Starten met een Starten met een DEELTUIN 1

www.kvlv.be/deeltuin

Starten met een

Starten met een DEELTUIN

1

INHOUD INHOUD ............................................................................................................. 2

INLEIDING........................................................................................................... 5 ONZE RELATIE MET VOEDSEL ................................................................................................. 5 SAMEN TUINIEREN, EEN NIEUWE TREND .................................................................................... 5

DEEL I: STARTEN MET EEN DEELTUIN ........................................................................... 6 KVLV ZET VAART ACHTER DEELTUINEN ..................................................................................... 6 WAT IS EEN DEELTUIN? ....................................................................................................... 7 DEELTUIN OP MAAT VAN DE DEELTUINIERS ................................................................................. 7 DEELTUINIER VERANDERT BUURT EN DORP ................................................................................. 8

DEEL II: MAAK DUIDELIJKE AFSPRAKEN ........................................................................ 9 DEELTUINIERS.................................................................................................................. 9 De tuinaanbieder ................................................................................................................... 9 Zoek de juiste match ............................................................................................................ 11

DE TUIN....................................................................................................................... 13 Gedeelde tuinoppervlakte en de ligging van de deeltuin ............................................................ 13 Afbakening van de verschillende tuindelen .............................................................................. 14 Een grondanalyse ................................................................................................................ 15 Teeltmethoden .................................................................................................................... 15 Zoek het niet té ver ............................................................................................................. 16 Water ................................................................................................................................. 17 Afval wordt grondstof ........................................................................................................... 17

MATERIAAL ................................................................................................................... 18 Werkmateriaal beheren ........................................................................................................ 18 gebruik van Tuinhuis ............................................................................................................ 19 Persoonlijk comfort .............................................................................................................. 19 Plant- en zaaigoed ............................................................................................................... 20

VEILIGHEID ................................................................................................................ 20 Verzekering ......................................................................................................................... 20 Een EHBO-kistje .................................................................................................................. 20 Lijst met telefoon- en noodnummers ...................................................................................... 21 Betreden op eigen risico ....................................................................................................... 21

OVEREENKOMST ......................................................................................................... 21 Duur van de samenwerking ................................................................................................... 21 Deeltuintoegang .................................................................................................................. 22 Afspraken over privacy ......................................................................................................... 22 Financiële afspraken ............................................................................................................. 22 Afspraken op papier ............................................................................................................. 22

2


DEEL III: AAN DE SLAG ........................................................................................ 23 DIGITALE DEELTUINKAART .................................................................................................. 23 JE EERSTE KANDIDAAT-DEELTUINIER IS AANGEMELD! ................................................................... 23 Voorbeeld ........................................................................................................................... 23

DE DEELTUIN GAAT VAN START!............................................................................................ 24 BLIJF OP DE HOOGTE ........................................................................................................ 24 KVLV-CONTACTPERSOON................................................................................................... 24

DEEL IV: SAMENWERKEN OM TE VERSTERKEN! ............................................................. 25 INTERESSANTE SAMENWERKINGSPARTNERS ROND DEELTUINIEREN ................................................... 25 ZICHTBAAR IN SAMENWERKING ............................................................................................ 25

DEEL V: MAAK JE ZICHTBAAR .................................................................................. 26 PR-MATERIAAL ............................................................................................................... ZORG VOOR EEN GOEDE COMMUNICATIE MET EN IN JE BUURT ......................................................... VERSPREID AFFICHES EN FLYERS........................................................................................... PERSONALISEER JE PROMOTIEMATERIAAL .................................................................................

26 26 26 27

DEEL VI: REGELS EN REGLEMENTERING ..................................................................... 28 OOGSTOVERSCHOTTEN ......................................................................................................

28

Verkoop van oogstoverschotten ............................................................................................. 28 Mag ik mijn overschot verkopen in een kraampje langs de weg of aan een school? ...................... 28 DE FISCUS

.................................................................................................................... 28 .............................................................................................................. 29

VERGUNNINGEN

DEEL VII: BEGRIPPEN .......................................................................................... 30 MIJN NAAM IS… TUIN ....................................................................................................... 30 Deeltuin .............................................................................................................................. 30 Buurtmoestuin ..................................................................................................................... 30 Doetuin .............................................................................................................................. 30 Generatietuin ...................................................................................................................... 30 Herbruikbare tuin ................................................................................................................. 30 Samentuin .......................................................................................................................... 30 Zorgtuin ............................................................................................................................. 31 Ambertuin ........................................................................................................................... 31 Stadslandbouw .................................................................................................................... 31 Volkstuin ............................................................................................................................ 31 Warme tuin ......................................................................................................................... 31 Zelfoogsttuin ....................................................................................................................... 31

TUINTAAL ..................................................................................................................... 32 Kennis: beste bestrijdingsmiddel voor beginnend moestuinier ................................................... 32 Gezond uit eigen Grond ........................................................................................................ 32 Hulpbronnen ....................................................................................................................... 33


3

DEEL VIII: NUTTIGE ADRESSEN VOOR DEELTUINIERS ..................................................... 35 TUINIEREN .................................................................................................................... 35 Landelijke Gilden ................................................................................................................. 35 MijnTuin.org ........................................................................................................................ 35 TUINHIER ........................................................................................................................... 35

ECOLOGISCH TUINIEREN .................................................................................................... 35 Velt .................................................................................................................................... 35

KRINGLOOPTUINIEREN EN THUISCOMPOSTEREN ......................................................................... 36 Publicaties Vlaco .................................................................................................................. 36 Gemeentelijke kringloopwerking ............................................................................................ 36

ZADEN RUILEN ............................................................................................................... 37 Zo ontleen je zaden ............................................................................................................. 37

DUURZAME MATERIALEN EN TECHNIEKEN VOOR HUIS EN TUIN ......................................................... 37 ANDERE INITIATIEVEN VAN SAMEN TUINIEREN ........................................................................... 37 Samentuinen ....................................................................................................................... 37 Tuindelen ............................................................................................................................ 37 Community Supported Agriculture.......................................................................................... 37

VERWERKING EN VERKOOP VAN GROENTEN EN FRUIT ................................................................... 38 Steunpunt Hoeveproducten ................................................................................................... 38

BIJLAGEN .......................................................................................................... 39 MODEL CONTACTLIJST DEELTUIN 201. ................................................................................... MODEL DEELTUINKOSTEN 201. ........................................................................................... MODEL HUUROVEREENKOMST DEELTUIN .................................................................................. FLYER: EEN DEELTUIN ...................................................................................................... FLYER: DEEL JIJ MIJN TUIN?................................................................................................

4


40 41 44 47 48

INLEIDING Als kind in de vijftiger jaren was ik uren zoet met het helpen zaaien en planten, onderhouden en oogsten in onze moestuin. We leerden al spelend hoe groenten en fruit werden geteeld, bewaard en verwerkt. Toen ik zelf een gezin kreeg, restte me nog weinig tijd om te tuinieren. Toch werden we regelmatig verrast met een korf groenten en fruit of een boeket bloemen uit vaders tuin. “Van eigen kweek, uit onze moestuin”, klonk het fier! Toen mijn vader niet meer kon tuinieren, evolueerde de moestuin al snel naar een onderhoudsvriendelijke siertuin. Meer en meer tuinoppervlakte wordt vandaag ingenomen door gazon, houtschilfers of stenen. Zeker oudere bewoners kiezen vaak voor deze oplossing omdat het onderhoud van hun tuin voor hen te arbeidsintensief wordt. En ondertussen slinkt de beteelde oppervlakte voor groenten, fruit en bloemen. Jenny Hocks Stafmedewerker KVLV, Vrouwen met vaart

ONZE RELATIE MET VOEDSEL De samenleving is de laatste vijftig jaar sterk veranderd. De toenemende verstedelijking heeft een grote invloed gehad op de voedselproductie en op onze voedingsgewoonten. Vandaag vinden we voeding uit alle hoeken van de wereld in de supeallormarkt. Onze voedselvoetafdruk werd in de loop der jaren alsmaar groter met de gekende gevolgen voor het klimaat. Ook de vervreemding van de voedselproductie is groot. Terwijl we stilaan vergeten groenten herontdekken, leren kinderen dat aardappelen niet aan bomen groeien maar in de grond. Uit bezorgdheid over gezonde voeding en de klimaatverandering kiezen mensen vandaag steeds meer voor streekproducten, producten recht van bij de boer en ook vaker voor eigen kweek. MONDIALE VOETAFDRUK Willen we alle beschikbare ruimte op aarde eerlijk verdelen over alle mensen zonder dat de aarde uitgeput raakt, dan is er 1,8 hectare (3 voetbalvelden) per persoon beschikbaar. Dit stukje hebben de wetenschappers de mondiale voetafdruk genoemd. De mondiale voetafdruk van de gemiddelde Belg is vandaag 5,6 hectare.

Bron: EU-forum

SAMEN TUINIEREN, EEN NIEUWE TREND In de Westerse landen gaat de verstedelijking ook terug gepaard met vergroening. Zo zijn er sinds 2013 met de steun van de Vlaamse overheid ‘samentuinen’ ontstaan waar buurtbewoners een stuk braakliggende, openbare grond gebruiken om samen ecologisch te tuinieren: een ideale plek om mensen uit je buurt te leren kennen. Verder zijn er ook volkstuinen, warme tuinen, schooltuinen, ambertuinen, … Een uitgebreid overzicht vind je op p. 31 en toont aan hoe tuinieren kan vertrekken vanuit verschillende doelstellingen.


5

DEEL I: STARTEN MET EEN DEELTUIN KVLV ZET VAART ACHTER DEELTUINEN KVLV, Vrouwen met vaart trekt resoluut de kaart van duurzaamheid. Met projecten rond thuis composteren en kippen als keukenafvalverwerkers, startte KVLV ruim tien jaar geleden al met bewustmakingscampagnes rond duurzaamheid. Steeds meer mensen vinden met tuinieren aansluiting op hun behoeften zoals gezond eten, ontspanning en rust, creatief bezig zijn en sociaal contact. Ze zijn op zoek naar een plaatsje waar ze zelf groenten kunnen kweken of in hun vrije tijd kunnen ontspannen zonder de permanente zorg voor een grote tuin. Daartegenover staat een groeiende groep tuinaanbieders die een oplossing zoeken om hun tuinonderhoud minder arbeidsintensief te maken. Jonge tuinaanbieders hebben door hun overvolle agenda’s vaak weinig tijd voor tuinonderhoud of moestuinieren of missen de kennis om ermee te starten. Steeds meer oudere tuinaanbieders kunnen wegens fysieke beperkingen hun tuin niet meer zelf onderhouden. Met het project ‘Starten met een deeltuin’ wil KVLV deze tuinaanbieders een alternatief bieden. In plaats van te kiezen voor het verharden van hun tuin, willen we hen ‘koppelen’ aan enthousiaste mensen op zoek naar een stukje grond om te bewerken of in te ontspannen. Met deze brochure wil KVLV geïnteresseerden in deeltuinieren alvast op weg zetten. Aan de hand van praktische tips en advies bij het maken van onderlinge afspraken willen we tuinaanbieders en tuinzoekers aanmoedigen en inspireren om te starten met een deeltuin op maat van de eigen verwachtingen en ambities. Verder worden KVLV-groepen aangespoord om samen met deeltuiniers leuke initiatieven uit te werken, zoals ‘Adopteer een deeltuin’, ‘Steun de zadenbib’, ‘Gardengym’, … Bovendien stellen KVLV-tuinfans het project ‘Starten met een deeltuin’ voor op ShareFair-evenementen in heel Vlaanderen. Op die manier zetten we ook op lange termijn in op de verdere uitbouw van het deeltuinennetwerk. Als plattelandsbeweging wil KVLV het samen tuinieren op ecologische basis aanmoedigen. Dit betekent zorgzaam omgaan met bodem, water, oogst en natuur, planten preventief beschermen in plaats van chemische bestrijding, zorg dragen voor bestaande landschapselementen en waken over de biodiversiteit. Meer weten over het KVLV-aanbod rond deeltuinen? Kom zeker naar één van de inspiratiemomenten voor deeltuiniers. Het is dé plaats om andere deeltuiniers te ontmoeten en ervaringen te delen. Kijk op www.kvlv.be/deeltuin voor meer info. Vergeet je niet te registeren als deeltuinier. DE PRIVÉTUIN ALS ECOSYSTEEM Een tuin is meer dan een gazon, speelveld voor de kinderen, plantenborder of moestuin. Hij ondersteunt ook belangrijke ecosysteemdiensten zoals voedselproductie, bestuiving en beleving van de natuur. Met een aantal simpele ingrepen kan elke Vlaamse tuin zijn steentje bijdragen in de strijd tegen klimaatverandering en het verlies van biodiversiteit. Aandacht voor die collectieve functies van onze privétuinen kan ervoor zorgen dat ze meer kunnen betekenen voor onze samenleving. Doctoraatstudie Valerie Dewaelheyns, ‘Verander de wereld, begin in uw tuin’ in: Knack, Vol. 45, Nr. 5, 28.01.2015, blz. 78.

