsduur van de beroepskaart De geldigheidsduur van de beroepskaart mag vijf jaar niet te boven gaan. De beroepskaart kan wel worden hernieuwd. De geldigheid van de beroepskaart is verbonden aan het recht op verblijf. Indien er een einde komt aan dit recht, is de kaart niet langer bruikbaar en moet deze terugbezorgd worden aan het ondernemingsloket dat het heeft uitgereikt.

1.3. Vrije en dienstverlenende intellectuele beroepen Niemand mag de beroepstitel voeren van een dienstverlenend intellectueel beroep dat wettelijk gereglementeerd is, noch dit beroep uitoefenen, wanneer hij niet aan de vereiste voorwaarden voldoet. Sommige dienstverlenende intellectuele beroepen zijn gereglementeerd door een bijzondere wet, onder meer de notarissen, de bedrijfsrevisoren, de accountants, de wisselagenten, de advocaten, de

12

gerechtsdeurwaarders, de architecten, alsook de beroepen betreffende de geneeskunde, de zgn. paramedische beroepen. Verder zijn volgende intellectuele beroepen gereglementeerd: belastingconsulent, boekhouder-fiscalist, vastgoedmakelaar, privé-detective, psycholoog, landmeter en bedrijfsjurist. In de meeste gevallen moeten de beoefenaars van vrije beroepen ingeschreven zijn bij de orde. Bij de orde kan men alle informatie inwinnen over de vestigingsplaats voor de uitoefening van het beroep. Er zijn namelijk in sommige gevallen beperkingen op vestigingsplaatsen. Verder is het aangewezen om zich bij de orde te informeren over deontologische voorschriften van het beroep. Bijvoorbeeld: “Mag in een bepaald vrij beroep publiciteit gevoerd worden, en zo ja, welke?” Vele beoefenaars van vrije beroepen zijn verenigd in eigen beroepsgroeperingen.

1.4. De vestigingswetgeving Voor sommige handelsactiviteiten is beroepsbekwaamheid vereist, bovenop de basiskennis bedrijfsbeheer (zie verder 1.4.2.). Dit wil zeggen dat het beschermde beroepen zijn die niet zomaar iedereen mag uitvoeren. Wie zich in zulk een beroep wil vestigen moet zich via het Ondernemingsloket inschrijven in de Kruispuntbank van Ondernemingen en daar de nodige bewijsstukken van kennis en/of ervaring voorleggen.

13

Lijst van de wettelijke en reglementaire teksten inzake de ondernemersvaardigheden

DATUM

BELGISCH STAATSBLAD

Programmawet tot bevordering van het zelfstandig ondernemerschap (Titel II - Hoofdstuk I)

10-02-1998

21-02-1998

Artikelen 76 tot 81 van de wet tot oprichting van een Kruispuntbank van Ondernemingen, tot modernisering van het handelsregister, tot oprichting van erkende ondernemingsloketten en houdende diverse bepalingen

16-01-2003

05-02-2003

Wet tot wijziging van de programmawet tot bevordering van het zelfstandig ondernemerschap

11-05-2003

06-06-2003

Artikel 503 van de programmawet

22-12-2003

31-12-2003

KB tot ophefing van eisen tot uitoefening van zelfstandige beroepswerkzaamheden in handel en ambacht

10-08-2005

01-09-2005

Koninklijk besluit tot uitvoering van Hoofdstuk I van Titel II van de programmawet tot bevordering van het zelfstandig ondernemerschap

21-10-1998

19-11-1998

Koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit tot uitvoering van Hoofdstuk I van Titel II van de programmawet tot bevordering van het zelfstandig ondernemerschap

16-06-2003

27-06-2003

21-12-2006

15-01-2007

Koninklijk besluit betreffende de beroepsbekwaamheid voor de uitoefening van zelfstandige activiteiten op het gebied van lichaamsverzorging, van opticien, dentaaltechnicus en begrafenisondernemer

21-12-2006

23-03-2007

Koninklijk besluit betreffende de beroepsbekwaamheid voor de uitoefening van zelfstandige activiteiten van het bouwvak en van de elektrotechniek, alsook van de algemene aanneming

29-01-2007

27-02-2007

010 : slager-groothandelaar

29-11-1963

04-01-1964

19-05-1972

28-11-1972

03-10-1978

28-10-1978

09-04-1980

06-05-1980

21-12-1974

07-02-1975

03-10-1978

28-10-1978

09-04-1980

06-05-1980

24-02-1978

21-04-1978

03-10-1978

28-10-1978

22-02-1983

31-03-1983

13-06-1984

05-07-1984

03-03-1995

14-03-1995

14-01-1993

18-02-1993

TEKSTEN

Koninklijk besluit betreffende de beroepsbekwaamheid voor de uitoefening van zelfstandige activiteiten met betrekking tot fietsen en motorvoertuigen

034 : installateur-frigorist

035 : droogkuiser-verver

040 : restaurateur of traiteur-banketaannemer 043 : brood-en banketbakker

14

1.4.1. Bewijzen van de beroepsbekwaamheid Beroepsbekwaamheid toont men aan door diploma's en/of getuigschriften, afgeleverd door een erkende onderwijsinrichting, en/of door een aantal jaren beroepspraktijk. In sommige gevallen zijn diploma's, getuigschriften én jaren beroepspraktijk vereist. Sinds 1 september 2007 is de reglementering omtrent de beroepsbekwaamheid gemoderniseerd. Zo werden er drie clusters gevormd. Deze clusters worden nog eens onderverdeeld in deelgebieden. In deze deelgebieden kunnen verschillende gereglementeerde beroepen opgenomen zijn of kan een nieuw gereglementeerd beroep toegevoegd zijn. Binnen eenzelfde deelgebied kan dan, mits voldoende praktijkervaring in een van de activiteiten uit dit gebied, ook een van de andere activiteiten uitgeoefend worden. Hieronder vindt u een overzicht van de gereglementeerde beroepen: Cluster fietsen en motorvoertuigen: -

Rijwielactiviteiten Tweedehandse verkoop Koetswerk Motorvoertuigenactiviteiten

Cluster bouw en elektrotechniek: -

Ruwbouwactiviteiten Stukadoor-, cementeer- en dekvloeractiviteiten Tegel-, marmer- en natuursteenactiviteiten Dakdekker- en waterdichtmakingsactiviteiten Schrijnwerkers- en glazenmakersactiviteiten Eindafwerkingsactiviteiten Installatieactiviteiten voor c.v., klimaatregeling, sanitair en gas Elektrotechnische activiteiten Algemene aannemingsactiviteiten

-

Cluster personenverzorging:Kapper/kapster Schoonheidsspecialist(e) Voetverzorg(st)er Masseur/masseuse Opticien Dentaaltechnicus Begrafenisondernemer

Brood- en banketbakker Restaurateur, traiteur Slager, groothandelaar Droogkuiser-verver Installateur-frigorist Diploma Per gereglementeerd beroep werd, via koninklijk besluit, bepaald welke akten in aanmerking komen om de beroepsbekwaamheid aan te tonen. Deze limitatieve opsomming wordt evenwel in de praktijk uitgebreid met de opleidingen waarvan de Minister oordeelde dat het programma voldoende overeenstemt met het programma zoals bepaald in de koninklijke besluiten. In het algemeen worden de volgende akten aanvaard, voor zover ze werden afgeleverd in de afdeling die beantwoordt aan het beroep:

15

•

Een diploma van het hoger of universitair onderwijs;

•

een diploma van hoger secundair- en beroepsonderwijs;

•

een diploma van ondernemersopleiding;

•

een getuigschrift van de centrale examencommissie van de FOD Economie, Middenstand en Energie.

•

Akte van leertijd

Beroepservaring Personen die de beroepsbekwaamheid niet kunnen aantonen met diploma's of getuigschriften, kunnen deze kennis wel bewijzen door een aantal jaren praktijk.

Voor de praktijkervaring als bewijs van de beroepsbekwaamheid kan men algemeen stellen dat een beginleeftijd van 18 jaar en een praktijk van 3 jaar in hoofdberoep of voltijds en 5 jaar in bijberoep of deeltijds binnen de afgelopen 15 jaar als basis gelden. Er zijn echter verschillen in deze duurtijd afhankelijk van de aard van de praktijk en de aard van het beroep dat men wil gaan uitoefenen. Zo is bijvoorbeeld voor dentaaltechnicus en voor opticien 5 jaar ervaring vereist en indien de praktijkervaring voor deze beroepen in bijberoep verworven werd duurt ze 8 jaar. Alleen praktijkervaring die werd verworven in het kader van een handels-, ambachts-, land- of tuinbouwactiviteit komt in aanmerking. Het moet gaan om een wettige praktijkervaring. Indien de toenmalige wetgeving op de ondernemersvaardigheden niet werden nageleefd, komt de verworven praktijkervaring niet in aanmerking. a. Ervaring als zelfstandig ondernemer (natuurlijk persoon met een onderneming op zijn persoonlijke naam): Volgende documenten moeten worden voorgelegd: •

een uittreksel of afschrift van de inschrijving (en eventueel ook de stopzetting) als handels- of ambachtsonderneming;

•

een bewijs van onderwerping aan het sociaal statuut, via een recente en originele verklaring van een sociaal verzekeringsfonds voor zelfstandigen.

b. Ervaring als bestuurder/zaakvoerder zonder arbeidsovereenkomst: Hiermee wordt het orgaan van het bestuur van een vennootschap bedoeld, zoals de zaakvoerder of gedelegeerd bestuurder en verder ieder orgaan voor zover vaststaat dat hij belast werd met de technische leiding. Volgende documenten moeten worden voorgelegd: •

een uittreksel of afschrift van de inschrijving (en eventueel ook de stopzetting) als handels- of ambachtsonderneming;

•

een bewijs van onderwerping aan het sociaal statuut, via een recente en originele verklaring van een sociaal verzekeringsfonds voor zelfstandigen.

c. Ervaring als werknemer: Volgende documenten moeten worden voorgelegd:

16

•

een globaal loopbaanuittreksel uitgereikt door CIMIRe, met vermelding van het loon van de bediende en het RSZ-nummer van de werkgever(s), of ieder ander rechtsgeldig sociaal document: kopie uit het personeelsregister, loondocument,…

•

een getuigschrift van de werkgever(s) met duidelijke vermelding van de functie en de periode van tewerkstelling, of de arbeidsovereenkomst

•

(eventueel een uittreksel van de inschrijving als handels- of ambachtsonderneming op naam van de werkgever(s). )

d. Ervaring als zelfstandige (helper/meewerkende echtgeno(o)t(e)/bestuurder...): •

een recent en origineel attest van het sociaal verzekeringsfonds voor zelfstandigen met vermelding van de periode en de hoedanigheid (zelfstandig helper of meewerkende echtgeno(o)t(e) in hoofd- of bijberoep) van aansluiting (en/of een verklaring van de controleur van de belastingen voor de meewerkende echtgeno(o)t(e))

•

een attest van de hoofdzelfstandige met vermelding van de periode en de hoedanigheid van de tewerkstelling en met duidelijke taakomschrijving;

•

(eventueel een uittreksel van de inschrijving als handels- of ambachtsonderneming op naam van de hoofdzelfstandige.)

De beroepsbekwaamheid kan bewezen worden door: • • • • • • •

het ondernemingshoofd zelf; of zijn echtgeno(o)t(e); of de partner met wie hij minstens 6 maanden samenwoont de wettelijke partner (bewijs van wettelijke samenwoning); de zelfstandige helper (tot de derde graad van bloed- aanverwantschap); of een loontrekkende die met dit doel aangeworven werd; of in een vennootschap, de natuurlijke persoon die effectief belast is met de dagelijkse technische leiding

1.4.2. Bewijzen van de basiskennis bedrijfsbeheer Iedereen die zich wil inschrijven in de Kruispuntbank van Ondernemingen (KBO) als handels- of ambachtsonderneming, dient bij de inschrijving die verloopt via het Ondernemingsloket, een bewijs voor te leggen ter staving van voldoende kennis over bedrijfsbeheer. Deze kennis kan aangetoond worden hetzij op basis van diploma’s, hetzij op basis van beroepservaring.

Diploma De volgende akten gelden als voldoende bewijs van de basiskennis van het bedrijfsbeheer: •

• •

•

het getuigschrift over de basiskennis van het bedrijfsbeheer, uitgereikt in of door : o de derde graad van het secundair onderwijs; o het secundair volwassenenonderwijs; o de centra voor middenstandsopleiding; o een examencommissie van een Gemeenschap of van de Federale Overheidsdienst; een diploma van het hoger onderwijs; een getuigschrift waaruit blijkt dat de betrokkene een versnelde cursus van ten minste 128 lesuren van bedrijfsbeheer met vrucht heeft gevolgd, gespreid over ten minste drie maanden, voorzover de naleving van die normen en de conformiteit van de lessen met het programma bepaald in artikel 6 worden bevestigd door de Minister of door diens gedelegeerde; een akte die in overeenstemming met internationale verdragen als gelijkwaardig met deze in de eerste twee vermeldingen hierboven moet worden beschouwd of ermee gelijkwaardig werd verklaard door de bevoegde overheid.

17

De volgende akten kunnen als voldoende bewijs van de basiskennis van het bedrijfsbeheer beschouwd worden, indien ze afgeleverd werden vóór 30 september 2000: • • • • •

het attest van hoger secundair onderwijs (algemeen, technisch of artistiek). Het attest hoger secundair beroepsonderwijs geldt enkel indien het afgeleverd werd in de richting handel, boekhouding of verkoop; een attest dat bewijst dat de belanghebbende met vrucht een eerste jaar opleiding tot ondernemingshoofd gevolgd heeft; een attest van de centrale examencommissie van Middenstand en Landbouw dat bewijst dat men geslaagd is in een proef betreffende de kennis bedoeld in artikel 6 van het gewijzigd besluit van 21 oktober 1998; een diploma of getuigschrift van onderwijs in het kader van de sociale promotie ( artikel 6 van het gewijzigd besluit van 21 oktober 1998); een certificaat dat gelijkwaardig is aan de hierboven bedoelde en dat afgeleverd werd door een Staats- of Gemeenschapsjury.

Beroepservaring Beschikt men niet over de nodige akten of getuigschriften, dan kan de basiskennis bedrijfsbeheer ook bewezen worden door praktijkervaring tijdens de 15 jaar die voorafgaan aan de aanvraag. Alleen praktijkervaring die werd verworven in het kader van een handels-, ambachts-, land- of tuinbouwactiviteit komt in aanmerking. Het moet gaan om een wettige praktijkervaring. Indien de toenmalige wetgeving ondernemersvaardigheden niet werden nageleefd, komt de praktijkervaring niet in aanmerking.

op

de

a. Ervaring als zelfstandig ondernemershoofd of zelfstandig beheerder: • •

zelfstandig ondernemingshoofd in de handel of land- of tuinbouw belast met het dagelijks bestuur gedurende 3 jaar in hoofdberoep of gedurende 5 jaar als bijberoep; zelfstandige beheerder (zonder arbeidsovereenkomst) belast het dagelijks bestuur gedurende 3 jaar uitgeoefend in hoofdberoep of gedurende 5 jaar in bijberoep.

Het bewijs van de ervaring als zelfstandig ondernemingshoofd kan geleverd worden door: • •

inschrijving als handels- of ambachtsonderneming (handel); een attest van de controleur van belastingen (landen tuinbouw)

Het bewijs van ervaring als dagelijks bestuurder moet geleverd worden door alle volgende stukken samen: • • •

het contract van filiaalbeheer (zelfstandig gerant); de akte van benoeming van het vennootschapsorgaan; het bewijs van de inschrijving als handels- of ambachtsonderneming

… en voor beide activiteiten door een recent en origineel attest van het sociaal verzekeringsfonds voor zelfstandigen met vermelding van de periode en de hoedanigheid. b. Ervaring als helper van een ondernemingshoofd of als bediende: • • •

zelfstandig helper/meewerkende echtgeno(o)t(e); bediende in leidende functie; leidende functie als o adjunct van het ondernemingshoofd; o adjunct van het vennootschapsorgaan; o adjunct van de met het beheer belaste persoon

18

waarbij de verantwoordelijkheid gelijk is aan deze van de persoon, belast met het dagelijks beheer. •

lid van de staf belast met taken van bedrijfsbeheer of verantwoordelijk voor minstens één afdeling (contract en loonfiche).

Het bewijs kan geleverd worden: •

voor de zelfstandige help(st)er/meewerkende echtgeno(o)t(e): door een getuigschrift van het zelfstandig ondernemingshoofd met vermelding van de begin- en einddatum van de activiteit van de zelfstandige help(st)er en daarbij een recent en origineel attest van het sociaal verzekeringsfonds met vermelding van de periode en de hoedanigheid (zelfstandig help(st)er of meewerkende echtgeno(o)t(e) in hoofd- of bijberoep) van aansluiting (en/of een verklaring van de controleur van de belastingen voor de meewerkende echtgeno(o)t(e))

•

Voor de bediende met leidende functie: een globaal loopbaanuittreksel uitgereikt door CIMIRe, met vermelding van het loon van de bediende en het RSZ-nummer van de werkgever(s), of ieder ander rechtsgeldig sociaal document (kopie uit het personeelsregister, loondocument,…); een getuigschrift van de werkgever(s) met duidelijke vermelding van de functie en de periode van tewerkstelling, of de arbeidsovereenkomst voor zover de functie waarvoor de overeenkomst werd aangegaan, overeenkomt met een leidende functie.

•

Voor de bediende met leidende functie zal behalve het tweeledige bewijs voor wat betreft de duur van de activiteit en de identiteit van werkgever, ook extra controle gebeuren of het echt gaat om een leidinggevende functie. Het niveau van het loon is hier een goede indicator.

De kennis bedrijfsbeheer kan bewezen worden door: • • • • • • •

het ondernemingshoofd zelf; of zijn echtgeno(o)t(e); of de partner met wie hij minstens 6 maanden samenwoont; de wettelijke partner (verklaring van wettelijke samenwoning); de zelfstandige help(st)er (tot de derde graad van bloed- of aanverwantschap); of een loontrekkende die met dit doel aangeworven werd; of in een vennootschap, de natuurlijke persoon die effectief belast is met het dagelijks bestuur.

Geen ondernemersvaardigheden (beroepsbekwaamheid en kennis bedrijfsbeheer) te bewijzen: • •

•

• •

Diegene die een zelfstandige activiteit uitoefent waarvoor hij zich niet als handelaar in de KBO moet inschrijven (dienstverlenende en vrije beroepen); De niet-KMO: dit is de onderneming waarop minstens één van de volgende criteria van toepassing is: ze heeft op jaarbasis gemiddeld meer dan 50 werknemers; meer dan 25% van de aandelen zijn in handen van één of meer niet-KMO’s; de jaaromzet is groter dan 7 miljoen EUR of het jaarlijks balanstotaal is groter dan 5 miljoen EUR; Bij voortzetting van de onderneming : de overlevende echtgeno(o)t(e); de minstens 6 maanden samenwonende partner van de overledene; de wettelijke samenwonende partner van de overledene. Wanneer het gaat om een rechtspersoon waarvan de overledene bedrijfsleider was, moet de overlevende echtgeno(o)t(e), de samenwonende of wettelijk samenwonende partner zaakvoerder of orgaan van de vennootschap worden. Het betreft hier een definitieve vrijstelling. de kinderen van het in regel zijnde ondernemingshoofd zijn vrijgesteld gedurende 3 jaar volgend op het overlijden (of indien ze minderjarig zijn vanaf hun 18de verjaardag); Wanneer de persoon die de ondernemersvaardigheden bewijst de onderneming verlaat, blijft het reeds bekomen attest 6 maanden geldig. Nadien moet de onderneming de toestand regulariseren; Ingeval van overname van de onderneming beschikt de overnemer over een periode van één jaar om zijn ondernemersvaardigheden te bewijzen.

19

Geen basiskennis van het bedrijfsbeheer te bewijzen: •

•

De onderneming oefent een activiteit uit met een eigen reglementering op het gebied van basiskennis bedrijfsbeheer. Men moet dan wel beschikken over een voorafgaande machtiging die toegang verleent tot het uitoefenen van die activiteit. (vastgoedmakelaar, stagiairvastgoedmakelaar, verzekeringsagent, verzekeringsmakelaar, directeur autorijschool, vervoerder van personen over de weg, vervoerder van goederen over de weg, vervoerder van goederen over de binnenwateren) De KMO die was ingeschreven in het handels- of ambachtsregister toen de basiskennis van het bedrijfsbeheer algemeen werd ingevoerd door de KMO-programmawet van 10 februari 1998, heeft verworven rechten inzake de kennis bedrijfsbeheer.

1.5. Speciale vergunningen Voor de uitoefening van een aantal beroepen moeten speciale vergunningen aangevraagd worden. Deze lijst is zeer uitgebreid. Alle verplichtingen afzonderlijk nauwkeurig omschrijven is binnen deze beknopte handleiding niet mogelijk. We beperken ons dan ook tot een alfabetische opsomming van de beroepen met verwijzing naar de instantie waar meer gegevens over de speciale vergunning kunnen bekomen worden.

afvalolie

Min. Van de Vlaamse Gemeenschap (Bestuur Milieuvergunningen)

alarmsystemen

FOD Binnenlandse Zaken ( Preventiebeleid)

alcoholische, gegiste of gedistilleerde dranken fabricage en verkoop (ook restaurants)

FOD Financiën (Adm. der Douane en Accijnzen)

apotheek (opening, overbrenging, fusie)

Orde van Apothekers en FOD Volksgezondheid, (Algemene Farmaceutische Inspectie)

autorijscholen

FOD Mobiliteit en vervoer

bandagisten

Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV)

beenhouwer, slager

FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie (KMO-beleid E5)

bestrijdingsmiddelen: fabricatie, verpakking, invoer, uitvoer

Federaal Voedselagentschap (FAVV)

bewakings- en veiligheidsondernemingen

FOD Binnenlandse Zaken (Veiligheid en preventiebeleid)

boekhouders

Beroepsinstituut voor boekhouders

brandbeveiligingsdeuren

FOD Binnenlandse Zaken

bureaus voor arbeidsbemiddeling

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap (Administratie Werkgelegenheid)

cafés en slijterijen

FOD Financiën (Adm. der Douane en Accijnzen)

detectives


diamant (verkoop van ruwe diamant)

FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie (Economisch potentieel)

dierenhandelszaken

Gemeentebestuur

dierenpensions

Gemeentebestuur

diëtistes

FOD Volksgezondheid

edele metalen: handel - bewerking (goud, zilver, platina)

Waarborgkantoor en Koninklijke Munt

20

eetwaren: productie- handel

Federaal Voedselagentschap (FAVV) -

eieren (broeierijen, selectie- en vermeerderingsbedrijven)

Federaal Voedselagentschap (FAVV) -

entrepothouder (stookolie, alcoholische dranken)

FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie

fytofarmaceutische producten


gehoorprothesisten


geneesmiddelen: fabricage, distributie, invoer FOD Volksgezondheid (DG Geneesmiddelen) gevaarlijke, ongezonde of hinderlijke bedrijven

Gemeentebestuur of provinciale diensten voor leefmilieu

gezins- en bejaardenhulp (diensten voor)

Min. Van de Vlaamse Gemeenscahp (Administratie Gezin en Maatschappij Welzijn)

groenten en fruit


grondverbeteringsmiddelen


hotelexploitatie

Min. Van de Vlaamse Gemeenschap (Toerisme Vlaanderen)

huwelijksbureaus – agentschappen

Federale Overheidsdienst Economie, K.M.O., Middenstand en Energie (Dienst Consumptie) Min. Van de Vlaamse Gemeenschap (Administratie werkgelegenheid)

incassobureaus

Federale Overheidsdienst Economie, K.M.O., Middenstand en Energie (Consumptie en Krediet)-

inrichtingen voor opvang minderjarigen

FOD Justitie

interimbureau

Min. Van de Vlaamse Gemeenschap (Administratie werkgelegenheid)

kampeerterreinen


kansspelen

FOD Justitie

kinesitherapeuten

Rijksinstituut voor Ziekte- en invaliditeitsverzekering (RIZIV)

kinderopvang (instellingen)

Kind en Gezin

kranten en tijdschriften: handel

uitgevers

Kredietbemiddelaars: instellingen

FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie (Consumptie en Krediet), Commissie Bank- en Financiewezen

landbouwhuisdieren varkens, gevogelte: handel


landbouwhuisdieren varkens, gevogelte: vervoer

FOD Mobiliteit en Vervoer

leasing of financieringshuur

FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie

likeurfabrikanten

FOD Financiën (Douane en Accijnzen)

logopedisten


loterijen


maalderijen en handelaars in inlandse tarwe

FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie (Economisch Potentieel)

melk: bewerking, conditionering, vervoer


21

minerale oliën: grossiers, depothouders, kleinhandelaars, pomphouders


opticiens


orthopedisten


outplacementbureaus


paramedische beroepen

FOD Volksgezondheid

pesticiden en giftige fytofarmaceutische producten


pluimvee: slachterijen, opslag, koeling, bewerking


prothesisten


psychologen (titel)

Psychologencommissie

reisbureaus


restaurants


selectiebureaus


slagers, kleinhandelaren in bereide vleeswaren

FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, KMO-beleid (E5)

slachthuizen, slachterijen


speeltuigen (veiligheid)

FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie (kwaliteit van de Veiligheid)

sproeiondernemingen


suikerbakkers


syndicus onroerende goederen

Beroepsinstituut van Vastgoedmakelaars

tabak: fabricatie, stockage, groot- en kleinhandel


tachografen, taximeters

FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie (Metrologische Dienst)

tachografen – installateur

FOD Mobiliteit en Vervoer (Bestuur van de Verkeersreglementering)

taxidiensten

Gemeentebestuur (Brusselse gewest, Vlaamse Gemeenschap )

tehuizen voor bejaarden

Min. Vlaamse Gemeenschap (Dienst gezins- en bejaardenhulp) (Brussel: COCOF)

theaterbureaus (bemiddeling van artiesten)

Min. Vlaamse gemeenschap (Adm. Werkgelegenheid)

tombola


uitzendbureaus


vastgoedmakelaars

Beroepsinstituut van vastgoedmakelaars

veevoeders: invoer, fabricage, bereiding


verhuisondernemingen

FOD Mobiliteit en Vervoer (Bestuur van het Vervoer)

verpleegkundige, vroedvrouw

Rijksinstituut voor Ziekte- en

22

Invaliditeitsverzekering (RIZIV) verpleegkundige (erkenning titel)

FOD Sociale Zekerheid

vervoer: personen- en goederenvervoer

FOD Mobiliteit en Vervoer

vervoer: dieren

FOD Mobiliteit en Vervoer en FAVV

vervoercommissionairs, -makelaars

FOD Mobiliteit en Vervoer (Bestuur van het Vervoer)

visbedrijven: bewerking, verpakking, kwekerijen, groothandel, verdelers


vlees -en vleesproducten: slachthuizen, uitsnijdingen, opslagplaatsen


vleeswarenbedrijven uitvoer van vers, gekoeld en bevroren vlees, van vet en slachtafval


vlees en vleesproducten: verkoop in eetwarenwinkels, kleinhandelaars in bereide vleeswaren

FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie (KMO-beleid: E5)

voedingsmiddelen: fabricatie, bewerken, in handel brengen


vuurwerk

FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie (Dienst Springstoffen)

VZW's

FOD Justitie

wapens, munitie en vouwgeweren: fabricage, Politiediensten herstelling en handel wervingsbureaus


zaaizaden, allerhande pootgoed

Min. Vlaamse gemeenschap

zonnebankcentra

FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie (Consumentenveiligheid)

zuivelproducten


zwembaden

Min. Vlaamse Gemeenschap (Dienst Milieuvergunningen)

1.6. Registratie als aannemer Vanaf 1 januari 2008 verandert er heel wat m.b.t. de registratie aannemer. De aanvraag blijft vrijwillig, voor alle werken in onroerende staat en onroerend door bestemming. Nieuw is dat er één registratie wordt verricht voor alle werken in onroerende staat (niet langer 28 deelcategoriën). Grootste nieuwigheid is dat de aanvraag via het ondernemingsloket zal lopen. Het ondernemingsloket zal (vanaf 1/1/2009, zie hieronder) de aanvraag tot registratie doorsturen via het centraal informaticaplatform naar de bevoegde provinciale registratiecommissie of voor buitenlanders naar de centrale registratiecommissie. Echter, zolang het centraal informaticaplatform niet operationeel is, moeten de aannemers de aanvragen tot registratie rechtstreeks indienen bij de bevoegde registratiecommissie. De tussenkomst van de ondernemingsloketten is pas voorzien vanaf 1 januari 2009 De aanvrager zal nog een aantal stukken moeten aanleveren. Dit is niet vereist als de stukken gegevens bevatten die reeds in de KBO gekend zijn. Het ondernemingsloket bepaalt de termijn binnen dewelke de stukken moeten worden voorgelegd. Daarnaast heeft de geregistreerde aannemer ook een mededelingsplicht naar de bevoegde registratiecommissie toe als bepaalde gegevens wijzigen, en dit binnen 15 dagen. Dit is opnieuw niet vereist als die gegevens reeds zijn opgenomen in de KBO. Het criterium van de registratie heeft geen invloed meer op de beoordeling van de verplichting tot inhouding op de factuur.

23

Het nieuw opgezette mechanisme heeft als hoeksteen de verplichting voor de opdrachtgever of de aannemer om de inhouding slechts uit te voeren in het geval van het bestaan van sociale en/of belastingschulden in hoofde van de aannemer of de onderaannemer medecontractant, en deze inhouding wordt beperkt tot het bedrag van de schuld met een maximum van 35 % (inzake sociale schulden) of 15 % (inzake fiscale schulden) van het bedrag waarvan de opdrachtgever of de aannemer de belastingschuldige is.

Welke zijn de schulden die al dan niet in aanmerking worden genomen om te bepalen of een werkgever schuldenaar is? Het gaat terzake om : - aan de R.S.Z. alle geëiste aangiften toegezonden hebben tot en met de aangiften betreffende het voorlaatste verlopen kwartaal; - niet meer dan 2.500,00 EUR verschuldigd zijn als bijdragen, vermeerderingen, vaste vergoedingen, nalatigheidsinteresten of gerechtskosten; - in afwijking van het streepje dat voorafgaat, voor de werkgever die ressorteert onder het Paritair Comité voor het bouwbedrijf en die geen bijdragen verschuldigd was voor het overeenstemmend kwartaal van het vorig kalenderjaar, de provisies betaald hebben die voorzien zijn in artikel 34bis van het koninklijk besluit van 28 november 1969 in uitvoering van de wet van 27 juni 1969 ter herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de sociale zekerheid der werknemers. Die laatste voorwaarde wordt beoordeeld vanaf de derde werknemer die in dienst is op het einde van de vorige maand. Die analyse gebeurt op grond van de DIMONA. De schulden ten overstaan van de PDOK worden in aanmerking genomen vanaf 70 EUR. De hoofdelijke aansprakelijkheid wordt enkel weerhouden in hoofde van de medecontractant van de aannemer of de onderaannemer wanneer de inhoudingen niet correct werden uitgevoerd. De hoofdelijke aansprakelijkheid binnen een keten wordt dus klaar en duidelijk opgeheven. De hoofdelijke aansprakelijkheid kan worden toegepast in hoofde van de medecontractant of de aannemer wanneer die een beroep heeft gedaan op een aannemer of een onderaannemer die schulden heeft op het ogenblik van het afsluiten van de overeenkomst en voor wie er ondanks de schulden op het ogenblik van de betaling van de facturen geen inhouding is gebeurd. Opgelet: de verplichting tot inhouding inzake fiscale schulden is gedurende een jaar opgeschort, zijnde de tijd die nodig is om de gegevensbank die noodzakelijk is om het al dan niet bestaan van een fiscale schuld te beoordelen, op punt te stellen.

Aanvraag tot registratie voor een aannemer De aanvraag tot registratie gebeurt vooralsnog per aangetekende brief bij de VOORZITTER VAN DE REGISTRATIECOMMISSIE van de provincie waarin de bedrijfszetel van de onderneming gevestigd is. Op 1 januari 2009 verandert deze aanvraagprocedure en zal de aanvraag dienen te gebeuren via een erkend ondernemingsloket. De provinciale registratiecommissies zijn: ANTWERPEN: Italiëlei 4/14, 2000 ANTWERPEN – tel.(03)203 24 58 BRABANT: Louizalaan 245, 1050 BRUSSEL – tel.(02)641 02 68 LIMBURG: Voorstraat 41, 3500 HASSELT – tel.(011)21 22 32 OOST-VLAANDEREN: Gaston Crommenlaan 6, 9000 GENT – tel.(09)579 23 40 WEST-VLAANDEREN: G.Vincke Dujardinstraat 4, 8000 BRUGGE – tel.(050)32 93 61 Formaliteiten of vereisten voor aanvraag van een registratie als aannemer zijn: ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾

Inschrijvingsbewijs in de KBO. Een recent bewijs van goed zedelijk gedrag afgeleverd door het gemeentebestuur. Het bewijs van vestiging in België of in een ander E.G. land. Het bewijs dat men over voldoende financiële, administratieve en technische middelen beschikt om de fiscale en sociale verplichtingen te kunnen nakomen. Het bewijs van de inschrijving als werkgever bij de RSZ. Het bewijs dat een aansprakelijkheidsverzekering werd aangegaan. Voor vennootschappen: een afschrift van de oprichtingsakte.

24

1.7. Ambulante handel

Toepassingsgebied Wie een ambulante activiteit wil uitoefenen, moet een machtiging hiervoor aanvragen bij het ondernemingsloket. Wat is een ambulante activiteit: Elke verkoop, te koop aanbieding of uitstalling met het oog op de verkoop aan de consument van producten en bijkomstig diensten die op deze producten betrekking hebben, door een handelaar buiten de vestigingen vermeld in zijn inschrijving in de Kruispuntbank van Ondernemingen of door een persoon die niet over dergelijke vestiging beschikt.

Er zijn drie soorten machtiging: de “machtiging als werkgever” Deze machtiging wordt toegekend aan: - De natuurlijke persoon die een ambulante activiteit uitoefent in eigen naam - De rechtspersoon via de natuurlijke perso(o)n(en) die het dagelijks bestuur waarne(e)m(t)en Deze machtiging moet niet meer hernieuwd worden en is geldig voor de volledige duur van de activiteit. de “machtiging als aangestelde” Deze machtiging wordt toegekend aan de persoon die een ambulante activiteit uitoefent voor rekening of in dienst van een natuurlijke of rechtspersoon. Er zijn twee soorten machtigingen als aangestelde: machtiging als aangestelde A : voor iedere ambulante activiteit, behalve deze ten huize van de consument Deze machtiging wordt uitgereikt op naam van en aan de onderneming (maw aan de gemachtigde als “werkgever”). Deze kan er gebruik van maken indien nodig en kan er zoveel aanvragen als nodig. Hij kan ze opeenvolgend aan verschillende aangestelden geven, maar elke werkende aangestelde moet wel over een machtiging beschikken. Deze aangestelde kan dus een zelfstandig helper zijn, zonder dat familiale band vereist is, een loontrekkende met arbeidscontract of interim-contract, leercontract of jobstudent enz… De geldigheidsduur komt overeen met deze van de “werkgever”. -

- machtiging als aangestelde B bestemd voor de ambulante activiteit ten huize van de consument Deze machtiging is persoonlijk en onoverdraagbaar. De geldigheidsduur is afhankelijk van de duur van zijn aanstelling en kan dus beperkt of onbeperkt zijn. De verlenging kan ook beperkt of onbeperkt zijn. De totale duur kan nooit die van de ‘werkgever’ overschrijden.

Zijn uitgesloten van het toepassingsgebied: -

de diensten uitgaand van de beroepen onderworpen aan een welbepaalde deontologie (zoals architecten, landmeters, verzekeraars, e.a.) de verkopen door een handelaar ten huize van de consument op uitdrukkelijk en voorafgaand verzoek van deze laatste.

Volgende ambulante activiteiten zijn niet aan deze wet onderworpen: -

-

Occasionele verkoop van goederen die eigendom zijn van de verkoper, mits voorafgaande toelating door de gemeente; Occasionele verkopen zonder commercieel doel, met een menslievend, sociaal, cultureel, educatief of sportief doel, of met als doel de verdediging/promotie van de natuur, de dierenwereld of de ambacht of streekproducten, mits voorafgaande toelating door de gemeente of de Minister of voorafgaande verklaring. Deze toelating of verklaring is niet verplicht voor erkende jeugdverenigingen; Verkopen in het kader van handels-, landbouw- of ambachtsbeurzen en tentoonstellingen met promotioneel en tijdelijk karakter;

25

-

-

Verkopen tijdens manifestaties ter bevordering van de lokale handel of van het lokale gemeenschapsleven, mits toelating door de gemeente; Verkopen door een handelaar voor zijn winkel, van dezelfde producten en diensten als deze die in zijn winkel worden verkocht; Verkopen door een handelaar in de lokalen van een andere handelaar, voor zover zijn producten/diensten aanvullend zijn, tijdelijk en de verkoop bijkomstig is aan de verkoop van de andere handelaar. De verkopen door een handelaar, ambachtsman, landbouwer, kweker of producent buiten zijn vestigingen: o van producten en diensten met promotioneel doel, voorzover zij tijdelijk zijn en vooraf bekend gemaakt aan de Minister van Middenstand o van stocks als gevolg van een ramp en soortgelijke situaties bij wet bepaald en toegelaten door de Minister van Economie o van artistieke producten of diensten door hun auteurs o van producten of diensten door plaatsaanwijzers in bioscopen, theaters en andere plaatsen waar voorstellingen worden gegeven o van gestolen en gevonden voorwerpen door openbare overheden of door hen erkende instellingen o van producten door de OCMW en erkende liefdadigheidsinstellingen o van producten en diensten ten huize van de consument (home-party’s), mits de verkoper voldoet aan de BTW-bepalingen, de verkoop niet permanent is en in één keer op één dag plaatsvindt, de verkoop vooraf en persoonlijk aangekondigd werd, de verkoop plaatsvindt in het bewoonde gedeelte van een privé-woning.

Verbod op ambulante verkoop Volgende producten mogen niet ambulant worden verkocht: 1. geneesmiddelen, drogerijen en geneeskrachtige planten en bereidingen op basis ervan alsook ieder ander product die de verandering van de gezondheidstoestand beoogt, hetzij door de stoffen die het bevat, hetzij door de secundaire effecten die het kan teweegbrengen; 2. medische en orthopedische apparaten; 3. corrigerende glazen en hun monturen alsook het plaatsen van deze glazen en corrigerende contactlenzen; 4. edele metalen, edelstenen en halfedelstenen, natuurparels en gekweekte parels en voorwerpen hiermee vervaardigd; 5. wapens en munitie.

Specifieke bepalingen inzake verkoop ten huize van de consument De verkoop ten huize van de consument is verboden voor producten en diensten voor een totale waarde gelijk aan of hoger dan 250 euro per consument. Dit verbod is niet van toepassing op volgende producten en diensten: 1. de toelevering van water, gas en elektriciteit en de diensten van telefonie; 2. de toegang tot Internet en televisiekanalen; 3. de verkopen van een enkel huishoudtoestel tot een maximum bedrag van 700 euro; 4. de verkopen, met inbegrip van de levering en de plaatsing, van een enkel artikel of dienst inzake inrichting van het huis, tuinaanleg en huishouding, tot een maximum bedrag van 700 euro. Bovendien gelden bepaalde regels voor het opstellen van een verkoopcontract wanneer het over een verkoop gaat zoals vermeld onder punt 1en 2.

Voorwaarden Er zijn drie voorwaarden voorafgaand aan de toekenning van de machtiging: - ivm de nationaliteit - ivm de activiteit - ivm de moraliteit

26

Nationaliteit De persoonlijke machtiging kan worden aangevraagd door de onderdanen van de Europese economische ruimte en hun ouders en verwanten (mits bepaalde voorwaarden) en inwoners van andere landen voor zover ze hier onbeperkt of definitief verblijven, alsook erkende vluchtelingen in België. Dit ongeacht de duur van hun verblijf. Zij die niet beantwoorden aan de criteria die hen vrijstellen van het hebben van een beroepskaart, kunnen geen persoonlijke machtiging tot ambulante handel krijgen. Zij kunnen wel als aangestelde werken (met uitzondering van de verkoop ten huize van de consument) voor rekening of in dienst van een natuurlijk persoon of rechtspersoon. Activiteit De voorwaarden eigen aan de activiteit moeten worden vervuld. Een voorwaarde is algemeen bepaald, met name het bewijs van basiskennis bedrijfsbeheer. Andere zijn afhankelijk van de situatie zoals de arbeidskaart, bewijs beroepsbekwaamheid, bewijs voorafgaand verplichte vergunningen. Moraliteit Het bewijs van goed zedelijk gedrag is vereist voor de machtiging van aangestelde B (verkopen ten huize van de consument). Wanneer dit bewijs niet kan worden afgeleverd, kan een voorafgaand akkoord worden gegeven door het Openbaar Ministerie. Leeftijd De machtiging kan worden bekomen vanaf de leeftijd van 18 jaar voor de werkgever en de aangestelde als werkend vennoot en 16 jaar voor de aangestelde helper, student, en bij leercontract.

Aanvraag De machtiging moet worden aangevraagd - bij een erkend ondernemingsloket (EOL) - door de ondernemer “werkgever” - aan de hand van een welbepaald formulier - met in bijlage de nodige bewijsstukken Het EOL kan na controle van de voorwaarden de machtiging afleveren of weigeren.

Tarieven Aanvraag machtiging werkgever Aanvraag machtiging aangestelde A of, onbepaalde duur Aanvraag machtiging B bepaalde duur

150 euro 100 euro 50 euro

Aanvraag wijziging/vervanging machtiging werkgever en aangestelde B Aanvraag wijziging/vervanging machtiging aangestelde A

50 euro 100 euro

1.8. Vergunning voor het vervaardigen en in de handel brengen van voedingswaren Wie een activiteit begint die verband houdt met de voedselketen moet een registratie, erkenning of toelating aanvragen bij het Federaal Agentschap voor Veiligheid van de Voedselketen (FAVV). De opsomming van deze activiteiten is zeer ruim: invoer, primaire productie, vervaardiging, verwerking, opslag, verpakking, vervoer, verkoop of distributie van voedingsmiddelen of producten die in de voedselketen kunnen terechtkomen. De vergunning moet worden aangevraagd bij het provinciaal centrum van het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) van de provincie van de vestiging. De aanvraag kan ook gebeuren via een erkend ondernemingsloket.

27

Adressen Provinciale Controle-Eenheden FAVV: Vlaams Brabant Greenhill Campus Interleuvenlaan 15 blok E 3001 Leuven tel 016/39 01 11 fax 016/39 01 05 Antwerpen Italiëlei 124/92 2000 Antwerpen tel 03/202 27 11 fax 03/202 28 11 Limburg Kempische Steenweg 297 bus 4 3500 Hasselt tel 011/26 39 84 fax 11/26 39 85

Oost Vlaanderen Zuiderpoort – Blok 10e verd. Gaston Crommenlaan 6/1000 9050 Gent tel 09/210 13 00 fax 09/210 13 20 West Vlaanderen AIPM Koning Albert I-laan 122 8200 Brugge tel 050/30 37 10 fax 050/30 37 12 Brussel WTC III, 2e verdiep Simon Bolivarlaan 30 bus 3 1000 Brussel tel. 02/208 34 61 fax 02/208 33 89

Kostprijs van de vergunning De kostprijs varieert naargelang de aard van de bedrijvigheid, het aantal personen in loondienst of van de netto verkoopoppervlakte van de inrichting voor de kleinhandelsvoedingsmiddelen. De vergunning is geldig voor onbepaalde duur. Enkel in de sectoren “vervoer van dieren”, “groothandel en veilingen in groenten en fruit” en “marktdeelnemers bananen met vrijstelling van controle” is er een periodieke hernieuwing nodig.

1.9. Sabam en Billijke Vergoeding Sabam is de Belgische Vereniging van Auteurs, Componisten en Uitgevers (Société d'Auteurs Belge/Belgische AuteursMaatschappij), die instaat voor het beheer van de intellectuele werken van haar leden, de inning van hun rechten en de verdeling van de geïnde rechten voor de reproductie, de uitvoering en de uitzending (op radio en televisie) van hun werken. Voor elke publieke activiteit waar muziek gespeeld wordt, moet aan Sabam een vergoeding worden betaald. Het gaat dus zowel om fuiven, restaurants en winkels als om wachtplaatsen bij geneesheren, kapsalons…. Afhankelijk van een aantal parameters zoals het muziekgenre, de verspreidingsmiddelen, de oppervlakte van de ruimte, de toegangsprijs en de prijzen van de consumpties, enz. wordt het uiteindelijk tarief vastgelegd. Voor meer info hierover neemt u best contact met een plaatselijk inningskantoor. Inlichtingen: SABAM Belgische Vereniging van Auteurs, Componisten en Uitgevers Aarlenstraat 75-77 1040 Brussel 02/286 82 11 http://www.sabam.be Naast deze vergoeding voor auteurs en componisten, betaalt diegene die in zijn onderneming muziek laat beluisteren ook een vergoeding voor de artiesten-vertolkers en de producenten. De betaling van deze billijke vergoeding geeft recht op het publiekelijk ten gehore brengen van hun muziekrepertoire.

28

U dient dit aan te geven bij: Voor de Horeca: HONEBEL C.V. Sint Goriksstraat 10 1000 Brussel Tel.: 02/514 27 33

Voor alle andere: OUTSOURCING PARTNERS Pb 181 9000 Gent 12 Tel.: 070/66 00 16 Fax: 070/66 00 12

Inlichtingen: Outsourcing Partners N.V. Postbus 181 9000 Gent 070/66 00 16 http://www.bvergoed.be

1.10. Plaatsgebonden vergunningen Om een bepaald beroep op een bepaalde plaats te mogen uitoefenen, dient men eventueel over een bouwvergunning en een milieuvergunning te beschikken. Het VLaams REglement betreffende de Milieuvergunning of «VLAREM» is sinds 1 september 1991 van toepassing en neemt de vroegere wetgeving ter zake over en vereenvoudigt deze: de exploitatie- of uitbatingsvergunning werd samen met enkele andere milieugebonden vergunningen geïntegreerd tot één vergunning, nl. de milieuvergunning. Rekening houdend met de mate van hinder voor mens en milieu, worden de hinderlijke inrichtingen in drie klassen ingedeeld. Deze klasse-indeling gebeurt op basis van vermogen, drijfkracht, opslagcapaciteit, geloosd volume enz. van de desbetreffende activiteit of handeling. Een klasse 1inrichting, de hoogste klasse, kan per definitie meer nadelige gevolgen hebben of hinder veroorzaken voor mens en milieu dan een klasse 2- of klasse 3-inrichting. De klasse bepaalt de vergunningsprocedure die van toepassing is. Bedrijven die in eerste of tweede klasse ingedeeld worden, bekomen een vergunning door het indienen van een milieuvergunningsaanvraag. Bedrijven die in derde klasse worden ingedeeld, kunnen een vergunning verkrijgen door een melding. De milieuvergunningsaanvraag moet worden ingediend bij het College van Burgemeester en Schepenen of bij de Bestendige Deputatie van de provincie. De melding moet gebeuren bij het College van Burgemeester en Schepenen. De vergunning voor een klasse 1 en klasse 2 moet aangevraagd zijn vóór met de uitbating wordt gestart. Een klasse 3 bedrijf kan starten zodra de melding is ingediend. In geval van twijfel, kan men bij de burgemeester van de gemeente van de exploitatiezetel steeds vooraf inlichtingen aanvragen. Bedrijven die een netto verkoopsoppervlakte hebben van 400 m2 of een totale oppervlakte hebben die groter is dan 600 m2, moeten een socio-economische vergunning aanvragen. In stedelijke gebieden kan dit versoepeld worden tot 1 000 m2 resp. 1 500m2.

2. ADMINISTRATIEVE FORMALITEITEN BIJ DE START VAN EEN ONDERNEMING 2.1. Openen van een financiële rekening Als startende zelfstandige of beoefenaar van een vrij beroep bent u verplicht om een zichtrekening bij een financiële instelling te hebben. Dit hoeft geen nieuwe rekening te zijn, maar het is toch aan te bevelen. Zo kan u immers uw zakelijke transacties scheiden van uw privé-verrichtingen. Wanneer u een vennootschap opricht moet u voorafgaandelijk het te storten kapitaal deponeren op een daarvoor nieuw geopende bankrekening. Na de oprichting van de vennootschap en de neerlegging van de oprichtingsakte op de Griffie van de Rechtbank van Koophandel, overhandigt de notaris een attest voor de bankinstelling. Hierna kan de vennootschap over de gestorte gelden beschikken.

29

2.2. Inschrijving in de Kruispuntbank van Ondernemingen De Kruispuntbank van Ondernemingen is een register dat alle basisgegevens van ondernemingen en hun vestigingseenheden opslaat. Ze neemt de gegevens op van het rijksregister van rechtspersonen, van het handelsregister, van de BTW, van de RSZ en wordt up-to-date gehouden door de bevoegde organisaties die er de gegevens invoeren. Samen met de KBO werd ook beslist om het handelsregister te moderniseren. Aldus werd ook de procedure om zich als handelsonderneming te vestigen in een nieuw kleedje gestoken. Wie zich vroeger in het handelsregister wilde inschrijven, moest zich richten tot de griffie van de Rechtbank van Koophandel die bevoegd is voor de plaats waar hij zijn handelsactiviteit wil voeren. Indien er specifieke regels waren inzake toegang tot het beroep diende hij bovendien via de Kamers van Ambachten en Neringen een toelating te vragen om het beroep in kwestie te mogen uitoefenen. Vanaf 1 juli 2003 verlopen deze twee procedures via een zelfde kanaal. De Kamers van Ambachten en Neringen werden afgeschaft en vervangen door de ondernemingsloketten, en het handelsregister werd een deel van de kruispuntbank van ondernemingen. Wanneer u dus een commerciële of ambachtelijke onderneming wil opstarten, moet u zich voortaan richten tot een ondernemingsloket en kan u zich daar laten inschrijven in het handelsregister en de formaliteiten vervullen om toegang te krijgen tot het beroep. Een commerciële activiteit bestaat uit ‘het kopen en verkopen van diensten en/of goederen met de bedoeling daarop winst te realiseren, en dien einde te starten met de uitbating van een hoofdinrichting, een filiaal of een bijkantoor’. De ondernemingsloketten hebben als taak het unieke identificatienummer (ondernemingsnummer) aan handelsondernemingen mee te delen. Dit nummer moet vermeld worden op alle handelsdocumenten van de onderneming, het uitstalraam, sommige bedrijfswagens, e.a.

Enkele algemene bemerkingen 1. 2.

Kunstenaars hebben, behoudens zeer uitzonderlijke gevallen, geen inschrijving nodig. Beoefenaars van vrije beroepen vallen meestal niet onder de norm "handelaars", en worden dus tot op heden nog niet ingeschreven in de KBO, tenzij ze BTW-belastingplichtig zijn of personeel tewerkstellen. Ontwerpers en journalisten, die uitsluitend eigen producties verkopen, zijn evenmin handelaars.

3.

Inschrijving via een Ondernemingsloket De inschrijving in de Kruispuntbank als commerciële of ambachtelijke onderneming gebeurt bij een Ondernemingsloket. De handelaar gaat persoonlijk of met een persoonlijke volmacht en voorzien van de nodige diploma’s en attesten waarmee hij de kennis van bedrijfsbeheer en zo nodig van de beroepsbekwaamheid kan aantonen naar een ondernemingsloket. Wordt de activiteit in meer dan één vestigingseenheid uitgeoefend, dan moet men deze verschillende vestigingseenheden laten inschrijven. Bij de inschrijving ontvangt men een “uniek ondernemingsnummer” met commerciële hoedanigheid. Dit nummer wordt gebruikt in alle betrekkingen met de overheid. Het ondernemingsnummer is tevens het BTWnummer. De BTW-hoedanigheid moet echter wel nog apart geactiveerd worden (zie verder). Bij de aanvraag tot inschrijving in de kruispuntbank legt men volgende stukken voor: a)

Indien het om een "natuurlijk persoon" gaat • • • • •

Alle identiteitsgegevens van de handelaar en eventueel van de echtgeno(o)t(e). De adressen van de verschillende vestigingseenheden. Het rekeningnummer bij het bestuur der postcheques, bij de bank of bij de spaarbank. De uit te oefenen activiteiten. Het getuigschrift van de basiskennis bedrijfsbeheer, diploma’s, of bewijzen beroepservaring waaruit deze kennis blijkt. • Voor de uitoefening van een gereglementeerd beroep moet men ook de bewijzen van de beroepskennis (getuigschrift, diploma’s of bewijzen beroepservaring) voorleggen.

30

• Eventueel verplicht voorafgaande vergunningen b) Indien het om een "vennootschap" gaat Volgende gegevens zijn vereist: • de benaming en de rechtsvorm van de vennootschap; • de verschillende vestigingseenheden; • de uit te oefenen activiteiten; • de identiteit van de perso(o)n(en), belast met het beheer; • bewijzen (diploma’s of bewijzen beroepservaring) van de basiskennis bedrijfsbeheer en eventueel beroepskennis van de aangestelde voor de vennootschap. • kopie van de oprichtingsakte

Kosten voor inschrijving in de kruispuntbank : Sinds 1 januari 2008 geldt een wettelijk uniek tarief van 73 euro (per vestigingseenheid) voor elke inschrijving, wijziging of schrapping in de KBO.

2.3. Het BTW-nummer Iedere persoon of instelling die in de uitoefening van een economische activiteit geregeld en zelfstandig goederen levert of diensten verstrekt, moet het ondernemingsnummer als BTW-nummer laten activeren. Dit kan gebeuren via het ondernemingsloket, onmiddellijk na de inschrijving in de KBO. De aanvraag tot registratie als BTW-plichtige gebeurt dan on-line door middel van het elektronische formulier E 604 A. De BTW-hoedanigheid wordt een veertiental dagen later definitief bevestigd door het BTW-kantoor.

2.4. Inschrijving bij een ziekenfonds Naast de aansluiting bij een sociaal verzekeringsfonds (zie 4. Aansluiting en verandering van Sociaal verzekeringsfonds) moet iedere startende zelfstandige of beoefenaar van een vrij beroep zich aansluiten bij een erkend ziekenfonds. Dit is zo omdat het sociaal verzekeringsfonds voor wat de ziekte- en invaliditeitsverzekering betreft, wel de verplichte bijdragen int, maar voor wat de uitkeringen betreft, de zelfstandige of de beoefenaar van het vrij beroep zich moet wenden tot het gekozen ziekenfonds. We verwijzen hier verder naar het volgende hoofdstuk dat handelt over de rechten in het sociaal statuut voor de zelfstandigen.

3. OVERHEIDSSTEUN VOOR STARTENDE ZELFSTANDIGEN Van overheidswege bestaan er tal van stimulansen die de ondersteuning van de bedrijven tot doel hebben en dit op verschillende vlakken : investeringen, innovatie, export, tewerkstelling en opleiding, milieu en energie, financiering. Sommige steunmaatregelen richten zich voornamelijk tot beginnende zelfstandigen. Het zijn deze premies die we hier bespreken. Niet overal maar in heel wat gevallen werden ook steunmaatregelen voorzien door het provinciebestuur en door gemeentebesturen. Gezien de complexiteit van deze maatregelen beperken we ons in dit werk tot het bespreken van de meest voorkomende steunmaatregelen.

3.1. Behoud van het recht op werkloosheidsvergoedingen Wanneer een uitkeringsgerechtigde werkloze met een zelfstandig of vrij beroep begint, behoudt hij gedurende een periode van vijftien jaar, het recht op wederinschrijving als uitkeringsgerechtigde. De betrokkene kan dus terug aanspraak maken op werkloosheidsuitkeringen. Hij wordt dan terug

31

ingeschreven als werkzoekende, op het ogenblik dat hij met de zelfstandige activiteit stopt. De minimum duurtijd van de zelfstandige activiteit is wel bepaald op zes maanden. Voor pas afgestudeerden geldt deze regel niet tijdens de wachttijd. Deze ‘proefperiode’ van vijftien jaar bestaat ook voor diegene die vrijwillig zijn loontrekkende activiteit stopzet om een zelfstandige activiteit aan te vangen, op voorwaarde dat hij op dat moment uitkeringsgerechtigde kon zijn. Bij stopzetting van de zelfstandige activiteit valt men in dit geval wel terug op het minimumbedrag van de werkloosheidsuitkering. Voor meer informatie hierover neemt men best contact op met het gewestelijk werkloosheidsbureau van de RVA. In het kader van de hiervoor vermelde maatregel mag men met behoud van de werkloosheidsuitkering een aantal activiteiten verrichten om de vestiging als zelfstandige voor te bereiden: - studies met betrekking tot de haalbaarheid van het beoogde project; - de inrichting van de lokalen en de installatie van het materiaal; - het leggen van de nodige contacten om het project op te starten; - het vervullen van de administratieve formaliteiten. Ondermeer de volgende activiteiten zijn toegelaten: marktstudies verrichten, een handelszaak of burelen kopen of huren, vennoten, leveranciers en kredietverleners zoeken, personeel aanwerven (dat men evenwel nog niet mag tewerkstellen), productiegoederen aankopen, stappen ondernemen in verband met het ondernemingsnummer, de BTW en de sociale zekerheid. Men moet hiervan voorafgaandelijk en schriftelijk aangifte doen bij het werkloosheidsbureau door middel van het formulier C 45 E, dat kan verkregen worden bij de uitbetalingsinstelling. Vanaf het ogenblik dat de zelfstandige activiteit effectief wordt uitgeoefend, verliest men uiteraard het recht op uitkeringen. De mogelijkheid om de zelfstandige activiteit voor te bereiden is beperkt tot maximum 6 maanden en is eenmalig. Gedurende deze periode moet men zich verder beschikbaar houden voor de arbeidsmarkt.

3.2. Leningen van het participatiefonds Het Participatiefonds is een federale openbare financiële instelling die de ondernemingsgeest ondersteunt en aanmoedigt (KB van 22 december 1992). Het Fonds vervult zijn opdrachten onder de auspiciën van de Minister van Middenstand, de Minister van Financiën en de Minister van Werk. Het Participatiefonds streeft twee grote doelen na: enerzijds wil het de toegang tot het bankkrediet vergemakkelijken voor zelfstandige ondernemers, de vrije beroepen, en de kleine ondernemingen in de startfase, overnamefase of uitbreidingsfase; en, anderzijds de werkloosheid bestrijden door de toekenning van kredieten aan werkzoekenden die hun eigen zaak oprichten. De aanpak bestaat uit vier punten: • • • •

Het Participatiefonds is bereid om risico te nemen, maar hecht eveneens veel belang aan het voeren van een redelijke kredietpolitiek. Toegankelijkheid, dankzij de partnerships met alle kredietinstellingen actief op het vlak van het beroepskrediet, met de KMO organisaties en de steunpunten voor starters, en met het Business Angels netwerk. Producten aangepast aan de noden van de zelfstandige ondernemers. De snelheid van behandeling van de kredietaanvragen.

Adres: Participatiefonds de Lignestraat 1 1000 Brussel Tel: 02/210.87.87 Fax: 02/210.87.79 E-mail: [email protected]

32

Soorten leningen: Plan jonge zelfstandigen Het “plan jonge zelfstandigen” is bestemd voor de werkzoekende jonger dan 30 jaar die zich voor de eerste keer als zelfstandige vestigt. De toekomstige starter dient zijn project in bij het Participatiefonds. Wanneer dit goedgekeurd wordt, kan hij tijdens de eerste 3 tot 6 maanden van zijn opstartperiode gratis bijgestaan worden door een steunpunt voor starters. Deze ondersteuning behelst o.a.: advies over de activiteit die hij wenst op te starten, de te nemen administratieve stappen, voorstellen tot opleidingen, enz. Ook na de toekenning van de startlening en het opstarten van de onderneming blijft het steunpunt de starter nog 24 maanden ondersteunen. Deze mogelijkheid bestaat ook voor de starters die kiezen voor de starteolening en die voldoen aan de voorwaarden van het plan jonge zelfstandigen. De jongere zonder inkomen ontvangt gedurende deze voorbereidingsfase van zijn project van het Fonds een maandelijkse onkostenvergoeding van 375 €. Daar bovenop ontvangt hij/zij van de RVA een vestigingsuitkering. Wanneer betrokkene reeds een wachtuitkering ontvangt, dan kan hij deze ook combineren met de maandelijkse onkostenvergoeding van het Fonds. Na deze opstartfase wordt een aanvraag tot startlening ingediend bij het Participatiefonds. Het Fonds onderzoekt de economische en financiële haalbaarheid van het project en beslist over de aangevraagde lening. Om te kunnen voorzien in zijn persoonlijke behoeften tijdens de eerste maanden van zijn activiteit, kan de starter daartoe een lening bekomen (€ 4 500). Dit gedeelte van de startlening is renteloos en moet pas tijdens het 6de en het 7de jaar terugbetaald worden. Op basis van de Verordening 69/2001 (Europese commissie 12/01/01, toep. Artt. 87 en 88 van het EGverdrag op de minimissteun) sluit het Fonds alle aanvragen voor leningen in de vervoer- en landbouwsector en de export uit. De startlening Wie? De startlening kan verleend worden aan: de uitkeringsgerechtigde volledige werkloze; de niet-werkende werkzoekende die sinds ten minste 3 maanden ingeschreven is; de begunstigde van een wachtuitkering of een leefloon; die zich als zelfstandige in hoofdberoep wil vestigen of een onderneming wil oprichten. Wanneer de starter een vennootschap opricht, dan moet hij over de meerderheid van de aandelen beschikken en moet hij het dagelijks beheer van de onderneming waarnemen. De startlening wordt enkel aan de natuurlijke persoon toegekend, dus niet aan de vennootschap. Bestemming De lening is bestemd ter financiering van de materiële, immateriële en financiële investeringen. Zij kan ook dienen voor de financiering van de behoefte aan bedrijfskapitaal bij de start van een onderneming. Bedrag Het maximumbedrag van de lening is gelijk aan het kleinste van volgende bedragen: • 4 maal de inbreng in geld, hetzij via de eigen inbreng, hetzij via een aanvullende lening; • € 30.000. Er wordt niet expliciet in een minimumbedrag voorzien, maar de aanvragen van minder dan € 5000 worden best op een andere manier gefinancierd. Looptijd De looptijd van de lening kan variëren van 5, 7 tot 10 jaar. Rentevoet De intrestvoet is vast en bedraagt 4%. Wanneer de starter tijdens de eerste 2 jaar de begeleiding van het steunpunt volgt, kan dit percentage tot 3% herleid worden.

33

Terugbetaling De terugbetaling gebeurt door middel van constante maandelijkse aflossingen. Het eerste jaar is er een vrijstelling van aflossing van kapitaal. Deze vrijstelling kan ook voor het 2de en het 3de jaar aangevraagd worden in functie van de aard van het project. Waarborg Er wordt geen waarborg gevraagd. Stopzetting Er wordt geen verdere terugbetaling van de lening gevraagd wanneer de stopzetting binnen de eerste 5 jaar van de activiteit valt en wanneer ze te wijten is aan omstandigheden buiten de wil van de betrokken starter. Het bewijs hiervan moet binnen de 3 maanden na de stopzettingsdatum aan het Fonds overgemaakt worden. Bij faillissement, concordaat met boedelafstand en bij overlijden wordt een kwijtschelding verleend. Dit gebeurt eveneens bij overmacht en gebrek aan levensvatbaarheid van de activiteit. Cumulatie De startlening kan gecumuleerd worden met een Starteo. Maar het bedrag van beide leningen mag samen niet hoger zijn dan het maximumbedrag zoals bepaald voor de Starteo. Starteo Wie? Zowel natuurlijke personen als rechtspersonen kunnen een starteolening bekomen. Voorwaarden: • Zij moeten een kleine onderneming hebben; • Zij mogen de activiteit nog niet langer dan 4 jaar in hoofdberoep uitgeoefend hebben (in een rechtspersoon wordt zowel de rechtspersoon als haar bedrijfsleiders hierop gecontroleerd). Bestemming De lening is bestemd ter financiering van de materiële, immateriële en financiële investeringen. Zij kan ook dienen voor de financiering van de behoefte aan bedrijfskapitaal bij de start van een onderneming. Het Participatiefonds financiert enkel nieuwe investeringen en aanvaardt géén herfinanciering van verbintenissen die aangegaan zijn bij andere kredietinstellingen. (Overname van uitstaande bedragen of herstructurering ervan.) Voor investeringen in onroerende goederen komt het Fonds enkel tussen voor het beroepsgedeelte van het goed. (De schatting gebeurt via een expertise.) De onroerende goederen moet tevens voor persoonlijke ingebruikname van de onderneming. Het Fonds komt financiert niet wanneer het vastgoed beroepsmatig verhuurd wordt. Ook een overname van activiteiten komt in aanmerking voor de Starteolening, voor zover de natuurlijke persoon of de rechtspersoon, inclusief de over te nemen zaak, als KMO kunnen beschouwd worden. Bedrag Het maximumbedrag van de lening is gelijk aan het kleinste van volgende bedragen: • het bedrag van de lening die de bank verstrekt; • 4 maal de eigen inbreng; • € 250 000. Bij een overname kan dit bedrag opgetrokken worden tot € 350 000 doch beperkt tot het bedrag van de lening die de bank toekent of 35 % van de beroepsinvestering indien het bedrag van de tussenkomst bij het Fonds € 250 000 overschrijdt. De eigen inbreng van de aanvrager moet minstens 10% van de globale investering bedragen. Het minimumbedrag van de lening van het Participatiefonds bedraagt € 7 500. Steun Jongeren < 30 jaar kunnen bij het aangaan van een Starteolening gratis begeleiding krijgen tijdens de eerste 24 maanden van hun zelfstandige activiteit en dit in het kader van het “plan jonge zelfstandige”. Looptijd De looptijd van de lening kan variëren van 5, 7 tot 10 jaar afhankelijk van de aard van de te financieren investering. Maar de looptijd van het aangegane bankkrediet mag in geen geval korter zijn dan de Starteo min 2 jaar. Zo kan bijvoorbeeld een Starteo, terugbetaalbaar op 7 jaar, gecombineerd worden met een bankkrediet terugbetaalbaar op 5 of 6 jaar.

34

Rentevoet De rentevoet is gelijk aan de rentevoet toegepast door de bank min 1,25%. De minimumrentevoet mag niet lager zijn dan deze van de Belgian Prime Rate. Deze herziening wordt wekelijks bepaald. De rentevoet wordt vanaf de kredietopening toegepast en is vast voor de hele looptijd van de lening. Er kan een verlaging van de rentevoet toegestaan worden tijdens de eerste 2 jaar van de looptijd. Nadien wordt de rentevoet zoals bij kredietopening vastgelegd toegepast. Terugbetaling De terugbetaling kan op twee verschillende manieren gebeuren: • maandelijkse of driemaandelijkse variabele aflossingen (constant kapitaal met degressieve intresten); • maandelijkse constante aflossingen (progressief kapitaal met degressieve intresten). Op vraag van de ondernemer kan er voor de eerste 2 jaar een vrijstelling in kapitaalaflossing toegestaan worden. Waarborg Het Fonds stelt zich soepel op voor wat betreft het vragen van de waarborgen. Wel wordt een akte van loonsafstand gevraagd indien de aanvrager een natuurlijke persoon is of wanneer, in het geval van een rechtspersoon een borgstelling wordt gevraagd of indien fysieke personen medekredietnemers zijn. Voorbeelden van andere waarborgen die kunnen worden gevraagd zijn: een hypothecair mandaat (in geval van een investering in onroerende goederen), een eventueel beperkte borgstelling van de vennoten. Blokkering en achterstelling van voorschotten van vennoten zijn gebruikelijk. Optimeo De voorwaarden voor een Optimeo lopen grotendeels gelijk met die van starteo. Hierna bespreken we enkel de verschilpunten. Wie? Optimeo is bestemd voor reeds bestaande ondernemingen (zowel eenmanszaken als rechtspersonen) en dit zolang ze voldoen aan de criteria voor een kleine onderneming. Bedrag Het maximumbedrag van de lening van het Participatiefonds is gelijk aan het kleinste van de volgende bedragen : • het bedrag van de lening die de bank zelf verstrekt; • 3 maal de eigen inbreng • € 250.000. Evenwel kan voor de overnames van ondernemingen via de aankoop van aandelen dit laatste plafond € 350 000 worden, beperkt tot: • het bedrag van de lening die de bank toekent • 35% van de beroepsinvestering indien het bedrag van tussenkomst van het Participatiefonds € 250 000 overschrijdt. De eigen inbreng van de aanvrager moet minstens 10% van de globale investering bedragen. Het minimumbedrag van de tussenkomst van het Participatiefonds bedraagt € 7 500. Solidaire lening Wie? De solidaire lening is bedoeld voor tot personen die een eigen economische activiteit willen opstarten, maar moeilijkheden ondervinden om een startkapitaal te bekomen, wegens hun persoonlijke financiële toestand en die geen toegang hebben tot een bankkrediet. Concreet bijvoorbeeld mensen die de sociale steun van het OCMW, een bestaansminimum of werkloosheidsvergoeding ontvangen zonder andere inkomsten in het gezin. De asielzoekers die voor het uitoefenen van een zelfstandige activiteit administratief in orde zijn, mogen ook een aanvraag voor een solidaire lening indienen. De begunstigde van een solidaire lening dient zich als zelfstandige in hoofdberoep te vestigen of een onderneming op te richten.

35

In geval dit gepaard gaat met de oprichting van een vennootschap dient de aanvrager hierin over de meerderheid van de aandelen te beschikken en het dagelijkse beheer waar te nemen. Zo komen bijvoorbeeld in aanmerking: • zelfstandige worden en alleen werken; • zelfstandige worden en met andere partners, al dan niet werkzoekenden, een vennootschap of feitelijke vereniging oprichten, waar hij/zij werkend vennoot worden; • zelfstandige en werkend vennoot worden van een bestaande feitelijke vereniging of vennootschap. De solidaire lening kan enkel toegekend worden aan natuurlijke personen. Bestemming De lening is bestemd ter financiering van de materiële, immateriële en financiële investeringen. Zij kan ook dienen voor de financiering van de behoefte aan bedrijfskapitaal bij de start van een onderneming of de realisatie van het investeringsproject. Bedrag Het maximumbedrag van de investering is € 12 500. Looptijd De duur van de lening bedraagt 4 jaar. Rentevoet De rentevoet is vast en bedraagt 5%. Terugbetaling De terugbetaling van de solidaire lening gebeurt door middel van maandelijkse stortingen.

Na 3 maand vrijstelling van aflossing, wordt het kapitaal via 45 gelijke maandelijkse schijven terugbetaald. De intresten worden berekend op het schuldsaldo en zijn degressief. Ze dienen ook maandelijks te worden terugbetaald. Waarborgen Er is geen waarborg vereist. Toch zal een ondersteuning van de omgeving, eventueel onder de vorm van een borgstelling of een “peterschap”, beschouwd worden als een positief beoordelingselement voor het project. Begeleiding Er wordt begeleiding voorzien voor de voorbereiding van de aanvraag en nadien, van zodra het krediet toegekend werd, bij de start van de zelfstandige activiteit. Cumul De solidaire lening kan niet met een andere lening gecumuleerd worden, ook niet een ander type lening van het Participatiefonds. Gezamenlijke bepalingen bij de verschillende leningen Achterstelling De achterstelling komt er in de praktijk op neer dat de lening van het Participatiefonds wordt gelijkgesteld met eigen vermogen. De achterstelling vermindert immers het risico voor andere kredietverleners. Het gewone bankkrediet kan bijgevolg gemakkelijker bekomen worden. Op juridisch vlak kan de achterstelling van de lening als volgt worden omschreven: de achterstelling bestaat erin dat het Participatiefonds verzaakt aan de gelijkheid van behandeling ten aanzien van andere schuldeisers. Dit houdt in dat bij samenloop en dus als meerdere schuldeisers gelijktijdig hun aanspraken laten gelden, het Participatiefonds aanvaardt dat de andere schuldeisers eerst worden terugbetaald. Dit geldt niet voor de zaakvoerders van de onderneming, de vennoten of bestuurders van de vereniging of vennootschap, de niet-institutionele schuldeisers die geen vordering hebben waarvan de datum vaststaat

36

met uitzondering van de leveranciers waarvan het bewijs van vordering de regels van het handelsrecht volgt. Sectorale beperkingen Volgens de geldende wetten voor het Participatiefonds zijn alle sectoren toegelaten. Niettemin is de verordening nr. 69/2001 van de Europese Commissie van 12/01/01, betreffende de toepassing van artikelen 87 en 88 van het EG-verdrag op de minimis-steun, van toepassing op het Participatiefonds. Zij legt beperkingen op voor de landbouw- en transportsector en voor de export.

3.3. BEA Wanneer een kleine of middelgrote onderneming wil investeren in opleiding, advies, kennis en mentorschap, dan geeft de Vlaamse overheid voor 35% steun. BEA is de opvolger van de opleidingscheque voor ondernemingen en de adviescheque. BEA staat voor Budget voor Economisch Advies en is een subsidiemaatregel gericht naar kleine en middelgrote ondernemingen ter ondersteuning van de ondernemerschapsbevorderende diensten opleiding, advies, kennis en mentorschap. Deze maatregel komt in de plaats van de opgeheven maatregelen opleidings- en adviescheques en werd uitgebreid met de pijler mentorschap voor talentvolle ondernemers en kennis. Kleine en middelgrote ondernemingen kunnen 35% steun ontvangen op de in aanmerking komende kosten. Deze subsidie kan enkel aangevraagd worden via het internet aangezien de aanvraag, verwerking, toekenning en beheer van de subsidie volledig gebeurt via een elektronische ondernemerschapsportefeuille. Deze portefeuille bestaat uit vier pijlers: opleiding, advies, mentorschap en kennis. Om meer ondernemingen de mogelijkheid te bieden een subsidie te verkrijgen, kunnen ondernemingen slechts 1 op de 3 kalenderjaren een subsidie aanvragen.

Voorwaarden: Voorwaarden waaraan de onderneming moet voldoen: 1. klein of middelgrote onderneming zijn; 2. een vestiging hebben in het Vlaamse Gewest; 3. een aanvaardbare activiteit uitoefenen (zie Besluit van de Vlaamse Regering d.d. 16/12/2005); 4. voldoen aan de regelgeving in het Vlaamse Gewest; 5. deel uitmaken van private sector (< 25% in handen van administratieve overheid); 6. de dienstverleners kunnen zelf ook een subsidie aanvragen; 7. een aanvaardbare juridische vorm hebben. Hoe een subsidie aanvragen? U dient eerst te beschikken over een login en een paswoord. Dit is hetzelfde login en paswoord dat gebruikt kan worden om adviescheques, groeipremie of ecologiepremie aan te vragen. Heeft u nog geen login en paswoord, dan dient u zich eerst te registreren. Vervolgens volgt u volgende stappen: a. Een overeenkomst/inschrijving afsluiten met een erkende dienstverlener. b. Subsidieaanvraag indienen via website. Vanaf nu kunnen de prestaties starten. Houd er wel rekening mee dat uw subsidieaanvraag geweigerd kan worden. Eens de prestaties gestart zijn, kunt u geen nieuwe aanvraag indienen. c. de dienstverlener moet de juistheid van de subsidieaanvraag bevestigen binnen 14 kalenderdagen. Hij wordt hiervan per mail op de hoogte gebracht. Indien dienstverlener de subsidieaanvraag weigert dan wordt de aanvraag in zijn geheel geannuleerd. Indien de dienstverlener de subsidieaanvraag bevestigt, dan ga je naar stap d. d. De onderneming dient eerst zelf zijn aandeel van de investeringen te storten aan Sodexho binnen de 14 kalenderdagen. e. De subsidie is nu goedgekeurd. Tweejarige cyclus Een onderneming kan in 1 van 2 opeenvolgende kalenderjaren een subsidie aanvragen. Bijvoorbeeld: wanneer een onderneming ervoor kiest om in 2007 een subsidieaanvraag in te dienen dan zal hij in 200 en 2008 geen nieuwe subsidieaanvragen meer kunnen indienen. Hij zal moeten wachten tot 2009. Dit

37

betekent niet dat elke onderneming slechts 1 aanvraag kan indienen. In het kalenderjaar waarin de onderneming zijn eerste subsidieaanvraag indient kan hij meerdere aanvragen indienen, al dan niet in verschillende pijlers. Meer info U vindt meer informatie op: www.beaweb.be

3.4. Steunmaatregelen vanwege de gemeenten Sommige gemeenten voorzien in hun begroting een bedrag voor het verlenen van toelagen en vestigingspremies voor startende zelfstandigen of ondernemingen. Daar deze steun verschilt van gemeente tot gemeente, raden we de startende zelfstandigen of ondernemingen aan tijdig informatie in te winnen bij het gemeentebestuur.

3.5. Fiscale stimuli Vrijstelling van voorafbetaling Personen die zich voor de eerste maal als zelfstandige in hoofdberoep vestigen, krijgen de eerste 3 jaren geen belastingsverhoging, zelfs als ze tijdens deze periode geen voorafbetalingen deden. Vanaf het vierde jaar moeten alle zelfstandigen voorafbetalingen doen om een vermeerdering van de personenbelasting te voorkomen. Het tarief van de belastingvermeerdering wordt ieder jaar bij K.B. vastgesteld. De voorafbetalingen moeten gedaan worden uiterlijk : - de 10 de van de 4 de maand; - de 10 de van de 7 de maand; - de 10 de van de 10 de maand; - de 20 ste van de 12 de maand. Vrijstelling van onroerende voorheffing De vrijstelling van onroerende voorheffing wordt toegestaan op investeringen waarvoor de onderneming een regionale steun (rentetoelage of kapitaalpremie) geniet. De vrijstelling wordt toegekend gedurende maximum 5 jaar ingaande op 1 januari na de ingebruikneming. Ze geldt voor de gebouwen en de gronden die eenzelfde kadastraal perceel vormen, alsmede voor het materieel en de uitrusting dat onroerend is uit zijn aard of door bestemming. Ze gaat gepaard met de verrekening van een fictieve onroerende voorheffing. De vrijstelling kan aangevraagd worden bij het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, departement EWBL (Economie, Werkgelegenheid, Binnenlandse Aangelegenheden en Landbouw), administratie Economie, afdeling economisch ondersteuningsbeleid, Markiesstraat 1, 1000 Brussel. Indien de vrijstelling wordt toegestaan, brengt deze instantie de Administratie van het Kadaster, de Registratie en de Domeinen (AKRED) op de hoogte, die de vrijstelling inschrijft in de kadastrale bescheiden. Versnelde afschrijvingen Bepaalde bedrijven mogen gedurende maximum drie belastbare tijdperken een jaarlijkse afschrijving toepassen. Deze afschrijving is gelijk aan twee maal de normale lineaire afschrijvingsannuïteiten voor investeringen, waarvoor een rentetoelage en/of een kapitaalpremie werd toegestaan. Deze regeling is niet meer geldig in het Waalse Gewest.

38

2. HET SOCIAAL STATUUT VAN DE ZELFSTANDIGEN

39

1. WIE IS "ZELFSTANDIGE" Het toepassingsgebied van het sociaal statuut beperkte zich lange tijd tot de zelfstandigen en de helpers (art. 2 K.B. nr. 38 van 27 juli 1967). Sinds 1 juli 1992 zijn echter ook de vennootschappen eraan onderworpen. De juridische definities van deze begrippen zijn in de wet onvoldoende vastgelegd zodat ze vaak aanleiding geven tot engere of bredere interpretaties, wat niet bevorderlijk is voor de rechtszekerheid. We zullen deze definities hierna overlopen en de verschilpunten inzake interpretatie vermelden. Wie valt onder het sociaal statuut van de zelfstandigen ? Hier onderscheiden we drie categorieën: - de zelfstandige; - de helper; - de mandataris en werkende vennoot van een vennootschap.

De zelfstandige 1.1.1 Het sociologisch criterium Volgens artikel 3 van het K.B. nr. 38 is de zelfstandige: "(…) Ieder natuurlijk persoon, die in België een beroepsbezigheid uitoefent uit hoofde waarvan hij niet door een arbeidsovereenkomst of door een statuut verbonden is. (…) Uit deze omschrijving die ook het sociologisch criterium genoemd wordt, kunnen we de volgende bestanddelen afleiden : - natuurlijke persoon; - beroepsbezigheid; - uitgeoefend in België; - afwezigheid van arbeidsovereenkomst of statuut; Laten we even dieper ingaan op enkele van deze bestanddelen : Beroepsbezigheid Het beroepsmatig karakter van de activiteit is een [italic]conditio sine qua non[/italic] voor het toepassingsgebied. Personen die geen beroepsbezigheid uitoefenen, zijn niet verzekeringsplichtig. De rechtspraak gaat ervan uit dat een activiteit slechts een beroepsactiviteit is, wanneer het om een [italic]werkelijke persoonlijke activiteit[/italic] gaat die met een zekere regelmaat wordt uitgeoefend, die met winstoogmerk gepaard gaat en die het louter beheer van het privé-vermogen overschrijdt. Persoonlijke activiteit Het is niet altijd eenvoudig om een onderscheid te maken tussen het beheer van het privé-vermogen en de uitoefening van een beroepsbezigheid. Dit heeft dan ook reeds vaak geleid tot betwistingen voor de rechtbank : - Het verhuren van kamers aan studenten, met een minimale verstrekking van diensten (enkel ontbijt geven en kuisen), is geen beroepsactiviteit; - De verhuring van garageboxen aan derden; In deze activiteit zit geen beroepsactiviteit vervat. - Het feit mede-eigenaar te zijn in onverdeeldheid is op zichzelf geen beroepsbezigheid.