6


WAT IS EEN DEELTUIN? Wie zijn/haar privétuin ter beschikking stelt van een of meerdere geïnteresseerden om er te (moes)tuinieren tegen onderling afgesproken voorwaarden, heeft een ‘deeltuin’. Ben jij tuinaanbieder en je deelt je tuin met tuinzoeker Jan, dan zijn jullie beiden ‘deeltuinier’. Jullie zijn dan partners van hetzelfde deeltuinproject, ‘deeltuinpartners’! Gaat een KVLV-groep tuinieren in de tuin van een asielcentrum, dan spreken we ook van een deeltuin. De betrokken KVLV-vrouwen, de mensen van het asielcentrum en de tuinier van het centrum noemen we allen deeltuiniers. Ook als je je privétuin deelt met iemand die ruimte zoekt om te ontspannen, om te spelen met de kinderen of als picknickhoekje ben je een deeltuinier. Samen deeltuinieren is een mooie manier om kennis te maken met buren, met tuinieren en om meer verbonden te leven met mens en natuur.

DEELTUIN OP MAAT VAN DE DEELTUINIERS Naast het delen van de tuin, delen deeltuiniers ook andere zaken die we vaak ervaren als individueel goed: RUIMTE De tuinaanbieder deelt een stuk van zijn privétuin met de tuinzoeker. Ook het tuinhuis, een serre, een kippenhok, de compostbak,… zijn plekken die je kunt delen. KENNIS Kennis van tuinieren is noodzakelijk om een deeltuinproject te laten slagen. Die kennis is niet noodzakelijk aanwezig bij de tuinaanbieder. Je kunt samen een cursus ‘ecologisch tuinieren’ volgen, advies inwinnen bij een professionele tuinbouwer uit de buurt of een gepensioneerde hobbytuinier, … Velt

TIJD Tijd deel je pas echt als je voor elkaar inspringt. Dit kan bij voorbeeld wanneer een van de deeltuinpartners het bijzonder druk heeft, tijdens een vakantie, bij ziekte, bij een overvloedige oogst in het tuingedeelte van de andere, ... Of zomaar, op een onverwacht moment een noodzakelijke klus bij je deeltuinpartner vaststellen en uitvoeren.

BELEVING Tuinieren is altijd een stukje avontuur: zaaien, planten, gieten en wieden. Dan volgt het wachten op groei en bloei, onverwachte beestjes de baas kunnen, overmatige regen en droogte overwinnen, … Dit proces bewonderen en de vreugde na een succesvolle oogst, maken van tuinieren een echte belevenis. Na het oogsten, volgt het koken en genieten. Waarom niet met een kookworkshop met vruchten uit je deeltuin of je eerste aardbeien proeven met de andere deeltuiniers in de avondzon? Kies zelf hoe je ruimte, kennis, tijd en beleving met de andere deeltuinier(s) deelt. Op die manier creëer je een deeltuin op jullie maat.


7

DEELTUIN OP MAAT Karin heeft groene vingers, maar geen tijd en ruimte voor een tuin. Ze beperkt zich tot enkele terrasplanten. Zondagochtend springt ze wel eens bij in de tuin van haar buurvrouw. Met een busseltje tuinkruiden en een fris hoofd kan ze er weer een weekje tegenaan. Jan heeft lang getuinierd, maar kan nu niet meer uit de voeten. Hij besloot zijn tuin ter beschikking te stellen als deeltuin en deelt zijn jarenlange ervaring met moestuinieren graag met anderen. Margo kocht een huis met grote tuin, ideale speelruimte voor haar kinderen. Helaas had ze het tuinonderhoud onderschat. Ze lanceert een oproep naar de mama’s in haar dorp om samen een moestuin te starten in een deel van haar tuin. Rita is al acht jaar weduwe. Tuinieren, daarvoor had ze nog maar weinig energie. Maar nu rusthuisbewoner Marie haar op een bankje aan de zijlijn een handje komt toesteken, kikkert ze op. En af en toe helpt Marie erwten peulen en zaden plukken om te drogen. Een vierkante metertuin op een afgebakende plaats in haar grote tuin? Kristien moest er even over nadenken toen de kinderbegeleidster van de buitenschoolse kinderopvang haar hierover aansprak. Maar samen met kinderen groenten oogsten, bessen en kerstomaatjes plukken in de snoephaag en lekkere tussendoortjes maken lijkt haar toch wel erg leuk.

DEELTUINIER VERANDERT BUURT EN DORP Een deeltuin brengt mensen samen rond een gemeenschappelijke interesse of behoefte. Hierdoor vallen barrières als taal, cultuur-, leeftijden studieverschillen weg. Door samenwerking met verenigingen en door in te spelen op dorps- en tuinevenementen, kan een deeltuin zelfs uitgroeien tot een biotoop voor ontmoeting en verbondenheid met elkaar. GROENE VINGERS ZOEKEN TUIN Volgens de Engelse krant The Guardian verbouwt een kwart van de Britten zijn eigen groenten. Aangezien iedereen zijn eigen groenten wilt verbouwen, ontstaan er lange wachtlijsten op de tuincomplexen. ‘Garden dating’ was de oplossing. Met liefde heeft garden dating niet zoveel te maken. Heb je een grote tuin, maar geen tijd om te wieden, zaaien en spitten? Dan kun je een zoekertje plaatsen op een groene datingsite. In Engeland vinden tuinzoekers en tuinaanbieders elkaar via de websites landshare.com, yardshare.com en urbangardenshare.org. De grond die wordt aangeboden varieert van een klein achtertuintje tot een groot veld bij een boerderij. Oppervlakte maakt niet uit, als er maar groenten op gekweekt kunnen worden. De afspraak is vaak dat de tuinzoeker de oogst deelt met de tuinaanbieder. Uit Trouw: BABETTE RIJKHOFF − 09/06/12

8


DEEL II: MAAK DUIDELIJKE AFSPRAKEN Bij de formule ‘samentuinen’ die populair is in steden en verstedelijkte gebieden, legt het bestuur van de organiserende vzw of dienst van de overheid de spelregels voor de samenwerking vast. Wanneer je start met een deeltuin bepalen tuinaanbieder en tuinzoeker zelf de spelregels en de verdeling van verantwoordelijkheden. Hierdoor zullen de onderlinge afspraken steeds verschillen van deeltuin tot deeltuin. Starten met een deeltuin is een leerproces: al doende kom je tot de ideale afsprakennota. In dit hoofdstuk vind je een overzicht van onderwerpen waarover je samen best onderling afspraken maakt. Sommige thema’s komen pas ter sprake wanneer een vraag of probleem zich opdringt. Dat is normaal en vraagt op dat moment voor een oplossing op maat van jullie samenwerking. We brachten onze inspiratie over afspraken samen in de volgende thema’s:     

Deeltuiniers Tuin Werkmateriaal Veiligheid Overeenkomst

Velt

DEELTUINIERS DE TUINAANBIEDER Wat wil je bereiken met het delen van je privétuin?  Minder tuinonderhoud  Zelf meer kennis over tuinieren vergaren  Eigen kennis en ervaring over tuinieren delen  Mensen uit je buurt leren kennen  Gezelschap bij het tuinieren  Mensen van andere leeftijden ontmoeten  Sociaal contact  De oogst of overschotten ervan delen of ruilen  Samenwerken met enthousiaste mensen, verenigingen of scholen  Je inzetten voor mensen in nood (armoede, zorgpersonen,…)  Leven brengen in je buurt, een plaats voor ontmoeting creëren …

Afhankelijk van je antwoord zal je voorkeur gaan naar een ander soort tuinzoeker(s): een buurtbewoner, een oudere, een jong gezin, kansarmen, een groep(je) zoals een schoolklas of kinderen uit de buitenschoolse kinderopvang, … TIP Toets je verwachtingen af met tuinaanbieders die al ervaring hebben met deeltuinieren. Starten met een DEELTUIN

9

KEN JEZELF Ben jij een pietje-precies of eerder een sloddervos? Wat zou je niet kunnen verdragen van een deeltuinier en waar heb je minder moeite mee? Het kan helpen te vragen aan een familielid hoe die jou typeert. Een aantal stellingen ter inspiratie:  Ik heb graag dat de deeltuinpartner steeds op een afgesproken tijdstip komt.  Ik vind het leuk als mensen mijn advies en raad vragen.  Ik werk graag met andere mensen samen.  Ik werk liever alleen wanneer andere deeltuiniers er niet zijn.  … JE GEZINSLEDEN ALS SUPPORTERS Een privétuin delen heeft ook een effect op de partner en kinderen. Informeer hoe zij staan tegenover contact met deeltuiniers en mogelijke deelactiviteiten in en rond je tuin. Spreek goed door welke oppervlakte je gezinsleden graag voor zichzelf houden. PRIVACY Wanneer je start met een deeltuin stel je een stukje van je persoonlijke leefomgeving open voor anderen. Dit geldt zowel voor het gezin van de tuinaanbieder als van de tuinzoeker. Privacy voor de tuinaanbieder:  Wanneer krijgen deeltuiniers toegang tot de tuin? Geven ze op voorhand een seintje?  Mogen er foto’s genomen worden in de deeltuin?  Mogen deze foto’s gedeeld worden op sociale media zoals Facebook?  Hoe sta je tegenover een opendeurdag, promobord, affiche, …  … Privacy voor de tuinzoeker:  Nood aan een tuinhoekje waarin niemand hun activiteiten kan zien en horen?  Werken ze graag alleen en in stilte?  Of willen ze net samen met jou of met nog anderen tuinieren?  … ONTDEK DE MOTIEVEN VAN DE TUINZOEKER Ook de tuinzoeker heeft zijn redenen om deeltuinier te worden. Het meest voor de hand liggende motief is het zelf voorzien van groenten, fruit of wat bloemen kweken. Bijkomend is de geïnteresseerde misschien ook op zoek naar een rustige plek om te genieten van de natuur, te ontspannen met een boek of na schooltijd met de kinderen te picknicken.

10


ZOEK DE JUISTE MATCH Afhankelijk van wat je als tuinaanbieder zoekt, kies je voor een of meerdere deeltuiniers. START KLEINSCHALIG Twijfel je over de grootte en de afbakening van de deeltuin? Start dan met een kleine deeltuin, bijvoorbeeld met één deeltuinzoeker en een kleine tuinoppervlakte. Ook tuinieren in een of enkele vierkante metertuintjes is in dat geval een goede optie. Oordeel na een proefperiode of er ruimte is voor meerdere personen of voor vergroting van de tuinoppervlakte. LEER ELKAAR KENNEN Een ontmoetingsmoment geeft tuinzoekers een kijk op je tuin en je tuinplannen. De vragen en gesprekken helpen je bij het vormgeven van een definitief deeltuinplan en leveren nieuwe originele ideeën op. Laat tuinzoekers dus mee dromen en plannen. Het geeft je ook een eerste aanwijzing of de samenwerking vlot zal verlopen. KIES VOOR EEN PROEFPERIODE Een deeltuinier in het vizier? Spreek een proefperiode af waarin de deeltuinzoeker een stukje van je tuin overneemt waarna jullie de samenwerking kunnen evalueren. IK IS MEER DAN IKZELF Maak concrete afspraken over het meebrengen van familie, vrienden, kinderen, honden, … naar de deeltuin.  Zijn honden of andere dieren toegelaten? Indien ja, waar en wanneer?  Mogen vrienden, familie of kinderen een kijkje komen nemen? Welke toegang gebruiken zij het best? Mogen zij het tuinhuis betreden?  Wanneer heb je liever geen tuinbezoek? B.v. tijdens het middagdutje, voor of na een bepaald tijdstip?  Sta je open voor andere activiteiten dan tuinieren in de deeltuin: tuindemo’s, deelinitiatieven, kookworkshops, rondleiding,…? Wanneer wel, op welke momenten liever niet? Hoe beter je elkaar leert kennen, hoe beter je het een en ander op elkaar kunt afstemmen en hoe vlotter de samenwerking verloopt. Maak regelmatig de balans op: is het een echte win-winsituatie?

WIN-WINSITUATIE Agnes deelt haar tuin al tweeënhalf jaar met mensen uit de stad. Zij laten hun geiten Jetje en Beertje bij haar grazen. Het koppel is vaak in de tuin van Agnes te vinden. Ze snoeiden al bomen, knapten het duivenhok op en spitten de tuin om. "Dat deden ze omdat ze het leuk vonden", zegt Agnes. "Ze hoeven het niet te doen, want doordat de geiten bij ons in de tuin staan, hoeven we het gras niet meer te maaien. Het is een win-winsituatie.” “Mijn partner en ik zijn heel blij met de hulp. Aangezien we een drukke baan hebben, schiet het tuinonderhoud er soms bij in.” Agnes deelt haar tuin graag, vooral als beide partijen er iets aan hebben. "Van de week klopte er een man aan die vroeg of hij de magnolia mocht snoeien. Hij wilde de takken meenemen zodat hij daar stekjes van kon trekken. Wel honderd keer zei hij: op die manier hebben we er allebei wat aan. En inderdaad.” Uit: Trouw


11

DIVERSITEIT MAAKT RIJK! Diversiteit in de natuur is een rijkdom. Ook in de samenleving en in een deeltuinproject is diversiteit een rijkdom. Jongeren en ouderen, mensen met een beperking of van een andere etnisch-culturele achtergrond,… Heel wat personen met een andere etnisch-culturele achtergrond hebben ervaring met groenten kweken. In een deeltuinproject wisselen mensen al doende informatie uit over hun tradities en gebruiken rond moestuinieren en voeding. Op die manier draagt de deeltuin bij tot een spontaner sociaal contact met andere bevolkingsgroepen in je buurt. Inspiratie om diversiteit kansen te geven:  Meld op het OCMW, op de integratiedienst van je gemeente,… dat je je tuin wilt delen. Zij kunnen je bijstaan of tips geven bij eventuele taalhandicaps.  Informeer organisaties zoals Groene Zorg, Woonzorgcentra, gehandicapteninstellingen, Welzijnsschakels,… Zij zoeken zinvolle activiteiten voor hun cliënten/bewoners.  Denk na over de toegankelijkheid van je tuin: brede paadjes voor een rolstoel, een trapje wegwerken, …  Overweeg een vierkante metertuin op hoogte. Ook ouderen of rusthuisresidenten hebben misschien interesse voor zo’n klein en aangepast stukje tuin, willen helpen bij het bouwen van een bijenhotel,...

DEELTUIN MET EEN HART Mia, een gescheiden moeder uit Alken, bewerkt al jaren de tuin van de 87-jarige Zuster Helena. ”Hiermee houd ik Zuster Helena gezelschap en houd ik haar hof proper. Ik kweek onder meer prei, kolen, sla, boontjes, spruitjes, patatten,… Ik kook voor de zuster en daarna eten we samen. Als de oogst teveel wordt, verwerken we die voor de diepvries. Zuster Helena is blij dat de tuin niet verwildert. Ik mag haar tuingereedschap gebruiken. Voor ons beiden heeft het delen van de tuin alleen maar voordelen. Ik geniet er erg van.”

12


DE TUIN GEDEELDE TUINOPPERVLAKTE EN DE LIGGING VAN DE DEELTUIN Maak een schets van het grondplan en duid de volgende zaken aan: Myriam Verhaegen

TUINOPPERVLAKTE  De totale tuinoppervlakte  De privéoppervlakte van de tuinaanbieder  De gedeelde oppervlakte met de tuinzoeker  De samen te benutten oppervlakte ORIËNTERING  Waar komt de zon op?  Waar staat de middagzon?  Welke plekken liggen voornamelijk in de schaduw? INFRASTRUCTUUR  Schuurtje of tuinhuis  Doorgang of aangelegd pad  Serre  Composthoop  Zitplaats of plekje om even uit te blazen  … BOMEN EN GROTERE HEESTERS Aanwezige bomen en grotere heesters kunnen zowel nuttig zijn als een bron van overlast. Denk aan mogelijke schaduw, aan het onttrekken van voeding aan de omliggende bodem en aan bladerafval. Afhankelijk van de grootte en de dichtheid kan dit groen een aantrekkelijke plek zijn voor nesten van kleinere of grotere vogels. Kan je deeltuinpartner hiermee leven? Bedenk hoe eventuele overlast kan vermeden worden.

DE DWARSTUIN VAN RIA Ria woont in een rijwoning. Achter elke woonst ligt een langgerekte tuin tot tegen de achterliggende weide. Op een dag besloten Ria en haar buren hun privétuinen halverwege dwars door te snijden en achteraan een gemeenschappelijke tuin te maken. Het paadje langs de scheidingslijn met de weide zorgt voor een vlotte toegang. Zo kon buurman Jef op een groter stuk groenten kweken. Buurman Gust is ook tevreden want door zijn drukke privépraktijk en een echtgenote met reuma, verwilderde zijn tuin geleidelijk tot ergernis van de buren. De andere buren met groene vingers springen nu samen bij. En Ria, die ontfermt zich over de bloementuin. Gaat er een deeltuinier op vakantie, dan neemt iemand anders het gieten, oogsten,... tijdelijk van hen over.


13

AFBAKENING VAN DE VERSCHILLENDE TUINDELEN

Velt

Bij het afbakenen van de verschillende tuindelen moet je ruimer denken dan de moestuin en bloementuin alleen. Ook de compostplek, het tuinhuis, het grasveld, een hekwerk en groenafbakeningen, een serre en zelfs een speelhoek en kippenren horen erbij. VOEDSELVEILIGHEID De website www.gezondineigengrond.be adviseert om minstens 50 centimeter tussen moestuin en tuinhuis te laten. Het regenwater dat over de buitenmuren en geverfde ramen naar beneden stroomt, kan de grond immers vervuilen. Laat ook minstens 50 centimeter afstand tussen je moestuin en alle soorten chemisch behandeld hout zoals treinbielzen en chemisch behandelde palen. Deze kunnen eveneens vervuilende stoffen afgeven in de bodem. SCHEIDEN OF VERBINDEN? Groeiend groen als afbakening heeft voor- en nadelen. Het bezorgt je werk tussendoor, maar oogt mooi als het goed onderhouden wordt. Welke afbakening je ook verkiest, maak vooraf afspraken over de verdeling van kosten. Er    

zijn verschillende methoden om delen af te bakenen: Een simpele koord Gevlochten haagjes van snoeihout Paadjes Een wilde, gemengde heg. Deze vraagt minder onderhoud dan een strak geschoren haag en levert bovendien minder snoeiafval op.  Een scheiding met bessenstruiken. Deze gewassen hebben lange wortels, dus plant ze ver genoeg van je moestuin.

Velt

SPEELRUIMTE VOOR KINDEREN Een eigen moestuintje voor kinderen is heerlijk. Maar ook ruimte om te ravotten, toegang tot de kippenren, een snoephaag met bessenstruiken, groen om zich in te verstoppen, lage bomen waarin kinderen kunnen klimmen, een picknickhoek, … Houd rekening met de ligging van de speelruimte ten opzichte van de deeltuin en voorkom op die manier conflicten met bijvoorbeeld overvliegende ballen.

Afhankelijk van ieders streefdoel kom je tot een originele deeltuin op maat van de deeltuinpartners, b.v. een formule waarbij deeltuiniers samen tuinieren op een gezamenlijk stuk en daarnaast ook elk een eigen stuk bewerken.

14


EEN GRONDANALYSE Een grondanalyse geeft tuinaanbieders en tuinzoekers een idee over de gezondheid van de tuinaarde. INFO & AANVRAAGFORMULIER In haar campagne ‘Gezond uit eigen grond’ stelt de overheid dat gezonde voeding begint bij een gezonde bodem. Ontdek hoe je een bodemstaal moet nemen op www.gezonduiteigengrond.be. Je kunt er ook een aanvraagformulier voor bodemanalyse downloaden. Ook op de website van de Bodemkundige dienst van België, www.bdb.be, vind je meer info. Leden van Velt en van Test-aankoop krijgen korting op een grondanalyse. KOSTEN  Een grondanalyse is niet gratis. Een staal in een labo laten onderzoeken kost € 40 tot 75, maar je kunt ook zelf een analyse doen met behulp van een grondanalysekit te koop in tuincentra. De zuurtegraad van de bodem kun je meten met een pH-meter.  Eventuele bodemverbeteraars zoals compost, mulch, bemesting, kalk,… kosten ook geld.  Werk samen om kosten te delen. Bijvoorbeeld met tuiniers uit volkstuinen, samentuinen en buurtmoestuinen. Vraag aan de groendienst of de milieuambtenaar van je gemeente om het initiatief te nemen. VRAAG ADVIES Praat met een ervaren tuinier of een deskundige in een tuincentrum.  Is de grondsoort geschikt om te (moes)tuinieren? Elke plant en bloemensoort heeft zijn eigen noden. Grond die voor de ene ideaal is, kan minder geschikt zijn voor de andere.  Zijn alle plekken in je tuin even geschikt en vruchtbaar? Is er twijfel over bodemverontreiniging, bij voorbeeld op een vroegere stookplaats?

TEELTMETHODEN Deeltuinieren is een unieke kans om elkaars kijk op de dingen te ontdekken en om van elkaar te leren. De slaagkansen van je project zijn sterk afhankelijk van de aanwezige kennis over tuinieren. Zo zullen wisselteelt en combinatieteelt niet alleen de inrichting van de tuin, maar ook je kansen op succes beïnvloeden. LEREN ECOLOGISCH TUINIEREN KVLV komt op voor een duurzamere samenleving en roept deeltuiniers op om ecologisch te tuinieren. Op www.velt.be ontdek je praktische informatie en tips over hoe je dit aanpakt en vind je een activiteitenkalender met interessante VELT-vormingen en workshops. Je kunt ook contact opnemen met de VELT-afdeling in je buurt voor advies. VELT lanceerde onlangs ook het handboek ‘Ecologisch tuinieren’. Het is een naslagwerk waarin je alle principes en technieken die momenteel in de ecologische teelt bekend zijn, kunt terugvinden. Daarnaast is het een praktische en overzichtelijke handleiding voor de amateurtuinier met wetenschappelijke inzichten over bodemleven, bodemzorg, bemesting en gewasbescherming.