Afwezigheid van een arbeidsovereenkomst of statuut Het belangrijkste kenmerk van een zelfstandige activiteit is net het feit niet door een arbeidsovereenkomst of een statuut te zijn verbonden. Iedere arbeidsovereenkomst veronderstelt een band van ondergeschiktheid en onderscheidt zich fundamenteel van een aannemingsovereenkomst waarin iedere relatie van ondergeschiktheid tussen aannemer en opdrachtgever is uitgesloten. Vermits het ondergeschiktheid verband niet steeds duidelijk is, geeft dit aanleiding tot heel wat betwistingen. Voor bepaalde beroepen heeft de wetgever het laken echter naar zich toe getrokken en zelf het statuut bepaald. We overlopen deze beroepen hier even. In het K.B. van 28 november 1969 (B.S. 5 december 1969) werd het toepassingsgebied van de maatschappelijke zekerheid voor loontrekkenden uitgebreid tot bepaalde beroepen, zonder dat hierbij

40

moet nagegaan worden of er ondergeschikt verband aanwezig is. Er geldt m.a.w. een onweerlegbaar vermoeden dat deze personen loontrekkende zijn. Het gaat over : - de schouwspelartiesten (art. 3, 2°); - de interimarissen (art. 3, 3°); - de thuisarbeiders (art. 3, 4°); - de personen die vervoer van personen en goederen verrichten dat hun door een onderneming opgedragen wordt, d.m.v. voertuigen waarvan zij geen eigenaar zijn of waarvan de aankoop wordt gefinancierd of de financiering wordt gewaarborgd door de ondernemer (art. 3, 5° en 3, 5°bis). In de Programmawet van 31 december 2002 (B.S. 31 december 2002) werd beslist om het vermoeden voor schouwspelartiesten, “weerlegbaar” te maken. Hierdoor wordt de «kunstenaar die in opdracht artistieke prestaties levert», nog steeds vermoed loontrekkende te zijn, maar hij kan dit vermoeden in bepaalde gevallen weerleggen. Daardoor valt hij dan onder de sociale zekerheid voor zelfstandigen. Deze wijziging geldt vanaf 1 juli 2003. Ook voor taxichauffeurs werd een wijziging aangebracht in hogervermeld vermoeden. Vanaf 1 april 2002 speelt dit vermoeden niet meer in de twee volgende situaties : 1) Wanneer de taxichauffeur houder is van een exploitatievergunning voor een taxidienst EN eigenaar is van het voertuig (ook wanneer de wagen zijn eigendom niet is, maar hij erover beschikt via een afbetalingsovereenkomst die niet gefinancierd of gewaarborgd wordt door zijn opdrachtgever); 2) Wanneer hij mandataris is van de vennootschap die over de exploitatievergunning beschikt. Ingevolge de Wet van 10 juni 1993 tot omzetting van sommige bepalingen van het Interprofessioneel Akkoord van 1992 is het voortaan verboden een bijberoep als zelfstandige uit te oefenen bij de werkgever met wie men verbonden is door een arbeidsovereenkomst. Het moet wel gaan om eenzelfde activiteit. Wanneer iemand voor een opdrachtgever bepaalde prestaties uitvoert als werknemer en daarnaast voor dezelfde opdrachtgever in bijberoep gelijkaardige prestaties uitvoert als zelfstandige, wordt hij voortaan vermoed voor het geheel van deze prestaties verbonden te zijn door een arbeidsovereenkomst. Dit vermoeden is onweerlegbaar. Het geheel van deze prestaties moet aangegeven worden bij de RSZ. Tenslotte bestaat er eveneens een wettelijk (onweerlegbaar) vermoeden van het bestaan van een band van ondergeschiktheid voor: - apothekers die hun activiteit uitoefenen voor een eigenaar of huurder van een apotheek; - handelsvertegenwoordigers; - studenten; - sportbeoefenaars en voetbaltrainers, met een loon boven 8.175 EUR; - uitzendkrachten. 1.1.2 Het fiscaal criterium In het sociaal statuut voor zelfstandigen geldt naast het sociologisch criterium ook nog het zogenaamde fiscaal criterium. Dit criterium doet een weerlegbaar vermoeden ontstaan inzake de verzekeringsplicht. M.a.w. wie fiscaal wordt belast als zelfstandige, wordt verondersteld zelfstandige te zijn. Dit fiscaal criterium luidt als volgt: “ (…) Ieder persoon die in België een beroepsbezigheid uitoefent die inkomsten kan opleveren, bedoeld in artikel 23, § 1, 1° of 2° of in artikel 30, 2° van het W.I.B., wordt vermoed verzekeringsplichtig te zijn (art. 3 § 1 , 2° K.B. nr.38). Het belang van het fiscaal vermoeden ligt op het vlak van de bewijslast. Is het fiscaal vermoeden aanwezig, dan moet de betrokkene zelf bewijzen dat de inkomsten niet voortvloeien uit een activiteit die sociologisch als een zelfstandige activiteit kan worden beschouwd. Het fiscaal criterium is bijgevolg ondergeschikt aan het sociologisch criterium. Het fiscaal criterium maakt het gemakkelijker om de zelfstandigen te identificeren, maar het komt slechts in aanmerking voorzover het niet door de sociologische realiteit wordt tegengesproken.

1.2. De help(st)er? Volgens artikel 6 van het K.B. nr. 38 van 27 juli 1967 is de help(st)er - zelfstandige: "Ieder persoon, die in België een zelfstandige in de uitoefening van zijn beroep bijstaat of vervangt, zonder tegenover hem door een arbeidsovereenkomst te zijn verbonden."

41

Geen arbeidsovereenkomst De afwezigheid van een arbeidsovereenkomst alleen is dus niet voldoende: uit de feitelijke toestand moet blijken dat er geen sprake is van ondergeschiktheid. Het is duidelijk dat er een subtiele nuance bestaat tussen «iemand bijstaan in de uitoefening van zijn beroep» en «werken in een verhouding van ondergeschiktheid». Immers, in vele gevallen zal de help(st)er van zijn zelfstandige opdrachtgever instructies ontvangen, die het vermoeden van ondergeschiktheid kracht bijzetten. Het verdient aanbeveling om op het ogenblik van de samenwerking, een geschrift op te maken waarin beide partijen de modaliteiten van de samenwerking beschrijven zodat hieruit kan blijken dat er geen band van ondergeschiktheid is. Dit document biedt echter geen absolute zekerheid. De feitenrechter blijft immers bevoegd om te oordelen of er al dan niet een band van ondergeschiktheid bestaat. Het blijft evenwel een belangrijk element, waar zowel de beide partijen als de feitenrechter bij eventuele betwisting rekening zullen mee houden. Geen graad van verwantschap In principe is er geen familiale band vereist tussen de help(st)er en de zelfstandige. Toch is dit in de praktijk meestal het geval. Enkele voorbeelden: ¾ Zoon of dochter, help(st)er in het ouderlijk bedrijf ¾ Vader of moeder, help(st)er in het bedrijf van de kinderen Een inwonend gezinslid dat het sociaal statuut van help(st)er heeft, wordt door de fiscus beschouwd als werkende in een band van ondergeschiktheid en wordt belast als loontrekkende, tenzij de feiten deze ondergeschiktheid tegenspreken. Het feit dat men fiscaal als loontrekkende beschouwd wordt, heeft echter geen invloed op de sociale zekerheid, waar men, ondanks de fiscale regeling, perfect als zelfstandigehelp(st)er kan beschouwd worden. Geen helper van een vennootschap Het statuut van help(st)er kan enkel in een eenmanszaak, niet in een vennootschap. Men kan echter wel help(st)er zijn van de mandataris van een vennootschap. Hiervoor is vereist dat betrokkene geen aandelen heeft en niet rechtstreeks bezoldigd wordt door de vennootschap. Geen verzekeringsplicht in bepaalde gevallen -

-

De toevallige help(st)er (d.i. hulp die niet regelmatig gegeven wordt én minder dan 90 dagen per jaar beslaat) is niet onderworpen. Ook de hulp van een student met recht op kinderbijslag (max. tot de leeftijd van 25 jaar) wordt beschouwd als “toevallige hulp”, waarvoor geen verzekeringsplicht bestaat. De jeugdige helper. In tegenstelling tot de definitie van “de zelfstandige” vinden we in deze van de “help(st)er ” wel een vermelding omtrent de leeftijd. De help(st)ers vallen inderdaad maar onder toepassing van het sociaal statuut vanaf de eerste januari van het jaar van de twintigste verjaardag of eventueel vanaf de eerste dag van het kwartaal van het huwelijk, zo dit plaats vindt vóór de eerste januari van het jaar van de twintigste verjaardag.

Helper van een vrij beroep Over de vraag of het statuut van helper mogelijk is wanneer men een zelfstandige met een vrij beroep vervangt, heeft de rechtspraak de laatste jaren een hele evolutie doorgemaakt. We bespreken, bij wijze van voorbeeld, de rechtspraak over de kinesisten en de advocaten. Het Vonnis van de Arbeidsrechtbank van Antwerpen van 28 juni 1982 erkent de mogelijkheid van het statuut van helper voor een kinesist die tijdens een korte periode een collega vervangt. Voor de vervanging van advocaten ging de rechtspraak er lange tijd van uit dat dit beroep steeds op zelfstandige basis wordt uitgeoefend. Hierbij redeneerde men vanuit de autonomie van het advocatenberoep. Ondertussen denkt men genuanceerder : Alles hangt af van feitelijke omstandigheden zoals het hebben van een eigen cliënteel, een kantoor, de fiscale aangifte, ...

42

1.3. Mandataris en werkend vennoot in een vennootschap De mandatarissen Nergens in de wetgeving aangaande het sociaal statuut voor zelfstandigen wordt het begrip "mandataris" gedefinieerd. Hoe moet dit begrip dan geïnterpreteerd worden? Volgens de Commentaar op het sociaal statuut van het RSVZ moet men het begrip mandaat in zijn burgerrechtelijke betekenis nemen. Dit blijkt o.a. uit het feit dat de wetgever alleen het woord "mandaat" gebruikt en bv. niet de woorden "zaakvoerder" of "bestuurder". Hieruit kunnen we afleiden dat de wetgever de bepalingen van artikel 2 ARS niet enkel heeft willen toepassen op de klassieke vennootschapsrechtelijke mandaten, maar dat het begrip ruimer moet genomen worden. Naar burgerlijk recht is het mandaat of de lastgeving een overeenkomst waarbij een persoon belast wordt rechtshandelingen te stellen voor een ander en deze laatste dit aanvaardt. Het mandaat slaat dus enkel op rechtshandelingen en niet op materiële uitvoerende handelingen, zoals bv. verkoop, herstelling of onderhoud van producten. Iedere mandataris (zaakvoerder, bestuurder, …) is principieel onderworpen aan het sociaal statuut voor zelfstandigen. Ook voor de onbezoldigde mandatarissen geldt het vermoeden dat ze verzekeringsplichtig zijn. Maar zij kunnen dat vermoeden weerleggen. Het vermoeden wordt weerlegd als het onbezoldigd karakter “in feite” én “in rechte” bewezen is. Opgelet: als de mandataris nog andere activiteiten heeft in de vennootschap, is hij wel verzekeringsplichtig ! De meeste mandatarissen zitten in deze situatie omdat ze ook nog werkend vennoot zijn. De verzekeringsplicht in een bestaande vennootschap begint op het ogenblik van de benoeming. Voor nieuwe vennootschappen vangt de verzekeringsplicht maar aan op de datum waarop de vennootschap rechtspersoonlijkheid verwerft. Voor een handelsvennootschap is dit de datum van de neerlegging van de oprichtingsakte op de griffie van de rechtbank van koophandel. In de oprichtingsakte kan echter ook bepaald worden dat de vennootschap maar rechtspersoonlijkheid zal verwerven vanaf een latere datum. In dat geval geldt de datum zoals vermeld in de oprichtingsakte. Wanneer de nieuwe vennootschap haar oprichtingsakte reeds heeft neergelegd, maar slechts op een latere datum is begonnen met de exploitatie, dan kan enkel een attest van de controleur van de vennootschapsbelasting enig soelaas brengen. Indien uit dit attest blijkt dat de vennootschap pas vanaf een latere datum (dan de neerlegging van de oprichtingsakte) onderworpen is aan de vennootschapsbelasting, is de mandataris pas vanaf deze datum verzekeringsplichtig. De bedrijfsleider Het fiscale begrip «bedrijfsleider» is van toepassing op iedere natuurlijke persoon die: - een opdracht als bestuurder, zaakvoerder, vereffenaar of een gelijksoortige functie uitoefent in de vennootschap; - in de vennootschap een werkzaamheid of een leidende functie van dagelijks bestuur, van commerciële, technische of financiële aard, uitoefent buiten een arbeidsovereenkomst. Een bedrijfsleider hoeft dus niet noodzakelijk aandeelhouder te zijn. Aangezien een bedrijfsleider een “mandataris” is in de burgerrechtelijke zin van het woord, valt hij onder het vermoeden van artikel 2 ARS en is hij in elk geval onderworpen aan het sociaal statuut voor zelfstandigen. De werkende vennoot De essentie van het statuut van een vennoot is het bezit van aandelen in de vennootschap. Het bezit van aandelen op zich brengt echter geen verzekeringsplicht mee. Vandaar dat er een duidelijk onderscheid moet worden gemaakt tussen de stille vennoot en de werkende vennoot. * De stille vennoot. Een stille vennoot beperkt zich ertoe kapitaal in te brengen in de vennootschap en daarvan de vruchten te plukken, die als roerende inkomsten worden beschouwd. Het ontbreken van iedere beroepsactiviteit heeft tot gevolg dat er voor de stille vennoot geen verzekeringsplicht geldt.

43

* De werkende vennoot. Voor de omschrijving van dit begrip wordt teruggegrepen naar een parlementaire vraag van 1974 : «De werkende vennoot is hij die, afgezien van zijn kapitaalinbreng, een werkelijke, regelmatige en persoonlijke activiteit in de vennootschap uitoefent, zonder zich tegenover haar in een band van ondergeschiktheid te bevinden». (Vr. en Antw. Senaat 1974-75, 9 september 1974). * Inbreng in de vennootschap Wat betreft de vraag naar het aantal aandelen dat men moet bezitten om onder de notie “werkend vennoot” te vallen, verwijzen we naar een arrest van het Hof van Cassatie, dat een definitie van het begrip «werkend vennoot» poneert. In haar arrest stelt het Hof dat het niet volstaat aandelen te bezitten, in de vennootschap een activiteit te ontplooien, en een deel van de winsten te ontvangen. De activiteit moet er meer in het bijzonder op gericht zijn het geïnvesteerde kapitaal te doen renderen en het winstaandeel moet om die reden worden toegekend (hetgeen men noemt : “de affectio societatis”). Zo stelt de rechtspraak dat het niet hebben van een betekenisvol aantal aandelen (in casu 1) aan de betrokkene de kwalificatie van werkend vennoot ontneemt. Wanneer uit het dossier blijkt dat er tussen een aandeelhouder met een redelijk aantal aandelen en de werknemers geen feitelijke verschillen bestaan, en er bij de aandeelhouders daarenboven geen affectio societatis aanwezig is, kunnen deze niet als werkend vennoot gekwalificeerd worden. (Arbh. Brussel 11 februari 1994, Soc. Kron. 1994, 181). Het is onmogelijk om vroegere werknemers één aandeel te geven en hen daardoor over te hevelen van het statuut van werknemer naar dat van zelfstandige. Immers, na onderzoek zal vaak blijken dat de betrokken schijnzelfstandige in een verhouding van ondergeschiktheid werkt en dan zal de onderwerping aan de RSZ-regeling beslist weerhouden worden. * Activiteit Naast de inbreng in de vennootschap moet nog aan een tweede voorwaarde voldaan zijn. Er moet daadwerkelijk een activiteit in de vennootschap worden ontplooid. Dit betekent dat met een zekere regelmaat beroepsbezigheden worden uitgeoefend, die van commerciële of technische aard zijn. * Verzekeringsplicht Naar de verzekeringsplicht toe, wordt de werkend vennoot in ieder geval beschouwd als een zelfstandige en valt hij als dusdanig onder het sociaal statuut. Bijzondere bepalingen * Cumul met een arbeidsovereenkomst binnen dezelfde vennootschap Over het algemeen wordt aangenomen dat de hoedanigheid van mandataris en die van werknemer niet onverenigbaar zijn. Opdat de cumulatie aanvaard kan worden, moeten wel de volgende voorwaarden vervuld zijn : -

-

Betrokkene moet twee duidelijk onderscheiden functies uitoefenen: één als mandataris en één als werknemer. Dit onderscheid kan onder andere blijken uit het feit dat aan de ene functie een einde kan gesteld worden zonder dat dit een invloed heeft op de andere functie. De arbeidsprestaties als werknemer worden uitgeoefend onder gezag en tegen betaling van een loon.

* Gedelegeerd bestuurder Lange tijd ging men ervan uit dat een gedelegeerd bestuurder niet in een relatie van ondergeschiktheid t.o.v. zijn vennootschap kan staan. In 1984 heeft het Hof van Cassatie een merkwaardig arrest uitgesproken (arr. 28 mei 1984), waarbij werd gesteld dat een afgevaardigd bestuurder het dagelijks bestuur kan waarnemen onder het gezag van een orgaan van de vennootschap.

44

Dat arrest voert voor de gedelegeerd bestuurder een juridische toestand in, waarbij zijn functie deelbaar wordt tussen de taken van dagelijks bestuur en de andere taken. Zodra die deelbaarheid wordt aanvaard, kan er een band van ondergeschiktheid zijn en is er binnen de RSZ-regeling bijdrageplicht mogelijk. * Kosteloos mandaat in een v.z.w. De mandataris van een v.z.w., die zijn mandaat kosteloos uitoefent, is niet verzekeringsplichtig in het sociaal statuut indien de v.z.w. zelf niet onderworpen is aan de vennootschapsbelasting. * Vereffenaar De vereffenaars treden tegenover de vennootschap op als mandatarissen. Er is bijgevolg geen relatie van ondergeschiktheid. Principieel vallen zij dus onder het sociaal statuut voor zelfstandigen. * Echtgeno(o)t(e)-help(st)er in een vennootschap Om te beginnen, moeten we hier duidelijk stellen dat men geen help(st)er kan zijn van een vennootschap. Wanneer de echtgeno(o)t(e) dus bezoldigingen ontvangt van de vennootschap zelf, is ze ofwel werknemer ofwel zelfstandige. Het statuut van help(st)er is in dat geval uitgesloten. Men kan daarentegen wel help(st)er zijn van de mandataris van de vennootschap. In deze hypothese moet men een duidelijk onderscheid maken alnaargelang de echtgeno(o)t(e)-help(st)er al dan niet aandelen heeft : - Indien de echtgeno(o)t(e)-help(st)er geen aandelen heeft, is zij meewerkende echtgeno(o)t(e) van de mandataris van de vennootschap en valt zij buiten het toepassingsgebied van het sociaal statuut. De meewerkende echtgeno(o)t(e) van een bedrijfsleider valt immers niet onder toepassing van het nieuwe statuut dat werd ingevoerd op 1 januari 2003. - Indien de echtgeno(o)t(e)-help(st)er wel aandelen heeft, kan zij sociaalrechtelijk niet als meewerkende echtgeno(o)t(e) gekwalificeeerd worden. Ze is immers werkende vennoot en als zodanig verzekeringsplichtig. De interpretatie van de Administratie is in dat opzicht vrij rechtlijnig: ze is onderworpen in eigen naam aan het sociaal statuut.

2. ZELFSTANDIGE ACTIVITEITEN BINNEN DE EUROPESE UNIE De nationaliteit, Belg of vreemdeling, speelt in principe geen rol voor de verzekeringsplicht, wél het land waarin de beroepsactiviteit wordt uitgeoefend. Dit geeft uiteraard geen problemen wanneer we te maken hebben met een Belg die hier woont en hier ook een zelfstandige beroepsactiviteit uitoefent. Maar de vragen rond de verzekeringsplicht stapelen zich op wanneer er in meerdere landen beroepsactiviteiten worden uitgeoefend, of wanneer het woonland verschilt van het werkland. Hierbij moet men een onderscheid maken tussen EU – en niet-EU onderdanen.

2.1. Algemene principes van de EU-verordeningen De EU-Verordeningen nrs. 1408/71 en 574/72 inzake sociale-zekerheid zijn sinds 1 juli 1982 uitgebreid tot de zelfstandigen. Indien een verordening kan worden toegepast, heeft ze voorrang op de bilaterale verdragen die België voorheen reeds had gesloten. Als principe geldt dat diegene op wie de EU-verordening kan worden toegepast, slechts onderworpen is aan de wetgeving van één enkele Lidstaat (art. 13, 1). Bovendien moet de geldende wetgeving zo worden toegepast alsof de EU-onderdaan al zijn beroepsbezigheden volledig op het grondgebied van die Lidstaat uitoefende (art. 14, 5).

2.2. In welke lidstaat is men verzekeringsplichtig? We overlopen hieronder de regels van de verzekeringsplicht in enkele concrete situaties. We beperken ons hierbij tot de meest voorkomende. Zelfstandige in één EU-Lidstaat Indien iemand zelfstandige is in één Lidstaat, is de wetgeving van die staat op hem van toepassing, zelfs al woont hij op het grondgebied van een andere Lidstaat (art. 13.2b).

45

Op die regel bestaat evenwel een uitzondering in geval van «detachering» : Indien iemand gewoonlijk een zelfstandige activiteit verricht in een lidstaat, en hij neemt tijdelijk een opdracht aan in een andere lidstaat, dan blijft de wetgeving van de eerste lidstaat op hem van toepassing (art. 14bis, 1). «Tijdelijk» wil in principe zeggen, gedurende maximum 12 maanden. Mits het akkoord van de tweede Lidstaat, is een verlenging met 12 maanden mogelijk. Zelfstandige in twee of meer EU-Lidstaten Indien iemand gewoonlijk een zelfstandige beroepsbezigheid uitoefent in twee EU-landen, is de wetgeving van toepassing van de lidstaat waar betrokkene woont (art. 14bis 2). Bij deze benadering is het niet noodzakelijk dat het om hetzelfde zelfstandige beroep gaat. Voorbeeld Een Nederlander woont en werkt (als zelfstandige) in Nederland. Daarnaast is hij in België bestuurder van een vennootschap. Dat zijn twee onderscheiden zelfstandige beroepen, die, gelet op de woonplaats, enkel verzekeringsplicht meebrengen volgens de Nederlandse wetgeving. Indien men geen zelfstandige activiteit uitoefent in het land van de woonplaats, maar wel zelfstandige is in twee andere EU-landen, valt men onder de toepassing van de wetgeving van het land waar men zijn hoofdwerkzaamheden heeft. Voorbeeld Een Duitser woont in Duitsland en heeft een kleine zelfstandige activiteit in Nederland en een gewone zelfstandige activiteit in België. Hij is onderworpen aan het sociaal statuut in België (= land van de hoofdwerkzaamheden). Zelfstandige en werknemer in verschillende lidstaten * Iemand die loontrekkende is in België en zelfstandige in een ander EU-land, is, in principe, voor het geheel van zijn activiteiten onderworpen aan de sociale wetgeving van het land waar hij loontrekkende is, dus België. Voorbeeld Een Belg is loontrekkende in België en oefent in Nederland een zelfstandige activiteit uit. Hij is in België onderworpen aan het sociaal statuut der zelfstandigen en aan de sociale zekerheid voor loontrekkenden, omdat hij in België loontrekkende is. Uiteraard moet de notie bijberoep hier dan verder worden onderzocht. Bijlage VII van de Verordening bevat echter heel wat uitzonderingen op deze regel. Wanneer men bv. zelfstandige is in Frankrijk, Italië, Griekenland, Oostenrijk of Portugal, geldt er een dubbele verzekeringsplicht. Men is in dat geval onderworpen in het land van de tewerkstelling en dit telkens voor de activiteit die men daar uitoefent. * Iemand die in België zelfstandige is en loontrekkende in een ander EU-land is eveneens in twee lidstaten onderworpen. In die omstandigheden valt men voor elk van beide activiteiten onder de sociale zekerheid van de betrokken lidstaat. Voorbeeld Een Belg die loontrekkende is in Nederland en in België zelfstandige, is hier onderworpen aan het sociaal statuut der zelfstandigen en in Nederland aan de sociale zekerheid voor loontrekkenden. Bijzonderheden : het statuut van directeur-grootaandeelhouder in Nederland Sinds 18 november 1993 wordt de directeur-grootaandeelhouder (de DGA) in Nederland beschouwd als werknemer. Er werd evenwel voorzien in een overgangsperiode die liep tot 1 januari 1999, waarin mensen met deze functie tijdelijk toch nog beschouwd werden als zelfstandige. Vanaf 1 januari 1999 zijn ze echter onherroepelijk loontrekkende. Dit betekent concreet: - tot 31 december 1998 :

46

Iemand is directeur-grootaandeelhouder in Nederland en bestuurder in België. Deze persoon is zelfstandige in Nederland en zelfstandige in België. Hij is dus onderworpen in het land van de woonplaats. - vanaf 1 januari 1999 : Iemand is directeur-grootaandeelhouder in Nederland en bestuurder in België. Deze persoon is loontrekkende in Nederland en zelfstandige in België. Voor de zelfstandige activiteit is hij onderworpen aan de Belgische sociale zekerheid (eventueel zelfstandige in bijberoep). Voor zijn loontrekkende activiteit ressorteert hij onder de Nederlandse sociale wetgeving. Uitzondering wordt gemaakt voor diegenen wier arbeidsverhouding uitsluitend bestaat uit het houden van toezicht (op directie of bestuur). De Nederlandse instanties nemen in dat geval aan dat er geen sprake is van een «dienstbetrekking» en beschouwen zulke commissarissen en bestuurders als zelfstandigen.

2.3. Activiteiten buiten de EU Zelfstandige in België en beroepsactiviteit in niet-EU-land Indien er naast de zelfstandige bezigheid nog een beroepsactiviteit wordt uitgeoefend in een land dat niet tot de Europese Unie behoort, is steeds de Belgische sociale wetgeving van toepassing op de activiteit als zelfstandige. De bijdrage die wordt aangerekend, is steeds deze die voor een hoofdberoep verschuldigd is. Met de activiteit in het niet-EU-land wordt geen rekening gehouden. We vermelden evenwel dat België bilaterale overeenkomsten gesloten heeft met Turkije, Chili, de Verenigde Staten,Canada, Australië, de Filippijnen, Kroatië en Japan. In deze verdragen worden regels vastgelegd voor de verzekeringsplicht van personen die in beide landen beroepsactiviteiten uitoefenen. Hiermee wil men een dubbele verzekeringsplicht vermijden.

2.4. Samenvattende tabel bij activiteiten in België en Nederland

Onderworpen in België

Onderworpen in België

Hoofdberoep

Bijberoep

Zelfstandig

Zelfstandig

Loontrekkend

in

In

in

België

Nederland

België

X

België

Nederland

Nederland

niet onderworpen

Verblijfplaats

niet onderworpen

België

Nederland

België

X

België

Nederland

Nederland

X

België

Nederland

Nederland

Nederland

België

Nederland

België

België

niet onderworpen

niet onderworpen X

3. DE MEEWERKENDE ECHTGENO(O)T(E) VAN EEN ZELFSTANDIGE De eerste Programmawet van 24 december 2002 (B.S. 31december 2002) maakt een einde aan de nietonderwerping van de echtgeno(o)te-help(st)er en voert vanaf 1 januari 2003 een verplichte bijdrage in voor de sector uitkeringen (verzekering tegen arbeidsongeschiktheid). Bovendien wordt vanaf diezelfde datum de mogelijkheid voorzien om een vrijwillige bijdrage te betalen voor een volwaardig sociaal statuut. De onderwerping verloopt in twee fasen : - 1.1.2003 tot en met 30.06.2005 : enkel de verzekering arbeidsongeschiktheid is verplicht (= het ministatuut)

47

-

vanaf 1.7.2005 : onderwerping aan het volledige sociaal statuut is verplicht voor diegene, geboren na 1955 (= het maxistatuut).

Wie is meewerkende echtgeno(o)t(e)? De echtgeno(o)t(e) van een zelfstandige die geen eigen gelijkwaardig statuut heeft, wordt vermoed echtgeno(o)te-help(st)er te zijn. Dit vermoeden wordt uitgebreid tot de echtgeno(o)t(e) die met een zelfstandige samenwoont en verbonden is door een verklaring van wettelijke samenwoning. Wie valt niet onder de regeling? ¾ ¾ ¾

de echtgeno(o)t(e) van een bedrijfsleider van een vennootschap de meewerkende echtgeno(o)t(e) die een eigen gelijkwaardig statuut heeft de echtgeno(o)t(e) die op eer verklaart dat ze de zelfstandige niet (regelmatig) te helpt

Gelijkwaardig statuut : Er is sprake van een gelijkwaardig statuut indien de echtgeno(o)t(e) een beroepsactiviteit heeft of sociale uitkeringen geniet (zoals pensioen, werkloosheid- of arbeidsongeschiktheidsuitkeringen) waaruit zij eigen rechten put. Aandachtspunt voor de echtgeno(o)t(e) van een bedrijfsleider Indien de echtgeno(o)t(e) meewerkt in een vennootschap, kan dit zijn: ¾ als zaakvoerder of bestuurder (statutaire benoeming) ¾ als werknemer (contract – een derde moet het gezag uitoefenen) ¾ als werkende vennoot (aandelen + een beroepsactiviteit) ¾ als vrij of zelfstandig medewerker ¾ als help(st)er van de zaakvoerder/bestuurder De echtgeno(o)t(e) kan nooit een help(st)er zijn van de vennootschap, maar wel van de mandataris van de vennootschap. Hiertoe is echter vereist dat zij geen aandelen heeft en geen bezoldiging uit de vennootschap ontvangt. Tot op heden valt de echtgeno(o)t(e) van de bedrijfsleider niet onder de verplichte aansluiting als meewerkende echtgeno(o)t(e). Let wel «bedrijfsleider» moet geïnterpreteerd worden als het fiscaal begrip zoals omschreven in artikel 32 van het W.I.B. 1992, en waarvan fiscale aangifte wordt gedaan onder deel II vak 12 code 400 of 425. Indien de bedrijfsleider naast zijn mandaat nog een eenmanszaak uitbaat en zijn echtgeno(o)t(e) hem enkel in deze zaak helpt, moet zij wel verplicht aansluiten als ze geen eigen statuut heeft. Indien ze voor het ministatuut opteert, mag haar bijdrage berekend worden op een gecorrigeerd referte-inkomen door de inkomsten, die voortvloeien uit de eenmanszaak, af te splitsen. Mini-statuut Vanaf 1 januari 2003 is de echtgeno(o)te-help(st)er verplicht zich aan te sluiten in het mini-statuut. Door deze aansluiting is ze verzekerd tegen arbeidsongeschiktheid (invaliditeit) en kan ze eventueel aanspraak maken op een moederschapsvergoeding. De aansluiting van de echtgeno(o)te-help(st)er dient te gebeuren bij hetzelfde sociaal verzekeringsfonds als dat waarbij de zelfstandige is aangesloten. De verzekering neemt een aanvang vanaf de eerste dag van het kwartaal waarin ze toetreedt. Na aansluiting en mits betaling van de specifieke bijdrage, kan ze bij arbeidsongeschiktheid een beroep doen op een uitkering, na een wachttijd van 6 maanden. Om de moederschapsvergoeding te genieten, geldt eveneens een wachttijd van 6 maanden. De bijdrage wordt berekend op het globale inkomen waarop de zelfstandige sociale bijdragen betaalt. Indien aan de echtgeno(o)te-help(st)er een gedeelte van de winst is toegekend, wordt haar bijdrage voor de invaliditeitsverzekering niet op dat gedeelte berekend, maar wel op het globale inkomen van man en vrouw samen. De bijdrage uit het ministatuut is een sociale bijdrage en is dus fiscaal aftrekbaar.

48

Bij een eventuele stopzetting van de activiteiten van de zelfstandige, komt er ook ambtshalve een einde aan de aansluiting van de echtgeno(o)te-help(st)er. Maxi-statuut Door toe te treden tot het maxistatuut, geniet de meewerkende echtgenoten een volledig sociaal statuut, zoals de zelfstandige. De sociale bijdragen van de zelfstandige en de echtgeno(o)te-help(st)er worden in deze hypothese berekend op de gesplitste beroepsinkomsten, zoals vastgesteld door de fiscus. In de eerste 3 volledige jaren van de toetreding tot het maxi-statuut, wordt de de echtgeno(o)te-help(st)er als starter beschouwd. Er geldt dan een speciale berekeningswijze. Meer info over de bijdrageberekening vindt u onder titel 6.5.5.

4. AANSLUITING EN VERANDERING VAN SOCIAALVERZEKERINGSFONDS 4.1. Waar en wanneer aansluiten Termijn Iedere persoon die met een zelfstandig beroep begint, mag ten vroegste 6 maanden vóór de aanvangsdatum en moet ten laatste binnen de 90 dagen na de aanvangsdatum van de activiteit een verklaring van aansluiting ondertekenen bij een vrij gekozen sociaal verzekeringsfonds. De meewerkende echtgeno(o)t(e) van een zelfstandige moet altijd aansluiten bij het sociaal verzekeringsfonds van haar echtgeno(o)t(e). Weigering aansluiting vreemdelingen De sociaal verzekeringsfondsen zijn verplicht de aansluiting te weigeren van de vreemdelingen die op het ogenblik van hun aansluiting geen beroepskaart kunnen voorleggen, terwijl ze over een beroepskaart moeten beschikken om een zelfstandige activiteit in België te mogen uitoefenen. Het gaat hier grosso modo over personen met een vreemde nationaliteit die geen onderdaan zijn van de Europese Economische Ruimte of van Zwitserland. De verklaring van aansluiting Het aansluitingsformulier bevat alle informatie, van de zelfstandige (en zijn echtgeno(o)t(e)), die nodig is om de identiteit en de onderwerping naar behoren vast te stellen. De personen ten laste die eventueel in aanmerking komen voor de kinderbijslagregeling van de zelfstandigen, worden eveneens vermeld. Een dubbel van het aansluitingsformulier wordt ter controle aan het RSVZ (Rijksinstituut voor de Sociale Zekerheid) overgemaakt. Het RSVZ is bevoegd om de aansluiting toe te staan of te weigeren. Indien de zelfstandige reeds is aangesloten bij een ander fonds, zal de nieuwe aansluiting worden geweigerd. Zodoende worden dubbele aansluitingen voorkomen. Het is ook de taak van het RSVZ na te gaan of de aansluiting niet ten onrechte is gebeurd. De vermelde begindatum op de verklaring van aansluiting valt niet noodzakelijkerwijze samen met de aanvangsdatum van het ondernemingsnummer, hoewel de wetgever zich hierop meestal wel zal baseren.

Ambtshalve aansluiting Bij niet-naleving van de verplichting tot aansluiting wordt de nalatige opgespoord door de inspectiediensten van het RSVZ. Vervolgens wordt hij via een aangetekend schrijven aangemaand om zich binnen de 30 dagen in regel te stellen. Indien hij hieraan geen gevolg geeft, wordt hij ambtshalve (d.w.z. zonder verdere keuzemogelijkheid) aangesloten bij de Nationale Hulpkas. Dit is een door de FOD Sociale Zekerheid opgericht sociaal verzekeringsfonds dat het hoogste percentage aan administratiekosten hanteert inzake de bijdrageberekening.

49

We benadrukken dat men zéér uitzonderlijk, om niet te zeggen nooit, kan terugkomen op een bij een sociaal verzekeringsfonds ondertekend aansluitingsformulier. Heeft men een verkeerde beslissing genomen en wil men van fonds veranderen, dan kan dit enkel gebeuren door ontslagname (zie verder). Laattijdige aansluiting Bij een laattijdige aansluiting (ná de termijn van 90 dagen), wordt op elke vervallen bijdrage, met terugwerkende kracht over maximum 5 jaar een verwijlintrest aangerekend van 3 % per vervallen kwartaal. Daarboven komt op 1 januari van ieder jaar nog een bijkomende eenmalige verhoging van 7 %. Deze wordt aangerekend op de onbetaald gebleven bijdragen van het voorbije jaar (waar ook reeds 3 % werd op aangerekend). We verduidelijken dit met een voorbeeld: De heer X start met een zelfstandige activiteit op 1 januari 2007. Betrokkene ondertekent een aansluiting bij een sociaal verzekeringsfonds op 15 april 2008. De afrekening die dit lid ontvangt in de loop van het tweede kwartaal van 2008, ziet er als volgt uit: 3 % op de minimumbijdrage voor 2007, zijnde 497,92 EUR is 14,94 EUR. 7 % op elke onbetaalde minimumbijdrage voor 2007, zijnde 497,92 EUR is 34,85 EUR. 3 % op de minimumbijdrage voor 2008, zijnde 617,86 EUR is 18,54 EUR. De te betalen verwijlintresten zouden dus bedragen: 14,94 x 5 = 74,7EUR voor het eerste kwartaal 2007 14,94 x 4 = 59,76 EUR voor het tweede kwartaal 2007 14,94 x 3 = 44,82 EUR voor het derde kwartaal 2007 14,94 x 2 = 29,88 EUR voor het vierde kwartaal 2007 34,85x 4 = 139,4 EUR voor het ganse jaar 2007 18,54 x 1 = 18,54 EUR voor het eerste kwartaal 2008 In totaal dienen hier 366,7 EUR verwijlintresten betaald te worden.

4.2. Verandering van sociaal verzekeringsfonds Zelfstandigen die wensen te veranderen van sociaal verzekeringsfonds, kunnen dit. Ze moeten hiervoor wel voldoen aan een aantal voorwaarden: 1) Ze moeten vier kalenderjaren aangesloten zijn bij het fonds dat ze wensen te verlaten. 2) De ontslagname gebeurt vóór 1 juli per aangetekend schrijven om het te laten ingaan op 1 januari van het daaropvolgend jaar. 3) Alle verschuldigde bijdragen moeten bij het huidige fonds op 31 december voldaan zijn. Een zelfstandige kan niet meer van fonds veranderen vanaf 1 januari van het jaar waarin hij de pensioenleeftijd bereikt of waarin hij een vervroegd pensioen verkrijgt. Termijn Om de termijn van 4 jaar vast te stellen, maakt men een onderscheid tussen een tijdige en een laattijdige aansluiting : - Bij een tijdige aansluiting begint de termijn te lopen vanaf de eerste dag van het kwartaal waarin de zelfstandige is onderworpen. - Bij een laattijdige aansluiting gaat de termijn pas in op de eerste dag van het kwartaal waarin de aansluiting is ondertekend. Formaliteiten De zelfstandige die van fonds wenst te veranderen, moet 2 formulieren invullen :

50

* Een verklaring van ontslag Dit document moet gedateerd en eigenhandig ondertekend zijn door de zelfstandige, die zijn handtekening laat voorafgaan door de woorden “Gelezen en goedgekeurd”. De ontslagbrief is substantieel en moet door het nieuwe fonds bij aangetekend schrijven verstuurd worden naar het oude fonds en naar het RSVZ. Deze betekening moet ten laatste op 30 juni voorafgaand aan de veranderingsdatum gebeuren. Bij deze ontslagbrief wordt een kopie gevoegd van de nieuwe aansluitingsverklaring. * Een verklaring van aansluiting bij het nieuwe fonds De zelfstandige vult een verklaring van aansluiting in bij het fonds waarnaar hij wenst over te gaan . Beide documenten (verklaring van aansluiting en verklaring van ontslag) worden ingediend bij het nieuwe fonds waarbij betrokkene wenst aan te sluiten, ook al is de ontslagverklaring bestemd voor het oude fonds. In de praktijk worden alle verdere formaliteiten in verband met een ontslagname, geregeld via het nieuw gekozen sociaal verzekeringsfonds.

5. BETALING VAN SOCIALE BIJDRAGEN 5.1. Algemeen Iedereen, die in België één of meerdere activiteiten uitoefent, is voor elk van deze activiteiten onderworpen aan een stelsel van sociale zekerheid. Zo kan één persoon zich beperken tot één soort arbeid en als dusdanig ook maar onderworpen zijn aan één stelsel. Anderzijds kan één persoon meerdere activiteiten cumuleren. Hij zal dan ook meermaals onderworpen zijn aan één of verschillende stelsels van sociale zekerheid. De betaling van de bijdragen is een noodzakelijke voorwaarde om recht te openen op pensioen, ziekteverzekering en kinderbijslag. Voor elk kwartaal waarvoor sinds 1956 geen bijdrage is betaald in het sociaal statuut van de zelfstandige, kan men op de pensioenleeftijd geen pensioen opeisen. Bij wanbetaling wordt na twee volle kwartalen de uitbetaling van de kinderbijslag geschorst. In de ziekteverzekering tenslotte verliest de onderworpene zijn rechten als de jaarbon, die de betaling van de bijdragen attesteert, niet kan worden voorgelegd.

5.2. Inningsprocedure Vervaldagbericht In de eerste maand van ieder kwartaal stuurt het sociaal verzekeringsfonds een vervaldagbericht aan haar klanten. Dit vervaldagbericht bevat de berekeningswijze van de bijdrage, de inkomsten die als basis hebben gediend voor de berekening en de uiterste betaaldatum. De zelfstandige kan zich nooit beroepen op het feit dat hij geen vervaldagbericht heeft ontvangen om aan zijn bijdrageplicht te ontsnappen. Om laattijdige betalingen uit te sluiten, werken sommige zelfstandigen met een bankdomiciliëring. Het vervaldagbericht wordt door het fonds rechtstreeks aangeboden aan de bank. De zelfstandige wordt op de hoogte gebracht van zijn schuld en van het feit dat de rekening rechtstreeks aan de bank werd verzonden.

Aangetekende ingebrekestelling Alvorens tot gerechtelijke invordering over te gaan, moet het sociaal verzekeringsfonds een laatste herinnering sturen aan de zelfstandige. Deze herinnering wordt aangetekend verstuurd en vermeldt het overzicht van zijn schuld.