15

KEUZES MAKEN Een gesprek over teeltmethoden is noodzakelijk aangezien ze verbonden zijn met de visie op duurzame ontwikkeling. Weet je hier zelf te weinig over? De boer of tuinder in je buurt is vast bereid zijn kennis hierover met jou te delen. Bezoek samen een tuin in je buurt, kom meer te weten over teeltmethoden en profiteer van het tuininzicht van een ervaringsdeskundige. Ook Landelijke Gilden heeft een uitgebreide tuinwerking en geeft interessante tips op hun website www.landelijkegilden.be. Weet dat je het meeste leert door te doen en dat is en blijft een werk van vallen en opstaan, ook voor de tuinman of -vrouw met ervaring!

ZOEK HET NIET TÉ VER 

Grenst jouw tuin aan die van de buren? Denk erover na om de haag of schutting tussen jullie tuinen geheel of gedeeltelijk weg te halen om er een deeltuin van te maken. Ben je een starter? Kies in het begin slechts voor enkele teelten. Als blijkt dat je die eerste teelten onder de knie hebt, kun je andere teelten uitproberen. Een deeltuinpartner met kennis over tuinieren vergroot de slaagkansen van je deeltuin. Denk niet alleen aan actieve tuiniers. Ook een bewoner uit het nabije rusthuis met jarenlange ervaring kan een waardevolle tuingezel worden!

 

ZO GROEIDE HUN DEELTUIN Oorspronkelijk hadden de bewoners van deze rijhuizen elk een aparte tuin vol gras, onbewerkt, met achteraan een kippenhok. Smalle stroken tot honderd meter lang. Een paadje, haag of afspanning in draad, scheidde de vijf tuinen. Na het intrekken van nieuwe buren in pand C vijftien jaar geleden, onderging de tuin een metamorfose. De scheidingen werden verwijderd en het oude kippenhok van A werd afgebroken terwijl in tuin C er een nieuwe bijkwam. De grond van eigenaar A werd van dan af bewerkt door eigenaar B. Toen in 2013 woning E van eigenaar veranderde en een kantoorfunctie kreeg, verdween ook de haag tussen D en E. Eigenaar D kreeg toestemming om de tuin van E te gebruiken. Nu beplant iedere tuinaanbieder zijn tuin naar eigen keuze waardoor de grote grasvlakte verdween en de tuin een miniparkje werd. Vandaag spelen de kinderen samen in de tuinen ABCD, maait iedere eigenaar zijn eigen gras, en gaan de keukenresten naar de twee kippenrennen. Tuinmateriaal zoals hakselaar, hegschaar en kruiwagens worden gedeeld. Bij nieuwe aankopen worden afspraken gemaakt over de verdeling van de kosten.

A

16

B

C


E D

WATER WATERBRON Een vlot bereikbare waterbron is noodzakelijk. Mogelijkheden:  Een regenwaterput of regenwaterton(nen)  Een grondwaterput  Leidingwater, als het niet anders kan  Tuinslang: aankopen, lenen, delen? VERBRUIK Is het waterverbruik groot, tref dan een regeling over een vergoeding of een tegenprestatie zoals hulp bij andermans tuinwerk, een deel van de tuinoogst, de tuin verzorgen tijdens afwezigheid, … Kaart dit thema zeker aan bij het opmaken van een afsprakennota.

Regenwatertonnen

AFVAL WORDT GRONDSTOF Tuinieren brengt heel wat afval mee. HERGEBRUIK Hergebruik zoveel mogelijk groenafval.  Met snoeihout maak je een vlechtwerk of takkenril als afscheiding of als windschutting.  Op een hoop gestapeld maak je een prima schuilplaats voor kleine vogels zoals de heggenmus en het winterkoninkje en een plaats waar egels kunnen overwinteren. Vlaco, snipperpad met vlechtboord  Een takkenmuur geeft steun aan allerlei klimplanten.  Gehakseld snoeihout gebruik je als bodembedekker en bekleding van tuinpaden.

WAT MET ANDER AFVAL?  Een gemeenschappelijk kippenhok voor jou en je buur is een goede oplossing voor etensresten en sommige groenresten. Het is ook een test in ‘tuindelen’.  Vlaco vzw zet zich in voor de kwaliteitsvolle biologische verwerking van organisch-biologisch afval. Voor Vlaco-brochures over composteren en andere: zie hoofdstuk ‘Nuttige adressen voor deeltuiniers’ p. 36.

Vlaco, demo composteren


17

MATERIAAL Als beginnende tuinier kijk je misschien op tegen het vele tuingereedschap dat je zult nodig hebben, maar aankopen hoeft vaak niet. Zoals je een tuin deelt, kun je ook materiaal delen. Zeker duurder en/of niet vaak gebruikt gereedschap komt hiervoor in aanmerking. Overleg met de tuinaanbieder wat je zeker zelf moet aanschaffen (snoeischaar, riek, spade,…), en welk materiaal je van hem mag lenen.

DUURZAME OPLOSSING VOOR TUINGEREEDSCHAP Sarah Lazarovic ontwierp een piramide die de hiërarchie in duurzame consumptie illustreert. Gebruiken wat we al hebben, is de meest duurzame reflex. De top, nieuwe aankoop, is de minst duurzame manier van consumeren.

WERKMATERIAAL BEHEREN 

Probeer werkmateriaal dat je maar af en toe nodig hebt, te delen: een elektrische hegschaar, graskantmaaier, grasmaaimachine,...



Ook vaker gebruikt materiaal zoals een tuinslang, waterton, kruiwagen, tuinwerktafel, rekken, tuintunnel,… zou je kunnen delen.



Bekijk of je kosten voor aankoop en onderhoud kunt delen en maak een kostenverdeling op. Een gezamenlijke schrift waarin wordt genoteerd wie wat betaalde, kan helpen bij het zoeken naar een billijke verdeling.



Noteer bij gezamenlijke aankopen ook wie de rekening, de handleiding en eventueel garantiebewijs, bewaart of bewaar ze op een plek die toegankelijk is voor elke deeltuinier, bijvoorbeeld in het tuinhuis.



Met een proeftermijn voor het delen van werkmateriaal kun je uittesten welke formule voor jullie het beste werkt. Evalueer na deze termijn met alle deeltuiniers samen of het nodig is om materiaal apart of gezamenlijk aan te kopen.



Kom duidelijk overeen hoe en wie het materiaal beheert, hoe het moet onderhouden en opgeborgen worden. Noteer desnoods ook in de kostenverdeling welke onderhoudskosten gebeurden.

Het document ‘DeeltuinKOSTEN’ p. 42 is een handig hulpmiddel om deze gegevens bij te houden.

18


GEBRUIK VAN TUINHUIS DEEL WERKMATERIAAL Wie in andermans tuin wil tuinieren, staat telkens weer voor een kleine verhuis: je kruiwagen, spade, hark, snoeigerief, laarzen, overall, ... Je kunt er zo tegenop kijken dat je enthousiasme al snel verdwijnt. Een kant– en klare oplossing vanaf de eerste dag is geen must, maar het is wel fijn om je werkmateriaal ter plaatse veilig te kunnen opbergen. Bedenk al doende samen creatieve ideeën. Maak afspraken over de verdeling van de beschikbare ruimte, over de toegang tot het tuinhuis (sleutel, wanneer,...) en over ieders verantwoordelijkheid voor orde en opruimen. Laat je inspireren door originele opbergsystemen in de tuin, bij voorbeeld vervaardigd met recyclagemateriaal die je kunt vinden op www.pinterest.com (eerst een eigen account aanmaken).

INFO DELEN IN TUINHUIS  Een zaaikalender, het teeltplan van je deeltuin, een schema van combinatieteelten, de afvalkalender met interessante data en adressen van je gemeente, … Ze komen van pas als je aan het werk bent! Meer info: zie p. 34. 

Een krijtbord werkt praktisch om boodschappen en vragen aan andere deeltuiniers te noteren. Denk bijvoorbeeld aan de vraag om je sla te gieten bij je afwezigheid, of om te melden dat je op perceel X wortelen hebt ingezaaid, of dat je morgen van plan bent een stukje te sproeien tegen… Natuurlijk is zo’n bord ook een praktische geheugensteun.



Een ‘deeltuinschrift’ (of agenda of ringkaft) om deeltuinkosten een taakverdeling, de namen van je zaadgoed, de zaaidatum van je erwtjes, … te noteren. Het is een hulp om afspraken achteraf te evalueren, om kosten te verdelen en om planten- en zaadvariëteiten voor een volgend tuinjaar te kiezen.



Zorg dat een (geplastificeerde) lijst met telefoonnummers voor noodgevallen goed zichtbaar ophangt. Je vindt een model hiervan in deze brochure op p. 22.

Zaaikalender Velt

Krijtbord

PERSOONLIJK COMFORT WC-gebruik, een plekje om je handen te wassen, een hoekje waar je je tuinplunje kunt uittrekken en je laarzen kunt achterlaten, een plek om je auto te parkeren, … Het is geen must, maar het gaat om het gebruikscomfort voor de deeltuiniers. De privétuin die dit comfort kan aanreiken, wordt een stukje aantrekkelijker voor samenwerking.


19

PLANT- EN ZAAIGOED Al eens gedacht aan het samen aankopen van zaden? Een ruilen/of weggeefbeurs van zaadgoed en plantjes brengt niet alleen goedkoop planten zaadgoed in je bereik maar ook veel kennis en tuiniersenthousiasme. Organiseer deze beurs bij voorbeeld in je deeltuin, samen met KVLV en andere verenigingen. Sommige bibliotheken zijn ook ‘zadenbibliotheek’. Hier kun je zaden afleveren die je zelf hebt geoogst en gesorteerd. De plaatselijke verantwoordelijke zorgt dat deze zaden worden verpakt in kleine zakjes en voorzien van nuttige informatie over de betreffende bloemen en planten. Bezoekers kunnen zadenzakjes gratis of tegen een kleine vergoeding meenemen. Op de website MijnTuin.org vind je alle bibliotheken in Vlaanderen en Nederland die meewerken aan het project. Werk samen met de KVLV-groep je dorp om zaden te verzamelen en om samen te ijveren voor een zadenbib in jullie bibliotheek. Richt je tot jullie milieudienst om dit initiatief te verruimen tot de hele gemeente.

VEILIGHEID VERZEKERING Een steekwonde in je voet door een riek op de grond of struikelen over een rondslingerend voorwerp, … Een ongeluk is vlug gebeurd. Je gezinspolis dekt wellicht lichamelijke schade. Maar wat als je de elektrische hegschaar van je buurman om zeep helpt, met je kruiwagen een kras maakt op de auto van een andere deeltuinpartner, je hond een spelend kind bijt, de geitjes van de tuinaanbieder het resultaat vertrappelen van een half jaar tuinieren van de deeltuinier, je onwetend een giftig onkruidverdelgingsmiddel sproeide op je glunderende kolen? Praat daarom met je verzekeraar over de dekking van dit soort ongevallen. Speel open kaart onder deeltuiniers over jullie verzekeringen. Velt

EEN EHBO-KISTJE Zorg voor een goed herkenbare EHBO-kist. Vraag desnoods advies aan je apotheker over de inhoud van deze verbanddoos. Controleer regelmatig de inhoud en vul zo nodig aan. Zet dit kistje op een geschikte en bereikbare plek voor iedere deeltuinier en informeer hen hierover. Vraag aan alle deeltuiniers of er iemand allergisch reageert op bepaalde planten, kruiden, insectenbeten en spreek af hoe ingrijpen ingeval van nood.