51

De kosten van de aangetekende zending worden ten laste gelegd van de zelfstandige. Het fonds kan ook beroep doen op een gerechtsdeurwaarder voor het bezorgen van de laatste herinnering. Invordering bij dwangbevel Vanaf 1 oktober 2005 kunnen de fondsen achterstallige bijdragen innen via een dwangbevel. De invordering via dwangbevel is mogelijk vanaf het ogenblik waarop het bijzonder kohier (waarin het dwangbevel is opgenomen) uitvoerbaar verklaard is. De uitvoerbaarverklaring is een eenvoudige handeling die bestaat in het invullen en ondertekenen van het kohier. Het bijzonder kohier is een document waarin een aantal verplicht te vermelden gegevens opgenomen zijn. Het kohier moet uitvoerbaar verklaard worden om te kunnen invorderen. Dit gebeurt door één of meerdere personeelsleden van het fonds. Zij krijgen deze bevoegdheid van de raad van bestuur van het fonds en ze moeten officieel erkend worden door de Minister van Middenstand. De uitvaardiging van het dwangbevel gebeurt door het formulier “dwangbevel” in te vullen, te dagtekenen en te ondertekenen. Eens uitvoerbaar verklaard, geldt het kohier als uitvoerbare titel en kan men gaan invorderen. Ieder uitgevaardigd dwangbevel moet systematisch en automatisch betekend worden. Dit gebeurt bij deurwaardersexploot. Gerechtelijke invordering Het sociaal verzekeringsfonds zal door middel van een dagvaarding de zelfstandige oproepen voor de arbeidsrechtbank. De dagvaarding wordt betekend door een gerechtsdeurwaarder. Wanneer het vonnis wordt uitgesproken, zal het fonds aan de gerechtsdeurwaarder de opdracht geven het vonnis ten uitvoer te leggen. De kosten van de procedure worden ten laste gelegd van de verliezende partij. Collectieve schuldenregeling De wetgeving omtrent de collectieve schuldenregeling heeft zijn weerslag op de invordering van de bijdragen. Alle middelen van tenuitvoerlegging die strekken tot de betaling van een geldsom worden geschorst. Indien hij beroep wenst te doen op een collectieve schuldenregeling, moet de zelfstandige een verzoekschrift indienen bij de arbeidsrechtbank van zijn woonplaats. De arbeidsrechtbank zal een schuldbemiddelaar aanduiden. De hoofdopdracht van de schuldbemiddelaar bestaat erin om te streven naar een minnelijke aanzuivering tussen de schuldeisers. De schuldbemiddelaar beschikt over een termijn van 6 maanden. Indien er geen minnelijk akkoord kan bereikt worden, komt de zaak terug bij de rechter die een regeling kan opleggen. Indien blijkt dat geen enkele minnelijke of gerechtelijke aanzuiveringsregeling mogelijk is omdat de verzoeker over te weinig middelen beschikt, kan de rechter de totale kwijtschelding van alle schulden toestaan. Gerechtelijk akkoord Ook het gerechtelijk akkoord beïnvloedt de invordering van de bijdragen. Om een een gerechtelijk akkoord te bekomen, moeten de volgende voorwaarden vervuld zijn : - de handelaar moet betalingsmoeilijkheden ondervinden - er moeten redelijke reddingskansen voor de onderneming bestaan - er mag geen kennelijke kwade trouw bij de handelaar worden vastgesteld. Het gerechtelijk akkoord kan worden aangevraagd door de handelaar of door het openbaar ministerie. De toekenning van een voorlopige opschorting van betaling (de zogenaamde observatieperiode) vormt de noodzakelijke aanloop naar de toekenning van een gerechtelijk akkoord. Tijdens de observatieperiode mag er geen bezwarend of uitvoerend beslag gelegd worden door de schuldeiser.

52

De schuldeisers doen aangifte van hun schuldvordering op de griffie van de rechtbank van koophandel ten laatste op de dag bepaald in het vonnis waarbij de voorlopige opschorting wordt verleend. Nadien zal een definitief herstel- of betalingsplan worden opgesteld.

5.3. Betaaltermijn Om de betaaltermijn te bepalen, moeten we nagaan met welk soort bijdragen we te maken hebben. We maken hierbij een onderscheid tussen de voorlopige, de definitieve en de regularisatiebijdragen. Definitieve bijdragen Uiterlijk de laatste dag van het kwartaal moet het bedrag van de bijdrage op de rekening staan van het sociaal verzekeringsfonds. Gelden eveneens als datum van betaling : - de dag waarop in speciën betaald wordt aan het loket van het fonds; - de dag waarop de storting in een postkantoor werd verricht; - de dag waarop betaald werd in handen van de advocaat of deurwaarder van het fonds. Voorlopige en regularisatiebijdragen Voor twee groepen van zelfstandigen geldt er een gunstiger regime inzake bijdragebetaling. Dit zijn de starters en de zelfstandigen die na een regularisatie moeten bijbetalen. * Voorlopige bijdragen Een beginnende zelfstandige heeft voor de twee eerste kwartalen van de onderwerping recht op één kwartaal uitstel van betaling. Dit voordeel geldt echter enkel indien betrokkene zich tijdig heeft aangesloten, dus binnen de 90 dagen na de aanvang van zijn activiteit. Concreet moeten de bijdragen van deze twee kwartalen maar betaald worden op het einde van het kwartaal dat volgt op het kwartaal waarin het fonds het vervaldagbericht verstuurd heeft. * Regularisatiebijdragen Wanneer een zelfstandige niet voldoende voorlopige bijdragen betaald heeft of wanneer zijn inkomen herzien wordt (en hij dus onvoldoende definitieve bijdragen betaald heeft), is hij regularisatiebijdragen verschuldigd. Voor de betaling van deze regularisatiebijdragen heeft men recht op één kwartaal uitstel van betaling te rekenen vanaf het kwartaal waarin de afrekening werd verstuurd. Aflossingsplan Bij financiële moeilijkheden kan de zelfstandige aan zijn fonds vragen om de schuld in gespreide betalingen te mogen aanzuiveren. De betaalperiode mag in principe de looptijd van één jaar niet overschrijden. Ook tijdens de afbetaling worden verhogingen wegens laattijdige betaling verder aangerekend, maar de invordering bij dwangbevel of de gerechtelijke invordering wordt niet ingezet.

5.4. Aanwending van de betalingen Voor de aanwending van de betalingen moet de vraag van de klant in principe geëerbiedigd worden. Dit geldt zowel wanneer de bestemming : - impliciet is : uit het bedrag van de betaling blijkt welk kwartaal men wou betalen; - expliciet is : de klant vermeldt uitdrukkelijk welke kwartalen hij wil betalen. Bij een gedeeltelijke betaling kan de klant in principe enkel met de toestemming van het fonds zijn betaling aanwenden voor zelf gekozen kwartalen (waarvan de schuld groter is dan het bedrag van de betaling). Bij een gedeeltelijke betaling kan de klant niet zonder toestemming van het fonds beslissen om de betaling bv. eerst te laten aanwenden voor de bijdragen i.p.v. op de verhogingen.

53

In het kader van een faillissement, collectieve schuldenregeling of betaling aan de deurwaarder gelden specifieke regels.

5.5. Sancties bij laattijdige betaling Wanneer het bedrag van de bijdragen niet de laatste dag van het kwartaal op de rekening van het fonds staat, wordt een verhoging aangerekend. We maken een onderscheid tussen de gewone verhoging (3%) en de jaarlijkse verhoging (7%). Gewone verhoging Indien de zelfstandige zijn sociale bijdragen van een bepaald kwartaal niet betaald heeft op het einde van dat kwartaal, wordt deze bijdrage verhoogd met 3%. Zolang deze bijdrage niet volledig betaald is, wordt bij het verstrijken van elk volgend kwartaal, de verhoging opnieuw toegepast op het onbetaalde gedeelte. De verhoging wordt voor de laatste maal in rekening gebracht bij het verstrijken van het kwartaal dat het kwartaal voorafgaat, waarin de betrokkene voor de arbeidsrechtbank gedagvaard wordt. Voorbeeld Een zelfstandige heeft op 1 oktober 2008 de bijdragen voor het eerste, tweede en derde kwartaal 2008 nog steeds niet betaald. Zijn rekening ziet eruit als volgt : -

eerste kwartaal ’08 : hoofdsom + 9% tweede kwartaal ’08 : hoofdsom + 6% derde kwartaal ’08 : hoofdsom + 3%

Voor het eerste kwartaal ’08 werd een verhoging aangerekend op 1/4/2008, op 1/7/2008 en op 1/10/2008. M.a.w. telkens bij de aanvang van een nieuw kwartaal. Voor het tweede kwartaal ’08 werd op 1/7/2008 en op 1/10/2008 een verhoging van 3% aangerekend. Voor het derde kwartaal werd op 1/10/2008 een verhoging van 3% toegevoegd aan de hoofdsom. Jaarlijkse verhoging Vanaf 1 januari 1997 wordt, bovenop de verhoging van 3% per kwartaal, een bijkomende verhoging van 7% per jaar aangerekend op de bijdragen die in de loop van het voorgaande kalenderjaar voor het eerst werden opgevorderd en niet of niet volledig zijn betaald. Deze verhoging wordt slechts één keer per jaar toegepast. De schuld uit het verleden wordt niet meegenomen in de intrestberekening. Voorbeeld Een zelfstandige heeft op 1 januari 2008 zijn bijdragen voor 2006 en 2007 niet betaald. De verhoging van 7% die op 1 januari 2008 wordt toegepast, geldt enkel voor de bijdragen van 2007. Deze verhoging wordt niet berekend voor bijdragen waarvoor in de loop van het voorgaande kalenderjaar een dagvaarding of dwangbevel werd uitgevaardigd. Wanneer een zelfstandige in het vierde kwartaal van een bepaald jaar een afrekening krijgt, waarvoor één kwartaal uitstel van betaling geldt (bv. regularisatie of eerste en tweede kwartaal begin van activiteit), wordt deze bijdrage geacht voor het eerst te zijn opgevorderd in het jaar waarin ze verschuldigd is. Voorbeeld Een zelfstandige start met zijn activiteit op 1.10.2007 en sluit zich aan op 15.10.2007. Voor de bijdrage van het vierde kwartaal van 2007 krijgt betrokkene één kwartaal uitstel van betaling. Deze bijdrage moet pas betaald zijn in 2008 en wordt dus niet opgenomen in de berekening van de 7% op 1.1.2008, maar indien nodig wel op 1.1.2009.

54

Kwijtschelding van de verhogingen Het sociaal verzekeringsfonds mag nooit zelf kwijtschelding verlenen van de aangerekende verhogingen. Enkel het RSVZ ( Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen) is hiertoe bevoegd. Er wordt echter pas uitspraak gedaan indien de sociale bijdragen in hoofdsom betaald zijn. In 3 gevallen kan het RSVZ verzaken aan de verhogingen : - wanneer de schuldenaar zich kan beroepen op een geval van overmacht; - wanneer de schuldenaar, omwille van de speciale aard van de uitgeoefende activiteit, te goeder trouw kon denken dat hij niet verzekeringsplichtig was; - in andere behartigenswaardige gevallen. In de meeste gevallen wordt de aanvraag ingediend via het sociaal verzekeringsfonds, dat het dossier voorlegt aan het RSVZ. Het RSVZ beschikt graag over een handgeschreven aanvraag van de zelfstandige, waarin deze motiveert waarom hij meent in aanmerking te komen voor verzaking.

5.6. Hoofdelijke aansprakelijkheid De hoofdelijke aansprakelijkheid betekent dat het fonds, naast de eigenlijke schuldenaar, ook nog iemand anders kan aanspreken tot betaling van de bijdragen. Hoofdelijkheid wordt niet vermoed; zij moet uitdrukkelijk bedongen zijn of steunen op een wettelijke bepaling. Het sociaal statuut kent 3 gevallen van hoofdelijkheid : - de zelfstandige is hoofdelijk aansprakelijk voor de bijdragen van zijn helper; - de rechtspersoon is hoofdelijk aansprakelijk voor de bijdragen van zijn mandatarissen en werkende vennoten; - de bestuurders, zaakvoerders en werkende vennoten zijn hoofdelijk aansprakelijk voor de vennootschapsbijdrage van de rechtspersoon waarin ze actief zijn. In al deze gevallen kan het fonds dus twee personen aanspreken voor éénzelfde schuld. Het fonds beslist zelf of ze slechts één van beide zal vervolgen of beide (tegelijk of achtereenvolgens).

6. BIJDRAGEBEREKENING 6.1. Algemeen De basis van de sociale zekerheidsbijdragen voor zelfstandigen is (zoals in de andere sociale zekerheidsstelsels) het inkomen, dat voortvloeit uit de uitoefening van de zelfstandige activiteit. Vóór 1 juli 1992 kwamen de inkomsten uit onroerende of roerende goederen nooit in aanmerking als basis voor de berekening van de bijdragen. Door de fiscale hervormingen van 1992 kan de controle der belastingen in bepaalde gevallen huuropbrengsten en intresten van investeringsgelden onderbrengen in de rubriek "beroepsinkomsten". * Bij LOONTREKKENDEN is de basis voor berekening van de sociale zekerheidsbijdragen het brutoloon. * Bij ZELFSTANDIGEN is de basis: Het netto beroepsinkomen van het derde jaar dat onmiddellijk voorafgaat a.h. jaar waarin de bijdragen verschuldigd zijn.

6.2. Het beroepsinkomen De uitoefening van een zelfstandig of van een vrij beroep levert bruto beroepsinkomsten op (art. 23§1, 1° en 2° en art. 30,2° en 3° WIB 1992). Bij aangifte aan de fiscus wordt dit bruto bedrag verminderd met: 1) de betaalde sociale bijdragen

55

2) ofwel een forfait van niet bewezen beroepskosten (niet voor verkrijgers van winsten), ofwel de bewezen beroepskosten. Wat betreft deze kosten denken we ondermeer aan: ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾

verplaatsingskosten; telefoonkosten; verwarming en verlichting van bedrijfslokalen; bureelbenodigdheden; aankoop goederen en/of producten; machines en materiaal;

Indien deze onkosten die door de belastingplichtige aangegeven worden, aanvaard worden door de fiscus en daarbij worden afgetrokken van de bruto beroepsinkomsten, dan is het resultaat van deze bewerking de “netto beroepsinkomsten”. Deze netto beroepsinkomsten, eventueel nog verminderd met beroepsverliezen van voorgaande jaren, vormen de basis voor de berekening van de sociale bijdragen. Voor alle duidelijkheid en om verwarring te vermijden, wijzen we erop dat de hoger berekende netto beroepsinkomsten maar een onderdeel zijn van het totaal netto inkomen waarop de belastingen betaald worden. Inderdaad worden de netto beroepsinkomsten nog vermeerderd met de inkomsten uit eventueel roerende en onroerende goederen en met de diverse inkomsten. Van dit totaal inkomen mogen dan nog een aantal posten afgetrokken worden zoals o.m. eventuele intresten op aangegane leningen (bouwen of verbouwen van een woning) in de mate dat ze nog niet afgetrokken zijn van het onroerend inkomen, eventuele giften, …. Premies die betaald werden voor een levensverzekering of een schuldsaldoverzekering en de premies pensioensparen vormen geen aftrekbare post. Maar hierop wordt wel een belastingvermindering toegepast. Het uiteindelijk eindresultaat is het netto-inkomen, waarop belastingen berekend worden. “Het derde jaar dat onmiddellijk voorafgaat a.h. jaar waarin de bijdragen verschuldigd zijn” Beroepsinkomsten en beroepsuitgaven worden meestal aangegeven (d.m.v. de belastingaangifte) in het begin (vóór einde juni) van het jaar volgend op het jaar van het inkomen. Zo worden de inkomsten en uitgaven van het jaar 2008 fiscaal aangegeven tijdens de maanden mei - juni van het jaar 2009. Men noemt dit het aanslagjaar 2009. Deze belastingaangifte wordt dan door de fiscus aan een controle onderworpen. In België is voor deze controle een wettelijke termijn voorzien van drie jaar. Dit heeft voor gevolg dat de inkomsten van een bepaald jaar maar definitief belast zijn (behalve bij fraude) na verloop van drie jaar, te tellen vanaf 1 januari van het aanslagjaar, of vier jaar, te tellen vanaf het jaar, waarin de inkomsten genoten werden. De inkomsten van 2005 - aangegeven in het aanslagjaar 2006 - zijn dus maar definitief belast in december 2008. Wanneer we nu teruggaan naar de basisregel, van toepassing bij de berekening van de sociale bijdragen voor zelfstandigen, mogen we besluiten dat de basis gelijk is aan het netto beroepsinkomen van drie jaar terug. Voorbeeld: BASIS voor berekening bijdragen 2006 is het netto beroepsinkomsten 2003. BASIS voor berekening bijdragen 2007 is het netto beroepsinkomsten 2004. BASIS voor berekening bijdragen 2008 is het netto beroepsinkomsten 2005. Indien echter omwille van een bezwaarschrift bij de belastingen, de inkomsten van een bepaald jaar nog niet gekend zijn, zal het sociaal verzekeringsfonds de laatst gekende inkomsten als basis nemen. Voorbeeld: Netto beroepsinkomsten van 2004 = gekend Netto beroepsinkomsten van 2005 = niet gekend Netto beroepsinkomsten van 2006 = gekend BASIS voor berekening bijdragen 2008 zijn de netto beroepsinkomsten 2004 (i.p.v.2005)

56

AANDACHT! 1)

Gezien er bij startende zelfstandigen geen beroepsinkomen van drie jaar terug gekend is, wordt er voor hen een speciale regeling voorzien .

2)

Bij stopzetting van een zelfstandige activiteit wordt de laatste verschuldigde bijdrage, namelijk deze voor het kwartaal waarin de stopzetting zich voordoet, berekend op basis van de netto beroepsinkomsten van drie jaar terug. De inkomsten van twee jaar terug, de inkomsten van het voorgaande jaar en eventueel de inkomsten van het lopende jaar zullen dus in dergelijk geval nooit gebruikt worden om bijdragen te berekenen. Voorbeeld: De bijdragen voor het jaar 2007 worden berekend op basis van de netto beroepsinkomsten van 2004. Veronderstellen we een einde van de activiteit als zelfstandige op 31 december 2007. De laatste verschuldigde bijdrage, namelijk deze van het vierde kwartaal 2007, zal berekend worden op het netto beroepsinkomen van 2004. Het netto beroepsinkomen van de jaren 2005, 2006 en 2007 zullen nooit gebruikt worden voor de berekening van bijdragen.

Onder de rubriek beroepsinkomsten moet eveneens geteld worden: Voordelen in natura die door een vennootschap aan haar mandatarissen of aan haar werkende vennoten worden toegestaan. We denken hier aan het gebruik van een personenwagen, logies, maaltijden, fictieve intresten, enz... Voordelen van allerlei aard die de zelfstandige heeft bekomen wegens of ter gelegenheid van de uitoefening van zijn beroepswerkzaamheid. Vergoedingen allerhande die de zelfstandige heeft verworven, hetzij als compensatie of ter gelegenheid van een handeling waaruit een vermindering van de werkzaamheid, van de winsten of van de baten kan voortvloeien, hetzij als volledig of gedeeltelijk herstel van een tijdelijke winst- of baatderving. Tantièmes die aan vennootschapsmandatarissen werden toegekend. Onteigeningsvergoedingen voor zover zij werden toegekend als compensatie van een winstderving. Steungelden toegekend door de E.U. aan de getroffenen van natuurrampen, voor zover zij werden verleend als compensatie van een bedrijfswinstderving (vb. overstroming). Arbeidsongeschiktheidsuitkeringen toegekend ten laste van het RIZIV krachtens het koninklijk besluit van 20 juli 1971, houdende instelling van een verzekering tegen arbeidsongeschiktheid ten voordele van zelfstandigen. Het genot van een arbeidsongeschiktheidsuitkering alléén zal geen aanleiding geven tot verzekeringsplicht in het sociaal statuut der zelfstandigen. Enkel wanneer de toekenning van die uitkeringen en de uitoefening van een activiteit als zelfstandige (bijna altijd via een tussenpersoon) gelijktijdig zouden gebeuren, kunnen die uitkeringen in aanmerking genomen worden. Uitkeringen die een verzekeringsplichtige zou hebben genoten na bij een verzekeringsmaatschappij een aanvullende buitenwettelijke verzekering te hebben afgesloten (zoals een verzekering die voorziet in de toekenning van dagvergoedingen tijdens de carenstijd van de verplichte regeling.) Door het Landbouwfonds uitgekeerde structuurverbeteringspremies. Premies voor het vrijwillig stopzetten van de melkproductie, ingesteld bij het ministerieel besluit van 21 december 1984. Huuropbrengsten en/of opbrengsten van intresten, indien ze als beroepsinkomsten aanzien worden. Indien een bestuurder van een aandelenvennootschap of een werkend vennoot in een BVBA een gebouwd onroerend goed verhuurt aan de vennootschap, zal men de huurinkomsten evalueren om te beslissen of het al dan niet beroepsinkomsten zijn. Indien de huur meer bedraagt

57

dan 5/3 van het niet-geïndexeerd kadastraal inkomen, wordt het excedent als beroepsinkomsten beschouwd. Stopzettingmeerwaarden. Hieronder verstaat men winsten of baten die een zelfstandige nog betrekt uit een voorgaande zelfstandige activiteit. Aandacht wordt hier speciaal gevraagd voor omzetting van éénmansbedrijven naar vennootschappen. Opmerking : Het Hof van Cassatie stelde in haar arrest van 31 maart 1992 dat de stopzettingsmeerwaarde geen voordeel is dat voortvloeit uit de gebruikelijke uitoefening van een zelfstandige activiteit tijdens het refertejaar. Het Hof concludeerde dan ook dat stopzettingsmeerwaarden geen inkomsten zijn die voortvloeien uit een beroepsactiviteit van de verzekeringsplichtige maar dat het om een eenmalige som gaat. Om die redenen werd de stopzettingsmeerwaarde uit de bijdragegrondslag gesloten. De budgettaire weerslag op de financiering van het sociaal statuut, als rechtstreeks gevolg van het afvoeren van de stopzettingsmeerwaarde uit de berekeningsbasis, was echter zeer groot. De wetgever heeft daaraan een einde gesteld met de Wet van 26 juni 1992, door de stopzettingsmeerwaarde opnieuw op te nemen in de berekeningsbasis. Achterstallige erelonen. Onder achterstallige erelonen verstaan we erelonen voor prestaties die werden geleverd toen betrokkene nog het fiscaal statuut van titularis van een vrij beroep genoot, maar die pas het volgend jaar werden uitbetaald, toen de activiteit reeds onder vennootschapsvorm werd uitgeoefend. De erelonen moeten worden opgenomen bij de inkomsten die tot grondslag dienen voor de bijdrageberekening.

6.3. Bijzonderheden Mogelijkheid tot wijziging van een definitief belast inkomen Alleen de Administratie der belastingen is bevoegd om de wetgeving op de beroepsinkomsten toe te passen. Zelfs wat de gevolgen betreft voor de toepassing van het sociaal statuut der zelfstandigen. Eenmaal de beslissing op fiscaal vlak definitief is geworden, kan deze beslissing niet meer gewijzigd worden. Attractiebeginsel Volgens dit beginsel worden alle bezoldigingen die een vennootschap toekent aan haar bestuurders beschouwd als een inkomen als bestuurder. Dit geldt zowel voor de inkomsten die in de hoedanigheid van bestuurder worden toegekend als voor de inkomsten die men ontvangt voor de loontrekkende activiteit binnen de vennootschap. Fiscaal zullen dus alle beroepsinkomsten die een bestuurder van zijn vennootschap ontvangt als het ware aangezogen worden door de categorie "bezoldigingen van bedrijfsleiders". Het sociaal verzekeringsfonds ontvangt bijgevolg de totaliteit van de inkomsten. Dit levert praktische problemen op voor de bijdrageberekening. Het fonds is hier immers niet altijd van op de hoogte en zal de sociale bijdragen dan berekenen op de totale inkomsten. De bijdrageplichtige kan echter aan het fonds het bewijs leveren dat een deel van de inkomsten die door de fiscus werden meegedeeld, inkomsten als loontrekkende zijn. In dat geval zal het fonds deze inkomsten verwijderen uit de bijdragegrondslag. In de loop van 2001 werd het attractiebeginsel door het Arbitragehof vernietigd voor bestuurders die een onbezoldigd mandaat cumuleren met een loontrekkende activiteit. Door de afschaffing van het attractiebeginsel voor onbezoldigde mandatarissen zal de fiscus voor deze personen geen inkomsten meer doorgeven aan het fonds. Het sociaal verzekeringsfonds zal de inkomsten als loontrekkende voor deze dossiers dus niet meer ontvangen, waardoor er geen aanpassingen aan de inkomsten meer moeten gebeuren. Belastingskrediet Vanaf inkomstenjaar 1996 (aanslagjaar 1997) heeft een zelfstandige de mogelijkheid om te genieten van een belastingkrediet. Dit bedraagt 10% op de toename van de investeringen met eigen middelen, met een maximum van 3.750 EUR. Om de toename te berekenen wordt het bedrag van de investeringen van het betrokken jaar vergeleken met het hoogste bedrag van de drie voorgaande jaren. Op dit verschil wordt dan het krediet berekend.

58

Dit voordeel wordt maar toegekend indien de zelfstandige op 31 december van het betrokken jaar alle opeisbare bijdragen betaald heeft m.b.t. dat jaar (inclusief verhogingen, kosten en regularisaties die opeisbaar zijn op 31 december). Het belastingskrediet beïnvloedt in sterke mate het te betalen bedrag aan belastingen. Het heeft evenwel geen invloed op het belastbaar inkomen en is daardoor niet van belang bij het vaststellen van de basis waarop de bijdrage wordt berekend.

6.4. De eigenlijke bijdrageberekening Brutering van het beroepsinkomen De brutering (die bestond in de verhoging van de berekeningsbasis voor de sociale bijdragen met een fictieve sociale bijdrage) is afgeschaft vanaf bijdragejaar 2003. Deze techniek wordt dus niet meer toegepast voor de berekening van de sociale bijdragen van het jaar 2003 en volgende. Samen met de forfaitaire bijdragen wordt de brutering “geïntegreerd” in nieuwe hogere bijdragepercentages zodanig dat de vereenvoudiging van de bijdrageberekening financieel geen enkele impact heeft. Herwaardering van het nettoberoepsinkomen De sociale bijdragen voor zelfstandigen worden berekend op basis van het netto beroepsinkomen van drie jaar terug. Het is echter voor iedereen duidelijk dat de "muntwaarde" van het lopende jaar nooit gelijk zal zijn aan de muntwaarde van het refertejaar. In dit muntwaardeverschil ligt de reden waarom de wetgever beslist heeft de basis eerst nog te herwaarderen. Dit herwaarderingsresultaat wordt bereikt door het netto beroepsinkomen te vermenigvuldigen met een breuk: De teller van deze breuk is het vermoedelijke gemiddelde indexeringscijfer van het jaar waarin de bijdragen verschuldigd zijn, bijvoorbeeld 2008. De noemer van de breuk is het gemiddelde indexeringscijfer van het jaar van het inkomen, in ons voorbeeld 2005. Deze herwaarderingscoëfficiënt wordt ieder jaar bij koninklijk besluit vastgelegd. De herwaarderingscoëfficiënt voor de bijdragen van het jaar 2008, met als basis het netto beroepsinkomen van 2005 is gelijk aan 1,0745475.

Voorbeeld van herwaardering: Het netto beroepsinkomen 2005 is 14.873,61 euro. Wanneer we dit laatste bedrag nu nog herwaarderen wordt het resultaat: 14.873,61 x 1,0745475 = 15 982,40 euro. Samengevat: De berekeningsbasis voor de bijdragen van zelfstandigen die hun activiteit langer dan drie jaar uitoefenen, is: het GEHERWAARDEERD NETTOBEROEPSINKOMEN van DRIE JAAR VOORDIEN.

Het bijdragepercentage Vanaf 2008 worden de kleine risico’s opgenomen in de verplichte ziekteverzekering. De bijdrage voor deze verzekering werd mee opgenomen in de sociale bijdragen. Hierdoor stijgt het bijdragepercentage van 19,65% naar 22% voor alle bijdragecategorieën behalve voor de gepensioneerden. Als starter worden de bijdragen aan een lager percentage berekend. Het bijdragepercentage hangt af van het jaar van de activiteit :

59

5,125% per kwartaal in het eerste kalenderjaar 5,25% per kwartaal in het tweede kalenderjaar 5,375% per kwartaal in het derde kalenderjaar

-

De beheerskosten De sociaal verzekeringsfondsen mogen, om hun werkingskosten te dekken, een vergoeding voor het beheer opleggen aan de bijdrageplichtigen. Dat wordt uitgedrukt in een percentage dat wordt berekend op de nettobijdrage. De nettobijdrage is bij alle sociaal verzekeringsfondsen gelijk, maar in het percentage van de beheerskosten komen beduidende verschillen voor. De uiteindelijke kost van de zelfstandige kan hoger of lager uitvallen naargelang het sociaal verzekeringsfonds waarbij hij is aangesloten.

6.5. De berekening per bijdragecategorie Eerder hebben we uitgelegd hoe de berekeningsbasis vastgesteld wordt. We kunnen nu overgaan tot de uiteindelijke berekening van de bijdragen. Deze berekening is afhankelijk van de categorie waartoe men behoort. We onderscheiden 5 categorieën: 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Hoofdberoepen Bijberoepen Toepassing van het artikel 37/40 Gepensioneerden De meewerkende echtgeno(o)t(e) Startende zelfstandigen

6.5.1. Hoofdberoep De categorie "hoofdberoepen" bestaat uit personen die naast hun zelfstandige activiteit(en) géén andere beroepsactiviteit uitoefenen. Zo kennen we de zelfstandige bakker, de zelfstandige beenhouwer of de arts als beoefenaar van (meestal) één zelfstandig of vrij beroep. Maar we kennen ook de directeur - zaakvoerder van firma A, die ook beheerder is in bedrijf B. Het kan gebeuren dat iemand twee zelfstandige beroepen uitoefent, bijvoorbeeld herbergier en verzekeringsagent, of architect en beheerder. In die veronderstelling is er maar één onderwerping, maar de bijdragen worden berekend op de totale som van de netto beroepsinkomsten. Voorbeeld: Een zelfstandige heeft in 2005 een netto beroepsinkomen van 47.500,00 euro. Wat is de te betalen bijdrage vanaf het eerste kwartaal van 2008 voor een hoofdberoep? STAP 1: HERWAARDERING Herwaardering: 47 500 x 1,0745475 =

51 041,01 EUR

STAP 2: BEREKENING BIJDRAGEN PER KWARTAAL 49 315,46 EUR (tussendrempel ’08) x 5,50 % 51 041,01 - 49 315,46) x 3,54 %

2 712,35 EUR 61,08 EUR 2 773,43 EUR

De bijdrage die men hier berekent, is bij alle sociaal verzekeringsfondsen dezelfde. Door toevoeging van de beheerskosten verschilt de uiteindelijk te betalen bijdrage van fonds tot fonds aanzienlijk. Bij ACERTA bedragen deze administratiekosten in 2008 3,05 %. 2 773,43 EUR + 3,05 % administratiekosten =

84,60 EUR

Met als basis een nettoberoepsinkomen van 47.500,00 EUR in 2005 is de te betalen bijdrage in 2008 bij Acerta: 2 858,03 EUR per kwartaal

60

6.5.2. Bijberoep De zelfstandige in bijberoep is een buitenbeentje in het sociaal statuut van de zelfstandigen. Zij betalen verminderde bijdragen wanneer zij een beperkt inkomen hebben, of zelfs geen bijdragen. Dit staat in scherp contrast met de regeling van de zelfstandigen in hoofdberoep : zelfs wanneer deze groep 0 EUR inkomen heeft (of zelfs verlies) zijn zij in principe steeds de minimumbijdrage verschuldigd. Anderzijds levert een zelfstandige activiteit in bijberoep doorgaans geen bijkomende sociale zekerheidsrechten op. Het gegeven van de "verminderde sociale bijdragen" doet bij velen interesse ontstaan om als zelfstandige in bijberoep beschouwd te worden. Niet iedereen voldoet echter aan de gestelde voorwaarden... De personen die kunnen beschouwd worden als zelfstandige in bijberoep kunnen we samenvatten in drie grote groepen: - De personen met een niet-zelfstandige hoofdactiviteit; - De personen die een vervangingsinkomen genieten; - De personen die hun pensioenrechten vrijwaren. Personen met een niet-zelfstandige hoofdactiviteit Er is sprake van een bijberoep wanneer naast de beroepsbezigheid als zelfstandige, een andere beroepsbezigheid gewoonlijk en hoofdzakelijk wordt uitgeoefend. Aan die voorwaarden wordt voldaan wanneer : - betrokkene in de hoedanigheid van werknemer is tewerkgesteld in een arbeidsregeling waarvan het aantal arbeidsuren per maand ten minste gelijk is aan de helft van het aantal maandelijks gepresteerde arbeidsuren voor een voltijdse, tewerkgesteld in dezelfde onderneming of in dezelfde bedrijfstak; - personen die zijn tewerkgesteld krachtens een provinciaal reglement of door de Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen en deze bezigheid over ten minste 8 maanden of 200 dagen loopt, en het aantal arbeidsuren per maand ten minste gelijk is aan de helft van het aantal maandelijkse arbeidsuren voor een voltijdse tewerkstelling; - indien het gaat om prestaties in het dag- of avondonderwijs die overeenkomen met ten minste 6/10 van het uurrooster van een voltijdse activiteit voor diegene die pensioenrechten opbouwen in de openbare sector en 5/10 van een voltijdse tewerkstelling voor diegene die pensioenrechten opbouwen als werknemer. We benadrukken dat voorgaande regel niets te maken heeft met de toelatingsvoorwaarden tot cumulatie van een activiteit als lesgever én een activiteit als zelfstandige. Hiervoor moet men informatie inwinnen bij het departement onderwijs. Personen die een vervangingsinkomen genieten De notie bijberoep kan ook weerhouden worden wanneer de zelfstandige een vervangingsinkomen geniet, zoals een werkloosheidsuitkering of een arbeidsongeschiktheidsuitkering en indien hij zijn pensioenrechten vrijwaart. We bespreken hieronder in detail de combinatie tussen de werkloosheidsreglementering en een activiteit als zelfstandige. * Werkloosheid en zelfstandige activiteit In principe mag men geen zelfstandige activiteit uitoefenen tijdens de werkloosheid. Wél mag men een bijberoep, dat men reeds uitoefende voor de werkloosheid, verder zetten na de werkloosheid, weliswaar onder strikte voorwaarden.

61

Deze voorwaarden zijn de volgende : - Men moet aangifte doen van de activiteit op het moment van de uitkeringsaanvraag. - Men moet het bijberoep minstens 3 maanden voor de werkloosheid uitgeoefend hebben. Starten met een bijberoep tijdens de werkloosheid kan dus niet (behalve voor werklozen ouder dan 50 jaar met vrijstelling voor oudere werklozen). - De werkloze mag het bijberoep enkel na 18 uur 's avonds en vóór 7 uur 's morgens uitoefenen. - Het mag niet gaan over een typisch avondberoep of over een beroep dat uitdrukkelijk door de wet is uitgesloten (bv. horeca, nachtwaker, verzekeringsagent, leurder, reiziger). Deze activiteiten zijn echter wel toegelaten indien ze van gering belang zijn. De beperking qua uren (7 - 18 uur) geldt niet voor zaterdagen en zondagen. Op deze dagen mag men onbeperkt werken, maar de uitkering wordt verminderd met het aantal zaterdagen en zondagen dat men gewerkt heeft. De inkomsten van de zelfstandige activiteit mogen niet meer bedragen dan 3 722,16 EUR per jaar. Wordt dit bedrag overschreden, dan worden de werkloosheidsuitkeringen verminderd met het gedeelte boven deze grens. Indien de activiteit niet langer het karakter heeft van een bijberoep, kan de directeur van het werkloosheidsbureau de werkloosheidsuitkeringen schorsen, zelfs voor de dagen waarop er geen activiteit wordt verricht. Dit is het geval wanneer de inkomsten en/of het aantal gewerkte dagen te hoog liggen. Wat "te hoog" is maakt elk werkloosheidsbureau voor zichzelf uit. Hoge inkomsten wijzen bv. op veel gewerkte dagen. Voor een occasionele activiteit is geen voorafgaande aangifte vereist. Het volstaat dat men op de controlekaart de vakjes schrapt van de gewerkte dagen. Voor deze dagen is er geen recht op een uitkering. Voor de andere dagen blijven de uitkeringen volledig behouden. Mits goedkeuring van de RVA mag men als zelfstandige inkomsten verwerven als kunstenaar met behoud van de werkloosheidsuitkering. Wanneer de uitkering geschorst wordt bij wijze van sanctie (bv. bepaalde termijnen werden niet gerespecteerd, de zelfstandige activiteit werd niet aangegeven, ...) blijft men zelfstandige in bijberoep indien de uitkering na de schorsing toch nog minstens gelijk is aan het minimumpensioen voor een alleenstaande. Daalt de uitkering onder dit bedrag, dan kan men enkel nog bijberoep blijven indien de uitkering gedurende maximaal 10 dagen per kwartaal geschorst wordt. Geldt de schorsing voor meer dan 10 dagen per kwartaal, dan wordt betrokkene zelfstandige in hoofdberoep. Personen die hun pensioenrechten vrijwaren Wanneer de uitoefening van de andere beroepsbezigheid vervangen is door de vrijwaring van het recht op een pensioen in het betrokken stelsel, m.a.w. door een gelijkgestelde periode, blijft men zelfstandige in bijberoep. Dit is zo het geval bij onder andere de opzegtermijn, bij het stelsel van de deeltijdse werknemer met behoud van rechten, het tijdskrediet, de loopbaanonderbreking, …. We beperken ons tot de bespreking van het tijdskrediet (zie 4.5 Loopbaanonderbreking in de privésector). Vrijstellingsdrempel in bijberoep Sinds 1 januari 1997 is de vrijstellingsdrempel gehalveerd. In 2008 bedraagt deze gehalveerde drempel 1 263,47 EUR. Wie beneden dit geherwaardeerd netto beroepsinkomen blijft, wordt vrijgesteld van bijdragebetaling. In 2005 bedroeg deze drempel 1 175,82 EUR. Indien het inkomen in 2005 hoger was dan deze drempel, berekent men de bijdrage aan 5,50 %.

62

Voorbeeld: Een man met een voltijdse activiteit als bediende, is daarenboven een zelfstandige verzekeringsagent. In 2005 had hij uit deze laatste activiteit een nettoberoepsinkomen van 3.718,40 EUR. Welke bijdrage zal hij in 2008 moeten betalen? STAP 1: HERWAARDERING 3.718,40 x 1,0745475 % = STAP 2: BEREKENING BIJDRAGEN PER KWARTAAL a) Bijdrage: ( 3 995,60 x 5,50 %) = b) 219,76 EUR + 3,05 % administratiekosten =

3 995,60 EUR

219,76 EUR 226,46 EUR

Met als basis een netto beroepsinkomen van 3.718,40 in 2005 is de te betalen bijdrage in 2008 bij Acerta: 226,46 EUR per kwartaal.

6.5.3. Gelijkstelling met een bijberoep (artikel 37 of artikel 40) Een persoon die naast zijn zelfstandig beroep geen enkele andere beroepsactiviteit uitoefent waardoor hij zijn sociale rechten kan vrijwaren, moet aansluiten als zelfstandige in hoofdberoep en een minimumbijdrage betalen. De wet voorziet echter een uitzondering voor hoofdberoepers met beperkte inkomsten. Indien zij aan een aantal voorwaarden voldoen kunnen zij genieten van vrijstelling of vermindering van de aangerekende bijdragen. Deze uitzondering is opgenomen in artikel 37 en artikel 40 van het ARS. Artikel 37 is toepasselijk op personen die reeds langer dan drie jaar zelfstandige zijn; artikel 40 is van toepassing op de startende zelfstandige. In de praktijk komt het hierop neer dat de zelfstandige activiteit van de bovenvermelde personen gelijkgesteld wordt met de uitoefening van een bijberoep. Iemand die vrijstelling of vermindering van bijdragen krijgt, opent immers geen rechten in het sociaal statuut der zelfstandigen net zoals de zelfstandige in bijberoep. Hij betaalt tevens dezelfde bijdragen als een bijberoeper zolang hij kan genieten van de vermindering/vrijstelling van bijdragen. Deze regeling wordt dan ook alleen toegestaan aan zelfstandigen die via een andere weg hun sociale zekerheidsrechten kunnen vrijwaren. Wie kan van deze maatregel gebruik maken ? Deze maatregel is voorzien voor personen met gewaarborgde rechten (gehuwden, feitelijk gescheiden, personen gescheiden van tafel en bed en weduw(e)naars), studenten tot het moment van hun 25ste verjaardag en sommige politieke mandatarissen. De regeling werd later verder uitgebreid naar de vastbenoemde leerkrachten met een tewerkstelling van minstens 50% in het onderwijs. Personen met gewaarborgde rechten * Gehuwden Wanneer gehuwden van deze afwijkende regel gebruik willen maken, moet aan twee voorwaarden voldaan zijn. In de schoot van het gezin moet de echtgenoot volwaardige rechten openen voor pensioen, kinderbijslag en ziekteverzekering, tak geneeskundige zorgen. Dit is het bv. geval indien men gehuwd is met een werknemer die minstens halftijds is tewerkgesteld. * Weduw(e)naars Wie een overlevingspensioen geniet komt ook in aanmerking voor toepassing van artikel 37/40. Via het overlevingspensioen vrijwaart men immers zijn rechten op ziekteverzekering, kinderbijslag en pensioen.