20


LIJST MET TELEFOON- EN NOODNUMMERS Stel deze lijst samen met alle deeltuiniers en hang ze uit op een voor iedere tuinier zichtbare plaats. Telefoonnummers van:  Alle deeltuiniers  Partner of gezinsleden  Huisarts  Brandweer en ambulancedienst: 112  Politie: 101  Antigifcentrum: 070/245 245 Een model ‘contactenlijst’ vind je op p 41.

BETREDEN OP EIGEN RISICO Een bordje met vermelding ‘De tuinaanbieder is niet verantwoordelijk voor gebeurlijke ongevallen’ wordt vaak gebruikt om zich geheel of gedeeltelijk te bevrijden van zijn verantwoordelijkheid. Maar lukt dat zo? We lieten het uitzoeken door een jurist: Juridisch is dit inhoudelijk correct. Essentieel is echter of de ‘derde partij’ tot wie het beding gericht is, ertoe gebonden is. Hiervoor moet worden nagegaan of deze derde het beding ook aanvaard heeft. Met andere woorden, heeft deze derde hiervan kennis genomen of kunnen nemen? Dit kan wanneer het bericht werd aangebracht op een duidelijke plaats en opgesteld is in bewoordingen die voor de betrokkene begrijpelijk en leesbaar zijn. De aanvaarding van het beding kan uitdrukkelijk of stilzwijgend. Dit wil zeggen dat gelet op de concrete omstandigheden, het stilzwijgen niet anders dan als de toestemming kan uitgelegd worden. Het merendeel van de rechtspraak acht het louter betreden van een terrein als onvoldoende om van een aanvaarding te kunnen spreken. Enkel na het meerdere keren betreden van een terrein met dergelijk bord tijdens een bepaalde periode kan een stilzwijgende toestemming afgeleid worden. Kortom, bovenstaande waarschuwing is niet sluitend voor de tuinaanbieder. Een tuinaanbieder en deeltuiniers die zich echt willen indekken, sluiten vooraf een contract met daarin een regeling omtrent de aansprakelijkheid.

OVEREENKOMST Een model van overeenkomst vind je op p. 45.

DUUR VAN DE SAMENWERKING 

Werk met tuinjaren Een tuinjaar start met het opmaken van een teeltplan in + januari en loopt af na het winterklaar maken van de tuin in oktober/november.



Spreek een proefperiode af Het is nuttig een proefperiode, bijvoorbeeld een jaar, in te lassen. Je geeft jezelf uitdrukkelijk de kans om in deze samenwerking te experimenteren. De betrokken deeltuinpartners zullen zo bewuster zoeken naar verbeterpunten. Bovendien laat een proefperiode toe op een vooraf overeengekomen moment een streep te trekken onder de samenwerking als deze niet lukt. Spreek af wanneer de proefperiode ingaat en wanneer ze afloopt. Een werkzame afspraak is een periode van een tuinjaar.


21

DEELTUINTOEGANG Maak de regeling over de deeltuintoegang niet nodeloos complex. Hiervoor is vertrouwen in elkaars goede bedoelingen essentieel. Na een maand deeltuinproefdraaien kun je al vaststellen of je afspraken over de toegang moet bijsturen.

AFSPRAKEN OVER PRIVACY Laat je inspireren door de aandachtspunten in deel 2, ‘Duidelijke afspraken maken’.

Marijke Helsen

FINANCIËLE AFSPRAKEN Als tuinaanbieder toon je groot vertrouwen door je privétuin te delen met anderen. Een waarborg vragen kan je een veiliger gevoel geven en een stimulans zijn om de tuin te delen. Je kunt zelfs gebruik maken van een geblokkeerde rekening zoals bij een huurwaarborg. WAARBORG Neem de waarborg op in je afsprakennota of contract:  Hoeveel bedraagt de waarborg? 

Op welke rekening wordt de waarborg gestort: een rekening op naam van de tuinaanbieder of op een gezamenlijke rekening van de deeltuin?



Wanneer wordt deze terugbetaald?



Kan de waarborg ook in een andere vorm dan geld? Bijvoorbeeld door aangekocht tuingereedschap af te staan aan de tuinaanbieder?



Tref een regeling over hoe deeltuiniers bijdragen in onkosten voor waterverbruik, afvalverwerking, gebruik tuinhuis, …



Is de balans van geven en krijgen in evenwicht? Wie verwacht een tegenprestatie? Welke vorm kan die aannemen? Bij voorbeeld door groenten te verwerken tot soep of confituur te maken of tuinonderhoud over te nemen voor de tuinaanbieder.

Marijke Helsen

AFSPRAKEN OP PAPIER Gemaakte afspraken op papier zetten of een contract opstellen is geen verplichting, maar het is zeker nuttig als geheugensteun. Bovendien ontdek je bij het verwoorden en neerschrijven van de afspraken vlugger onduidelijkheden die nog vragen om opheldering. Voor een regeling over aansprakelijkheid is een onderling contract wel noodzakelijk. Dateer en onderteken de afsprakennota met alle deeltuiniers. Ze krijgt dan een officiëler karakter. Elke deeltuinier krijgt een exemplaar van dit document. Deze overeenkomst kun je na een jaarlijks evaluatiemoment aanpassen indien gewenst. Bij ‘samentuinen’ stelde Velt voorbeelden op van beheersovereenkomsten. Je kunt ze inkijken op www.samentuinen.org/downloads.

22


DEEL III: AAN DE SLAG Je hebt beslist dat je gaat deeltuinieren als tuinaanbieder of tuinzoeker. KVLV heet je alvast welkom in de club van deeltuiniers en nodigt je uit om je te registreren als deeltuinier op www.kvlv.be/deeltuin.

DIGITALE DEELTUINKAART KVLV zal een digitale deeltuinkaart van Vlaanderen aanmaken op www.kvlv.be/deeltuin met de gegevens van de deeltuinaanbieders. Tuinzoekers kunnen hier een deeltuin in hun buurt vinden. Ben je een geregistreerde tuinaanbieder? Denk eraan eventuele wijzigingen (adres, telefoon, emailadres, …) snel door te geven zodat we ze op de deeltuinkaart kunnen aanpassen. Mail de correcties naar Sofie Verbeeck: [email protected] .

JE EERSTE KANDIDAAT-DEELTUINIER IS AANGEMELD! Spannend! Wacht niet te lang om een tuinrondleiding te geven. Wijs elkaar op de hulp van deze brochure. Je kunt ze gratis downloaden op www.kvlv.be/deeltuin of bestellen via e-mail naar [email protected] . Je betaalt hiervoor enkel de verzendingskosten. Spreek bijvoorbeeld af dat jullie de brochure eerst doornemen en daarna opnieuw samenkomen. Een verslagje van jullie gesprek helpt je om de juiste inhoud van de volgende ontmoeting te bepalen.

VOORBEELD

ste

1

Deeltuin-ontmoeting: ……………………………………………………….…………..(datum) met:

P1: naam: ……………………………………………………Tel: ………………………..…...........Email: …………………………………….……………………… P2: naam: ……………………………………………………Tel: …………………..……….…….….Email: …………………………………….…………………..… P3: naam: ……………………………………………………Tel: …………………………..…….…..Email……………………………………….………………….…

Verwachtingen P1

Verwachtingen P2

Verwachtingen P3

Mijn inbreng

Punten van overeenkomst: … Vragen: … Volgende keer te bespreken: …


23

DE DEELTUIN GAAT VAN START! Geef KVLV zeker een seintje als je echt van start gaat. Bijvoorbeeld als jullie tuinplan klaar is of als jullie samen de eerste spaden steken, de eerste aardappelen planten, de eerste wortelen zaaien, … Het idee om een privétuin te delen is nieuw. We hopen dat dit experiment bijdraagt tot een duurzamere samenleving. Daarom wil KVLV graag leren van jouw aanpak en bevindingen bij het starten met een deeltuin. Zo inspireer je ook andere deeltuiniers. Stuur ons zeker jouw suggesties en vragen. Ook foto’s (max. 3, met hoge resolutie) van deeltuiniers samen in actie, mag je ons doorsturen. Laat je suggesties achter op www.kvlv.be/deeltuin of stuur ze door naar Jenny Hocks, [email protected].

BLIJF OP DE HOOGTE KVLV zal ook regelmatige leuke tips en originele activiteiten rond deeltuinieren lanceren die deeltuiniers prikkelen tot delen en durven, experimenteren en leren van elkaar. Volg onze nieuwe ideeën rond het delen van een privétuin via het magazine Vrouwen met vaart of via www.kvlv.ons.be/deeltuin.

KVLV-CONTACTPERSOON Voor specifieke vragen of voorstellen betreffende dit experiment kun je terecht bij: Jenny Hocks stafmedewerker en coördinator van het project deeltuin [email protected] 016/24 20 11 www.kvlv.be/deeltuin

24


DEEL IV: SAMENWERKEN OM TE VERSTERKEN! Samenwerking is een middel om het idee ‘deeltuin’ te verspreiden en om jouw deeltuin bekend te maken. Je privétuin delen is ruimte delen, kennis en ervaring uitwisselen, anderen motiveren om milieuvriendelijke teelttechnieken te gebruiken en een stukje van je tijd besteden aan anderen. Dit is ecologisch, economisch en sociaal duurzaam.

INTERESSANTE SAMENWERKINGSPARTNERS ROND DEELTUINIEREN LOKALE KVLV-GROEP(EN) Zij bereiken veel vrouwen en kunnen je beste supporters zijn. Jouw deeltuin kan voor hen een verrassende plek zijn om samen iets te ondernemen. B.v. voedselresten leren verwerken, zaden- en/of plantenruilbeurs, gardengym om je rug te ontlasten, demo’s of lessen over moestuinieren, ... LANDELIJKE GILDEN EN VELT Zij hebben expertise in tuinieren en tuinwerking. GEMEENTELIJKE GROENINITIATIEVEN Zoals een samentuin, een buurtmoestuin, een volkstuin, kringloopinitiatieven, ... Je bereikt zeker tuinliefhebbers. Misschien kun je er een standje zetten met info over je deeltuin. Ook nuttig voor samenaankoop, b.v. compost en tuingrond, vierkante metertuinen, planten zaadgoed,... SCHOLEN EN KINDEROPVANGINITIATIEVEN Scholen zijn soms op zoek naar een schooltuin. Educatieve natuurprojecten brengen leven in je deeltuin. B.v. samen een insectenhotel bouwen, kinderen leren tuinieren, … EEN WOONZORGCENTRUM IN JE BUURT Een plek met een bankje in je deeltuin waar residenten uit het rusthuis op bepaalde uren terecht kunnen voor een groenpraatje of om tuiniersverhalen te vertellen aan schoolkinderen. Sommige rusthuisbewoners zullen bereid zijn een handje kunnen toe te steken bij b.v. het peulen van erwtjes, boontjes kuisen, zaden sorteren voor de zadenbib en zakjes vullen, … EEN VLUCHTELINGENOPVANGCENTRUM Recent ging KVLV samenwerken met verschillende asielcentra. Tuinieren bezorgt sommige asielbewoners een welkome afleiding. De asielbewoner kan op een rustige manier kennismaken met onze leefwijze. Meer info over lopende projecten en nieuwe mogelijkheden: Inge Rom, [email protected].