63

* Personen die feitelijk gescheiden zijn of gescheiden van tafel en bed Zolang men niet wettelijk gescheiden is, geldt in principe de regeling van de gehuwden. Wel worden een aantal bijkomende voorwaarden gesteld. Om recht te hebben op pensioen mag de aanvrager niet ontheven zijn van de ouderlijke macht, noch veroordeeld zijn omdat hij de echtgenoot naar het leven stond. Bij feitelijke scheiding en scheiding van tafel en bed blijft de echtgenoot persoon ten laste in de ziekteverzekering wanneer : - hij/zij staat in voor het onderhoud van een kind ten laste; - hij/zij heeft onderhoudsgeld gekregen bij een rechterlijke beslissing of bij notariële akte in het kader van een echtscheidingsprocedure; - hij/zij is door de vrederechter gemachtigd bij voorlopige maatregel om sommen te innen die aan de echtgenoot verschuldigd zijn, bv. loondelegatie; - hij/zij geniet een pensioen als gescheiden echtgenoot. Beide voorwaarden moeten vervuld zijn opdat men gebruik mag maken van de toepassing van artikel 37/40 tijdens de feitelijke scheiding of scheiding van tafel en bed. Studenten Onder student in de zin van artikel 37 verstaat men de verzekeringsplichtige van minder dan 25 jaar die cursussen volgt of een stage doormaakt om benoemd te worden in een openbaar ambt of die een verhandeling voorbereidt bij het einde van hogere studies, in de zin van de wetgeving op de kinderbijslag. Men moet dus in aanmerking kunnen komen voor kinderbijslagen; er wordt niet vereist dat er effectief kinderbijslag uitbetaald wordt. Via zijn recht op kinderbijslag vrijwaart de student zijn sociale rechten. Politieke mandatarissen Vanaf 1.7.1992 kunnen politieke mandatarissen die ook een zelfstandige activiteit uitoefenen, vrijstelling van sociale bijdragen aanvragen op basis van artikel 37 ARS. Bedoeld worden : - Ministers en Staatssecretarissen; - de leden van een Executieve; - de leden van de Kamer van volksvertegenwoordigers en van de Senaat; - de leden van een Gewestraad en van een Gemeenschapsraad; - de leden van een Bestendige Deputatie; - de leden van een college van burgemeester en schepenen; - de voorzitter van een O.C.M.W. Let wel : zij kunnen enkel vrijstelling van bijdragen bekomen, nooit vermindering van bijdragen. Vastbenoemde leerkrachten Een vastbenoemde leerkracht die een pensioen als ambtenaar opbouwt moet als leerkracht minstens 60% tewerk gesteld zijn om in bijberoep aan te sluiten. Voor haar collega’s die een pensioen als werknemer opbouwen volstaat een tewerkstelling van 50%. Om deze ongelijkheid enigszins weg te werken kan de vastbenoemde leerkracht voortaan gebruik maken van de gelijkstelling met bijberoep als zij bewijst dat zij in het onderwijs minstens 50% tewerkgesteld is. Via de 50%-tewerkstelling in het onderwijs vrijwaart de leerkracht alle sociale rechten. Het inkomen en de bijdragen De personen die gebruik wensen te maken van artikel 37/40 genieten slechts een beperkt inkomen. Er gelden specifieke grenzen om te kunnen genieten van vrijstelling of vermindering van bijdragen. ¾

Indien in 2005 het netto beroepsinkomen uit de zelfstandige activiteit lager was dan 1 175,82 EUR zijn er in 2008 geen bijdragen verschuldigd.

64

¾

Indien in 2005 het netto beroepsinkomen uit de zelfstandige activiteit gelegen was tussen 1 175,82 en 5 567,43 EUR is in 2008 slechts een verminderde bijdrage verschuldigd.

Liggen tenslotte de netto beroepsinkomsten van het refertejaar 2005 hoger dan 5 567,43 EUR, dan is artikel 37 niet meer van toepassing en moeten de bijdragen voor een hoofdberoep betaald worden. De minimumbijdrage in dit geval bedraagt 647,28 EUR per kwartaal in 2008. Bij de startende zelfstandige is de vrijstellingsgrens gelegen op 1 263,47 EUR en de grens voor verminderde bijdrage op 5 982,47 EUR. Boven de grens van 5 982,47 EUR zal hij de bijdragen in hoofdberoep moeten betalen met een minimum van 603,15 EUR per kwartaal (cijfers eerste startjaar als zelfstandige). De aanvraag De maatregel wordt nooit ambtshalve toegepast. De zelfstandige moet steeds een aanvraag richten aan zijn sociaalverzekeringsfonds. De aanvrager moet zich realiseren dat de toepassing van artikel 37/40 inhoudt dat hij geen sociale rechten opbouwt als zelfstandige. 6.5.4. Gepensioneerden Definitie Voor gepensioneerden geldt een gans aparte bijdrageregeling. Verschillende regels die voorkomen in de andere bijdragecategoriëen zijn ook hier aanwezig, zoals bv. de mogelijkheid om vrijstelling van bijdragen te vragen. Anderzijds gelden ook heel eigen regels die te maken hebben met de begrenzing van de inkomsten voor gepensioneerden. We onderscheiden 3 groepen : * Diegene die een vervroegd pensioen genieten en de pensioenleeftijd nog niet bereikt hebben. * Diegene die de pensioenleeftijd bereikt hebben en een pensioen genieten. * Zelfstandigen die de pensioenleeftijd reeds bereikt hebben, maar die geen rustpensioen ontvangen. Beneden de geherwaardeerde netto beroepsinkomsten van 2 526,96 EUR zijn deze personen vrijgesteld van bijdragen. Vervroegd gepensioneerden en gepensioneerden die de pensioenleeftijd bereikt hebben Voor de vervroegd gepensioneerden of diegene die de pensioenleeftijd bereikten en een pensioen genieten, zijn er slechts twee bijdragecategorieën al naargelang zij de grenzen van de toegelaten activiteit voor gepensioneerden respecteren of niet. Blijven de inkomsten binnen de perken van de toegelaten activiteit, dan blijft men pensioen genieten en wordt de sociale bijdrage berekend aan een lager percentage. Worden de grenzen van de toegelaten activiteit overschreden, dan verliest men zijn pensioen en wordt de bijdrage aangerekend aan hetzelfde percentage als voor een hoofdberoep. AANDACHT! De zelfstandige die de pensioengerechtigde leeftijd bereikt, of die een vervroegd rustpensioen effectief bekomt, en die een kosteloos mandaat uitoefent, wordt geacht alle beroepsbezigheid te hebben gestaakt. Deze personen zijn dus geen sociale bijdragen meer verschuldigd. Binnen de toegelaten grenzen, geldt het bijdragepercentage van 3,675 %. De bijdrage wordt berekend op het werkelijk genoten inkomen van drie jaar geleden, maar dit inkomen wordt geplafonneerd. Men betaalt immers maximum een bijdrage van 3,675 % van het bedrag dat betrokkene in het bijdragejaar met het pensioen mag cumuleren. Dit bedrag verschilt al naargelang het een rust- of overlevingspensioen betreft, en al naargelang er kinderen ten laste zijn:

65

* Vervroegd pensioen

Rustpensioen zonder kinderlast Rustpensioen met kinderlast

Maximuminkomen 5.937,26 8.905, 89

Maximumbijdrage in 2008 224,86 337,27

Maximuminkomen 13 719,35 16 687,98

Maximumbijdrage in 2008 519,57 631,99

Maximuminkomen 12 800

Maximumbijdrage in 2008 725,47

16 000

906,84

* Normale pensioenleeftijd

Rustpensioen zonder kinderlast Rustpensioen met kinderlast * Overlevingspensioen

Overlevingspensioen zonder kinderlast Overlevingspensioen met kinderlast

De gepensioneerde is vrijgesteld van bijdragebetaling wanneer zijn inkomen van 2005 lager ligt dan 2 351,65 EUR. Een beginnende zelfstandige die een pensioen geniet betaalt een voorlopige forfaitaire bijdrage van 95,70 EUR, nl. 3,675 % berekend op de drempel van 2 526,96 euro. Zelfstandigen die de pensioenleeftijd reeds bereikt hebben, maar die geen rustpensioen ontvangen De sociale bijdrage in hoofdberoep is verschuldigd door de zelfstandigen die wel de pensioenleeftijd hebben bereikt, maar hun pensioen niet opnemen. Door de betaling van deze bijdragen in hoofdberoep kunnen zij ontbrekende periodes in hun loopbaan aanvullen. Een beginnende zelfstandige die de pensioenleeftijd bereikt heeft, maar nog geen pensioen ontvangt, betaalt 133,46 EUR per kwartaal, nl. 5,125 % op de drempel van 2 526,96 EUR. Dit zijn de cijfers zoals ze gelden in het eerste jaar van de zelfstandige activiteit. In de bijdragen is zoals steeds de 3,05 % bij Acerta aangerekende administratiekosten inbegrepen. Indien hij minder dan 2 526,96 EUR verdient, zijn er geen bijdragen verschuldigd. 6.5.5. De meewerkende echtgeno(o)t(e) Bij meewerkende echtgenoten is de basis voor de bijdrageberekening afhankelijk van het feit of zij is aangesloten in het ministatuut dan wel in het maxistatuut. Vanaf 2003 moest de meewerkende echtgeno(o)t(e), die nog geen eigen statuut had, aansluiten voor de verzekering arbeidsongeschiktheid (ook het “ministatuut” genoemd). Zij moest dit doen bij het sociaal verzekeringsfonds van de zelfstandige. In het ministatuut worden de sociale bijdragen van de meewerkende echtgenote berekend op het beroepsinkomen waarop ook de bijdragen van de hoofdzelfstandige worden berekend. De bijdragen voor 2008 liggen tussen 23,25 en 131,06 EUR. Indien de man beginnende zelfstandige is en voorlopige bijdragen betaalt, betaalt ook de vrouw voorlopige bijdragen. Deze worden achteraf geregulariseerd. De meewerkende echtgeno(o)t(e) kon echter ook opteren om toe te treden tot het volledig fiscaal en sociaal statuut (het maxi-statuut). Sedert 1 juli 2005 is het maxistatuut verplicht voor alle meewerkende echtgenoten die na 1955 zijn geboren. In het maxistatuut wordt het beroepsinkomen fiscaal gesplitst tussen man en vrouw. De bijdragen van de meewerkende echtgeno(o)t(e) worden dan berekend op het gedeelte van het beroepsinkomen dat op haar naam is aangegeven. In haar startjaren zal de meewerkende echtgeno(o)t(e) een voorlopige bijdrage betalen berekend op de drempel zoals die geldt binnen het maxistatuut. Aangezien de bijdragen van de hoofdzelfstandige in deze hypothese nog berekend worden op het totaal inkomen van 3 jaar geleden (toen

66

deze fiscale splitsing nog niet mogelijk was) heeft men hiervoor een correctie voorzien. Tijdens de eerste drie jaar van de toetreding tot het volledige statuut wordt het referte-inkomen van de hoofdzelfstandige voorlopig verminderd met het bedrag waarop de bijdrage van zijn echtgeno(o)t(e) wordt berekend. Later, bij de regularisatie van de voorlopige bijdragen van de vrouw wordt het referte-inkomen van de man blijvend verminderd met het inkomen waarop de bijdragen van de vrouw definitief berekend worden. Dit bedrag kan dus hoger liggen dan de drempel maxistatuut. We verduidelijken de bijdrage berekend in het maxistatuut aan de hand van een voorbeeld : Geïndexeerd beroepsinkomen 2005 van de man = 20 000 EUR Beroepsinkomen 2008 = 25 000 EUR. Splitsing inkomen 2008 : 17 500 EUR voor man en 7 500 EUR voor vrouw. De sociale bijdragen 2008 van de vrouw worden voorlopig berekend op 5 016,98 en zullen bij de regularisatie herberekend worden op 7 500 EUR. De sociale bijdragen 2008 van de man worden voorlopig berekend op 20 000 – 5 016,98 = 14 983,02 EUR. Bij de regularisatie worden deze bijdragen echter herberekend op 20 000 – 7 500 = 12 500 EUR.

6.5.6. Overzicht bijdrageberekening Definitieve bijdragen per kwartaal, inclusief beheerskosten GEÏNDEXEERD NETTO BEROEPSINKOMEN OP JAARBASIS Vrijgesteld Schijf tot Schijf tot Schijf tot inkomen 11.420,40 49.315,46 72.675,38 5.016,98 (*) 647,28 5,50% 3,54% 647,28 5,50% 3,54% 647,28 5,50% 3,54% 2.526,96 5,50% 5,50% 3,54%

Hoofdberoep Hoofdberoep Weduw(e)(naar) zonder kinderlast Weduw(e)(naar) met kinderlast Na de pensioenleeftijd Bijberoep Bijberoep 1.263,47 5,50% 5,50% Gelijkgesteld met bijberoep (art 37/40) 1.263,47 5,50% tot een max. inkomen van: Meewerkende echtgenote (m/v) Ministatuut (verzekering arbeidsongeschiktheid) 23,25 0,1975% Maxistatuut (volledige verzekering) (*) 284,36 5,50% Stopzetting van het beroep: voortgezette verzekering Volledige verzekering 571,96 4,86% Verzekering pensioen + kinderbijslagen 346,59 2,945% Vervroegd gepensioneerde met toegelaten beroepsactiviteit Zonder kinderlast 2.526,96 3,675% 3,675% Met kinderlast 2.526,96 3,675% 3,675% Gepensioneerde vanaf de normale pensioenleeftijd met toegelaten beroepsactiviteit Zonder kinderlast 2.526,96 3,675% 3,675% Met kinderlast 2.526,96 3,675% 3,675%

Maximum kwartaalbijdrage 3.647,24 725,47 906,84 3.647,24

3,54%

3.647,24 5.982,47

0,1275% 3,54%

131,06 3.647,24

3,1275% 1,8925%

3.222,70 1.952,21 224,86 337,27 519,57 631,99

6.6. Bijdrageberekening voor beginnende zelfstandigen 6.6.1. Algemeen Voor personen die met een zelfstandige activiteit starten, kan de algemene regel - het berekenen van de bijdragen met als basis het netto beroepsinkomen van drie jaar terug - nog niet toegepast worden. Rekening houdend met het feit dat er nog geen definitieve basis voor de berekening van de bijdragen voorhanden is, moet men, zolang deze toestand bestaat, voorlopige bijdragen aanrekenen. Deze worden nadien geregulariseerd. De notie "startende zelfstandige" geldt ook na een periode waarin gelijkstelling wegens ziekte werd toegekend, na een periode van voortgezette verzekering, bij regularisatie van hoofdberoep naar bijberoep en vice versa. 6.6.2. Voorlopige bijdragen In de aanvangsfase zijn er twee mogelijkheden: - ofwel beperkt men zijn bijdrage tot de voorlopige forfaitaire bijdrage; - ofwel laat men zijn bijdrage berekenen op een geraamd inkomen.

67

Het is belangrijk erop te wijzen dat er voor de kwartalen gelegen vóór het eerste volledige bijdragejaar ook een forfaitaire voorlopige bijdrage moet worden betaald. Voor een zelfstandige in hoofdberoep en bijberoep Doordat de bijdrage gedurende de startjaren telkens aan een andere bijdragepercentage wordt berekend, wordt de aanvangsperiode ingedeeld in drie fasen, waarin telkens een andere forfaitaire bijdrage is opgelegd. De zelfstandige in bijberoep heeft wel de mogelijkheid om vrijstelling van de voorlopige bijdrage te vragen. Gehuwden, weduwen, weduwnaars, studenten of vastbenoemde leerkrachten die artikel 37 inroepen Bovengenoemde personen, die afgeleide rechten kunnen doen gelden, kunnen via artikel 40 vragen om geen of een verminderde bijdrage te betalen. Starters na pensioenleeftijd Voor zelfstandigen met een activiteit na de pensioenleeftijd verschilt het bedrag van de voorlopige bijdrage al naargelang men een pensioen ontvangt of niet. Ook zij kunnen vrijstelling van voorlopige bijdragen vragen.

Samengevat kunnen we stellen dat bij startende zelfstandigen minimum drie volledige jaren en maximum drie volledige jaren + drie kwartalen voorlopige bijdragen worden betaald.

Startende zelfstandigen: voorlopige bijdragen 2008 (incl. beheerskosten) HOOFDBEROEP

Netto Jaarinkomen 11.420,41 2.526,97

Kwartaalbijdrage 3e jaar 1e jaar 2e jaar 603,15 617,86 632,57 133,46 136,72 139,97

Voor de pensioenleeftijd Na de pensioenleeftijd BIJBEROEP Verwacht inkomen lager dan de vrijstellingsgrens 1.263,47 0,00 Verwacht inkomen hoger dan de vrijstellingsgrens 1.263,48 66,72 68,35 ART 40: GELIJKSTELLING BIJBEROEP VOOR GEHUWDEN, WEDUW(EN)(AARS) EN STUDENTEN Verwacht inkomen lager dan de vrijstellingsgrens 1.263,47 0,00 Verwacht inkomen lager dan de verminderingsgrens 5.982,47 315,95 323,66 Verwacht inkomen hoger dan de verminderingsgrens 11.420,41 603,15 617,86 GEPENSIONEERDEN MET TOEGELATEN BEROEPSACTIVITEIT Verwacht inkomen lager dan de vrijstellingsgrens 2.526,96 0,00 Verwacht inkomen hoger dan de vrijstellingsgrens 2.526,97 95,70 MEEWERKENDE ECHTGENOTE (m/v) Ministatuut (= verzekering arbeidsongeschiktheid) 11.420,41 23,25 Maxistatuut (= volledige verzekering) 5.016,99 264,96 271,42

69,98

331,37 632,57

277,88

6.6.3. Regularisatie van de voorlopige bijdragen Op het ogenblik dat de Administratie der Directe Belastingen de referte-inkomsten van het eerste volledig jaar meedeelt (dit gebeurt na 2 jaar), zal men de voorlopige bijdrage omzetten in een definitieve bijdrage. Over het algemeen gebeurt de regularisatie van de voorlopige bijdrage jaar per jaar en dit respectievelijk in het vierde, vijfde en zesde jaar. OPGELET! Ingevolge het K.B. van 24 december 1993 zijn de sociaal verzekeringsfondsen verplicht tot herziening van de voorlopige bijdragen naar definitieve bijdragen van zodra de beroepsinkomsten van het refertejaar gekend zijn. PRAKTISCH wil dit zeggen dat de zelfstandige in het vierde jaar definitieve bijdragen moet betalen voor dit vierde jaar, maar dat er ook nog een bijvordering kan aangeboden worden (of reeds aangeboden werd) voor

68

het eerste volledige jaar én eventueel voor kwartalen van een daaraan voorafgaand onvolledig jaar. Dit kan de zelfstandige voor ernstige financiële problemen plaatsen! Zodra die aanvangsperiode van drie volledige bijdragejaren is verstreken, moet men per kwartaal een definitieve bijdrage (DB) betalen. Schematisch overzicht VB = Voorlopige bijdragen DB = Definitieve bijdragen RB = Regularisatiebijdragen Onderstaand schema geeft een overzicht van een zelfstandige activiteit die een aanvang neemt op 1 april 2008. JAREN

2008 (onvolledig)

KWARTALEN 1ste

2009

2010

2011

ste

de

de

1

jaar

VB

2012

2013

2014

2 jaar

3 jaar

berekend op 2009

berekend op 2010

berekend op 2011

VB

VB

DB

DB

DB

RB voor 2008 & 2009

RB voor 2010

RB voor 2011

01/01- 31/03

geen bijdrage

2de

VB

VB

VB

VB

DB

DB

DB

VB

VB

VB

VB

DB

DB

DB

VB

VB

VB

VB

DB

DB

DB

01/04- 30/06

3de 01/07- 30/09

4de 01/10- 31/12

Regularisatie voor de meewerkende echtgeno(o)t(e) in het maxistatuut De meewerkende echtgeno(o)ot(e) betaalt dezelfde bijdragen als een hoofdberoep, wat verantwoord is vermits zij een volwaardig statuut geniet. Toch heeft de wetgever de voorlopige bijdrage berekend op een lagere drempel, zonder dat dit evenwel afbreuk doet aan de rechten. Zodra de inkomsten als meewerkende echtgeno(o)ot(e) gekend zijn, wordt de voorlopige bijdrage geregulariseerd. Dit gebeurt op dezelfde wijze als hiervoor werd uiteengezet voor een hoofdberoep. Teneinde een dubbele taxatie te vermijden, wordt de bijdrage voor de hoofdzelfstandige gedurende die periode ook aangepast. Volgens de algemene regel wordt de bijdrage voor de hoofdzelfstandige berekend op het beroepsinkomen van 3 jaar geleden. Dit inkomen wordt evenwel verminderd met het bedrag van de drempel waarop de meewerkende echtgeno(o)ot(e) is getaxeerd. Wanneer nu de voorlopige bijdrage van de meewerkende echtgeno(o)t(e) wordt geregulariseerd, en haar een hogere bijdrage wordt aangerekend, wordt ook voor de hoofdzelfstandige een herziening doorgevoerd. De bezoldiging van de meewerkende echtgeno(o)t(e), waarop ze definitief is getaxeerd, wordt in mindering gebracht van het totale beroepsinkomen. Op die manier wordt de bijdrage van de hoofdzelfstandige op een correcte wijze berekend en is elke dubbele taxatie vermeden.

69

Vermindering van bijdragen voor startende zelfstandigen De Programmawet van 10 februari 1998 tot bevordering van het zelfstandig ondernemerschap (B.S. 21 februari 1998) bevatte een aantal nieuwe maatregelen ter verbetering van het statuut van de starters. De wet voorzag onder meer in een vermindering van de sociale bijdrage van elk van de vier kwartalen van het jaar volgend op het derde volledige kalenderjaar onderwerping in geval van een eerste vestiging. Vanaf 2008 verdwijnt deze maatregel. Het getrapt bijdragepercentage tijdens de startjaren kwam in de plaats. 6.6.4. Raming van de voorlopige bijdragen Mogelijkheid tot raming van de inkomsten voor startenden Van zodra het RSVZ de beroepsinkomsten van een volledig jaar meedeelt aan het sociaal verzekeringsfonds, worden de voorlopige bijdragen geregulariseerd. Zoals reeds vermeld, kan de startende zelfstandige deze mogelijk zware herzieningen vermijden. Dit doet hij door zijn forfaitaire bijdragen te laten vervangen door bijdragen berekend op een geraamd inkomen. De aanvraag daarvoor gebeurt bij het sociaal verzekeringsfonds waarbij de zelfstandige aangesloten is. De beste periode om deze raming te doen is in het eerste volledige jaar van de zelfstandige activiteit en dit van zodra men zich een beeld kan vormen van het te verwachten resultaat. Voordelen van een raming van inkomsten Door in het eerste volledige jaar een raming van beroepsinkomsten te doen en alzo met terugwerkende kracht vanaf de aanvangsdatum hogere bijdragen te betalen, zal het netto aan te geven beroepsinkomen van dat eerste volledige jaar gevoelig verminderen. In sommige gevallen is dat sterk aan te bevelen, omdat er heel wat voordelen aan die raming zijn verbonden: - Een voorlopige bijdrage op een geraamd inkomen dat uitstijgt boven het forfaitair inkomen, valt hoger uit. Vermits de betaalde sociale bijdragen fiscaal volledig als kosten mogen worden afgetrokken, drukken zij de netto beroepsinkomsten en uiteraard ook de te betalen belastingen. - Aangezien de regularisatiebijdrage drie jaar later op die verlaagde netto beroepsinkomsten wordt berekend, zal de eventuele regularisatie ook geringer zijn. -Voorafbetalingen boven het wettelijk minimum kunnen een bonus opleveren van 0,75% per kwartaal, gelegen tussen de voorafbetaling en de regularisatie. Voorwaarde is dat de raming gebeurde vóór 30 juni volgend op het refertejaar van de bijdragen.

70

6. 7. Overzicht van de bijdragen voor 2008 Barema 2008 op basis van het netto beroepsinkomen Hoofdberoep, het eerste jaar

Jaarinkomen 2008

vanaf het 4de jaar

Sociale bijdrage per kwartaal

VAPZ-bijdrage per jaar

Sociale bijdrage per kwartaal

VAPZ-bijdrage per jaar

inclusief beheerskosten 3,05 %

inclusief dossierkost 6 %

inclusief beheerskosten 3,05 %

inclusief dossierkost 6 %

Zelfstandige

Meewerkende echtgenote maxistatuut

Gewoon

Sociaal

Jaarinkomen

Zelfstandige

2005

ministatuut

Meewerkende echtgenote maxistatuut

Gewoon

Sociaal

ministatuut

0,00

603,15

264,96

23,25

933,05

1.073,52

0,00

647,28

284,36

23,25

100,00

100,00

5.016,99

603,15

264,96

23,25

933,05

1.073,52

4.668,93

647,28

284,36

23,25

409,89

471,60

7.500,00

603,15

396,10

23,25

933,05

1.073,52

7.500,00

647,28

456,77

23,25

658,43

757,56

11.420,41

603,15

603,15

23,25

933,05

1.073,52

10.628,11

647,28

647,28

23,25

933,05

1.073,52

12.500,00

660,17

660,17

25,44

1.021,25

1.175,00

12.500,00

761,28

761,28

27,34

1.097,38

1.262,59

14.000,00

739,38

739,38

28,49

1.143,80

1.316,00

15.000,00

913,54

913,54

32,80

1.316,86

1.515,11

17.500,00

924,23

924,23

35,61

1.429,75

1.645,00

17.500,00

1.065,79

1.065,79

38,27

1.536,33

1.767,63

20.000,00

1.056,26

1.056,26

40,70

1.634,00

1.880,00

20.000,00

1.218,05

1.218,05

43,74

1.755,81

2.020,15

22.500,00

1.188,30

1.188,30

45,80

1.838,25

2.115,00

22.500,00

1.370,31

1.370,31

49,21

1.975,29

2.272,67

25.000,00

1.320,33

1.320,33

50,89

2.042,50

2.350,00

25.000,00

1.522,56

1.522,56

54,68

2.194,76

2.525,19

27.500,00

1.452,37

1.452,37

55,97

2.246,75

2.585,00

27.500,00

1.674,82

1.674,82

60,14

2.414,24

2.777,71

30.000,00

1.584,39

1.584,39

61,06

2.451,00

2.820,00

30.000,00

1.827,08

1.827,08

65,61

2.633,72

3.030,22

2.686,05

3.090,44

30.596,11

32.876,97

Maximum bijdrage VAPZ

Maximum bijdrage VAPZ

2.686,05

3.090,44

35.000,00

1.848,46

1.848,46

71,24

2.686,05

3.090,44

35.000,00

2.131,60

2.131,60

76,55

2.686,05

3.090,44

37.500,00

1.980,50

1.980,50

76,32

2.686,05

3.090,44

37.500,00

2.283,86

2.283,86

82,01

2.686,05

3.090,44

40.000,00

2.112,53

2.112,53

81,41

2.686,05

3.090,44

40.000,00

2.436,11

2.436,11

87,48

2.686,05

3.090,44

42.500,00

2.244,56

2.244,56

86,50

2.686,05

3.090,44

42.500,00

2.588,37

2.588,37

92,95

2.686,05

3.090,44

45.000,00

2.376,59

2.376,59

91,59

2.686,05

3.090,44

45.000,00

2.740,63

2.740,63

98,41

2.686,05

3.090,44

47.500,00

2.508,63

2.508,63

96,67

2.686,05

3.090,44

47.500,00

2.858,03

2.858,03

102,64

2.686,05

3.090,44

50.000,00

2.629,48

2.629,48

101,27

2.686,05

3.090,44

50.000,00

2.956,02

2.956,02

106,16

2.686,05

3.090,44

52.500,00

2.720,67

2.720,67

104,55

2.686,05

3.090,44

52.500,00

3.054,02

3.054,02

109,70

2.686,05

3.090,44

55.000,00

2.811,87

2.811,87

107,84

2.686,05

3.090,44

55.000,00

3.152,02

3.152,02

113,22

2.686,05

3.090,44

57.500,00

2.903,07

2.903,07

111,12

2.686,05

3.090,44

57.500,00

3.250,02

3.250,02

116,76

2.686,05

3.090,44

60.000,00

2.994,27

2.994,27

114,41

2.686,05

3.090,44

60.000,00

3.348,01

3.348,01

120,28

2.686,05

3.090,44

62.500,00

3.085,47

3.085,47

117,69

2.686,05

3.090,44

62.500,00

3.446,01

3.446,01

123,81

2.686,05

3.090,44

65.000,00

3.176,67

3.176,67

120,98

2.686,05

3.090,44

65.000,00

3.544,01

3.544,01

127,34

2.686,05

3.090,44

72.675,38

3.456,67

3.456,67

131,06

2.686,05

3.090,44

67.633,47

3.647,24

3.647,24

131,06

2.686,05

3.090,44

72.675,38

Maximumplafond sociale bijdragen

67.633,47

Maximumplafond sociale bijdragen

71

Bijberoep en gelijkgestelden (artikel 37/40) het eerste jaar

vanaf het 4de jaar

Jaarinkomen Sociale bijdrage per kwartaal 2008 Zelfstandige Meew.echt.


0,00

0,00

23,25

0,00

0,00

1.263,47

0,00

23,25

1.175,82

0,00

23,25

1.263,48

66,72

23,25

1.175,83

71,61

23,25

1.500,00

79,22

23,25

1.500,00

91,35

23,25

2.000,00

105,63

23,25

2.000,00

121,81

23,25

2.500,00

132,04

23,25

2.500,00

152,26

23,25

3.000,00

158,44

23,25

3.000,00

182,71

23,25

3.500,00

184,85

23,25

3.500,00

213,16

23,25

4.000,00

211,25

23,25

4.000,00

243,61

23,25

4.500,00

237,66

23,25

4.500,00

274,06

23,25

5.982,47

315,95

5.567,43

339,08

Plafond art. 37/40

6.000,00

316,88

23,25

6.000,00

365,42

23,25

6.500,00

343,29

23,25

6.500,00

395,87

23,25

7.000,00

369,69

23,25

7.000,00

426,32

23,25

7.500,00

396,10

23,25

7.500,00

456,77

23,25

8.000,00

422,51

23,25

8.000,00

487,22

11.420,41

Zie hoofdberoep

Plafond art. 37/40

Zie hoofdberoep

10.628,11

Zie hoofdberoep

23,25

23,25 Zie hoofdberoep

Gepensioneerden, het eerste jaar

vanaf het 4de jaar



0,00

0,00

23,25

0,00

0,00

23,25

2.526,96

0,00

23,25

2.351,65

0,00

23,25

2.526,97

95,70

23,25

2.351,66

95,70

23,25

3.000,00

113,61

23,25

3.000,00

122,08

23,25

4.000,00

151,48

23,25

4.000,00

162,78

23,25

5.000,00

189,35

23,25

5.000,00

203,47

5.937,26

224,86

5.525,36

224,86

6.000,00

227,23

23,25

6.000,00

244,17

23,25

7.000,00

265,10

23,25

7.000,00

284,86

23,25

8.000,00

302,97

23,25

8.000,00

325,56

8.905,89

337,27

8.288,04

337,27

Max. bijdr. vervroegd pensioen zonder kinderlast

Max.bijdr. vervroegd pensioen met kinderlast

23,25 Max. bijdr. vervroegd pensioen zonder kinderlast

23,25 Max.bijdr. vervroegd pensioen met kinderlast

9.000,00

340,84

23,25

9.000,00

366,25

23,25

10.000,00

378,71

23,25

10.000,00

406,94

23,25

11.000,00

416,58

23,25

11.000,00

447,64

24,06

12.000,00 13.719,35

454,45 519,57

24,42

12.000,00 12.767,56

488,33 519,57

14.000,00

530,19

16.687,98

631,99

Max.bijdr. na pensioenleeftijd zonder kinderlast

28,49 Max.bijdr. na pensioenleeftijd met kinderlast

14.000,00

569,72

15.530,24

631,99

26,25 Max.bijdr. na pensioenleeftijd zonder kinderlast

30,62 Max.bijdr. na pensioenleeftijd met kinderlast

72

7. VRIJSTELLING VAN SOCIALE BIJDRAGEN Toelichting bij het begrip "VRIJSTELLING" Door allerlei omstandigheden kan het gebeuren dat een zelfstandige niet in staat is om de door de wet opgelegde verschuldigde bijdragen te betalen. Een typisch voorbeeld hiervan is dat er in het lopende jaar bijna geen inkomsten zijn, en dat de netto beroepsinkomsten van drie jaar geleden (basis voor de berekening van de huidige bijdragen) wel relatief hoog waren. De wetgever heeft voor dergelijke probleemgevallen een Commissie voor Vrijstelling van bijdragen opgericht. De zelfstandige die meent dat hij zich in staat van behoefte bevindt of in een toestand die de staat van behoefte benadert, kan vrijstelling vragen bij de Commissie. De bewijslast van de staat van behoefte ligt bij de aanvrager. Na aanvraag door de betrokken zelfstandige heeft deze Commissie de bevoegdheid om een gehele of gedeeltelijke vrijstelling van de verschuldigde bijdragen toe te staan. Zelfstandigen in bijberoep kunnen geen vrijstelling vragen. Deze personen worden immers op onweerlegbare wijze vermoed zich niet in een staat van behoefte te bevinden. De meewerkende echtgeno(o)t(e) kan vrijstelling van bijdragen bekomen, maar enkel voor die kwartalen waarvoor ook de hoofdzelfstandige werd vrijgesteld. De echtgeno(o)t(e) van een zelfstandige in bijberoep kan geen vrijstelling krijgen, aangezien haar man als zelfstandige in bijberoep nooit vrijstelling kan krijgen. De hoofdelijk aansprakelijke (vb. zelfstandige voor zijn helper) kan bij de Commissie ontheffing aanvragen van zijn hoofdelijke aansprakelijkheid. Specifieke kenmerken bij de vrijstelling van bijdragen De bijdragen waarvoor de Commissie vrijstelling verleent, doen, wat betreft de kinderbijslag, het recht op ziekteuitkeringen en op terugbetaling van de gezondheidszorgen, geen afbreuk aan de rechten. Wat de pensioenrechten betreft is de situatie anders. Vanaf 1 januari 1981 opent men voor vrijgestelde bijdragen geen pensioenrechten meer. Iemand die vrijstelling heeft bekomen, kan op latere datum nog vrijwillig overgaan tot betaling van de vrijgestelde bijdragen om zo zijn pensioenvorming voor die kwartalen te vrijwaren. Naast de bijdragen moet de zelfstandige echter ook de aangerekende verhogingen wegens laattijdige betaling vergoeden. Kwartalen worden nooit gedeeltelijk vrijgesteld. Het principe van de ondeelbaarheid van de bijdragen geldt hier dus ook. De Commissie kan in geval van regularisatie in haar beslissing wel een onderscheid maken tussen de voorlopige en de regularisatiebijdragen. De Commissie kan dus beslissen om geen vrijstelling te verlenen voor de voorlopig aangerekende bijdragen, terwijl de definitieve bijdrage na regularisatie wel vrijgesteld wordt. Procedure voor de aanvraag tot vrijstelling van bijdragen Met ingang van 1 april 1995 werd de procedure rond de behandeling van een aanvraag tot vrijstelling grondig gewijzigd. Vanaf die datum mag men een aanvraag om vrijstelling van bijdragen enkel nog indienen bij het sociaal verzekeringsfonds, dus niet langer bij de griffie van de Commissie. Om de aanvraag op geldige wijze bij het sociaal verzekeringsfonds in te dienen, beschikt de aanvrager over twee mogelijkheden: - hetzij bij een ter post aangetekend schrijven; - hetzij bij een ter plaatse neer te leggen verzoekschrift. De termijn voor indiening van een aanvraag tot vrijstelling bedraagt 12 maanden, te rekenen vanaf de eerste dag van het kwartaal dat volgt op het kwartaal dat gevorderd wordt.

73

Samenstelling van het dossier * Formulier A Het fonds stuurt de aanvrager onmiddellijk na zijn aanvraag een vragenlijst "formulier A". Hierin wordt geïnformeerd naar de financiële toestand van de aanvrager. In principe moeten ook de fiscale aanslagbiljetten van de laatste 2 jaar meegedeeld worden. Dit formulier moet teruggestuurd worden binnen de 30 dagen. Deze termijn begint te lopen vanaf de overhandiging of toezending van het formulier. Indien de betrokkene zijn formulier A niet binnen de 30 dagen aan het fonds terugzendt, stuurt het fonds een aangetekende rappel. Vanaf de verzending van de rappel begint voor de aanvrager een nieuwe termijn te lopen van twee weken waarbinnen hij het formulier moet bezorgen. Na deze rappel moeten de formulieren aangetekend teruggestuurd worden Indien betrokkene het formulier "A" nog niet terugbezorgt binnen deze bijkomende termijn, wordt hij geacht te verzaken aan zijn aanvraag. * Formulier B Het fonds moet zelf ook een inlichtingsblad invullen (formulier B), waarin een overzicht gevraagd wordt van het debetsaldo van de aanvrager. Naast het formulier A en B moet men ook alle documenten die de staat van behoefte kunnen aantonen, meesturen naar de Commissie. De beslissing De beslissing tot vrijstelling wordt genomen door één van de vier kamers waaruit de Commissie samengesteld is. De Commissie beslist bij meerderheid van stemmen. In geval van gelijkheid van stemmen is de stem van de voorzitter doorslaggevend. De aanvrager, zijn advocaat of ieder ander persoon voorzien van een geschreven volmacht, mag hierbij aanwezig zijn. De betekening van de beslissing gebeurt, per aangetekend schrijven, aan de aanvrager. Een afschrift hiervan wordt verzonden naar het sociaal verzekeringsfonds waarbij de aanvrager is aangesloten en aan het RSVZ. De beslissing van de Commissie is niet vatbaar voor hoger beroep.

8. STOPZETTING Een zelfstandige is geen sociale bijdragen verschuldigd vanaf het kwartaal volgend op het kwartaal waarin hij zijn activiteit heeft stopgezet. Voorwaarde is wel dat de zelfstandige activiteit normaal het volgend jaar niet wordt hernomen. Indien de activiteit normaal binnen het jaar hernomen wordt, is de zelfstandige ook bijdrageplichtig tijdens de kwartalen van de onderbreking. Om de doorlopende onderwerping te beoordelen, moet er nagegaan worden of de zelfstandige de bedoeling had zijn activiteit volledig en daadwerkelijk stop te zetten. Indien dit de bedoeling was, dan moet dit bevestigd worden door duidelijke en niet voor uiteenlopende interpretaties vatbare feiten of gegevens. Er is geen doorlopende onderwerping in de volgende gevallen -

zelfstandige wordt helper na 1 kalenderkwartaal onderbreking of vice versa;

74

-

-

zelfstandige/natuurlijke persoon wordt mandataris in een vennootschap na drie maanden onderbreking of vice-versa, op voorwaarde dat de hernomen activiteit in de nieuwe hoedanigheid volledig wijzigt (bijv. beenhouwer laat manueel werk over aan een werknemer en legt zich na een onderbreking van drie maanden, als mandataris volledig toe op de leiding van het bedrijf); herneming van dezelfde activiteit na drie maanden onderbreking op voorwaarde dat het de bedoeling was de activiteit volledig en daadwerkelijk stop te zetten (cf. supra). herneming van een sociologisch wezenlijk verschillende activiteit na minstens drie maanden onderbreking.

De zelfstandige moet de stopzetting van het zelfstandig beroep binnen een termijn van 15 dagen meedelen aan het sociaal verzekeringsfonds, waarbij hij aangesloten is. Bewijs van stopzetting Vooraleer het dossier van de zelfstandige kan worden afgesloten, moet het fonds beschikken over een officieel bewijsstuk en een verklaring op eer. Het officieel bewijsstuk dat moet afgeleverd worden, verschilt naargelang de uitgeoefende activiteit. De zelfstandige met een ondernemingsnummer levert als bewijs van stopzetting de doorhaling van zijn ondernemingsnummer af. Voor zelfstandigen die geen ondernemingsnummer maar wel een BTW-nummer hebben, geldt de schrapping van dit nummer als prioritair bewijsstuk. De zelfstandige die verplichtingen heeft ten overstaan van bepaalde instanties of werkt voor een opdrachtgever kan bij deze een attest opvragen waaruit blijkt dat hij niet langer zelfstandige is. Als de zelfstandige echter een ondernemingsnummer of BTW-nummer heeft, is de schrapping hiervan prioritair. Indien alle andere officiële informatiebronnen en bewijsmogelijkheden uitgeput zijn, kan de zelfstandige bij de gemeente een attest van stopzetting opvragen. De mandataris kan als bewijs van zijn ontslag de beslissing van de raad van bestuur of van de (buitengewone) algemene vergadering overmaken aan het sociaal verzekeringsfonds. De ontslagdatum die vermeld is in de beslissing geldt als stopzettingsdatum. Indien de beslissing geen ontslagdatum vermeldt, geldt de datum waarop de beslissing is genomen. Het ontslag van een mandataris moet gepubliceerd worden in het Belgisch Staatsblad (behalve voor sommige rechtspersonen). Deze verplichting heeft te maken met de tegenstelbaarheid aan derden. Volgens het hof van Cassatie zijn het RSVZ en het sociaal verzekeringsfonds echter geen derden: ook zonder publicatie in het Staatsblad is de ontslagbeslissing geldig en verliest de mandataris zijn hoedanigheid zodat hij niet meer verzekeringsplichtig is. Het bewijs van publicatie in het Staatsblad is om deze reden niet vereist t.a.v. het sociaal verzekeringsfonds. Gevolgen van de stopzetting De bijdrage van het kwartaal waarin men de activiteit stopzet, is nog verschuldigd. Pas vanaf het kwartaal na de stopzetting van de activiteit is er geen bijdrage meer verschuldigd. Op deze algemene regel zijn echter enkele uitzonderingen : - wanneer de zelfstandige zijn activiteit stopzet in het kwartaal waarin hij de pensioenleeftijd bereikt of vervroegd op pensioen gaat, is de bijdrage voor dat kwartaal niet verschuldigd. - de sociale bijdrage is niet meer verschuldigd voor het kwartaal waarin de zelfstandige overleden is. Gelijkstelling wegens ziekte Iedere zelfstandige kan voor bepaalde periodes, waarin hij geen activiteit uitoefende, gelijkstelling bekomen met periodes van werkelijke beroepsactiviteit. Tijdens de gelijkstelling waarborgt men de rechten op uitkeringen.