ZICHTBAAR IN SAMENWERKING Weet voor jezelf waarom jij wilt samenwerken en wees hierover open en eerlijk. Spreek met elke deeltuinpartner af hoe deze samenwerking zichtbaar wordt gemaakt. Bijvoorbeeld door naamvermelding, gebruik van logo, een foto of getuigenis opnemen, door een zichtbare taak op de opendeurdag,…


25

DEEL V: MAAK JE ZICHTBAAR PR-MATERIAAL KVLV stelt volgend materiaal ter beschikking als promotie voor deeltuinen:  Een logo voor alle publicaties over de deeltuin.  De flyer ‘Een deeltuin’ legt uit wat een deeltuin is. Wie interesse heeft om zijn privétuin te delen, kan de achterzijde invullen.  De flyer ‘Deel jij mijn tuin’ om deeltuinzoekers te vinden.  Een mooi ontwerp voor een uithangbord ‘Deeltuin’ om je deeltuin zichtbaar te maken.  Een affiche ‘ik deeltuin (h)ier!’ om je deeltuin zichtbaar te maken op plekken waar potentiële deeltuiniers voorbij komen.  Een brochure ‘Starten met een deeltuin’ voor wie aan de slag wil met/in een deeltuin. Je kunt al dit materiaal gratis downloaden op www.kvlv.be/deeltuin of bestellen bij KVLV, [email protected], 016/24 39 31.

ZORG VOOR EEN GOEDE COMMUNICATIE MET EN IN JE BUURT 

   

 



Overleg met het bestuur van lokale KVLV-groepen over de mogelijkheid om je deeltuinproject toe te lichten op een KVLV-activiteit of bespreek de mogelijkheid om een infostandje over je deeltuin te zetten op hun volgende deelevenement ‘ShareFair’ (mei 2016). Informeer je buren over je deeltuin. Verspreid een flyer over je deeltuin in je buurt of nodig buurtbewoners uit voor een rondleiding in je deeltuin. Zo kunnen zij kennismaken met je project en met de deeltuiniers. Maak een infostandje over je deeltuin dat je op tuinactiviteiten of op deelevenementen in je dorp of gemeente kunt opzetten. KVLV maakt een digitale kaart aan waarop deeltuiniers zich kunnen registreren. Zo kunnen geïnteresseerden in het delen van een privétuin gemakkelijk tuinaanbieders opsporen. Je vindt ze op www.kvlv.be/deeltuin. Verwijs ernaar in je flyer. Zoek je nog deeltuiniers voor je tuin, verspreid dan de flyer ‘Deel jij mijn tuin’. Het gemeentelijk infoblad is vast geïnteresseerd in een praatje over je plannen en je aanpak. Onze tuinen kunnen het klimaat redden, want 8% van de oppervlakte van Vlaanderen bestaat uit privétuinen (tegenover 11 % bos). Activiteiten in/van je deeltuin bekend maken? Ook al heeft jouw deeltuin er geen nood (meer) aan, reclame kan er wel voor zorgen dat andere tuinaanbieders het idee van een deeltuin leren kennen en misschien ook overwegen ermee van start te gaan.

VERSPREID AFFICHES EN FLYERS         26

Op de website van je KVLV-groep Op ShareFair-activiteiten Op de groendienst van je gemeente en in het composteerpark In tuincentrum, op de bloemenmarkt, op Open Tuinendagen,… In de zadenbibliotheek Aan de receptie van het rusthuis Op het onthaal van de buitenschoolse kinderopvang In de basisscholen in de buurt. Starten met een DEELTUIN

PERSONALISEER JE PROMOTIEMATERIAAL Vermeld zeker je contactgegevens op je promotiemateriaal zodat geïnteresseerden je kunnen bereiken. Vergeet de logo’s van partners waarmee je samenwerkt niet op te nemen.

Neem regelmatig foto’s van je tuin en de tuinomgeving, in verschillende seizoenen, zowel met als zonder mensen. Ze komen van pas als je promo- en persmateriaal moet maken.

Deze affiche kun je gratis downloaden op www.kvlv.be/pers. Je kunt de affiche personaliseren met informatie over je eigen deeltuininitiatief.


27

DEEL VI: REGELS EN REGLEMENTERING Actuele nieuwigheden in de wetgeving die voor de deeltuin van toepassing zijn, kun je lezen op www.kvlv.be/deeltuin.

OOGSTOVERSCHOTTEN VERKOOP VAN OOGSTOVERSCHOTTEN Wie moestuiniert, krijgt soms te maken met overschot als gevolg van een overvloedige oogst. Het is dan leuk om wat van je overschot weg te geven of te verwerken op een workshop met geïnteresseerden. Sommigen zien er een kans in om overschotten, al dan niet verwerkt, te vermarkten. Een kistje langs de weg met wat potjes confituur, bokalen zoetzure augurkjes, enkele doosjes frambozen, pompoenen,… In sommige regio’s is het een sport! Het leidt tot gezellige contacten want voorbijgangers kunnen er niet aan weerstaan en laten zich verleiden door de gezond ogende vruchten, de ambachtelijke bereiding en de lage prijs.

MAG IK MIJN OVERSCHOT VERKOPEN IN EEN KRAAMPJE LANGS DE WEG OF AAN EEN SCHOOL? Professionele voedselproducenten zijn onderworpen aan zeer specifieke regelgeving rond voedselveiligheid. Antwoord van Sofia Van Gerven, juridisch adviseur SBB: Aangezien voedselveiligheid en de verkoop van producten onderhevig zijn aan een zeer specifieke regelgeving, raden wij aan om hiervoor contact op te nemen met het FAVV. Belangrijk is in elk geval dat er vooraf met de contractspartij (school, instelling,…) goede afspraken worden gemaakt (bijvoorbeeld voor de kostenvergoeding enz.). Neem eventueel contact met het Steunpunt Hoeveproducten: [email protected] of www.steunpunthoeveproducten.be.

DE FISCUS Deeltuinieren om je inkomen wat op te krikken? Dat kan. Deeltuinieren valt onder de noemer ‘deeleconomie’. De grens tussen occasionele en regelmatige activiteit is flinterdun. Bovendien is producten verkopen in principe een commerciële activiteit. De verkoper moet zich inschrijven in de ‘Kruispuntbank voor ondernemingen’ en een statuut kiezen. Dergelijke betaalde activiteit is onderworpen aan belastingen en sociale zekerheidsbijdragen als je er meer dan € 1.423,90 bruto per jaar mee verdient. Minder dan 15.000 euro omzet per jaar? Dan ben je niet Btw-plichtig. De overheid kijkt erop toe dat alle inkomsten, ook deze uit occasionele of bescheiden activiteiten worden aangegeven. In het verwerven van inkomsten buiten je professionele activiteiten maakt de overheid onderscheid tussen diensten tegen verloning en het verhuren van je tuin en tuinmateriaal. Voor wie starten met deeltuinieren kan deze wetgeving een drempel lijken. Voor wie succes heeft met deeltuinieren komen al vlug vragen hierover naar boven. Vermits wetgeving kan veranderen, neem je best contact op met een boekhouder of fiscalist.

28


Advies van Sofia Van Gerven, juridisch adviseur SBB: Deeltuinieren is een activiteit die je een inkomen kan opleveren. Hoe dit inkomen fiscaal of sociaalrechtelijk wordt behandeld, is afhankelijk van de situatie waarin jij je bevindt. Op de website www.kvlv.be/deeltuin worden de meest voorkomende situaties opgesomd en worden de fiscale en sociaalrechtelijke principes kort toegelicht. In de toelichting kunnen natuurlijk onmogelijk alle situaties besproken worden. Ze kan dus evenmin beschouwd worden als een persoonlijk fiscaal advies. Om die redenen blijft het steeds aangewezen om je persoonlijke situatie te laten evalueren door een boekhouder-fiscaal adviseur.

VERGUNNINGEN Zolang je gewoon een moestuintje en/of siertuin bewerkt is er geen probleem. Maar door het succes van je deeltuin en nieuwe aanvragen om bij jou te deeltuinieren, duiken er nieuwe vragen op. Bij voorbeeld:  Bij gebrek aan een tuinhuis waar je bij regenweer even kunt schuilen of een tasje koffie drinken, overweeg je een tweedehandscaravan in een hoek te plaatsen.  Een grotere bergruimte voor tuingerief en materiaal is nodig. Het moment om een nieuw tuinhuis te zetten. Een klein lokaaltje met toilet zou ook handig zijn,… misschien een klein containerlokaal?  Is een wiglo in je tuin toegelaten? Dit is een hut gemaakt met wilgentenen, in de vorm van een iglo. Een mooi groen kunststukje in je tuin.  Een kleine serre voor de mama die met haar kindjes een vaste stek heeft gevonden in jouw deeltuin.  Een terrasje met klinkers zou toch wat properder zijn in de picknickhoek. En een afdakje (schuilhoek) voor als het plots regent!  Speeltoestellen, bomen aanplanten,…  Een groot uithangbord van je deeltuin langs de straat. Denk in deze gevallen niet alleen aan de financiële beslommeringen maar neem contact met de dienst ruimtelijke ordening of de stedenbouwkundige ambtenaar van jouw gemeente. Deze informeert je over alle wettelijke verplichtingen waaraan je moet voldoen.


29

DEEL VII: BEGRIPPEN MIJN NAAM IS… TUIN DEELTUIN Wie zijn/haar privétuin ter beschikking stelt aan een of meerdere geïnteresseerden om er tegen onderling afgesproken voorwaarden in te tuinieren, heeft een deeltuin. Zij/hij is deeltuinier en deeltuiniert samen met zijn deeltuinpartners. Ook een groep of instelling kan deeltuinier zijn. Wanneer iemand zijn/haar tuin deelt ten behoeve van buitenspeelruimte voor kinderen of voor een eigen rustplekje, spreken we ook van een deeltuin.

BUURTMOESTUIN Een tuin die op initiatief van een groep mensen van dezelfde buurt, op een hiervoor geschikt stuk braakliggende grond, sportterrein, park,… wordt ingericht met als doel ‘eigen voedselproductie’. Gemeenten bepalen criteria voor de toestemming om een buurtmoestuin in hun gemeente te organiseren. Onder meer ecologische criteria, sociale criteria en criteria met betrekking tot de omgeving.

DOETUIN Doetuinen vind je terug in Nederland en zijn moestuinen voor kinderen in de achtertuinen van oudere buurtbewoners voor wie een tuin onderhouden te veel werk is. In hun tuinen verbouwen kinderen een seizoen lang groenten en bloemen. Zo komen zij op een speelse manier in contact met de natuur, met ouderen in hun buurt én worden de tuinen bijgehouden! Doetuinen zijn dus goed voor de buurt! Er ontstaan nieuwe sociale verbindingen in de buurt die voortkomen uit het samen opdoen van ervaringen.

GENERATIETUIN Een generatietuin is een tuin waarin ouderen samen met kinderen uit de buurt tuinieren. Denk aan kinderen van scholen of van de buitenschoolse opvang. Samen telen zij groenten en fruit, zaaien kruiden en bloemen, oogsten en eten uit de tuin. Bij de generatietuin staat de beleving centraal: doen in plaats van luisteren. De ouderen kun je bereiken via de oudere leden van een KVLV-groep of een seniorenvereniging, maar ook samenwerking met een rust- en/of verzorgingstehuis heeft een meerwaarde, zowel voor de kinderen als voor de ouderen.

HERBRUIKBARE TUIN Elke tuin produceert jaarlijks ook een pak afval: gras, bladeren, snoeiafval, takken, niet bruikbare vruchten,… Met wat hulp van een tuinier kun je dit stuk natuur recycleren. Denk aan een bladkorf, gehakseld snoeiafval voor grondbescherming en –verbeteraar, takkenvlechtwerk voor het afbakenen van tuincompartimenten, een takkenwand. En ook kippen kunnen je tuinafvalberg doen slinken.