75

In het sociaal statuut voor zelfstandigen is er wettelijk gelijkstelling mogelijk bij: ¾ ziekte; ¾ vervulling van militieverplichtingen; ¾ studie na de leeftijd van 20 jaar; ¾ voorlopige inhechtenisneming. We beperken ons tot het meest voorkomende vormen van gelijkstelling, nl. de “gelijkstelling wegens ziekte” en de “voortgezette verzekering”. * Gelijkstelling wegens ziekte Opdat de zelfstandige kan genieten van de gelijkstelling ziekte moeten de volgende voorwaarden vervuld zijn : 1. De aanvrager moet bij de aanvang van de gelijkstelling sedert tenminste 90 dagen (= 1 kwartaal) zelfstandige geweest zijn. 2. De zelfstandige moet getroffen zijn door een arbeidsongeschiktheid van tenminste 66% en zijn activiteit omwille van die ongeschiktheid stopgezet hebben. De arbeidsongeschikte mandataris in een éénpersoonsvennootschap moet geen ontslag nemen, maar hij moet wel aantonen dat er geen activiteit meer wordt uitgeoefend in het kader van de vennootschap. De periodes die erkend zijn door de mutualiteit worden van ambtswege gelijkgesteld. De periodes van ziekte en invaliditeit die na 1 januari 1978 gelegen zijn, kunnen maar gelijkgesteld worden op voorwaarde dat men arbeidsongeschikt erkend is in het kader van de ziekteverzekering. Wanneer aan de erkenning een einde wordt gesteld, houdt ook de gelijkstelling op. 3. De aanvraag tot gelijkstelling moet gestaafd worden door een attest van de behandelende geneesheer en door een beknopt verslag over de gezondheidstoestand van de betrokkene. Tijdens de periode van gelijkstelling wegens ziekte moet de zelfstandige geen sociale bijdragen meer betalen. Toch behoudt hij zijn volledig statuut. In de regel start de gelijkstelling wegens ziekte vanaf het kwartaal volgend op het kwartaal waarin de zelfstandige arbeidsongeschikt wordt. Als de arbeidsongeschikheid echter begint in de eerste maand van het kwartaal heeft de zelfstandige onmiddellijk recht op de gelijkstelling ziekte. Bijgevolg valt ook de sociale bijdrage voor dat kwartaal weg. Als de zelfstandige zijn beroepsactivteit niet hervat, loopt de gelijkstelling t.e.m. het kwartaal waarin de arbeidsongeschiktheid is geëindigd. Wanneer de zelfstandige zijn zelfstandige activiteit hervat, geniet hij geen gelijkstelling meer vanaf de eerste dag van het kwartaal waarin hij opnieuw actief wordt. Voor dat kwartaal is hij opnieuw een bijdrage verschuldigd. Indien echter de activteit wordt hervat in de laatste maand van het kwartaal, is er geen bijdrageplicht voor dit kwartaal en blijft de gelijkstelling wegens ziekte behouden tot op het einde van het kwartaal. Pas vanaf het kwartaal volgend op de hervatting van de activiteit zal de zelfstandige zijn gelijkstelling wegens ziekte verliezen en bijdragen moeten betalen. * Voortgezette verzekering De zelfstandige in hoofdberoep kan, na de stopzetting van zijn activiteit, aanspraak maken op de voortgezette verzekering. Deze verzekering is van belang voor het behoud van de pensioenrechten en de ziekteverzekering. Wanneer een zelfstandige zijn activiteit stopt en niet onmiddellijk met een andere activiteit begint, kan hij, om in orde te blijven met de ziekteverzekering, tak geneeskundige zorgen, sinds 2008 onmiddellijk opgenomen worden in de categorie van de zogenaamde ‘verblijvenden in België’. Deze persoon wordt niet meerverplicht om zich, gedurende twee jaar, in regel te stellen via de voortgezette verzekering. De inschrijving als verblijvende regelt echter alleen het luik ziekteverzekering. Voor de opbouw van het pensioen en het behoud van de kinderbijslag moet betrokkene terugvallen op de V.V. De zelfstandige betaalt tijdens de voortgezette verzekering een verminderde bijdrage en behoudt op die manier zijn sociale rechten. De bijdrage wordt verder berekend op het referteinkomen van 3 jaar geleden

76

alsof er geen stopzetting is geweest. Zolang er een refertejaar is, blijft men berekenen op het inkomen van 3 jaar geleden. Indien er geen refertejaar meer is, wordt de bijdrage berekend op het beroepsinkomen van het laatste volledige refertejaar. Men kan voortgezette verzekering nemen : - tijdens de periode van 2 jaar na de stopzetting van de zelfstandige activiteit. - tijdens de periode van 5 kalenderjaren voorafgaand aan het jaar waarin betrokkene voor de eerste maal de leeftijd bereikt die vereist is om met rustpensioen (niet vervroegd) te gaan. - tijdens een periode van 7 jaar die een combinatie is van de twee periodes hierboven. De voortgezette verzekering moet men, via het sociaal verzekeringsfonds, aanvragen bij het Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen. Om ontvankelijk te zijn, gebeurt de aanvraag vóór het verstrijken van het tweede kalenderkwartaal dat volgt op datgene waarvoor de verzekering mogelijk is. Verder moeten de bijdragen over de vier kwartalen, voorafgaand aan de stopzetting, betaald zijn. Voorbeeld Er is een stopzetting van activiteit op 15 april 2007. De laatste vervaldag is 30 juni 2007. De voortgezette verzekering is mogelijk vanaf 1 juli 2007. De aanvraag hiervoor dient te gebeuren vóór 31 maart 2008. * Faillissementsverzekering (zie hiervoor het aparte hoofdstuk 4.11. Faillissementsverzekering)

9. DE VENNOOTSCHAPSBIJDRAGE 9.1. Toepassingsgebied De wet op het sociaal statuut voor zelfstandigen richtte zich tot 30 juni 1992 uitsluitend tot natuurlijke personen en niet tot rechtspersonen. Een vennootschap, als rechtspersoon, viel dus niet onder toepassing van het sociaal statuut voor zelfstandigen. Sedert de wet van 26 juni 1992, B.S. van 30 juni 1992, wijkt men nochtans van het bovenvermelde principe af. Volgens deze wet moeten alle vennootschappen, die zijn onderworpen aan de vennootschapsbelasting, een aansluiting ondertekenen bij een sociaal verzekeringsfonds voor zelfstandigen. Iedere vennootschap betaalde in het kader van deze wet een eenmalige bijdrage van 173,53 EUR. Artikel 91 van de wet van 30 december 1992 (gewijzigd bij KB van 18 november 1996, BS 13 december 1996), legde vervolgens een jaarlijkse bijdrage vast. Iedere vennootschap die aan de Belgische vennootschapsbelasting is onderworpen, valt onder toepassing van deze wet. Ook de vreemde vennootschappen die aan de belasting der niet-verblijfhouders zijn onderworpen, moeten zich aansluiten. Voorwaarde is dan wel dat de vennootschap haar maatschappelijke zetel, voornaamste inrichting of zetel van beheer of bestuur niet in België heeft.

9.2. Vennootschapsbijdrage Bedrag van de bijdrage De eenmalige bijdrage voor het jaar 1992 bedroeg 173,50 EUR. De jaarlijkse bijdrage die vanaf 1993 werd opgevraagd bedroeg aanvankelijk eveneens 173,50 EUR. In 1997 werd de bijdrage opgetrokken tot 310 EUR. In 2000 werd de bijdrage vastgelegd op 322,26 EUR als gevolg van de stijging van de index van de consumptieprijzen. Om dezelfde reden verhoogde de bijdrage in 2001 tot 334,66 EUR. Voor 2002 en 2003 werd de jaarbijdrage vastgesteld op 335 EUR. Vanaf bijdragejaar 2004 wordt het bedrag van de bijdrage bepaald door de grootte van de vennootschap. Er zijn twee bedragen mogelijk, nl. 840 of 347,50 EUR per jaar. Als algemene regel kan men stellen dat de vennootschapsbijdrage voor 2007 347,50 EUR bedraagt. Op deze algemene regel bestaat een uitzondering

77

voor de vennootschappen waarvan het balanstotaal van het voorlaatste afgesloten boekjaar groter was dan 532.022,59 EUR. Voor deze vennootschappen bedraagt de bijdrage 852,50 EUR per jaar. De cijfers voor 2008 zijn nog niet gekend. Vrijstelling van bijdragebetaling Er is geen bijdrageplicht voor : ¾ ¾ ¾ ¾ ¾

failliet verklaarde vennootschappen; vennootschappen die zich in een toestand van vereffening bevinden en waarvan het uittreksel dat de wijze van vereffening bepaalt, in de bijlagen van het Belgisch Staatsblad gepubliceerd is; vennootschappen die het voorwerp uitmaken van een gerechtelijk akkoord, gehomologeerd door de handelsrechtbank en niet vernietigd of ontbonden; vennootschappen die het voorwerp uitmaken van een akkoord na faillissement. vennootschappen die het bewijs leveren van niet-onderwerping aan de vennootschapsbelasting (“slapende vennootschappen”)

Vrijstelling gedurende de eerste drie jaren van onderwerping Een personenvennootschap die als "commerciële onderneming" of "ambachtsonderneming" geregistreerd staat in de Kruispuntbank Ondernemingen en waarvan de oprichtingsakte werd neergelegd ter griffie van de Rechtbank van Koophandel na 1 januari 1991, kan vanaf het bijdragejaar 1993 gedurende de eerste drie jaar na de neerlegging van de oprichtingsakte, vrijstelling van bijdragebetaling krijgen. Volgende voorwaarden moeten vervuld zijn : -de zaakvoerder en de meerderheid van de werkende vennoten -zijn, in de 10 jaar voorafgaand aan de oprichting van de vennootschap -ten hoogste 3 jaar onderworpen geweest aan het sociaal statuut van de zelfstandigen, De aanvraag tot vrijstelling moet ingediend worden bij het sociaal verzekeringsfonds. Jaarlijks zal dit fonds controleren of nog aan de voorwaarden is voldaan.

9.3. Verplichtingen Aansluitingstermijn Een vennootschap heeft vanaf de neerlegging van de oprichtingsakte (of vanaf het feit dat haar onderwerpt aan de vennootschapsbelasting of de belasting der niet-verblijfhouders), drie maanden de tijd om zich aan te sluiten bij een sociaal verzekeringsfonds. Indien zij zich niet binnen de wettelijke termijn aansluit, wordt ze door het RSVZ in gebreke gesteld. De vennootschap heeft vanaf dat moment nog 30 dagen de tijd om zich aan te sluiten bij een sociaal verzekeringsfonds naar keuze. Indien binnen die termijn nog geen aansluiting is getekend bij een fonds naar keuze, wordt de vennootschap ambtshalve aangesloten bij de Nationale Hulpkas. Betalingstermijn ¾ ¾

ofwel tegen 30 juni van elk bijdragejaar, ofwel tegen de laatste dag van de derde maand die volgt op de maand waarin de oprichtingsakte werd neergelegd of waarin de vennootschap is onderworpen aan de vennootschapsbelasting.

Verhogingen Bij niet-betaling wordt de bijdrage verhoogd met 1 % per kalendermaand vertraging. Deze verhoging wordt toegepast : - vanaf 1 juli, voor vennootschappen die reeds opgericht waren voor 1 april van het betrokken jaar. - vanaf de maand volgend op het verstrijken van de aansluitingstermijn, voor de andere vennootschappen. Vanaf 1996 werd de mogelijkheid ingevoerd om kwijtschelding van de verhoging aan te vragen, mits de

78

bijdragen en de kosten eerst betaald worden. Deze aanvraag moet, schriftelijk en omstandig gemotiveerd, gericht worden aan het sociaal verzekeringsfonds, die de aanvraag voorlegt aan het RSVZ. Enkel deze instelling is terzake bevoegd. Hoofdelijke aansprakelijkheid De zaakvoerders, bestuurders en werkende vennoten zijn samen met de vennootschap hoofdelijk gehouden tot de betaling van de door de vennootschap verschuldigde bijdragen, verhogingen en kosten. Dit betekent dat, wanneer de vennootschap haar schuld niet betaalt, deze schuld moet betaald worden door de zaakvoerders, bestuurders en werkende vennoten. De hoofdelijkheid is wel beperkt tot die jaren tijdens welke men werkzaam was in de vennootschap. Verandering van sociaal verzekeringsfonds Om van fonds te kunnen veranderen, moet de vennootschap minstens 3 jaar aangesloten zijn bij het sociaal verzekeringsfonds dat zij verlaat. De aanvraag moet ingediend worden bij het nieuwe fonds tussen 1 januari en 30 juni van het jaar voorafgaand aan het jaar van de mutatie. Vooraleer zij kan veranderen van fonds moet de vennootschap haar openstaande schuld bij het oude fonds voldaan hebben op 1 januari van het jaar van de overgang.

79

10. DE GEZINSBIJSLAGEN VAN DE ZELFSTANDIGEN De gezinsbijslag ten voordele van de zelfstandigen is geregeld door de Wet van 29 maart 1976 en door het K.B. van 8 april 1976. De regeling steunt op enkele basisbegrippen zoals rechthebbenden, rechtgevenden en de bijslagtrekkenden. We lichten deze begrippen even nader toe. Rechthebbenden Dit zijn de personen die het recht op de gezinsbijslag doen ontstaan. zelfstandige zelf.

Meestal gaat het hier om de

Rechtgevenden Dit zijn de kinderen, voor wie de rechthebbenden het recht op gezinsbijslag doen ontstaan. Bijslagtrekkenden Dit zijn de personen aan wie de gezinsbijslag effectief uitbetaald wordt. Gezinsuitkeringen De wet voorziet enkele sociale voordelen waarop zelfstandigen aanspraak kunnen maken met betrekking tot het grootbrengen van kinderen zoals, kraamgeld, aanvulling op de kinderbijslag, wezenbijslag, leeftijdsbijslag, verhoogde kinderbijslag voor zieke of gehandicapte kinderen, e.d..

10.1. Wie zijn de rechthebbenden? De rechthebbenden zijn: ¾

Personen die onderworpen zijn aan het sociaal statuut voor zelfstandigen en bijdragen verschuldigd zijn die minstens gelijk zijn aan die van de zelfstandige in hoofdberoep. De meewerkende echtgeno(o)t(e) met een maxi-statuut is eveneens rechthebbende.

¾

Zelfstandigen die door ziekte of ongeval arbeidsongeschikt erkend zijn op voorwaarde dat zij rechthebbende waren op het ogenblik dat het ongeval of de ziekte zich voordeed én dit gedurende twee van de vier kwartalen, die voorafgingen aan de ziekte of aan het ongeval.

¾

De zelfstandigen die hun activiteit stopzetten blijven rechthebbende, ofwel onbeperkt in duur indien zij een pensioen als zelfstandige genieten, ofwel gedurende twee kwartalen na de stopzetting indien zij rechthebbende waren gedurende twee van de vier kwartalen die voorafgaan aan de datum van stopzetting. Bij stopzetting blijft men tenslotte ook rechthebbende voor de duur van een eventuele voortgezette verzekering (zie hiervoor 4.7 De stopzetting).

¾

De langstlevende echtgenoot van de overleden zelfstandige die rechthebbende was gedurende twee van de vier kwartalen voorafgaand aan het overlijden. Voorwaarde is dat de betrokkene een overlevingspensioen geniet en niet hertrouwt of een nieuw gezin vormt.

¾

De wees van vader of van moeder Bij het overlijden van de vader of van de moeder moet één van hen voldoen aan de voorwaarden om rechthebbende te zijn gedurende twee van de vier kwartalen voorafgaand aan het overlijden, ofwel gedurende tenminste de helft van de referteperiode. De referteperiode is de periode die begint op 1 januari 1946 of op de 1ste januari van het jaar van de 20ste verjaardag. Ze eindigt bij het overlijden.

80

Voorrangsregel Voor één kind kan slechts één maal recht op gezinsbijslag ontstaan. Het kan voorkomen dat er meer rechthebbenden zijn die het recht op gezinsbijslag doen ontstaan voor één kind. In dit geval wordt het recht bij voorrang verleend aan die rechthebbende, die het kind opvoedt in zijn gezin, of die het hoofdzakelijk op zijn kosten opvoedt. Indien de voorrangsrechthebbende op die manier niet kan worden vastgesteld, wordt de volgende rangorde in acht genomen : ¾ ¾ ¾ ¾ ¾

de vader van het kind; de moeder van het kind; de stiefvader; de stiefmoeder; de oudste van de rechthebbenden.

10.2. Band tussen de rechthebbende en het rechtgevend kind Een rechthebbende doet een recht op gezinsbijslag ontstaan ten gunste van: ¾

De eigen kinderen, de kinderen van de echtgeno(o)t(e) en tenslotte de gemeenschappelijke kinderen van beide echtgenoten.

¾

De kinderen die door hem of door zijn echtgenote geadopteerd zijn.

¾

De kinderen over wie hij of zijn echtgenote pleegvoogd is.

¾

De klein- en achterkleinkinderen, neven en/of nichten, die van zijn echtgenote, van zijn gewezen echtgenote, of van de persoon, met wie hij een feitelijk gezin vormt of een contract van wettelijke samenwoning mee afsloot.

¾

De kinderen van zijn ex-echtgenote en die van de persoon, met wie hij een feitelijk gezin vormt, op voorwaarde dat deze kinderen deel uitmaken van zijn gezin.

¾

De kinderen die in zijn gezin geplaatst zijn ten laste van of door bemiddeling van een openbare overheid.

¾

De van het gezin deel uitmakende kinderen voor wie hij, zijn echtgenote of de persoon met wie hij een feitelijk gezin vormt, met de uitoefening van het ouderlijk gezag wordt belast door een vonnis van de jeugdrechtbank, bij toepassing van de artikelen 370bis en 370ter van het Burgerlijk Wetboek.

10.3. Uitkeringen De mogelijke gezinsuitkeringen zijn: ¾ ¾ ¾

¾ ¾ ¾

het kraamgeld; de gewone kinderbijslag; de verhoogde kinderbijslag, onder te verdelen in: ¾ de wezenbijslag ¾ de bijslag voor kinderen van invalide zelfstandigen ¾ de bijslag voor gepensioneerde zelfstandigen ¾ de bijslag voor mindervalide kinderen de leeftijdsbijslagen; de adoptiepremie; de aanvulling op de kinderbijslag, onder te verdelen in: ¾ de schoolpremie ¾ de aanvulling voor gewezen werklozen ¾ de aanvulling voor éénoudergezinnen

81

Kraamgeld Het kraamgeld is een éénmalige uitkering die gebeurt naar aanleiding van de geboorte van een kind, dat recht geeft op kinderbijslag. Een voorafbetaling van het kraamgeld mag aangevraagd worden vanaf de zesde maand zwangerschap. De uiteindelijke uitbetaling gebeurt ten vroegste twee maanden vóór de vermoedelijke geboortedatum. Het kraamgeld wordt eveneens toegekend indien er geen recht op kinderbijslag bestaat omdat het kind doodgeboren werd, op voorwaarde dat een akte van aangifte van een levenloos kind werd opgesteld door de ambtenaar van de burgerlijke stand. De bedragen van het kraamgeld verschillen naargelang het gaat om een eerste of een volgende geboorte. De bedragen zijn degressief volgens de geboorterang. Bij een meervoudige geboorte worden alle kinderen als eerst geborenen aanzien. Gewone kinderbijslag Er is een onvoorwaardelijk recht op kinderbijslag voor jongeren tot 31 augustus van het jaar waarin ze 18 jaar oud worden. Nadien kan nog kinderbijslag toegekend worden tot maximaal de leeftijd van 25 jaar op voorwaarde dat het kind: − verbonden is door een leerovereenkomst; − cursussen volgt (niet-hoger onderwijs) of ingeschreven is voor minstens 27 studiepunten (hoger onderwijs); − een verhandeling bij het einde van de hogere studies voorbereidt; − een stage doormaakt om te worden benoemd in een openbaar ambt; − of ingeschreven is als werkzoekende. Verhoogde gezinsbijslag * Verhoogde gezinsbijslag voor mindervalide kinderen Vanaf 1 mei 2003 werd de reglementering omtrent de verhoogde kinderbijslag voor zieke of gehandicapte kinderen grondig hervormd, in een eerste fase voor kinderen geboren na 1.1.96. Het nieuwe systeem breekt radicaal met het verleden. In het oude systeem (kinderen geboren voor 2.1.1996) bestond het alles-of-niks-principe op basis van een ongeschiktheid van 66% met een daaraan gekoppelde graad van zelfredzaamheid. In de nieuwe regeling wordt niet meer uitsluitend rekening gehouden met de ziekte of handicap van het kind op zich maar ook met de gevolgen ervan op het gezin. Vanaf 2007 geldt dit nieuwe concept eveneens voor kinderen, geboren tussen 1.1.93 en 1.1.96. Een kind dat door de bevoegde Federale Overheidsdienst erkend is als zijnde ziek of gehandicapt kan rechtgevend zijn op verhoogde kinderbijslag tot de leeftijd van 21 jaar. Hiertoe mogen zij echter : ¾ ¾

geen persoonlijke activiteit uitoefenen die een verzekeringsplicht aan één van de sociale stelsels met zich brengt, tenzij in het kader van een tewerkstelling in een beschutte werkplaats. geen sociale uitkeringen genieten bij toepassing van een Belgische of buitenlandse wetgeving.

* Verhoogde gezinsbijslag voor arbeidsongeschikte of gepensioneerde rechthebbenden Arbeidsongeschikte of gepensioneerde zelfstandigen kunnen onder bepaalde voorwaarden recht openen op verhoogde kinderbijslag. Eén van die voorwaarden is dat het gezinsinkomen niet hoger mag zijn dan een wettelijk vastgesteld bedrag. In een klassiek samengesteld gezin mag het gezamenlijk beroeps- en vervangingsinkomen van de rechthebbende en van zijn echtgeno(o)t(e) of partner niet hoger zijn dan 2 048,60 EUR bruto per maand. Indien de bijslagtrekkende ouder gescheiden leeft van de rechthebbende ouder en niet hertrouwd is of geen feiteliijk gezin vormt, dan mag zijn beroeps- en vervangingsinkomen niet hoger liggen dan 1 774,98 EUR bruto per maand. Volledigheidshalve moeten we er op wijzen dat de fiscale toekenning of de bezoldiging van de meewerkende echtgeno(o)t(e) ook meetelt bij het bepalen van het gezinsinkomen.

82

Wezenbijslag De wees van vader en/of moeder opent voor zichzelf het recht op wezenbijslag op voorwaarde dat, op het moment van het overlijden, één van beide ouders voldeed aan de voorwaarden om rechthebbende te zijn. Deze voorwaarden moeten vervuld zijn gedurende twee van de vier kwartalen voorafgaand aan het overlijden, ofwel gedurende tenminste de helft van de volgende referteperiode: vanaf 1 januari 1946, en ten vroegste op de 1ste januari van het jaar van de twintigste verjaardag tot op de dag van het overlijden of de dag waarop de overleden ouder de pensioenleeftijd heeft bereikt. Het recht op wezenbijslag vervalt als de overlevende ouder hertrouwt of een feitelijk gezin vormt met een persoon die geen bloed- of aanverwant is tot en met de derde graad Leeftijdsbijslag De wezenbijslag, de verhoogde kinderbijslag en de gewone kinderbijslag worden progressief verhoogd met een leeftijdsbijslag wanneer de kinderen 6, 12 of 18 jaar oud worden. Deze leeftijdsbijslag wordt echter niet toegekend voor het jongste of enige rechtgevend kind wanneer er gewone kinderbijslag wordt uitbetaald. Adoptiepremie Een adoptiepremie kan toegekend worden bij de ondertekening van een adoptieakte waarin de zelfstandige of zijn echtgeno(o)t(e) de wil uitdrukt om een kind te adopteren op voorwaarde dat het betrokken kind deel uitmaakt van het gezin van de adoptant. Aanvullingen op de kinderbijslag a) De schoolpremie De zogenaamde "schoolpremie" (toegekend voor juli 2008) bedraagt 72,83 euro en is voorbehouden voor kinderen geboren tussen 1.1.91 en 31.12.96 via een afzonderlijke betaling op voorwaarde dat de rechthebbende in regel is met zijn sociale bijslagen. b) Aanvulling op de kinderbijslag voor werklozen die een zelfstandige activiteit beginnen Vanaf januari 2007 krijgt een gewezen uitkeringsgerechtigde landurig (d.i. meer dan 6 maanden) werkloze die een zelfstandige activiteit opstart een aanvulling op de kinderbijslag voor dat kwartaal en voor de zeven daaropvolgende. Voorwaarde is ook dat de maandelijkse inkomensgrens van 2008,39 euro (respectievelijk 1 740,15 euro) niet wordt overschreden. c) Aanvulling op de kinderbijslag voor éénoudergezinnen Vanaf mei 2007 krijgen éénoudergezinnen met recht op gewone kinderbijslag maandelijks 81,60 euro per kind mits de beroeps- en of vervangingsinkomsten niet hoger liggen dan 1 774,98 euro per maand (1 419,98 euro netto indien enkel inkomsten uit zelfstandige activiteit). Gaat het om verhoogde kinderbijslag als invalide/gepensioneerde, dan is er een supplement voorzien van 15,96 euro. Forfaitaire bijslag voor bij particulier geplaatste kinderen Wie bijslagtrekkende was onmiddellijk voordat het kind geplaatst werd in een pleeggezin kan onder bepaalde voorwaarden aanspraak maken op een maandelijks bedrag van 26,82 euro als dat het oudste kind was of 52,74 voor een volgend.

83

10.4. Gezinsbijslag voor zelfstandigen (index 1 januari 2008) A. Kraamgeld en adoptiepremie Kraamgeld (éénmalige premie) Eerste geboorte Tweede geboorte Meervoudige geboorte, per kind

1086,11 817,17 1086,11

Adoptiepremie Per adoptie

1086,11

B. Basisbedragen kinderbijslag

1ste kind

2de kind

3de kind

Gewone kinderbijslag

61,20

148,34

221,47

Eenoudergezin gewone bijslag

81,60

168,74

241,87

Gepensioneerde rechthebbende

85,09

173,64

225,91

Eenoudergezin gepensioneerde rechthebbende

85,09

173,64

241,87

Arbeidsongeschikte of invalide zelfstandige

167,98

173,64

225,91

Eenoudergezin arbeidsongeschikte/invalide zelfstandige

167,98

173,64

241,87

Ziek of gehandicapt kind Gewone kinderbijslag

80,17

148,34

221,47

Eenoudergezin gewone bijslag gehandicapt kind

100,57

168,74

241,87

Gepensioneerde rechthebbende

120,98

173,64

225,91

Eenoudergezin gepensioneerde rechthebbende met gehandicapt kind

120,98

173,64

241,87

C. Aanvullende bijslagen en wezenbijslag Aanvullende bijslag voor ziek of gehandicapt kind Kind geboren voor 1 januari 1993 0-3 punten zelfredzaamheid

360,66

4-6 punten zelfredzaamheid

394,79

7-9 punten zelfredzaamheid

422,03

Kind geboren na 31december 1992 minimum 4 punten in pijler 1 en maximum 5 punten over drie pijle

70,30

6-8 punten over drie pijlers

93,63


218,49

12-14 punten over drie pijlers of minimum 4 punten in pijler 1 en minimum 6 punten en maximum 11 punten over de drie pijlers

360,66


410,10


439,39

> 20 punten over drie pijlers

468,68

Leeftijdsbijslag 6-12 jaar

27,85

12-18 jaar

42,56

18 jaar of ouder (oudste kind)

46,49

18 jaar of ouder (2de kind of volgende)

54,11

Er is geen recht op leeftijdsbijslag voor het jongste of enige rechtgevend kind met recht op gewone kinderbijslag. Wezenbijslag Voor ieder weeskind

307,97

Verworven rechten 21 jarigen op 1 juli 1987 Gehandicapte wees ouder dan 25

122,58

Gehandicapt kind ouder dan 25 van een invalide zelfstandige

122,58

Eenoudergezinnen (wees + invalide zelfstandige)

142,98

84

D. Forfaitaire bijslag voor bij particulier geplaatste kinderen

27,36

53,79

53,79

25,30

4,44

E. Moederschapsuitkering (via het ziekenfonds) 6 weken moederschapsrust bij bevalling

2082,71

Bijkomende week rust bij meervoudige geboorte

347,11

F. Vergoede werkloze

40,81

10.5. Samenloop met de wetgeving van de loontrekkenden Indien binnen een gezin één van de ouders tenminste een halftijdse activiteit als loontrekkende uitoefent, betaalt het kinderbijslagfonds van de werkgever van deze loontrekkende ouder de kinderbijslag bij voorrang uit. Dit principe blijft ook na een (echt)scheiding overeind wanneer het ouderlijk gezag over de kinderen gezamenlijk wordt uitgeoefend (co-ouderschap).

10.6. De bijslagtrekkenden De kinderbijslag voor zelfstandigen wordt in de volgende rangorde uitbetaald : 1° de vader; 2° de moeder, indien zij daartoe de wens uitdrukt en indien er geen verzet is van de vader of indien deze laatste onbekend of overleden is; 3° de persoon die het kind opvoedt in zijn gezin of die het hoofdzakelijk op zijn kosten laat opvoeden, indien hij daartoe de wens uitdrukt en indien er geen verzet is van de vader of de moeder; 4° de moeder, wanneer beide ouders niet samenwonen, maar gezamenlijk het ouderlijk gezag uitoefenen in de zin van artikel 374 van het Burgerlijk Wetboek en het kind niet uitsluitend of hoofdzakelijk door een andere bijslagtrekkende wordt opgevoed. Toch wordt de kinderbijslag, op zijn vraag, integraal aan de vader uitbetaald wanneer het kind en hijzelf dezelfde hoofdverblijfplaats hebben. Op verzoek van de beide ouders kan de uitbetaling gebeuren op een rekening waartoe zij beiden toegang hebben. Wanneer de ouders over de toekenning van de kinderbijslag geen akkoord bereiken, kunnen zij de arbeidsrechtbank vragen om de bijslagtrekkende aan te duiden. De kinderbijslag wordt uitbetaald aan het rechtgevend kind zelf: 1° indien het gehuwd is; 2° indien het ontvoogd is of de leeftijd van 16 jaar heeft bereikt en een hoofdverblijfplaats heeft die verschillend is van die van de persoon die hierboven vermeld wordt; 3° indien het kind zelf bijslagtrekkende is voor één of meer van zijn eigen kinderen. Het rechtgevend kind dat bijslagtrekkende is voor zijn eigen kinderbijslag, kan evenwel, in eigen belang, een persoon die verwant is in de eerste graad als bijslagtrekkende aanwijzen. Tenslotte kan eenieder, in het belang van het kind, verzet aantekenen bij de vrederechter tegen de uitbetaling van de kinderbijslag aan een persoon die hierboven vermeld wordt.

85

11. DE ZIEKTEVERZEKERING VAN DE ZELFSTANDIGEN 11.1. Inleiding In de regeling van de zelfstandigen zijn de bevoegdheden in de ziekteverzekering duidelijk opgesplitst. De mutualiteiten zijn bevoegd inzake de uitkeringen en de sociaal verzekeringsfondsen zijn bevoegd voor inning en verzekerbaarheid. We onderscheiden twee rechten: ¾ ¾

Het recht op gezondheidszorgen waarin de verzekerde kan genieten van de gehele of gedeeltelijke terugbetaling van kosten, uitgegeven voor geneeskundige verzorging. Het recht op uitkeringen wegens arbeidsongeschiktheid waarin de verzekerde vergoedingen ontvangt bij werkonbekwaamheid ten gevolge van ziekte of ongeval. (Men spreekt over “Invaliditeit” bij een arbeidsongeschiktheid die langer dan één jaar duurt.)

Om aanspraak te maken op bovenvermelde rechten, moeten zelfstandigen buiten hun verplichte aansluiting bij een sociaal verzekeringsfonds voor zelfstandigen, nog een aansluiting ondertekenen bij een erkend ziekenfonds naar keuze, of bij de gewestelijke dienst van de hulpkas voor ziekte- en invaliditeitsverzekering. De zelfstandige die een loon- of weddetrekkende activiteit cumuleert met zijn zelfstandige activiteit, moet voor beide activiteiten bij éénzelfde ziekenfonds of hulpkas aangesloten zijn. Indien men als gerechtigde van ziekenfonds wenst te veranderen, kan dit vanaf de eerste dag van elk kalenderkwartaal. Om de ontslagname administratief tijdig te regelen, moet de ontslagnemer zich hiervoor minstens één maand van tevoren melden bij het nieuw gekozen fonds. Om van ziekenfonds te veranderen mag men geen schulden meer hebben bij het ziekenfonds dat men wenst te verlaten, en moeten er op de mutatiedatum minstens 12 maanden verlopen zijn sedert de datum van de eerste inschrijving als gerechtigde bij het oorspronkelijk ziekenfonds.

11.2. De bijdragebon Vóór 1990 diende het sociaal verzekeringsfonds voor zelfstandigen na iedere betaling van een kwartaalbijdrage, een bewijs van betaling of een bijdragebon af te leveren aan de zelfstandige. Die levert deze bon dan op zijn beurt in bij zijn ziekenfonds. Vanaf 1990 vereenvoudigde men deze procedure sterk door het invoeren van een jaarbon. Het sociaal verzekeringsfonds dient uiterlijk op 15 februari van elk jaar haar bestand van leden, die tijdig hun bijdragen van het voorgaande jaar hebben betaald, over te maken aan het RSVZ. Het RSVZ zendt op haar beurt de bijdragegegevens door naar de Kruispuntbank Sociale Zekerheid, die ze dan weer overmaakt aan het Intermutualistisch College. Dit college maakt de bijdragegegevens over aan de verzekeringsinstelling waarbij de zelfstandige is aangesloten. Indien tijdens deze transacties fouten worden opgemerkt in de persoonsgegevens van de betrokken zelfstandigen, dan worden de aangemaakte bestanden via een returncode teruggestuurd naar het sociaal verzekeringsfonds. Op grond van een volwaardige bijdragebon voor de kwartalen van onderwerping van het refertejaar X, heeft men recht op gezondheidszorgen in het kalenderjaar X+2. Vroeger ontving de zelfstandige een verzekeringskaart die hem recht gaf op terugbetaling van de grote risico’s in de geneeskundige verzorging en op een uitkering bij werkonbekwaamheid van 1 juli tot 30 juni van het daaropvolgend jaar. Deze verzekeringskaart bestaat niet meer: zij wordt nu vervangen door de SISkaart. Deze wordt NIET jaarlijks vervangen.

86

11.3. Geneeskundige verzorging 11.3.1. Grote en kleine risico’s Zelfstandigen (en hun personen ten laste) zijn sinds 2008 verzekerd voor de "grote en de kleine risico's". De betrokken personen moeten natuurlijk wel aan een aantal voorwaarden voldoen. Onder grote risico’s verstaat men : -

-

-

de opname in een ziekenhuis en de tijdens de opname afgeleverde geneesmiddelen; geneeskundige en verloskundige zorgen bij bevalling; elke behandeling tijdens een opname in een erkend psychiatrisch ziekenhuis of dienst voor neuropsychiatrie of in een erkend sanatorium voor longtuberculose of een dienst B; verstrekkingen verleend door een erkend rustoord voor bejaarden en door erkende rust- en verzorgingstehuizen; heelkundige ingrepen en de hiervoor vereiste anesthesie; radiotherapie, radiumtherapie en nucleaire geneeskunde; verstrekkingen inzake medische beeldvorming; verstrekkingen voor inwendige geneeskunde; algemene speciale verstrekkingen; reanimatie; klinische biologie, pathologische anatomie en genetica; bijkomende honoraria voor bepaalde dringende technische verstrekkingen 's nachts, tijdens het weekend of een feestdag; hemodialyse en peritioneale dialyse thuis alsmede dialyse in een collectief autodialysecentrum; revalidatie- en herscholingsverstrekkingen aan arbeidsongeschikte zelfstandigen, meewerkende echtgenoten en lichamelijk of mentaal gehandicapte kinderen, onder toezicht van het RIZIV; toezicht op de in een ziekenhuis opgenomen rechthebbenden; de verstrekkingen van bandagisten en orthopedisten (bepaalde implantaten en prothesen); zakken voor parenterale voeding ten huize van de patiënt; transfusie van bloed, plasma of een van de derivaten verricht bij een persoon die lijdt aan een aangeboren deficiëntie van bloedstollingsfactoren; kinesitherapeutische en fysiotherapeutische verzorging in het kader van de revalidatie van een persoon die lijdt aan pliomyselitis; het afleveren van organen en weefsels van menselijke oorsprong; geneesmiddelen, toegediend door een intraveneuze infusie in het kader van een ambulante chemotherapeutische behandeling; de plaatsing in een instelling voor beschut wonen; de enterale voeding via sonde; reiskosten voor bepaalde verstrekkingen; tussenkomsten van het bijzonder solidariteitsfonds; het afleveren van organen en weefsels van menselijke oorsprong, onder bepaalde voorwaarden; de kosten voor reizen voor bepaalde prematuren en pasgeborenen tussen ziekenhuizen; bepaalde door logopedisten verleende verstrekkingen; de palliatieve verzorging verleend door een multidisciplinair begeleidingsequipe en bepaalde prestaties van palliatieve verzorging ten huize; de plaatsing voor de medisch-pediatrische centra voor kinderen getroffen door een chronische ziekte; de geneesmiddelen toegediend aan rechthebbenden, dragers van het Human immunodeficiency virus (HIV) die aangenomen zijn voor een tegemoetkoming op grond van de criteria die slaan op de antivirale middelen en de geneesmiddelen bestemd voor de behandeling van HIV-infecties. haarprothesen; onder bepaalde voorwaarden de geneesmiddelen Fabrazyme, Replagal, Tracleer en Aldurazyme. de verplaatsingskosten van de ouders of de wettelijke voogden van een kind dat lijdt aan kanker en dat in een ziekenhuis is opgenomen in de zin van artikel 34, eerste lid, 6°, van de wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen, gecoördineerd op 14 juli 1994 de verstrekkingen van moleculaire biologie bedoeld in artikel 33bis van de bijlage bij het voormelde koninklijk besluit van 14 september 1984.

87

Onder kleine risico’s verstaat men : De geneeskundige verstrekkingen betreffen zowel de preventieve als de curatieve verzorging. Zij bestaan uit: 1° gewone geneeskundige hulp welke omvat: a) bezoeken en raadplegingen van algemeen geneeskundigen en van geneesheren-specialisten; b) door verpleegkundigen verstrekte hulp; c) kinesitherapeutenhulp; d) technische verstrekkingen voor diagnose en behandelingen welke niet de bekwaming van geneesheerspecialist vereisen; e) tandheelkundige hulp zo bewaarshalve als herstelshalve met inbegrip van tandprothesen; 2° verlossingen; 3° verstrekkingen welke een bijzondere bekwaming vereisen erkend overeenkomstig artikel 215, §§ 4 en 5, van geneesheer-specialist, apotheker of licentiaat in de wetenschappen; 4° verstrekken van brillen en andere oogprothesen, hoortoestellen, implantaten, orthopedische toestellen en andere prothesen; 5° [het verstrekken van geneesmiddelen welke omvatten: a) de magistrale bereidingen; b) de farmaceutische specialiteiten waarvan het voornaamste werkzaam bestanddeel in België beschermd is door een octrooi of een certificaat ter aanvulling van de bescherming van het octrooi; c) de farmaceutische specialiteiten waarvan het voornaamste werkzaam bestanddeel niet of niet meer in België beschermd is door een octrooi of een certificaat ter aanvulling van het octrooi. In deze onderscheiden zich twee groepen: 1) de merkspecialiteiten buiten octrooi; 2) de generische specialiteiten.] 6° opneming in een ziekenhuis [of in een ziekenhuisdienst die afhangen van een associatie van ziekenhuizen, bedoeld in artikel 69, 3°, van de wet op de ziekenhuizen, gecoördineerd op 7 augustus 1987,] ter observatie en behandeling; 7° de wegens revalidatie vereiste hulp; [7°bis door logopedisten verleende hulp;] (toegevoegd bij Wet 20 dec. 1995) 8° de wegens herscholing vereiste verstrekkingen; 9° de plaatsing: a) in het kader van de voorbehoeding tegen tuberculose, in een preventorium [...]; (gewijzigd bij de wet van 24.12.1999; B.S. 31.12.1999) b) [...]; (opgeheven bij de wet van 24.12.1999; B.S. 31.12.1999) 10° de reiskosten van de zieken die in een sanatorium voor longtuberculose dienen te worden opgenomen of die in antikankercentra of in centra voor nierdialyse ambulant worden behandeld, alsmede de verplaatsingskosten die verband houden met de revalidatie- en herscholingsverstrekkingen bedoeld in respectievelijk de punten 7° en 8°. De Koning kan de verstrekkingen uitbreiden tot de reiskosten van de zieken die voor andere door Hem te bepalen ziekten behandeld worden;

88

[11°de verstrekkingen die worden verleend door rust- en verzorgingstehuizen, psychiatrische verzorgingstehuizen en centra voor dagverzorging, die door de bevoegde overheid erkend zijn, alsook de verstrekkingen die worden verleend door diensten of inrichtingen die erkend zijn met toepassing van artikel 5 van de wet van 27 juni 1978 tot wijziging van de wetgeving op de ziekenhuizen en betreffende sommige andere vormen van verzorging;] (gewijzigd bij de wet van 24.12.1999; B.S. 31.12.1999) [12° de verstrekkingen die worden verleend door rustoorden voor bejaarden die door de bevoegde overheid erkend zijn, en de verstrekkingen die worden verleend door de instellingen die zonder als rustoord te zijn erkend, de gemeenschappelijke woon- of verblijfplaats van de bejaarden uitmaken, en die beantwoorden aan de door de Koning bepaalde voorwaarden;] (gewijzigd bij de wet van 24.12.1999; B.S. 31.12.1999) 13° de in het kader van thuisverzorging vereiste zorg; 14° [de materialen en de verzorgingsproducten voor de verzorging ten huize van rechthebbenden die lijden aan een zware aandoening.] (gewijzigd bij wet van 22 febr. 1998) 15° het verstrekken [...], van bloed en van bloedderivaten; (opgeheven bij de wet van 24.12.1999; B.S. 31.12.1999) 16° [...];(opgeheven bij de wet van 24.12.1999; B.S. 31.12.1999) 17° het afleveren van organen en weefsels van menselijke oorsprong onder de voorwaarden die zijn vastgesteld door en krachtens de wet van 13 juni 1986 betreffende het wegnemen en transplanteren van organen; 18° de plaatsing in beschut wonen en in doorgangstehuizen; [19° het verstrekken van moedermelk, dieetvoeding voor medisch gebruik en parenterale voeding;] (gewijzigd bij de wet van 24.12.1999; B.S. 31.12.1999) [20° het verstrekken van medische hulpmiddelen met uitzondering van die bedoeld onder 4°;] (gewijzigd bij de wet van 24.12.1999; B.S. 31.12.1999) [21° de palliatieve verzorging verleend door een multidisciplinaire begeleidingsequipe.] (toegevoegd bij wet van 22 febr. 1998) [De verzekering voor geneeskundige verzorging komt in het beginsel niet tussen in prestaties verricht met een esthetisch doel en in prestaties verricht in het kader van wetenschappelijk onderzoek of van klinische proefnemingen, tenzij onder de voorwaarden bepaald door de Koning, na advies van het Verzekeringscomité.] (toegevoegd bij wet van 22 febr. 1998) 22° het vervoer van een in het buitenland afgenomen orgaan; 23° de kosten voor de typering van potentiële beenmergdonoren in het buitenland en de kosten voor het vervoer en voor de verzekering van de beenmergdonor uit een ander land; 24°de tussenkomst in de bijstand en de farmaceutische hulp voor tabaksontwenning bij zwangere vrouwen en hun partner; (25°de thuiszorg voor personen met een niet-aangeboren hersenletsel die zware chronische verzorging nodig hebben.)

89

(26° de verleende verzorging aan vrouwen in het kader van het zorgprogramma " reproductieve geneeskunde ", in toepassing van artikel 9ter van de wet op de ziekenhuizen, gecoördineerd op 7 augustus 1987 en tot aanduiding van de artikelen van de wet op de ziekenhuizen die op hen van toepassing zijn. De gynaecologen die bevoegd zijn om deze zorgen te verstrekken zijn ofwel verbonden aan het ziekenhuis ofwel aangesloten bij het ziekenhuis voor de uitvoering van deze zorgen, volgens de regels vastgelegd door de Koning.) 27° de verplaatsingskosten van de ouders of de wettelijke voogden van een kind dat lijdt aan kanker en dat in een ziekenhuis is opgenomen in de zin van punt 6° van dit artikel; de Koning bepaalt het bedrag van de tegemoetkoming in de verplaatsingskosten, vastgesteld per dag van ziekenhuisopneming van het betrokken kind. Het voormelde bedrag wordt berekend op basis van de afstand tussen de woonplaats van de ouders of van de wettelijke voogden en het ziekenhuis. De Koning bepaalt de nadere regels van uitbetaling van dit bedrag. De door het ziekenfonds terugbetaalde tarieven, zijn dezelfde als deze bij loon- en weddetrekkenden. Er is wel een verhoogde tegemoetkoming mogelijk voor gepensioneerden, invaliden, weduwen, wezen en invaliden (de zogenaamde WIGWE’s). Dit geldt onder bepaalde voorwaarden ook voor personen (ongeacht hun hoedanigheid bij het ziekenfonds) die in het genot zijn van het leefloon, financiële steun, het gewaarborgd inkomen voor bejaarden, een tegemoetkoming aan gehandicapten, of wegens handicap verhoogde kinderbijslag en hun personen ten laste. Personen met bescheiden inkomsten kunnen eveneens genieten van een verhoogde tegemoetkoming (het zogenaamde OMNIO-statuut). Nadere gegevens over deze vormen van verhoogde tegemoetkoming kan u verkrijgen bij het ziekenfonds. Tot en met 2007 waren de zogenaamde kleine risico's (raadplegingen bij artsen, kinesisten, …), niet opgenomen in het wettelijk sociaal stelsel voor zelfstandigen en beoefenaars van vrije beroepen. Wensten zij óók deze risico's te verzekeren, dan moesten zij hiervoor in principe een afzonderlijke verzekering afsluiten bij hun ziekenfonds. Hiervoor moest een afzonderlijke bijdrage betaald worden, meestal afhankelijk van de gezinssituatie en de leeftijd. De hoogte en periodiciteit van deze bijdrage werd bepaald door de statuten van elk ziekenfonds afzonderlijk. Sedert 1 januari 2008 zijn de kleine risico’s geïntegreerd in de sociale bijdragen, waardoor zelfstandigen ook verplicht verzekerd zijn tegen deze risico’s. Elke zelfstandige is onmiddellijk verzekerd vanaf 1 januari 2008. Er werd geen wachttijd voorzien. Ook niet voor diegenen die in het verleden geen vrijwillige bijdragen betaalden aan het ziekenfonds.

11.3.2. Rechthebbenden op geneeskundige verzorging De volgende personen zijn rechthebbende op geneeskundige verzorging :

1) De personen die onder toepassing vallen van het sociaal statuut voor de zelfstandigen en die sociale bijdragen betalen in hoofdberoep. 2) De personen die, als zelfstandige, gelijkstelling wegens ziekte bekomen hebben. 3) De zelfstandigen die arbeidsongeschikt erkend zijn. 4) De gewezen zelfstandigen, in het stelsel van de voortgezette verzekering. 5) De zelfstandigen die de faillissementsverzekering genieten. 6) De gewezen kolonisten. 7) De personen die de pensioenleeftijd bereikten én het bewijs leveren dat ze minstens één volledig jaar zelfstandige waren. 8) De zelfstandigen die, in die hoedanigheid, een rustpensioen genieten dat is ingegaan vóór zij de normale pensioenleeftijd bereikten. 9) De weduwe van een overleden zelfstandige. Deze weduwe dient het bewijs te leveren dat de

90

overledene minstens één volledig jaar zelfstandige was. 10) De kinderen van de onder 1) tot en met 9) bedoelde gerechtigden. 11) De volle wezen die kinderbijslag genieten of in het genot zijn van een inkomensvervangende tegemoetkoming. 12) De personen ten laste (zie punt c) van de onder 1) tot en met 11) bedoelde gerechtigden. 13) De leden van de kloostergemeenschappen.

11.3.3. Personen ten laste Personen ten laste hebben dezelfde rechten als de persoon van wie ze afhangen. Dit vereist dus dat de persoon van wie ze afhangen in orde is met de sociale zekerheid. Algemene voorwaarden * Samenwoning Met uitzondering van de kinderen en de feitelijk gescheiden of van tafel en bed gescheiden partners geldt er een vereiste van samenwoning om persoon ten laste te kunnen zijn. Hierop bestaan een aantal uitzonderingen. Het niet langer deel uitmaken van het gezin van de gerechtigde is geen probleem in de volgende gevallen : - wanneer het ten hoogste drie maanden duurt; - voor de gehele duur van de opname ter verpleging in een erkende verplegingsinrichting; - voor de gehele duur van het verblijf in een dienst of inrichting of in een rustoord voor bejaarden en voor de duur van het verblijf in een psychiatrisch verzorgingstehuis; - voor de gehele duur van het verblijf in een erkend rust- en verzorgingstehuis De samenwoning kan een rol spelen in geval van betwisting onder de gerechtigden omtrent de vraag bij wie een kind als persoon ten laste wordt ingeschreven. * Inkomensvoorwaarde Personen ten laste moeten ook voldoen aan een inkomensvoorwaarde. Deze voorwaarde geldt echter niet voor de kinderen ten laste. Het inkomen over een kalenderkwartaal mag niet hoger zijn dan het grensbedrag (1 652,34 EUR op 1 januari 2008). Hoedanigheid * De echtgeno(o)t(e) De echtgeno(o)t(e) kan persoon ten laste zijn van de zelfstandige, als zij zelf geen activiteit uitoefent waardoor een eigen recht ontstaat. Personen die een eigen activiteit uitoefenen maar in het sociaal statuut voor zelfstandigen de toepassing vragen van het artikel 37 of van het artikel 40 (vrijstelling van bijdragen voor gehuwden, weduwen, weduwnaars of studenten), blijven ten laste van de gerechtigde -zelfstandige. Onder bepaalde voorwaarden kan ook de feitelijk of van tafel en bed gescheiden echtgeno(o)t(e) persoon ten laste zijn. Dit is het geval wanneer zij: - instaat voor het onderhoud van tenminste één kind ten laste; ofwel - alimentatiegeld verkregen heeft, in principe bij rechterlijke beslissing. Indien het gaat om een scheiding met onderlinge toestemming moet het alimentatiegeld verkregen zijn bij notariële akte of door een onderhandse akte neergelegd bij de griffie van de rechtbank;

91

ofwel - bij vonnis gemachtigd is om sommen te innen door derden aan de echtgeno(o)t(e) verschuldigd ofwel - een wettelijk pensioen geniet van gescheiden echtgeno(o)t(e). Let op: het sociaal verzekeringsfonds werkt met inkomsten van drie jaar geleden, terwijl het ziekenfonds met het huidig inkomen werkt om te bepalen of aan de inkomstenvoorwaarden voldaan is.

* De kinderen jonger dan 25 jaar De volgende kinderen kunnen persoon ten laste zijn : - de kinderen en geadopteerde kinderen van de gerechtigde, en diegene in wiens geboorteakte de naam van de gerechtigde is vermeld; - de kinderen en geadopteerde kinderen van de echtgeno(o)t(e) van de gerechtigde en diegene in wiens geboorteakte de naam van de echtgeno(o)t(e) is vermeld wanneer deze voor hun onderhoud instaat; - de kinderen en geadopteerde kinderen van de samenwonende of ascendent die persoon ten laste zijn van de gerechtigde, en diegene in wiens geboorteakte de naam van die persoon is vermeld wanneer deze voor hun onderhoud instaat; - de kleinkinderen en achterkleinkinderen van de gerechtigde, van zijn echtgeno(o)t(e), van de persoon die met de gerechtigde samenwoont of van zijn ascendent(en) en voor wiens onderhoud de gerechtigde instaat; - de kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen van de echtgeno(o)t(e) van de gerechtigde, van de persoon die met hem samenwoont of van zijn ascendent(en) voor wiens onderhoud hij instaat na het overlijden van de echtgeno(o)t(e) van die persoon; - de kinderen die hun hoofdverblijfplaats in België hebben voor wie de gerechtigde, zijn echtgenoot, of de samenwonende of ascendent, persoon ten laste van de gerechtigde, instaat voor het onderhoud in de plaats van de vader, moeder of andere persoon die dit normaal zou moeten doen. De hierboven aangehaalde kinderen, ouder dan 18 jaar, die de zelfstandige helpen of vervangen in het uitoefenen van zijn beroep, zonder verbonden te zijn door een arbeidsovereenkomst, hebben de hoedanigheid van persoon ten laste. Zij verliezen deze hoedanigheid vanaf 1 januari van het jaar waarin zij 20 worden of, indien zij gehuwd zijn vóór die datum, vanaf de 1ste dag van het kwartaal van hun huwelijk. * De ascendenten van de gerechtigde of van zijn of haar echtgeno(o)t(e) en, eventueel hun stiefvaders en stiefmoeders. * De persoon die samenwoont met de gerechtigde.

11.3.4. Opening en verlenging van het recht Het recht op verstrekkingen gaat in op de datum van uitwerking van de aansluiting of inschrijving bij een ziekenfonds. Met inschrijving wordt bedoeld dat men voor de eerste maal gerechtigde wordt. Aansluiting heeft dan weer te maken met het verwerven van een hoedanigheid (gerechtigde, persoon ten laste,...) De inschrijving heeft uitwerking op de eerste dag van het kwartaal waarin de hoedanigheid van gerechtigde werd verworven. De gerechtigde bewaart het recht op gezondheidszorgen tot 31 december van het jaar dat volgt op het jaar tijdens hetwelk het recht is geopend. Eenmaal het recht op de verstrekkingen is ingegaan, wordt aan de verdere toekenning van het recht voor een jaar, een dubbele voorwaarde verbonden : a) Tijdens het referentiejaar moet aan de bijdrageplicht voldaan zijn. Dit moet blijken uit de gegevens die aan de verzekeringsinstelling bezorgd worden. Het referentiejaar is het tweede kalenderjaar dat aan het begin van de betrokken periode voorafgaat (X-2).

92

b) De hoedanigheid van gerechtigde moet bewaard zijn gedurende het laatste kwartaal van het referentiejaar of in de loop van het volgende kalenderjaar. Wanneer de zelfstandige zijn bijdrage niet kan betalen en een aanvraag tot vrijstelling van de bijdragen werd ingediend, kan het recht toch worden verlengd met een periode van een jaar, mits betaling van een forfaitaire bijdrage. Deze bijdrage is op dit moment 223,10 EUR per kwartaal. De forfaitaire bijdrage wordt terugbetaald aan de gerechtigde indien : - hij vrijstelling van bijdragen heeft verkregen voor de periode waarin hij de eerder genoemde forfaitaire bijdrage heeft betaald; of - hij toch voldaan heeft aan zijn bijdrageplicht. Voor de terugbetaling geldt een verjaringstermijn van 2 jaar.

11.4 Uitkeringen arbeidsongeschiktheid Het gaat het hier om vergoedingen die het ziekenfonds uitkeert aan personen die door ziekte of ongeval, werkonbekwaam geworden zijn. Rechthebbenden De enige rechthebbende is de zelfstandige. Personen ten laste zijn geen rechthebbenden, maar tellen wel mee om de grootte van het uitkeerbaar bedrag te bepalen. Vanaf 1 januari 1990 kon de meewerkende echtgeno(o)t(e), die zelf niet onder toepassing viel van het sociaal statuut, op vrijwillige basis, een bijdrage betalen en op deze manier een uitkeringsverzekering afsluiten. Vanaf 1 januari 2003 is zij hiertoe wettelijk verplicht. De volgende personen kunnen bij arbeidsongeschiktheid uitkeringen genieten : -de zelfstandigen in hoofdberoep; -de zelfstandigen die bijdragen betalen in het kader van de voortgezette verzekering; -de gewezen zelfstandigen die de gelijkstelling wegens ziekte hebben bekomen; -de zelfstandige die door de mutualiteit als arbeidsongeschikt wordt erkend; -de meewerkende echtgeno(o)t(e) Voorwaarden tot betaling van uitkeringen wegens arbeidsongeschiktheid * Volbrengen van een wachttijd Om recht te hebben op dagvergoedingen bestaat er voor beginnende zelfstandigen een wachttijd van 6 maanden. De wachttijd gaat in vanaf de eerste dag van het eerste kwartaal waarvoor de bijdragen aan het sociaal verzekeringsfonds worden betaald. Periodes waarin de zelfstandige arbeidsongeschikt is, worden niet meegerekend voor de vervulling van de wachttijd. Uitzonderingen zijn: • Personen die in aanmerking komen voor vrijstelling van wachttijd (o.a. schoolverlaters die aan bepaalde voorwaarden voldoen); • Personen die uitkeringsgerechtigde loontrekkende waren en zonder onderbreking zelfstandige worden (de onderbreking mag niet meer dan 30 dagen zijn). Er is wel een verminderde wachttijd voorzien voor personen, die reeds een gedeelte van de wachttijd volbrachten in een ander stelsel, voor zover de overgang van het ene naar het andere stelsel gebeurt binnen een termijn van dertig dagen. * Aangifte van arbeidsongeschiktheid Er moet een aangifte van arbeidsongeschiktheid zijn. De zelfstandige moet aan de adviserende geneesheer

93

van het ziekenfonds, binnen de 28 dagen, aangifte doen van het feit dat hij werkonbekwaam is. Deze termijn geldt niet bij een opname in een erkende verpleeginstelling. In dit geval moet de aangifte ten laatste gebeuren vóór de 2e dag na het ontslag uit het ziekenhuis. Bij het hervallen gebeurt de aangifte binnen de twee dagen na aanvang van het hervallen. Bij laattijdige aangifte wordt de uitkering over de voorbije periode verminderd met 10%. Deze sanctie kan door de verzekeringsinstelling worden opgeheven wanneer : - de betrokkene door overmacht geen aangifte kon doen van zijn arbeidsongeschiktheid; - het gezin van de gerechtigde zich in een moeilijke financiële en sociale situatie bevindt (deze opheffing kan geen tweede maal worden toegestaan gedurende een periode van drie jaar die volgt op het einde van de arbeidsongeschiktheid). * Erkenning van de arbeidsongeschiktheid De arbeidsongeschiktheid kan maar erkend worden als er niet meer dan 30 dagen liggen tussen het einde van de hoedanigheid van zelfstandige en de eerste dag van de ongeschiktheid. Deze 30 dagen worden verlengd met maximum 3 maanden voor iemand die binnen de 30 dagen na het einde van de hoedanigheid van zelfstandige, loontrekkende is geworden, en dit bleef tot de dag vóór de aanvang van de arbeidsongeschiktheid. Periodes van arbeidsongeschiktheid * Periode van primaire ongeschiktheid De periode van primaire arbeidsongeschiktheid.

ongeschiktheid

is

de

periode

van

12

maanden

volgend

op

de

De arbeidsongeschikte zelfstandige is niet in staat zijn beroep verder te zetten ten gevolge van letsels of functionele stoornissen. Er moet dus een oorzakelijk verband bestaan tussen de gezondheidstoestand van de betrokkene en de stopzetting van zijn beroepsbezigheid. Het volstaat dat de zelfstandige zijn persoonlijke beroepsactiviteit stopzet. Het bedrijf zelf mag blijven bestaan en door een tussenpersoon in naam en voor rekening van de arbeidsongeschikte zelfstandige worden geëxploiteerd. In dit geval kan de arbeidsongeschikte echter geen aanspraak maken op de gelijkstelling wegens ziekte. De adviserend geneesheer van het ziekenfonds oordeelt of de zelfstandige arbeidsongeschikt is. Gedurende de eerste maand van ongeschiktheid ontvangt de zelfstandige géén uitkering. Deze periode noemt men de carenstijd. * Periode van invaliditeit De periode van invaliditeit gaat in vanaf de dertiende maand volgend op de arbeidsongeschiktheid. De zelfstandige die invalide erkend wordt, is niet enkel onbekwaam om zijn eigen beroepsactiviteit verder uit te oefenen, maar ook elke andere beroepsactiviteit die hem billijkerwijze (rekening houdend met zijn leeftijd, stand, gezondheidstoestand en genoten opleiding) kan opgelegd worden. De Geneeskundige Raad voor Invaliditeit van het RIZIV oordeelt of de zelfstandige als invalide kan erkend worden. * Onderbreking Indien er een onderbreking is in de staat van arbeidsongeschiktheid van ¾ minder dan veertien dagen, tijdens het eerste jaar arbeidsongeschiktheid, of ¾ minder dan drie maanden, tijdens de invaliditeitsperiode, dan blijven de verworven rechten bestaan zoals ze bestonden vóór de onderbreking.

94

De uitkeringen (cijfers 1/1/2008): De vergoedingen zijn uitkeerbaar per maand en worden toegekend aan 6 dagen per week. 1) De vergoedingen in de primaire ongeschiktheid bedragen per dag: voor een gezinshoofd: als alleenstaande: als samenwonende :

41,61 EUR 31,31 EUR 27,80 EUR

2De invaliditeitsvergoedingen, uitkeerbaar vanaf het 2de jaar bedragen per dag: a.Zonder stopzetting van het beroep voor een gezinshoofd: als alleenstaande: als samenwonende :

41,61 EUR 31,31 EUR 27,80 EUR

b.Met stopzetting van het beroep voor een gezinshoofd: als alleenstaande: als samenwonende :

44,19 EUR 35,36 EUR 30,62 EUR

3) Forfaitaire tegemoetkoming hulp van derden

12,24 EUR

Als gezinshoofd ontvangt men een hogere uitkering dan als alleenstaande. Men wordt beschouwd als gezinshoofd wanneer de persoon ten laste zijn inkomen beperkt tot een netto-inkomen van 619,06 EUR/ maand als zelfstandige en 773,82 EUR/maand bruto als werknemer. Overstijgt het inkomen bovengenoemde grenzen, dan kan de arbeidsongeschikte zelfstandige niet langer genieten van de hogere uitkering wegens persoon ten laste. Bovenstaande bedragen gelden ook voor de meewerkende echtgeno(o)t(e). De invalide zelfstandige die niet alleen zijn persoonlijke taken binnen het bedrijf maar het ganse bedrijf stopzet, ontvangt een hogere uitkering. * Cumulatie met andere inkomsten De uitkeringen worden geweigerd of teruggevorderd indien men : -

een loon als werknemer ontvangt; een werkloosheidsuitkering ontvangt; een uitkering wegens loopbaanonderbreking ontvangt; een pensioen ontvangt.

* Toegelaten arbeid De arbeidsongeschikte zelfstandige mag met toestemming van de adviserend geneesheer een gedeelte van de activiteiten, die hij uitoefende op het ogenblik dat zijn arbeidsongeschiktheid begon, hervatten zonder zijn recht op uitkeringen te verliezen. De toestemming wordt voor een periode van 6 maanden verleend en kan tot twee maal toe verlengd worden. Indien de arbeid werd hervat zonder voorafgaande toestemming van de adviserend geneesheer, wordt de uitbetaalde vergoeding teruggevorderd vanaf de werkhervatting. Wanneer men echter kan aantonen dat er vanuit geneeskundig oogpunt een vermindering van het verdienvermogen is met ten minste 50% wordt de terugvordering beperkt. De zelfstandige waarvoor vast staat dat hij nooit nog voor 100% kan werken, kan zijn aanvraag richten aan de Geneeskundige Raad voor Invaliditeit (GRI) op voorstel van de adviserend geneesheer. In tegenstelling tot de adviserend geneesheer die zijn toestemming voor maximum 18 maanden kan verlenen, is de GRI niet gebonden aan een specifieke periode. Zij kan onbeperkt in de tijd toestemming verlenen. De zelfstandige kan met toestemming van de adviserend geneesheer ook een andere beroepsactiviteit, een activiteit als helper of gelijk welke andere beroepsbezigheid cumuleren met een uitkering. De cumul wordt beperkt tot maximaal 2 x 6 maanden.

95

* Hulp van derden De invalide zelfstandige komt in aanmerking voor de forfaitaire tegemoetkoming van “hulp van derden” indien hij daartoe erkend wordt door de Geneeskundige Raad voor Invaliditeit. Dit vereist dat betrokkene ten minste 11 punten behaalt volgens het puntensysteem van de zelfredzaamheid. De zelfstandige zónder persoon ten laste die recht heeft op hulp van derde krijgt een dagvergoeding voor gerechtigden mét personen ten laste. De zelfstandige met personen ten laste krijgt bovenop de dagvergoeding als gezinshoofd een forfait van 12,24 EUR. Algemeen Besluit: De arbeidsongeschiktheidsuitkering zal vaak ONVOLDOENDE de werkelijke noden bij werkonbekwaamheid door ziekte of ongeval, dekken. Vandaar de NOODZAAK voor zelfstandigen om een degelijke bijkomende invaliditeitsverzekering (verzekering gewaarborgd inkomen) af te sluiten. We verwijzen hiervoor naar het hoofdstuk over de aanvullende verzekeringen.

11.5. Moederschapsvergoeding Zelfstandige vrouwen in hoofdberoep en meewerkende echtgenotes hebben na de bevalling recht op een moederschapsuitkering van 354,06 EUR per week bovenop het kraamgeld. De wachttijd van 6 maanden moet vervuld zijn en een verplichte bevallingsrust moet gerespecteerd worden. De bevallingsrust bedraagt minimum 6 weken, waarvan tenminste 1 week voor de vermoedelijke bevallingsdatum. Bij de geboorte van een meerling bedraagt de bevallingsrust minimum 7 weken. De zelfstandige moeder kan echter opteren om één of twee weken langer moederschapsrust te nemen. Bij de geboorte van één kind kan zij 6,7 of 8 weken moederschapsrust nemen. Bij de bevalling van een meerling kiest zij om 7,8 of 9 weken moederschapsrust op te nemen. De moederschapuitkering bedraagt minimum 2 124,36 EUR bij de bevalling van 1 kind en 2 478,42 EUR bij de bevalling van een meerling. Per extra week rust verhoogt het bedrag met 354,06 EUR.

11.6 Adoptie-uitkering Vanaf 1 februari 2007 hebben zelfstandigen die bijdragen voor een hoofdberoep betalen en meewerkende echtgenotes in het maxistatuut, recht op een uitkering bij adoptie. De wachttijd van 6 maanden moet vervuld zijn. De aanvraag gebeurt via het ziekenfonds.

11.7. Dienstencheques moederschapshulp De moederschapshulp tracht de situatie van zelfstandige moeders te verbeteren op het moment dat zij hun activiteit hernemen en zich tegelijkertijd moeten bezighouden met het huishouden en hun kind. De zelfstandige moeder ontvangt 105 cheques wanneer zij bevalt én – na haar moederschapsrust – haar zelfstandige activiteit hervat. Tot april 2007 waren het slechts 70 cheques. De dienstencheques worden ingewisseld voor huishoudelijke hulp. Per gepresteerd uur wordt 1 dienstencheque ingeruild. Om te kunnen genieten van deze regeling moeten uiteraard een aantal voorwaarden vervuld zijn. Zo mag het kind ten vroegste geboren zijn op 1 januari 2006. Er moet een aanvraag gericht worden aan het sociaalverzekeringsfonds waarbij de zelfstandige moeder is aangesloten. De moeder moet onderworpen zijn aan het sociaal statuut en bijdragen betalen in hoofdberoep of als meewerkende echtgenote in het maxistatuut.

96

12. DE PENSIOENEN VOOR ZELFSTANDIGEN 12.1. Soorten pensioen a) Rustpensioen Het rustpensioen is een pensioen dat men verkrijgt bij leven op de gewone of op de vervroegde pensioenleeftijd. Er is voorzien in een gezinspensioen of een pensioen als alleenstaande. Indien de echtgeno(o)t(e) ook een eigen loopbaan kan bewijzen, kan zij in principe aanspraak maken op een eigen rustpensioen als alleenstaande. Aan de zelfstandige wordt in dat geval ook een rustpensioen als alleenstaande toegekend. De pensioendienst zal steeds het meest voordelige toekennen, nl. twee pensioenen als alleenstaande of een gezinspensioen. b) Overlevingspensioen Het overlevingspensioen is een pensioen dat onder bepaalde voorwaarden wordt toegekend aan de langstlevende echtgeno(o)t(e) mits het bewijs wordt geleverd van het overlijden van de zelfstandige. c) Tijdelijk overlevingspensioen Het tijdelijk overlevingspensioen is een pensioen, dat men, zoals de titel het zegt, maar voor een bepaalde tijd ontvangt. Dit tijdelijk overlevingspensioen ontvangt men gedurende maximum één jaar. Dit pensioen wordt toegekend wanneer de langstlevende echtgeno(o)t(e) niet onmiddellijk aan de voorwaarden voldoet om het gewoon overlevingspensioen te genieten. d) Pensioen van de uit de echt gescheiden echtgenoot Bij ontbinding van het huwelijk wordt het beschikkend gedeelte van het vonnis overgeschreven in de registers van de burgerlijke stand. Na die overschrijving kan de uit de echt gescheiden echtgeno(o)t(e) een echtscheidingspensioen aanvragen en dit op het ogenblik dat zij de pensioenleeftijd bereikt heeft. De leeftijd van de ex-echtgenoot doet er niet toe. De leeftijdsvoorwaarde geldt enkel in hoofde van de aanvrager. e) Pensioen als feitelijk gescheidene Ook bij feitelijke scheiding is er recht op een specifiek pensioen. Wanneer de ex-echtgenoot de pensioenleeftijd heeft bereikt en de grenzen van de toegelaten beroepsactiviteit niet overschrijdt, kan de feitelijk gescheiden echtgeno(o)t(e), aanspraak maken op een eigen pensioenbedrag, ook al heeft deze geen eigen loopbaan.

12.2. De pensioenleeftijd Pensioenleeftijd voor het rustpensioen Artikel 3 van het KB van 30 januari 1997 stelt als algemeen principe dat de pensioenleeftijd voor mannen en vrouwen 65 jaar is. Voor de mannen is de pensioenleeftijd dus ongewijzigd gebleven. Voor de vrouwen echter wordt de overgang van 60 jaar (pensioenleeftijd vóór 1 juli 1997) naar 65 jaar verwezenlijkt in een overgangsperiode die loopt van 1 juli 1997 tot 1 december 2008. Op 1 januari 2009 zal de pensioenleeftijd voor mannen en vrouwen 65 jaar zijn. De evolutie van de pensioenleeftijd voor vrouwen wordt aangegeven in de volgende tabel :

Ingangsdatum van het pensioen Ten vroegste 01/07/1997 – uiterlijk 01/12/1999 Ten vroegste 01/01/2000 – uiterlijk 01/12/2002 Ten vroegste 01/01/2003 – uiterlijk 01/12/2005 Ten vroegste 01/01/2006 – uiterlijk 01/12/2008 Vanaf 01/01/2009

Vereiste leeftijd voor vrouwen 61 jaar 62 jaar 63 jaar 64 jaar 65 jaar

97

Pensioenleeftijd voor het vervroegd pensioen Vanaf 1 juli 1997 is het vervroegd pensioen zowel voor mannen als voor vrouwen toegankelijk vanaf de leeftijd van 60 jaar. Dit vloeit voort uit de optrekking van de pensioenleeftijd voor vrouwen. De loopbaanvoorwaarde Vanaf 1 juli 1997 is de toekenning van het vervroegd pensioen zowel voor mannen als voor vrouwen onderworpen aan een loopbaanvoorwaarde. Artikel 3 van het KB van 30 januari 1997 voorziet dat de aanvrager een beroepsloopbaan van ten minste 35 kalenderjaren moet bewijzen krachtens om het even welke Belgische pensioenregeling. Deze loopbaanvoorwaarde van 35 jaren werd evenwel geleidelijk ingevoerd en evolueerde van 20 naar 35 jaren op de volgende wijze:

Ingangsdatum pensioen

01/07/1997 01/01/1998 01/01/1999 01/01/2000 01/01/2001 01/01/2002 01/01/2003 01/01/2004 01/01/2005 01/01/2006 01/01/2007 01/01/2008 01/01/2009

Vroegste leeftijd vervroegd pensioen

60 jaar 60 jaar 60 jaar 60 jaar 60 jaar 60 jaar 60 jaar 60 jaar 60 jaar 60 jaar 60 jaar 60 jaar 60 jaar

Loopbaanvoorwaarde

20 jaar 22 jaar 24 jaar 26 jaar 28 jaar 30 jaar 32 jaar 34 jaar 35 jaar 35 jaar 35 jaar 35 jaar 35 jaar

Normale pensioenleeftijd Mannen

Vrouwen

65 65 65 65 65 65 65 65 65 65 65 65 65

61 61 61 62 62 62 63 63 63 64 64 64 65

Vermindering wegens vervroeging Tot 31 december 2006 werd het vervroegd pensioen als zelfstandige verminderd met 5 % per jaar vervroeging. Voor pensioenen die ingaan vanaf 1 januari 2007 wordt de vermindering kleiner voor diegene die langer aan het werk blijven. Het percentage vermindering per jaar daalt naarmate men later op pensioen gaat : - pensioen op 60 jaar : vermindering met 25% - pensioen op 61 jaar : vermindering met 18% - pensioen op 62 jaar : vermindering met 12% - pensioen op 63 jaar : vermindering met 7% - pensioen op 64 jaar : vermindering met 3% Geen vermindering wegens vervroeging bij een (quasi) volledige loopbaan Voor pensioenen ingegaan tussen 1 januari 2003 en 31 december 2005 wordt de vermindering wegens vervroeging niet toegepast wanneer de gepensioneerde een volledige loopbaan kan bewijzen. Zo moest een man een loopbaan van 45 jaren en een vrouw een loopbaan van 43 jaren kunnen aantonen. Er moesten m.a.w. zoveel jaren beroepsactiviteit vóór de 20ste verjaardag aangetoond worden als men jaren vervroeging wou bekomen. Vanaf 1 januari 2006 wordt de voorwaarde van de volledige loopbaan versoepeld : 44 jaren volstaan voortaan zowel voor mannen als voor vrouwen om de vermindering wegens vervroeging niet te ondergaan.

98

12.3. Nationaliteit Alle personen, van welke nationaliteit ze ook zijn, die in België een zelfstandige activiteit uitoefenen, en hiervoor in HOOFDBEROEP aan het sociaal statuut voor de zelfstandigen onderworpen zijn, kunnen een pensioen als zelfstandige aanvragen en genieten, zo ze voldoen aan de verblijfsvoorwaarden. Deze zijn: - Alle gerechtigden, ongeacht hun nationaliteit, die in België verblijven, hebben recht op de uitbetaling van hun pensioen; - De pensioenen zijn in het buitenland betaalbaar aan alle Belgische onderdanen, staatlozen en vluchtelingen, en aan alle andere gerechtigden, indien zij in een land verblijven waarmee België een wederkerigheidsakkoord heeft afgesloten. - De pensioenen zijn betaalbaar aan alle gerechtigden, óók in het buitenland, indien deze hun gewone verblijfplaats in België hebben en hun verblijf in het buitenland jaarlijks niet langer dan drie maanden duurt.

12.4. Pensioenaanvraag Waar wordt het pensioen aangevraagd ? Voor de gevallen waarin er nog een aanvraag nodig is, wordt het pensioen in België aangevraagd bij de burgemeester of bij de aangestelde ambtenaar van de gemeente van de hoofdverblijfplaats. Daarnaast kan het pensioen ook rechtstreeks aangevraagd worden in één van de kantoren van het Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen (RSVZ). Voor personen in het buitenland gebeurt de pensioenaanvraag bij aangetekend schrijven aan het Centrale Bestuur van het RSVZ, Jan Jacobsplein, 6 te 1000 - BRUSSEL. Een pensioenaanvraag is niet ontvankelijk, indien de aanvrager in een land verblijft waar het pensioen niet betaalbaar is. In de loop van 2008 wordt het ook mogelijk om het pensioen elektronisch aan te vragen via de portaalsite van de FOD Sociale Zekerheid: www.socialsecurity.be Ambtshalve toekenning van het rustpensioen Vanaf 1 januari 2004 moet men geen pensioenaanvraag meer indienen indien men op de normale pensioenleeftijd op pensioen wil gaan. Vanaf die datum wordt het pensioenrecht immers ambtshalve onderzocht. Voorwaarde : - Men heeft zijn hoofdverblijfplaats in België vanaf de eerste dag van de 15e maand voorafgaand aan de maand waarin men de pensioenleeftijd bereikt. Is aan deze voorwaarde niet voldaan, dan gebeurt er geen ambtshalve onderzoek. De beslissing van het RSVZ gaat in op de eerste dag van de maand volgend op de maand waarin de pensioenleeftijd is bereikt. Voor Belgen die in het buitenland verblijven, bestaat er geen ambtshalve onderzoek op de pensioenleeftijd. Om hen toch hetzelfde voordeel toe te kennen, werkt men met een vermoeden : - als zij hun pensioen aanvragen na de maand waarin ze de pensioenleeftijd bereiken, gaat men ervan uit dat ze hun pensioen toch hebben aangevraagd in de maand van de verjaardag. Op die manier kan het pensioen ingaan vanaf de maand na hun verjaardag en vermijdt men pensioenverlies door een laattijdige aanvraag. Wanneer is een aanvraag nog nodig? Alleen wanneer men voor of na de normale pensioenleeftijd op pensioen wil gaan, moet men nog een aanvraag indienen.

99

Deze aanvraag mag ten vroegste worden ingediend vanaf de eerste dag van de twaalfde maand voorafgaand aan de gekozen ingangsdatum. Het pensioen kan ten vroegste ingaan vanaf de maand volgend op de 60ste verjaardag. Wie zijn pensioen niet tijdig aanvraagt, loopt het risico om op de pensioendatum nog geen uitbetaling te ontvangen. Het bedrag wordt dan nadien wel als achterstal uitbetaald. Opgelet! Vanaf 1 juli 1997 kan men zijn rustpensioen niet meer met terugwerkende kracht aanvragen (indien men zijn pensioen bijvoorbeeld aanvraagt in september zal dit ten vroegste ingaan op 1 oktober). Voor een OVERLEVINGSPENSIOEN moet een onderscheid worden gemaakt naargelang er op het ogenblik van het overlijden al dan niet reeds een rustpensioen was toegekend. Als dit zo is, dan worden de rechten op het overlevingspensioen ambtshalve vastgesteld. Indien er nog geen rustpensioen is toegekend, moet er een aanvraag worden ingediend binnen de 12 maanden na het overlijden. Gebeurt deze aanvraag binnen de 12 maanden, dan gaat het overlevingspensioen in vanaf de maand na het overlijden. Gebeurt de aanvraag niet in de vermelde periode, dan kan het overlevingspensioen niet met terugwerkende kracht ingaan, maar ten vroegste op de eerste van de maand na de aanvraag. Hoe wordt het pensioen aangevraagd ? Als men de aanvraag van zijn pensioen op het gemeentehuis doet, dan gebeurt deze altijd aan de hand van daartoe bestemde geijkte en voorgeschreven formulieren, die op elk gemeentehuis aanwezig zijn. Principieel voegt men bij de aanvraag van een pensioen geen bewijzen van de loopbaan. Wel moet men, met de grootst mogelijke nauwkeurigheid, de loopbaan omschrijven. In de toekomst zal de aanvraag op de gemeente niet meer schriftelijk gebeuren, maar elektronisch. In de loop van 2008 kan men zijn pensioen ook elektronisch aanvragen via de portaalsite van de FOD Sociale Zekerheid. De aanvrager moet bij zijn aanvraag dus weten: ¾

van en tot wanneer er een loontrekkende activiteit werd uitgeoefend, en bij welke werkgever(s) dit gebeurde. Dit laatste is enkel nodig als er bij de Rijksdienst voor Pensioenen een periode ontbreekt; ¾ van en tot wanneer er een zelfstandige activiteit werd uitgeoefend, bij welk sociaal verzekeringsfonds men aangesloten was en onder welk aansluitingsnummer. De Rijksdienst voor Pensioenen (RVP), voor wat betreft het gedeelte van de loopbaan als werknemer, en het Rijksinstituut voor de sociale verzekeringen der zelfstandigen (RSVZ), voor wat betreft het gedeelte van de loopbaan als zelfstandige, zullen bij de respectievelijke diensten de bewijzen van de opgegeven loopbaan verzamelen. Indien hierbij nog bepaalde gegevens ontbreken, stellen bovengenoemde diensten zich in verbinding met de aanvrager om ontbrekende bewijzen of attesten te vragen. Het is aangewezen om hierop zo snel mogelijk in te gaan.

12.5. Bewijs van de loopbaan als zelfstandige Jaren vóór 1957 (pro memorie) De loopbaanjaren vóór 1957 worden bewezen door geschriften of documenten, die tijdens de genoemde periode werden opgemaakt en waaruit blijkt dat betrokkene zelfstandige of helper was. Een voor de hand liggend bewijsstuk is een attest van aansluiting bij een onderlinge kas voor Kinderbijslagen (OKK) voor zelfstandigen waar sinds 1 januari 1941 de verplichting tot betaling bestond. Ook andere bewijsstukken kunnen als geldig worden aanvaard, o.a.: ¾ nog voorradige stukken uit het belastingdossier; ¾ een in die tijd afgeleverde beroepskaart of leurkaart; ¾ een uittreksel uit het handelsregister; ¾ uit die tijd bestaande verzekeringspolissen; ¾ een uittreksel uit het bevolkingsregister e.a;

100

Getuigenbewijzen zijn maar ontvankelijk ter aanvulling van minder duidelijke schriftelijke stukken. Getuigenbewijzen zonder geschriften volstaan echter niet. Jaren van 1957 tot en met 1967 Deze periode van de beroepsloopbaan wordt bewezen door: ¾ de betaling van pensioenbijdragen in het kader van de opeenvolgende pensioenwetten voor zelfstandigen (1956 - 1960 - 1963), ¾ aanwending van een levensverzekeringscontract, ¾ aanwending van een onroerend goed. De jaren ’57, ’58, ‘59 worden niet toegekend indien de zelfstandige de toen bestaande verplichte solidariteitsbijdragen niet betaalde. Jaren vanaf 1968 De bewijsvoering voor deze jaren is maar mogelijk door de betaling van de wettelijk verschuldigde bijdragen in het kader van het sociaal statuut der zelfstandigen.

OPGEPAST! Vanaf 1981 tellen periodes, waarvoor vrijstelling van bijdragen werd verleend, niet meer mee voor de pensioenloopbaan.

Bijzonderheden Verjaarde bijdragen kan en mag men niet meer regulariseren. Ze mogen nog wel geregulariseerd worden als de verjaring te wijten is aan een fout van de administratie en betrokkene steeds te goeder trouw handelde. De FOD Sociale Zekerheid moet hiervoor de toelating verlenen. Laattijdig betaalde bijdragen, dit wil zeggen, bijdragen die men betaalt ná de effectieve ingangsdatum van het pensioen, hebben maar een verhoging van het pensioen tot gevolg, vanaf de maand volgend op de betaling. Enkel na betaling van het volledige saldo, wordt er eventueel een nieuwe pensioenbeslissing genomen. Een nieuwe aanvraag hoeft dus niet. Het sociaal verzekeringsfonds verwittigt immers het RSVZ, die op basis van de gewijzigde gegevens een nieuwe beslissing neemt.