SAMENTUIN Definitie van VELT: In een samentuin tuinier je op een ecologische manier. ‘Samen’ staat voor samen doen, maar ook voor diversiteit: iedereen is welkom in een samentuin. Het gaat om tuinen die door een vereniging of de buurt zijn georganiseerd op een plek of ruimte die publieke eigendom is. In de meeste tuinen krijgt elke tuinier een eigen perceel en beheert hij samen met de groep enkele gemeenschappelijke plekken zoals paden, een tuinhuis en de beplanting rond de samentuin. Op andere plaatsen werkt iedereen samen op de volledige oppervlakte van de tuin. In een samentuin beslist en overlegt de groep tuiniers samen over het beheer van de tuin. 30


ZORGTUIN Een tuin gericht op een specifieke doelgroep, nl. zorgbehoevenden. Bij voorbeeld mensen met autisme, mensen met een beperking, … De zorgtuin biedt mogelijkheden tot tijdsbesteding met aandacht voor kansen tot ontwikkeling of tot ontdekking van eigen mogelijkheden, aan mensen met psychische, sociale en/of overgevoelige problematiek die een grotere behoefte kunnen hebben aan een prikkelarme locatie waar veiligheid en duidelijkheid geboden wordt.

AMBERTUIN In een ambertuin draait alles om minder afval, minder werk en meer natuur. De natuur doet er het zware werk. Vogels en nuttige insecten houden plaagsoorten onder de duim. Bovendien levert een Ambertuin een minimum aan groenafval op. Wat overblijft, wordt verwerkt tot compost, houtsnippers, een takkenwal of een mooie vlechtconstructie.

STADSLANDBOUW Dat groenten en fruit kweken ‘in’ is, ook in de stad, bewijzen de vele soorten tuintjes die overal opduiken: parktuinen, daktuinen, vensterbanktuin, schooltuinen, geveltuintjes, ... De nieuwe naam voor het fenomeen in steden is ‘stadslandbouw’. De term ‘stadsnabije landbouw’ wordt toegekend aan boeren die specifiek voor de stad produceren. Je kunt deze vergelijken met de zelfplukboerderijen in Vlaanderen of boerderijen met thuisverkoop.

VOLKSTUIN Volkstuintjes zijn lapjes grond, doorgaans aan de rand van de stad, die van bij het ontstaan ter beschikking gesteld werden door de overheid aan mensen zonder eigen tuin. De eerste volkstuin in Vlaanderen dateert reeds van 1861 in Gistel. Van bij de oorsprong was het voorzien in eigen gezond en goedkoop voedsel het eerste doel. Tot in de jaren '50 bleven de meeste volkstuinen echte moestuinen. Daarna kregen ook bloemen en sierheesters een plek in deze tuinen. Vandaag zorgen de groene lappendekentjes die vaak evolueerden tot echte volkstuinparken, niet alleen voor seizoensgebonden groenten, maar ook voor een praatje met de buurman tegen de achtergrond van de oprukkende stad.

WARME TUIN Naar analogie met hun schooltuintjes voor kinderen uit de lagere school, lanceerde Landelijke Gilden nu ook de ‘warme tuin’, voor buurtbewoners en bewoners van een zorgvoorziening. Buurtbewoners kunnen hier tuinieren samen met of in het gezelschap van de bewoners van de zorgvoorziening. Het sociale contact in een warme tuin is belangrijker dan de grootte van de oogst. Het is dus geen klassieke volkstuin.

ZELFOOGSTTUIN Een zelfplukboerderij of zelfoogsttuin is een tuinbouwbedrijf dat zijn productie geheel of gedeeltelijk afstemt op de vraag van de klant. Die klant kan er zelf mee de handen uit de mouwen steken en/of oogsten voor eigen gebruik. Hierover worden in het begin van het seizoen afspraken gemaakt.


31

TUINTAAL Tuiniers hebben een eigen vakjargon. Ben je op zoek naar meer kennis? Hieronder vind je alvast een aantal tips.

KENNIS: BESTE BESTRIJDINGSMIDDEL VOOR BEGINNEND MOESTUINIER Om ziektes en plagen te voorkomen of ze in te perken, hebben tuiniers verschillende wapens. Leer ze kennen. Ook bestrijdingsmiddelen werken meestal goed, maar ze zijn schadelijk voor het milieu en je gezondheid. Ga op zoek naar een cursus moestuinieren of spreek een tuinier met ervaring aan die wil meewerken in je deeltuin.

GEZOND UIT EIGEN GROND ‘Gezond uit eigen grond’ is een campagne van de Vlaamse overheid. Hierin geeft zij ideeën voor gezonde groenten en eieren uit eigen tuin. In dit kader stelt zij heel wat informatie en documentatie ter beschikking waaronder een Praktijkgids ‘Gezond uit eigen grond’. Meer info vind je op www.gezonduiteigengrond.be.

ENKELE TIPS UIT ‘GEZOND UIT EIGEN GROND’ 

Breng afwisseling in je moestuin Groenten van eenzelfde plantenfamilie zijn vatbaar voor dezelfde ziektes en plagen. Als je elk jaar op hetzelfde stukje grond dezelfde groenten plant, krijgen bodemschimmels vrij spel. Plant dus verschillende groentesoorten en wissel elk jaar af.



Plant of zaai goede combinaties Sommige planten hebben een positieve invloed op elkaar. Denk maar aan uien en wortelen: de uien houden de wortelvlieg op een afstand. Verschillende soorten planten trekken verschillende insecten aan of jagen ze net weg. Daardoor verkleint de kans op schade door één soort. Kropsla en wortelen gaan goed samen. Ook prei, aardbeien en radijsjes passen ernaast. Tomaat kan perfect naast prei, wortelen, aardbeien en veldsla, maar past minder goed bij kropsla. Aardappelen combineer je best met erwten, maïs, broccoli of spinazie. Plant ze zeker niet naast wortelen, tomaten, uien, prei of kolen. In een klein tuintje laat je aardappelen beter weg.

 Gebruik sterke rassen Sommige plantenrassen zijn sterker dan andere. Denk maar aan aardappelen: gele bintjes zijn heel gevoelig voor schimmels, terwijl sarpo mira goed bestand is tegen de aardappelplaag. Bij aardbeien zijn onder meer Florence en Korona sterke rassen. Plaats een fysieke barrière tussen je groenten en hun belagers. Een insectengaas over je groenten kan veel onheil voorkomen.  Gebruik liefst alternatieve bestrijdingsmethoden als je met slakken of bladluizen zit Aaltjes pakken een slakkenplaag efficiënt aan en zijn niet ongezond voor je moestuin. Op www.zonderisgezonder.be vind je nog meer gezonde alternatieven. Kies je toch voor pesticiden, denk er dan aan dat je enkele dagen tot weken moet wachten voor je je groenten weer mag eten. Ook na die pauze moet je de groenten nog goed wassen en schillen.

32


HULPBRONNEN Volgende instrumenten horen thuis in elk tuinhuis of op de keukentafel van elke tuinier. Plastificeer ze, want je neemt ze in je beginperiode dagelijks in de hand! Houd een kopie achter de hand om aantekeningen of wijzigingen op aan te brengen. EEN ZAAIKALENDER Voor elke groente is er een ideale periode van zaaien en planten, zowel in volle grond als in een kweekkas. Wie buiten die periode aan het werk gaat, loopt een groot risico dat de zaadjes of plantjes wegkwijnen omdat de grond en/of de omgeving te nat, te koud, te warm of te droog is. Een zaaikalender vermeldt de meest geschikte periode voor elke plant om te zaaien of te planten. Ook de periode van bloeien en van oogsten kun je erop aflezen. Je vindt zaaikalenders in boeken over moestuinieren, op het internet en uiteraard in tuincentra. De Velt-kalender voor moestuin, serre en fruittuin kun je downloaden op www.kvlv.be/deeltuin of op de website van Velt.

LIJST VAN COMBINATIETEELTEN Combinatieteelt wil zeggen dat je in je keuze van de plek waar je gaat zaaien of planten, rekening houdt met de versterkende eigenschappen die sommige groenten en planten op elkaar uitoefenen. Tegelijk zorgt de tuinier dat er geen plantencombinaties dicht bij elkaar worden geplant die elkaar schade kunnen toebrengen. De lijst combinatieteelten geeft je zicht op welke planten goede buren zijn en welke slechte buren. Je vindt deze lijst in tuinboeken, tuinsites op internet en op www.kvlv.be/deeltuin.

TEELTPLAN MET WISSELTEELT De tuinier die afwisseling in zijn tuin brengt doet dit meestal zeer gericht. Om te vermijden dat ziektes telkens weer bij dezelfde teelt optreden en de grond besmetten of uitputten, worden bij wisselteelt groenten uit een bepaalde groep opgevolgd door groenten uit een andere groep. Bij voorbeeld: tomaten zijn goede buren voor bieslook, uien, peterselie en asperges. Maar tomaten planten naast venkel, aardappelen of erwten, is om problemen vragen. Volgende groepen worden gehanteerd:  Nachtschade-achtigen (o.a. aardappelen, paprika’s, tomaten,...)  Vlinderbloemigen (o.a. erwten, bonen,...)  Kruisbloemigen (o.a. allerlei kolen, ook meiraapjes en radijsjes)  Overige zoals schermbloemigen (wortel, pastinaak) en komkommerachtigen (pompoenen en courgettes)  Bladgroenten kunnen overal tussen geplant worden Liefst vierjarige teeltafwisseling of meer. Dit betekent dat je in je plaatskeuze roteert tussen vier velden. Sommige tuiniers werken zelfs met negenjarige vruchtafwisseling, maar dat betekent dat je veel verschillende teelten hebt. Teeltwisseling vraagt natuurlijk dat je in een schriftje of op een poster in je tuinhuis notities bijhoudt. (zie illustratie )  Een tuinplan waarop je de verschillende percelen een nummer geeft.  De invulling van het plan in een welbepaalde periode, noemen we teeltplan. Hierop kun je aflezen op welk moment welke teelt op welk perceel staat. Bijvoorbeeld: 2014: perceel 1: wortelen / perceel 2: sla/perceel 3: aardappelen

Toepassing van zaaien plantschema volgens de zaaikalender van Velt. B.v. Bed D. Eerst in het seizoen radijsjes en rucola. Na de oogst hiervan, zet je op dat bed raap en rammenas en nog later op het seizoen veldsla en winterpostelein. Veel aandacht voor diversiteit, lokale en vergeten groenten.


33

ECOLOGISCH TUINIEREN Meer info vind je op www.velt.be.

IK WERK MET EEN… Verdiep je in het vakjargon van tuinieren via de website www.houtwal.be/vakjargon. Op www.tuin-gereedschap.nl vind je een online-catalogus van tuingereedschap die van elk gereedschap een foto met functiebeschrijving toont. Handig om je weg te vinden.