12.6. Berekening van het rustpensioen De loopbaanbreuk De toekenning van het rustpensioen zal steeds gebeuren in functie van de door de zelfstandige gerealiseerde loopbaan. Daarbij maakt men gebruik van een loopbaanbreuk. Deze breuk bevat in de teller de effectief gepresteerde jaren, en in de noemer de totale referteperiode. De noemer is het totaal aantal jaren, gelegen tussen de 1e januari van het jaar van de 20e verjaardag en de 31e december van het jaar voorafgaand aan het jaar van de 65e verjaardag, m.a.w. 45. Voor de vrouwen wordt de noemer bepaald door de optrekking van de pensioenleeftijd. De noemer evolueert als volgt : - 41 vanaf 1 juli 1997; - 42 vanaf 1 januari 2000; - 43 vanaf 1 januari 2003; - 44 vanaf 1 januari 2006; - 45 vanaf 1 januari 2009. De teller van de loopbaanbreuk is het totaal aantal kwartalen dat men effectief gepresteerd heeft, gedeeld door 4. Er wordt maar geteld tot en met het laatste kwartaal van het jaar vóór het jaar waarin het pensioen ingaat. De breuk kan nooit groter zijn dan de eenheid, m.a.w. 45/45. Ten slotte vermelden we nog dat zelfstandigen die na het bereiken van de pensioenleeftijd hun activiteit verder zetten zonder hun pensioen aan te vragen, en dus de gewone volwaardige bijdragen blijven

101

betalen, de maximale breuk van 45/45 niet kunnen uitbreiden. Zij kunnen met die betalingen wel ontbrekende jaren in de loopbaan aanvullen of minder gunstige jaren verbeteren. Voor pensioenen die ingaan vanaf 1 januari 2007 kan een pensioenvormend jaar na de ingangsdatum van het pensioen uitzonderlijk wel meetellen in de berekening. Dit kan zich bv. voordoen wanneer de gepensioneerde de toegelaten grenzen met meer dan 15% overschrijdt en daardoor zijn pensioen verliest en volledige bijdragen moet betalen. Dit jaar kan leiden tot een verhoging van het pensioenbedrag, maar ook hier weer met die beperking dat dit jaar enkel ontbrekende jaren kan aanvullen of minder gunstige jaren kan verbeteren. Berekeningsformules Voor de berekening van het pensioen zijn er twee duidelijk onderscheiden stelsels van toepassing, nl. - het forfaitaire stelsel, dat geldt voor alle loopbaanjaren gelegen vóór 1 januari 1984; - het proportioneel stelsel, dat van toepassing is voor alle jaren vanaf 1 januari 1984. In het forfaitair stelsel wordt geen rekening gehouden met de hoogte van de betaalde pensioenbijdragen. Het pensioen wordt voor iedereen berekend op hetzelfde forfaitaire inkomen, ongeacht het werkelijk verdiende inkomen. Vanaf 1 januari 1984 staat het pensioenbedrag wél in verhouding tot de grootte van de betaalde bijdragen. Vandaar dat men spreekt over een proportioneel pensioen. Voor deze jaren wordt ook de verhouding die het aandeel uitdrukt dat zelfstandigen en loontrekkenden betaalden voor hun pensioen, mee opgenomen in de pensioenberekening. Effectieve pensioenberekening Hieronder vindt u een pensioenvoorbeeld voor een man en een vrouw op 1 januari 2008. Beide hebben een volledige loopbaan, nl. 45 jaar voor de man en 44 jaar voor de vrouw. In deze voorbeelden werd er gedurende elk kalenderjaar méér verdiend dan het plafondbedrag, waardoor het eindbedrag ons een beeld geeft van het maximumpensioen. Voor ieder geldig jaar als zelfstandige is er recht op 1/45 (M) of 1/44 (V) van 60% van het totale begrensde beroepsinkomen vermenigvuldigd met de aanpassingscoëfficiënt. Voor het gedeelte van de loopbaan vóór 1984 wordt een forfaitair bedrag in aanmerking genomen. De som van deze rechten vormt het maximumpensioen als alleenstaande. Voor de berekening van het gezinspensioen dient men voor ieder geldig jaar als zelfstandige 1/45 van 75% van de totale begrensde beroepsinkomsten te nemen, vermenigvuldigd met de aanpassingscoëfficiënt.

102

103

104

12.7. Berekening van het overlevingspensioen Het recht op een overlevingspensioen wordt beoordeeld in functie van de pensioensituatie waarin de overleden echtgenoot zich bevond op het ogenblik van zijn overlijden. Indien de echtgenoot overlijdt op het ogenblik dat hij een vervroegd rustpensioen genoot, of na 31 december van het jaar van zijn 65e verjaardag, ongeacht of hij al dan niet een rustpensioen genoot, dan wordt als loopbaanbreuk de breuk genomen die gebruikt wordt om het rustpensioen toe te kennen. In dat geval spreekt men van een afgeleid overlevingspensioen. Het overlevingspensioen is in dat geval gelijk aan 80% van het rustpensioen, berekend als gezinshoofd. Had betrokkene recht op een pensioen als alleenstaande, dan wordt dit pensioen eerst opgetrokken tot het gezinsbedrag en daarop 80% berekend. In alle andere omstandigheden wordt er een specifiek overlevingspensioen toegekend, volgens eigen regels. Specifieke bepalingen rond het overlevingspensioen -

-

De langstlevende echtgenoot die door opeenvolgende huwelijken met zelfstandigen is verbonden geweest, kan slechts het hoogste overlevingspensioen bekomen waarop er recht is. De langstlevende echtgenoot die door opeenvolgende huwelijken is verbonden geweest met een zelfstandige en een werknemer, kan het overlevingspensioen als zelfstandige enkel genieten als er wordt afgezien van het overlevingspensioen als werknemer. Het recht op overlevingspensioen vervalt op de 1e dag van de maand die volgt op de dag dat de weduwe of weduwnaar hertrouwt.

12.8. Het minimumpensioen Het minimumpensioen kan worden toegekend aan de gerechtigde die het bewijs levert van ten minste 2/3 van een volledige loopbaan, hetzij als zelfstandige alleen, hetzij als zelfstandige en werknemer samen. Sedert 1 januari 2006 is dit 30/45 voor de man en 29,50/44 voor de vrouw. Het minimumpensioen bedraagt jaarlijks bij een volledige loopbaan als zelfstandige (cijfers op 1 januari 2008): - 12 982,88 EUR (gezin); - 9 768,11 EUR (alleenstaande); Bij een loopbaan van ten minste 2/3, maar kleiner dan een volledige loopbaan, wordt een pro rata van deze bedragen toegekend, overeenkomstig de concrete loopbaan.

12.9. Toegelaten activiteiten voor gepensioneerden Genot van sociale vergoedingen Vooraf enkele bemerkingen in verband met het genot van sociale vergoedingen. Een pensioen als werknemer of als zelfstandige wordt in principe nooit, zelfs niet voor één dag, uitgekeerd indien de gepensioneerde persoonlijk geniet van een of andere sociale vergoeding, zoals vergoedingen wegens werkloosheid, brugpensioen, ziekte of invaliditeit, loopbaanonderbreking e.a. Hierop bestaat maar één uitzondering : Vanaf 1 januari 2007 kan een overlevingspensioen gecumuleerd worden met een uitkering wegens ziekte of invaliditeit, met een uitkering wegens onvrijwillige volledige werkloosheid en met een aanvullende vergoeding in het kader van conventioneel brugpensioen. Deze cumul is mogelijk gedurende maximaal 12 maanden. Deze 12 maanden worden berekend over de ganse loopbaan en moet niet aaneensluitend zijn. Wanneer de uitkering niet op een volledige maand slaat, wordt ze beschouwd als een beroepsinkomen en telt deze mee voor de toegelaten grenzen. Voor de maanden die volledig gedekt zijn door een uitkering, is de cumul onbeperkt toegelaten.Tijdens de cumul wordt het overlevingspensioen altijd teruggebracht tot het bedrag van de Inkomensgarantie voor Ouderen.

105

Wanneer de echtgeno(o)t(e) van een gepensioneerde een sociale vergoeding geniet, zal de gepensioneerde voor de betrokken maand of maanden, geen gezinspensioen ontvangen maar een pensioen als alleenstaande. Voorgaande regels gelden eveneens wanneer de gepensioneerde deze vergoedingen geniet tijdens de periode dat hij of, in voorkomend geval, zijn echtgeno(o)t(e) een toegelaten bezigheid uitoefent. De gepensioneerde kan wel afzien van de vermelde vergoedingen om de uitbetaling van het pensioen te bekomen. De echtgeno(o)t(e) van de gepensioneerde kan eveneens verzaken aan de sociale vergoeding om de uitbetaling van het gezinspensioen mogelijk te maken. Vanaf de maand na het bereiken van de pensioenleeftijd is de sociale uitkering echter niet meer betaalbaar. Uitoefening van een beroepsactiviteit Iedere gepensioneerde mag nog een beroepsactiviteit uitoefenen mits voldaan wordt aan twee voorwaarden: 1. De uitoefening van de beroepsactiviteit moet voorafgaandelijk worden aangegeven met een Model 74 (aangetekend). 2. Het beroepsinkomen uit deze activiteit mag bepaalde grenzen niet overschrijden. Verplichting van een voorafgaandelijke aangifte Iedere bezigheid, uitgeoefend in België, in een vreemd land, of in dienst van een internationale of supranationale organisatie, die een inkomen kan opleveren, zelfs al is dit door een tussenpersoon, moet men vooraf aangeven. Volgende activiteiten moeten dus zeker aangegeven worden: ¾ ¾ ¾ ¾

de bezoldigingen, voortkomend uit een tewerkstelling als werknemer in de privé/of openbare sector; de winsten van industriële, handels- of landbouwuitbatingen; de bezoldigingen van bedrijfsleiders; de baten van vrije beroepen, mandaten, ambten en posten en van elke andere winstgevende bezigheid.

Aangifte door de gepensioneerde en/of zijn echtgeno(o)t(e) De gepensioneerde, die een activiteit wenst uit te oefenen of verder te zetten, moet hiervan aangifte doen bij de RVP (voor werknemers), bij het RSVZ (voor zelfstandigen) of bij één van voornoemde diensten in geval van een gemengde loopbaan. Deze aangifte moet aangetekend en voorafgaandelijk gebeuren, d.w.z. vóór de aanvang van de bezigheid, of vóór de ingangsdatum van het pensioen, indien de bezigheid op die datum al uitgeoefend wordt. De aangifte wordt ook als voorafgaandelijk beschouwd, indien ze gebeurt binnen een periode van dertig dagen volgend op de aanvang van de bezigheid of op de datum van de betekening van de pensioenbeslissing. De gepensioneerde, die een beroepsbezigheid als werknemer gaat uitoefenen, moet de werkgever in kennis stellen van het feit dat hij een pensioen geniet. Deze aangifte gebeurt aangetekend en binnen dezelfde termijnen als de aangifte bij de pensioendiensten. De werkgever, die door deze verklaring op de hoogte werd gebracht van de tewerkstelling van een gepensioneerde, moet de pensioendienst hiervan op de hoogte brengen. Dit moet gebeuren ten laatste de 30ste dag, volgend op de verzending van het aangetekend schrijven van de werknemer. Ook de echtgeno(o)t(e) van een gepensioneerde moet aangifte doen van een activiteit die hij/zij wenst uit te oefenen of verder te zetten. Op de aangifteplicht bestaat één uitzondering (vanaf januari 2006) : Gepensioneerde werknemers die 65 jaar zijn en een toegelaten activiteit aanvatten of hervatten na de ingangsdatum van hun pensioen, moeten geen papieren aangifte meer doen. De controle van hun activiteit gebeurt elektronisch door een vergelijking tussen de bestanden van Cimire en deze van de RVP. Ook de werkgever van deze gepensioneerde moet geen papieren aangifte meer doen.

106

Sancties bij niet-indiening van één van de vermelde aangiften * Bij niet-aangifte door de gepensioneerde De uitbetaling van het pensioen wordt ambtshalve geschorst voor één maand. Ingeval van herhaling wordt de uitbetaling geschorst gedurende drie maanden. * Bij niet-aangifte van een activiteit door de echtgeno(o)t(e) van de gepensioneerde Het gezinspensioen wordt voor één maand herleid tot een pensioen voor een alleenstaande. Bij herhaling past men deze sanctie toe gedurende drie maanden. * Bij niet-aangifte door de werkgever De werkgever moet aan de RVP een forfaitaire vergoeding betalen gelijk aan driemaal het gemiddeld minimum maandinkomen, vastgesteld door de collectieve arbeidsovereenkomst gesloten in de Nationale Arbeidsraad. Deze vergoeding bedraagt aan het huidige indexcijfer 4 034,94 EUR. * Extra sancties in geval van zwartwerk Wanneer de bevoegde ambtenaren vaststellen dat de gepensioneerde “herhaaldelijk” of op “ernstige wijze” in overtreding was met de fiscale en sociale zekerheidsreglementering, wordt zijn pensioen geschorst gedurende 6 maanden. Wanneer de gepensioneerde in overtreding is met de Wet tot beteugeling van het sluikwerk met handels- of ambachtskarakter, wordt zijn pensioen eveneens geschorst gedurende 6 maanden. De werkgever die bij de RSZ geen aangifte heeft gedaan van de tewerkstelling van een gepensioneerde, is een boete verschuldigd aan de RVP. Deze boete is gelijk aan zesmaal het gewaarborgd gemiddeld minimum maandinkomen. Modaliteiten voor de betaling van deze boetes en de beroepsmogelijkheden moeten nog vastgelegd worden bij Koninklijk Besluit. Toegelaten beroepsinkomsten voor 2008 Voor gepensioneerden die de normale pensioenleeftijd (65 of 64 jaar) reeds bereikt hebben :

Zonder kinderlast Met kinderlast

Activiteit als werknemer 17 149,20 euro 20 860,00 euro

Activiteit als zelfstandige 13 719,35 euro 16 687,98 euro

Voor gepensioneerden die de normale pensioenleeftijd nog niet bereikt hebben :


Activiteit als werknemer 7 421,57 euro 11 132,37 euro

Activiteit als zelfstandige 5 937,26 euro 8 905,89 euro

Voor de gerechtigden, uitsluitend op overlevingspensioen, jonger dan 65 jaar (nadien zoals hiervoor vermeld):


Activiteit als werknemer 16 000 euro 20 000 euro

Activiteit als zelfstandige 12 800 euro 16 000 euro

De toegelaten bedragen als werknemer omvatten het bruto-inkomen, alle eventuele extra’s inbegrepen, vóór inhouding van de sociale zekerheidsbijdragen.

107

De toegelaten bedragen als zelfstandige omvatten de netto beroepsinkomsten, d.w.z. het bruto beroepsinkomen verminderd met de beroepslasten en beroepskosten. Wanneer het gaat om een bezigheid als meewerkende echtgeno(o)t(e), wordt voor deze laatste het gedeelte van het inkomen in aanmerking genomen dat overeenkomstig de wetgeving inzake de inkomstenbelastingen aan haar wordt toegekend. Het beroepsinkomen van een kalenderjaar wordt steeds geacht eenvormig verdeeld te zijn over de maanden van werkelijke of vermoede bezigheid tijdens het betrokken jaar. Wanneer het pensioen niet voor een volledig jaar is toegekend, worden voor dat jaar de vermelde bedragen vermenigvuldigd met een breuk waarvan de noemer steeds gelijk is aan 12 en de teller gelijk is aan het aantal maanden die door het recht op pensioen zijn gedekt. Dezelfde omrekening gebeurt wanneer de toegelaten activiteit niet gedurende een volledig jaar wordt uitgeoefend. Sancties bij overschrijding van het toegelaten inkomen * Activiteit, uitgeoefend door de gepensioneerde zelf Indien de toegelaten inkomensgrens voor een bepaald jaar met 15 % of meer overschreden wordt, wordt de betaling van het pensioen voor het betrokken jaar volledig geschorst. De ten onrechte uitbetaalde bedragen worden teruggevorderd overeenkomstig de wettelijke voorschriften. Indien de toegelaten inkomsten voor een bepaald jaar met minder dan 15 % worden overschreden, wordt het pensioenbedrag verminderd naar rata van het overschreden percentage. Ook hier vordert men de ten onrechte uitbetaalde bedragen terug. * Activiteit, uitgeoefend door de echtgenoot van een gepensioneerde Ongeacht het bedrag van overschrijding, wordt het gezinspensioen voor het jaar waarin de inkomsten te hoog waren, herleid tot een pensioen voor een alleenstaande. De ten onrechte uitbetaalde bedragen worden teruggevorderd.

12.10. Bijkomende uitkeringen * De pensioenbijslag Het K.B. van 25 april 1997 (B.S. 30 april 1997) voorziet in een jaarlijkse pensioenbijslag voor de rustpensioenen die ingaan tussen 1 juli 1997 en 1 januari 2009. Het bedrag van die pensioenbijslag die in juli van ieder jaar wordt uitbetaald, bedraagt 148,13 EUR. Enkel gerechtigden op een rustpensioen kunnen aanspraak maken op deze bijzondere bijslag. Gerechtigden op een overlevingspensioen niet. Om recht te hebben op deze pensioenbijslag moet men : - Sedert januari tot en met juli van het lopende jaar daadwerkelijk een pensioen als zelfstandige genieten; - Ten minste 2/3 van een volledige loopbaan als zelfstandige kunnen bewijzen; - Met alle middelen, uitgezonderd getuigenbewijs, kunnen aantonen dat er minstens één kind is opgevoed, voor wie men kinderbijslag heeft ontvangen. * De pensioenbonus Voor pensioenen die ingaan na 31 december 2006 heeft de Regering een pensioenbonus ingevoerd om de zelfstandigen ertoe aan te zetten langer aan het werk te blijven. De pensioenbonus wordt toegekend voor ieder kwartaal van zelfstandige activiteit in hoofdberoep : - tussen 1 januari van het jaar van de 62e verjaardag en het kwartaal voorafgaand aan de pensionering; - tussen 1 januari van het 44e loopbaanjaar en het kwartaal voorafgaand aan de pensionering. Enkel kwartalen vanaf 1 januari 2006 geven recht op een bonus. De bonus bedraagt 636,48 euro per jaar of 159,12 euro per kwartaal en wordt niet verminderd wanneer de zelfstandige vervroegd op pensioen gaat. Bij overlijden gaat de bonus naar de weduwe/weduwnaar.

108

* De welvaartsbonus Sedert 2007 krijgen een aantal gepensioneerden een welvaartsbonus. Deze bonus is forfaitair en wordt één keer per jaar betaald. Gerechtigden op een rust- en/of overlevingspensioen als werknemer en/of zelfstandige, dat is ingegaan voor 1.1.2003 krijgen deze bonus. Voor gepensioneerden met een minimumpensioen speelt de ingangsdatum geen rol. Ook wanneer het pensioen is ingegaan na 31.12.2002 krijgen zij de welvaartsbonus. Het bedrag van de bonus is gekoppeld aan de loopbaan: - Loopbaan van 10/45 – 19/45 : bonus 40,80 euro - Loopbaan van minstens 20/45 : bonus 91,80 euro Wanneer men meerdere pensioenen van de RVP ontvangt, worden de noemers van de verschillende loopbaanbreuken op 45 gebracht en telt men de tellers samen. De som van de tellers bepaalt dan het bedrag van de bonus. De bonus is niet cumuleerbaar met de verhoging van het minimumpensioen. Beide voordelen worden onderling verrekend.

109

13. HET VRIJ AANVULLEND PENSIOEN VAN DE ZELSTANDIGEN (VAPZ) 13.1. Historiek In 1982 werd het vrij aanvullend pensioen voor zelfstandigen (VAPZ) ingevoerd. In tegenstelling tot het wettelijk pensioen, gaat het hier om een kapitalisatiestelsel: de eigen bijdragen worden persoonlijk opgerent. Wetswijziging vanaf 2004 Om meer zelfstandigen te stimuleren tot aanvullende pensioenvorming, werd de wetgeving grondig gewijzigd vanaf 1 januari 2004. Deze wijziging steunt op enkele grote principes : de liberalisering en democratisering van het aanvullend pensioen en de harmonisering van de bestaande regimes. Verder werden er ook nog een aantal andere waarborgen ingebouwd door de nieuwe wetgeving. * Liberalisering Tot einde 2003 kon een zelfstandige enkel een VAPZ afsluiten via zijn sociaal verzekeringsfonds. In de nieuwe wetgeving wordt dit monopolie van de fondsen doorbroken en kan het VAPZ aangeboden worden door verscheidene spelers op de markt: de sociaal verzekeringsfondsen, de private verzekeringsmaatschappijen, de banken en andere pensioeninstellingen (vb. pensioenkassen van beroepsorganisaties). * Democratisering en harmonisering Tot einde 2003 bestond er een bijzondere regeling voor bepaalde beroepsgroepen (m.n. geneesheren, tandartsen, apothekers, kinesisten, notarissen, advocaten en gerechtsdeurwaarders). De pensioenovereenkomst die deze beroepsgroepen via hun erkende beroepskas konden afsluiten, was fiscaal voordeliger dan de VAPZ door de inbouw van een element solidariteit in het contract. In de nieuwe wetgeving wordt, naast de gewone pensioenovereenkomst, voorzien in een sociale pensioenovereenkomst waarin ook dit element van solidariteit is ingebouwd. Deze sociale pensioenovereenkomst wordt nu toegankelijk gemaakt voor alle zelfstandigen. * Andere aanpassingen De nieuwe wetgeving voorziet ook nog in de volgende aanpassingen: - meer transparantie (regelmatig informatie verschaffen aan de zelfstandigen); - kapitaalsgarantie voor contracten van minstens 5 jaar; - overdracht van het opgebouwde pensioen van de ene pensioeninstelling naar de andere; - recht op betaling van het opgebouwde pensioen in een lijfrente; - geen verplichte overlijdensdekking meer voor gehuwden; - cumulatie van het VAPZ met een groepsverzekering. Referenties nieuwe reglementering: - de Programmawet (I) van 24 december 2002 (B.S. 31 december 2002); - de Programmawet van 22 december 2003 (B.S. 31 december 2003); - K.B. van 15 december 2003 (B.S. 9 januari 2004) - artikel 52bis van het KB nr. 72 van 10 november 1967.

13.2. Wie kan een VAPZ afsluiten? - Alle zelfstandigen in hoofdberoep - Alle zelfstandigen in bijberoep die minstens de sociale bijdragen betalen zoals in een hoofdberoep. - Alle meewerkende echtgenoten die toegetreden zijn tot het volledig sociaal statuut (maxi-statuut) en de minimumbijdrage in dit statuut betalen. Kunnen geen VAPZ afsluiten : - de zelfstandigen in bijberoep die geen of een verminderde sociale bijdrage betalen; - de meewerkende echtgeno(o)t(e) met ministatuut; - zelfstandigen of meewerkende echtgenoten die de toepassing van artikel 37/40 genieten.

110

13.3. Welke VAPZ kiezen? Een gewone VAPZ of een sociale VAPZ ? Vanaf 1 januari 2004 hebben alle zelfstandigen de keuze tussen een gewone pensioenovereenkomst (= de gewone VAPZ) en een sociale pensioenovereenkomst (= de sociale VAPZ). * De gewone VAPZ De gewone VAPZ is een voortzetting van het oude systeem. Deze VAPZ voorziet in een aanvullend pensioen en een aanvullende overlijdenswaarborg De aanvullende overlijdenswaarborg is geen wettelijke verplichting meer, maar een optie voor de zelfstandige. Dit impliceert onder meer dat de verzekeringsmaatschappij de aanvaarding van een VAPZ-polis afhankelijk kan maken van een medisch onderzoek. De zelfstandige kan de begunstigde vrij kiezen en is na de medische acceptatie onmiddellijk verzekerd (er is geen wachttijd meer). * De sociale VAPZ De sociale VAPZ is een gewone VAPZ die wordt aangevuld met solidariteitsprestaties. Via een extra premie is de zelfstandige verzekerd voor een premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid of faillissement, aangevuld met één van de volgende prestaties: - een vervangingsinkomen bij arbeidsongeschiktheid, - een afhankelijkheidsvergoeding na pensioen, - een forfaitaire tussenkomst in de kosten voor een ernstige ziekte, - een overlevingsrente of een rente tot verhoging van de lopende renten. Minstens 10% van de betaalde premies moet besteed worden aan de solidariteitswaarborgen. De maximale premie ligt 15% hoger dan bij een gewone VAPZ. Het fiscaal voordeel is dus ook groter.

13.4. Hoe worden de VAPZ- premies berekend? Welke bijdragen een zelfstandige moet betalen en welke opbrengst zijn stortingen hem opleveren, hangt af van de soort van VAPZ waarvoor hij kiest, nl. de gewone VAPZ of de sociale VAPZ. De bijdrage voor de VAPZ bestaat in een percentage van het beroepsinkomen dat als berekeningsbasis dient voor de sociale bijdragen, nl. het netto beroepsinkomen van drie jaar geleden. De bijdrage bedraagt maximum 8,17 % van het geplafonneerde referte-inkomen. Bij een sociale VAPZ kan men zelfs tot 9,40% van het referte-inkomen storten. Een minimum percentage is wettelijk niet meer voorzien. Indien de berekende premie echter lager ligt dan 100,00 euro per jaar, is steeds deze minimumjaarpremie verschuldigd. De maximumpremie voor het VAPZ bedraagt in 2008 : 2 686,05 euro voor een gewone VAPZ 3 090,44 euro voor een sociale VAPZ De zelfstandige kan vrij beslissen of hij een premie stort of niet. De bijdragen voor de VAPZ moeten ten laatste vereffend zijn op 31 december van het betrokken jaar. Nadien is er verval van recht.

111

De volgende tabel geeft een overzicht van de VAPZ-bijdragen voor 2008. VAPZ-bijdragen per jaar Inkomen 2005

Gewoon

Sociaal

8,17%

9,40%

0,00

100,00

100,00

4.668,93

409,89

471,60

7.500,00

658,43

757,56

10.628,11

933,05

1.073,52

12.500,00

1.097,38

1.262,59

14.000,00

1.316,86

1.515,11

17.500,00

1.536,33

1.767,63

20.000,00

1.755,81

2.020,15

22.500,00

1.975,29

2.272,67

25.000,00

2.194,76

2.525,19

30.596,11

2.686,05

3.090,44

maximum

2.686,05

3.090,44

Beginnende zelfstandige (eerste jaar) 11.420,41

933,05of hoger

1.073,52of hoger

Beginnende meewerkende echtgenote 5.016,99

409,89of hoger

471,60of hoger

13.5. VAPZ-bijdragen voor starters Voor starters kan de VAPZ-premie niet definitief berekend worden, aangezien ook hun sociale bijdragen op een voorlopige basis berekend worden. Hun premie wordt daarom berekend op een forfaitair inkomen (= de minimumdrempel hoofdberoep) of op een geraamd inkomen (indien zij hogere voorlopige bijdragen wensen te betalen). De VAPZ-bijdrage kan maar berekend worden op een geraamd inkomen als er ook sociale bijdragen betaald worden op datzelfde inkomen.

13.6. Wat kan de meewerkende echtgeno(o)t(e) betalen? Ook de meewerkende echtgeno(o)t(e) die is toegetreden tot het maxi-statuut, kan een VAPZ-bijdrage storten. Haar bijdrage wordt berekend op het gedeelte van het gezinsinkomen dat aan haar is toegekend. De VAPZ-premie van de hoofdzelfstandige wordt berekend op zijn deel van het gezinsinkomen. Voor de meewerkende echtgeno(o)t(e) gelden dezelfde minimum- en maximumbijdragen als voor de hoofdzelfstandige.

13.7. De opbrengst van een VAPZ De verzekeringsmaatschappij houdt in de regel van iedere VAPZ-bijdrage een beheerskost af. Het saldo wordt op de pensioenspaarrekening van de zelfstandige geboekt. Dit is de zgn. reserve. Op deze reserve wordt een jaarlijkse gewaarborgde interest toegekend, eventueel verhoogd met een winstdeelname (= deelname in de beleggingswinst).

112

Iedere storting brengt een gewaarborgde interest op aan de interestvoet die van toepassing is op het ogenblik van de storting. Deze interest geldt tot aan de einddatum van het contract. Een verhoging of verlaging van deze gewaarborgde interest heeft enkel gevolgen voor toekomstige stortingen. Ieder jaar kan er bovenop de gewaarborgde interest een winstdeelname toegekend worden. Deze winstdeelname wordt niet gewaarborgd, maar wordt jaarlijks bepaald. De winstdeelname hangt af van verschillende factoren, zoals de economische conjunctuur en de resultaten van de verzekeringsmaatschappij. De gewaarborgde interest en de winstdeelname worden toegevoegd aan de reserve en worden verder opgerent. Bij een sociale VAPZ wordt de betaalde premie opgesplitst. 10% van elke storting gaat naar het luik solidariteit en de overige 90% gaat naar de pensioenverzekering.

13.8. De fiscus betaalt mee! Aftrekbaarheid van de VAPZ-premie De bijdragen voor een VAPZ worden fiscaal beschouwd als een niet-ingehouden sociale bijdrage. Dit betekent dat deze bijdragen aftrekbaar zijn als beroepskost. Het fiscale voordeel is bijgevolg gelijk aan de marginale aanslagvoet, verhoogd met de gemeentebelasting. Ook wanneer de zelfstandige zijn kosten niet bewijst, is de VAPZ-premie fiscaal aftrekbaar. Hetzelfde geldt voor de meewerkende echtgeno(o)t(e). Voorwaarde voor de fiscale aftrekbaarheid is dat de sociale bijdragen die werden gevorderd in het betrokken jaar effectief en volledig betaald zijn (art. 45 Programmawet van 31 december 2002). Wanneer een gedeelte van de sociale bijdragen (bv. één kwartaal) niet betaald is, is de VAPZ-bijdrage voor dat jaar in zijn geheel fiscaal niet aftrekbaar. De wet voorziet geen opsplitsing per kwartaal. Een zelfstandige die voor één of meerdere sociale bijdragen vrijstelling verkreeg van de Commissie voor Vrijstelling verliest het fiscaal voordeel van zijn VAPZ-bijdragen voor het ganse jaar. Op de bijdragen die een zelfstandige stort voor een VAPZ is geen premietaks verschuldigd. De belasting bij uitkering Het antwoord op deze vraag hangt af van de manier waarop de reserve wordt uitbetaald, nl. als een kapitaal of als een lijfrente. * Betaling als kapitaal Bij betaling onder de vorm van een kapitaal, wordt het uitgekeerde bedrag (kapitaal exclusief winstdeelname) belast als een fictieve rente. Om deze fictieve rente te berekenen, wordt er een bepaald percentage toegepast op het kapitaal dat men heeft opgebouwd op de einddatum van het contract. Dit percentage hangt af van de leeftijd van de begunstigde op het ogenblik van de uitkering : - jonger dan 65 jaar : tussen 1 en 4,5%. - 65 jaar of ouder : 5% Vanaf inkomstenjaar 2006 wordt maar 80% van het kapitaal belast wanneer de zelfstandige effectief actief blijft tot aan de wettelijke pensioenleeftijd en pas dan zijn kapitaal opvraagt. Deze 80% wordt dan omgezet in een fictieve rente zoals hierboven vermeld. Deze fictieve rente moet jaarlijks bij de inkomsten gevoegd worden. Hoe lang betrokkene dit moet aangeven, hangt af van de leeftijd op het ogenblik van de betaling van de uitkering: - 65 jaar of ouder: gedurende 10 opeenvolgende jaren; - jonger dan 65 jaar: gedurende 13 opeenvolgende jaren. Als betrokken overlijdt voor het verstrijken van deze termijn (10 of 13 jaar) stopt de belasting in het jaar van het overlijden.

113

Het bedrag dat betrokkene jaarlijks fictief bij zijn inkomsten voegt, wordt belast aan het marginaal tarief. De winstdeelname is echter niet belastbaar. * Betaling onder de vorm van een lijfrente In dit geval wordt het kapitaal eerst belast onder de vorm van een fictieve rente. Wanneer dit kapitaal nadien gebruikt wordt als koopsom voor een lijfrente, dan moet er jaarlijks (en levenslang) ook nog belasting betaald worden op die koopsom. Deze belasting bedraagt 15% roerende voorheffing op 3% van deze koopsom. De verzekeraar levert jaarlijks een fiche af met vermelding van dit bedrag. Wanneer de begunstigde overlijdt in de periode dat hij de fictieve rente moet aangeven, dan moet deze voor de laatste keer aangegeven worden in het jaar van overlijden. * Hoe worden de voordelen uit een sociale VAPZ belast? Dit hangt uiteraad af van welke voordelen er aangeboden worden via de sociale VAPZ. We beperken ons tot de volgende twee voordelen : een premievrijstelling en een rente bij arbeidsongeschiktheid en/of invaliditeit. De premievrijstelling is geen belastbaar voordeel. De premie wordt tijdelijk overgenomen door de verzekeringsmaatschappij, maar de klant moet dit voordeel niet bij zijn beroepsinkomen voegen. Keerzijde van de medaille is, dat hij de premie niet als kost kan inbrengen. Dit is evenwel logisch, want hij heeft de premie ook niet zelf betaald. De rente wegens inkomensverlies kan op twee manieren belast worden : - bij blijvende invaliditeit : als een pensioen; - bij tijdelijke invaliditeit : als een vervangingsinkomen. * Zijn er andere afhoudingen verschuldigd? Op de uitkering van een VAPZ is geen solidariteitsbijdrage verschuldigd. De RIZIV-bijdrage van 3,55% wordt wel ingehouden op het kapitaal + de winstdeelname.

14. FAILLISSEMENTSVERZEKERING Vanaf 1 juli 1997 kunnen zelfstandigen onder bepaalde voorwaarden de verzekering in geval van faillissement aanvragen bij hun sociaal verzekeringsfonds. Wie kan aanspraak maken op de faillissementsverzekering ? - De gefailleerde zelfstandigen. - De zaakvoerders, bestuurders en werkende vennoten van een failliete handelsvennootschap. - De personen die in het kader van een collectieve schuldenregeling een homologatie van een minnelijke aanzuiveringsregeling bekomen hebben, een gerechtelijke aanzuiveringsregeling opgelegd kregen of een aanpassing of herziening van de regeling verkregen hebben in de periode van 3 jaar voorafgaand aan het kwartaal volgend op de stopzetting van de activiteit. Voordelen : Uitkering en gelijkstelling * Uitkering •

Gedurende maximum 12 maanden (zes maanden tot 30 juni 2007) na het faillissement geniet men een maandelijkse uitkering. Deze bedraagt :

zonder persoon ten laste met minstens 1 persoon ten laste

814,01 EUR 1 081,91 EUR

114

De voorwaarden om te kunnen genieten van een uitkering zijn dezelfde als voor de gelijkstelling (zie hieronder), met twee verschillen: -Het statuut van de echtgenoot heeft geen enkele invloed op de betaling van de uitkering. -De aanvrager mag geen rechten kunnen laten gelden op een vervangingsinkomen (voor de gefailleerde wordt dit bekeken vanaf de eerste werkdag na het faillissementsvonnis). * Gelijkstelling De sociale verzekering voorziet ook in het behoud van het recht op geneeskundige zorgen en op gezinsbijslagen gedurende 4 kwartalen en dit vanaf het kwartaal volgend op het vonnis. Voorwaarden voor de gelijkstelling -De gefailleerde moet verzekeringsplichtig geweest zijn als zelfstandige in hoofdberoep gedurende 4 kwartalen voorafgaand aan het kwartaal volgend op dat van het faillissementsvonnis. De bijdragen moeten verschuldigd geweest zijn, maar moeten niet betaald zijn. De zelfstandige met collectieve schuldenregeling moet de verzekeringsplicht in hoofdberoep bewijzen in het kwartaal van de stopzetting en in de 3 kwartalen voorafgaand. -De aanvrager mag geen beroepsactiviteit uitoefenen of zich in een toestand bevinden waarin hij daadwerkelijk rechten op een rustpensioen opent. -De aanvrager mag geen recht op uitkeringen genieten via het statuut van de echtgenoot of overleden echtgenoot (cfr. artikel 37) -De gefailleerde moet zijn hoofdverblijfplaats in België hebben. -De betrokkene mag niet veroordeeld zijn op grond van de artikelen 489, 489bis en 489ter van het Strafwetboek. Het feit dat de gefailleerde niet-verschoonbaar verklaard wordt, betekent niet noodzakelijk dat hij ook strafrechtelijk veroordeeld is. Gaat het om iemand met een collectieve schuldenregeling dan mag betrokkene niet kennelijk zijn onvermogen bewerkstelligd hebben. -De betrokkene kan gedurende zijn ganse carrière slechts éénmaal genieten van de sociale verzekering, ongeacht het aantal kwartalen dat hij aanspraak gemaakt heeft op de verzekering. Hoe vraagt de zelfstandige de faillissementsverzekering aan? De aanvraag moet ingediend worden vóór het einde van het kwartaal volgend op het kwartaal van het vonnis van faillissement. Deze termijn is voorgeschreven op straffe van verval. De aanvraag wordt ingediend bij het sociaal verzekeringsfonds waarbij betrokkene het laatst aangesloten was. Voor de genieters van een collectieve schuldenregeling moet de aanvraag worden ingediend vóór het einde van het kwartaal volgend op het kwartaal van de stopzetting van de activiteit. Ook deze termijn is voorgeschreven op straffe van verval. De aanvraag wordt ingediend door een verzoekschrift neer te leggen op een kantoor van het sociaal verzekeringsfonds of bij aangetekend schrijven. Het fonds registreert elke aanvraag. Het verdere verloop van de procedure is gelijkaardig aan de behandeling van een aanvraag vrijstelling. Indien de aanvraag bij verzoekschrift wordt gedaan, registreert het fonds de aanvraag en overhandigt het aan betrokkene een ontvangstbewijs en een inlichtingsformulier. De datum van registratie geldt als aanvraagdatum. Het fonds vraag aan betrokkene om het inlichtingsformulier ter plaatse in te vullen. Indien de aanvraag bij aangetekende brief wordt gedaan, geldt de datum van de poststempel als datum van indiening van de aanvraag. Het fonds zendt onverwijld een inlichtingsformulier aan betrokkene, dat binnen de 30 dagen na de aanvraag ingevuld en ondertekend moet teruggezonden worden. Wanneer het inlichtingsformulier bij het fonds toekomt, wordt nagekeken of die nauwkeurig werd ingevuld en werd ondertekend. Zoniet, wordt het formulier aangetekend teruggestuurd naar betrokkene. Er loopt

115

dan een nieuwe termijn van twee weken. Gaat deze termijn voorbij zonder dat het formulier binnenkomt, dan beslist het fonds op basis van de elementen die in het dossier aanwezig zijn. Komt het formulier niet toe binnen de 30 dagen, dan wordt een aangetekende herinneringsbrief verstuurd. Een nieuwe termijn van twee weken begint dan te lopen. Komt het formulier niet tijdig toe, dan beslist het fonds op basis van de elementen van het dossier. De aanvrager moet zijn fonds binnen de 15 dagen op de hoogte brengen van een wijziging aan de vermelde inlichtingen. Het fonds neemt een beslissing op basis van deze elementen en betekent deze beslissing aan de aanvrager. Wordt de aanvraag verworpen, dan wordt de reden vermeld. Het fonds deelt de beslissing tevens mee aan het RSVZ. Wordt een positieve beslissing genomen, dan gaat het fonds over tot betaling van de uitkering. Zodra het fonds op de hoogte wordt gebracht van enig element dat een beletsel kan zijn voor de verdere toepassing van de verzekering, wordt een nieuwe gemotiveerde beslissing aan de aanvrager betekend. Zo nodig, wordt de betaling van de uitkering gestaakt. Iedere wijziging wordt meegedeeld aan het RSVZ.

116

3. ANTWOORDKAART

117

Antwoordkaart

JA,

ik wens gratis informatie te ontvangen over : startersformaliteiten het sociaal statuut voor zelfstandigen het Vrij Aanvullend Pensioen voor Zelfstandigen (VAPZ) andere: ⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥

JA, ik wens een vrijblijvend bezoek. Gelieve mij te bellen voor een afspraak.

JA,

ik wens vrijblijvend informatie te ontvangen over : ACERTA - sociaalverzekeringsfonds ACERTA - kinderbijslagfonds ACERTA - sociaal secretariaat ACERTA - ondernemingsloket

ACERTA – sociaalverzekeringsfonds, ACERTA - kinderbijslagfonds, ACERTA - sociaal secretariaat en ACERTA - ondernemingsloket maken samen deel uit van de ACERTA-dienstengroep. Naam: ⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥ Naam bedrijf: ⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥ Adres: ⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥ Nr:⊥⊥⊥⊥⊥⊥ Postcode: ⊥⊥⊥⊥⊥⊥ Gemeente: ⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥ Tel: ⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥ Fax: ⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥⊥ Indien u meer informatie wenst, stuur of fax dan deze strook naar: Thierry Lepoutre, commercieel directeur ACERTA, Sneeuwbeslaan 20, 2610 ANTWERPEN-WILRIJK Tel: (03)829 23 08 Fax: (03)829 23 86 E-mail: [email protected]

118

1. VESTIGINGSVOORWAARDEN VOOR BEGINNENDE ZELFSTANDIGEN VOORWAARDEN OM TE STARTEN MET EEN ZELFSTANDIG BEROEP

Recommend Documents