34


DEEL VIII: NUTTIGE ADRESSEN VOOR DEELTUINIERS TUINIEREN LANDELIJKE GILDEN Landelijke Gilden heeft een boontje voor mensen met een passie voor tuinieren. Hun programma heeft een aanbod rond tuinieren. Landelijke Gilden heeft jaren ervaring met schooltuintjes en organiseert jaarlijks tijdens het laatste weekend van juni het evenement ‘Open tuinen’. Ze houden ook voordrachten over de tuin en tuinreizen. Meer info: www.landelijkegilden.be

MIJNTUIN.ORG MijnTuin.org is een sociaal netwerk voor tuinliefhebbers in Vlaanderen en Nederland. Op deze website kun je planten, tuiniers, en foto’s uit tuinen terugvinden. Je vindt er ook een kalender met een overzicht van tuinevenementen en leesvoer over tuinieren. Meer info: www.MijnTuin.org

TUINHIER De vzw Tuinhier, voorheen ‘De Volkstuin’ genoemd, is een vrijwilligersvereniging die het amateurtuinieren in Vlaanderen organiseert. Wie een cursus wenst te organiseren of te volgen omtrent tuinieren, kan bij hen terecht. De vereniging staat in voor het beheer van volkstuinparken en stimuleert ook de aanleg van nieuwe volkstuinparken. In totaal bestaan er zo'n 100-tal volkstuinparken in Vlaanderen. Meer info: www.tuinhier.be

ECOLOGISCH TUINIEREN VELT Velt is een vereniging die zich actief inzet voor een ecologische leefomgeving binnen het brede kader van duurzame ontwikkeling. Om dat doel te bereiken komt Velt op voor biodiversiteit en voor een energie- en grondstoffenzuinig productie- en consumptiegedrag door individuen, bedrijven en overheden. Leden van Velt dragen daaraan bij door in hun eigen omgeving betekenis te geven aan ecologisch leven en tuinieren, en door samen te werken in publieke activiteiten. Velt is ook de promotor van de samentuin. Ter ondersteuning schreef Velt de brochure ‘Samentuinen. Sociaal en ecologisch tuinieren’. Deze is verkrijgbaar bij Velt. Het Velt-handboek ‘Ecologisch tuinieren’ telt 700 pagina’s en geeft je inzicht in het leven dat zich in je moestuin afspeelt. In de eerste acht hoofdstukken van dit boek leer je alles over de basisprincipes van ecologisch tuinieren. Talloze teelten, rassen en variëteiten komen ter sprake. Bestellen kun je via www.velt.be/publicaties of via de boekhandel.


35

KRINGLOOPTUINIEREN EN THUISCOMPOSTEREN Groenafval en gft-afval zijn waardevolle grondstoffen. Al dan niet gecombineerd met mest en energiegewassen worden deze grondstoffen biologisch behandeld via composteren of vergisten. Zo produceren zij compost, digestaat en dus bodemverbeteraars en organische meststoffen. Tuinresten en gft-afval zijn bouwstenen in de kringlooptuin. Vlaco vzw begeleidt gemeentes en intergemeentelijke afvalverenigingen bij de promotie van kringlooptechnieken, o.a. thuiscomposteren en voedselverlies bij hun burgers. Vlaco leidt kringloopcoaches op (voorheen ‘compostmeesters’ genoemd) die samen met hun kringloopteam mensen wil sensibiliseren.

PUBLICATIES VLACO Gratis te downloaden of te bestellen: www.vlaco.be/vlaco-vzw/publicaties Eén exemplaar van elke folder of brochure is gratis. Vanaf twee exemplaren per soort betaal je € 0,10 voor de folder en € 0,95 voor de brochure. 

Brochure ‘Thuiscomposteren in de kringlooptuin’ In deze brochure maak je kennis met composteerprincipes en welk systeem je het best gebruikt.



Brochure ‘Vlaco-compost brengt leven in uw tuin’ Deze brochure gaat over compostgebruik in de tuin van elke hobbytuinier. Het gebruik van compost past volledig in de trend naar meer milieuvriendelijke producten in de tuin. Je vindt er algemene informatie over compost in terug en het gebruik van compost wordt uitgelegd per tuinonderdeel, met concrete aanwijzingen. Achteraan vind je een overzichtelijke tabel met de gebruikshoeveelheden.



Folder ‘Thuiscomposteren in het compostvat’ Het compostvat is een systeem voor de kleine tuin. In enkele stappen, geïllustreerd met foto’s, kom je te weten hoe je een vat opstart, het composteringsproces opvolgt en compost oogst. Je krijgt ook een opsomming van wat je wel en niet kunt composteren (voor een deeltuin zal dit systeem al gauw te klein zijn).



Folder ‘Thuiscomposteren in compostbakken’ Een geschikt systeem voor de bezitter van een grote tuin. Kom in enkele stappen, geïllustreerd met foto’s, te weten hoe je een bak opstart, de bakken omzet en compost oogst. Je krijgt ook een opsomming van wat je wel en niet kunt composteren.



Folder ‘Compost brengt leven in uw kringlooptuin’ De drieluik folder toont je wat compost doet met de bodem, waarvoor je compost gebruikt en hoeveel je moet inzetten.

Meer info over Vlaco vzw: www.vlaco.be

GEMEENTELIJKE KRINGLOOPWERKING De deelnemers aan deeltuinen kunnen altijd bij de gemeentelijke kringloopwerking terecht voor advies over composteren en compostgebruik. De coördinator is meestal de milieu- of duurzaamheidsambtenaar van de gemeente. Indien er samenwerking is met een intercommunale/gemeente kan Vlaco een lesgever ter beschikking stellen voor een infosessie rond ‘Kringlooptechnieken toepassen in de tuin’.

36


ZADEN RUILEN Wie zelf zaden oogst en er over heeft, kan deze naar de zadenbib brengen. Hiermee help je de diversiteit aan planten in de tuin van de ontlener vergroten. Je vindt er zaden van eetbare planten, medicinale planten, sierplanten, bloemen... In de zadenbib is er geen uitleentermijn en er zijn geen boetes: de bib is voor 100% gebaseerd op onderling vertrouwen! Als tegenprestatie voor gratis zaden vraagt de zaadbibliotheek om zelf zaden te oogsten van enkele planten in jouw tuin en deze te schenken aan de bib. De zadenbib wordt mogelijk gemaakt door een groep vrijwilligers. Zij bekijken de zaden, verpakken deze, maken een etiket voor de zaadzakjes en beheren de catalogus.

ZO ONTLEEN JE ZADEN Op MijnTuin.org vind je een overzicht van alle deelnemende ZadenBibs. Hiervoor maak je een eigen account aan . Bezoek een ZadenBib in je buurt en breng je eigen tuin geoogste zaden naar de ZadenBib. Ook bij www.velt.be/zadenwerkgroep vind je veel zaden (waaronder meer dan 100 tomatenrassen) én kennis over zelf zaad winnen.

DUURZAME MATERIALEN EN TECHNIEKEN VOOR HUIS EN TUIN In de rubriek ‘Huis en tuin’ van de website ‘Bewust verbruiken’ vind je een overzicht van alle artikels rond huis en tuin. Hoe leg je een duurzame moestuin aan? Wat betekent samentuinen? Duurzame nieuwigheden zoals groendaken, groene gevels, duurzaam hekwerk voor tuinen,... Welke initiatieven bestaan er in binnen- en buitenland? Je kunt ook zelf een bijdrage schrijven in deze rubriek. Meer info: www.bewustverbruiken.be

ANDERE INITIATIEVEN VAN SAMEN TUINIEREN In elk van deze formules van samen tuinieren worden ruimte, kennis, contacten en begeestering gedeeld. SAMENTUINEN Een Samentuin is een tuin waarin mensen samen ecologisch tuinieren. Velt biedt advies en ondersteuning aan personen of besturen die een Samentuin willen oprichten of zich bij een bestaande tuin willen aansluiten. De website geeft ook een overzicht van alle samentuinen. Meer info: www.samentuinen.org TUINDELEN Tuindelen brengt mensen die een passie hebben voor het telen van voedsel bij elkaar. Het verbindt degenen die een tuin hebben om te delen met diegenen die graag tuinieren. Je hebt tuindelers die hun tuin openstellen, tuiniers die in iemands tuin aan de slag willen gaan en helpers. Meer info: www.tuindelen.be COMMUNITY SUPPORTED AGRICULTURE CSA staat voor Community Supported Agriculture. Landbouw gedragen door een gemeenschap. Als deelnemer neem je zelf verantwoordelijkheden op. Je kiest voor ecologische landbouw. Je betaalt niet zozeer voor landbouwproducten, maar draagt bij om de werkingskosten van het bedrijf en de loonkosten van de boer voor te schieten. Je deelt dus ook mee in het landbouwrisico. In ruil ontvang je doorheen het teeltseizoen een aandeel van de vruchten en heb je inspraak in het reilen en zeilen van het bedrijf. Bovendien is er ook de voldoening verbonden te zijn met je voeding, met de landbouw en met de boer zelf. Meer info: www.csa-netwerk.be


37

VERWERKING EN VERKOOP VAN GROENTEN EN FRUIT STEUNPUNT HOEVEPRODUCTEN Het Steunpunt begeleidt stap voor stap landen tuinbouwers in Vlaanderen bij de start of de uitbouw van hoeveverwerking en thuisverkoop op basis van hun expertise in voedselveiligheid. Het Steunpunt is een online kenniscentrum, geeft vormingen en werkt aan de belangenverdediging van alle Vlaamse thuisverkopers. Voor hulp bij het begrijpen van de huidige wetgeving inzake voedselveiligheid en voor informatie over de etiketten op je producten, kun je bij hen terecht. Meer info: [email protected]

38


BIJLAGEN 

Model Contactlijst deeltuin



Model Deeltuinkosten



Model Huurovereenkomst Deeltuin



Flyer: Een Deeltuin



Flyer: Deel jij mijn tuin?


39

MODEL CONTACTLIJST DEELTUIN 201. Eigenaar: ........................................................................................................................................................... Adres: ................................................................................................................................................................. Tel: . ............................................ Gsm: ..................................... E-mail: ............................................................ Deeltuinier: ........................................................................................................................................................ Adres: ................................................................................................................................................................. Tel: .............................................. Gsm: ......................................E-mail: ............................................................ Deeltuinier: ........................................................................................................................................................ Adres: ................................................................................................................................................................. Tel: ............................................... Gsm: .......................................E-mail: ............................................................ Deeltuinier: Adres: .................................................................................................................................................................. Tel: .............................................. Gsm: ....................................... E-mail: ........................................................... NOODOPROEPEN Huisarts: ........................................ Tel: ........................................ Gsm: ........................................................... Apotheker: .................................... Tel: ......................................... Gsm: ............................................................ Antigifcentrum: 070/24 52 45 Brandweer en ambulance: 112 Politie: 101 ANDERE:


40

MODEL DEELTUINKOSTEN 201. AANKOPEN 201. Wat

Datum

Prijs

Wie betaalde: Naam / bedrag

Verantwoordelijk voor onderhoud en/of


Elk / bedrag

41

HERSTELLINGEN 201. Wat

Datum

Prijs



Opmerkingen

42


Elk / bedrag

HUUR 201. Wat

Datum

Prijs




Elk / bedrag

43

MODEL HUUROVEREENKOMST DEELTUIN Aangezien iedere situatie anders is, vinden juristen het niet aangewezen om met een modelcontract te werken. Ieder contract zal, afhankelijk van de situatie, ‘op maat’ moeten gemaakt worden. SBB deed toch een poging om een soort algemeen document op te maken dat als eerste aanzet kan dienen, maar waarvan de inhoud aangepast zal moeten worden afhankelijk van de concrete situatie. Het model is dan ook juridisch niet sluitend en SBB kan in geen geval aansprakelijk worden gesteld voor eventuele schade die uit het gebruik van de overeenkomst zou voortvloeien.

Tussen enerzijds (tuinaanbieder): hierna de ‘verhuurder’ genoemd; .................................................................................................................................................... En anderzijds (deeltuinier niet-eigenaar), hierna de ‘huurder’ genoemd; .................................................................................................................................................... Is overeengekomen wat volgt: Artikel 1: De verhuurder stelt de huurder, die hiermee instemt, een perceel grond ter beschikking die voor …………………………… bestemd is en die gelegen is te ……………………………………, met een oppervlakte van …….. a ………. ca zoals aangeduid op bijgevoegd plan. De verhuurder stelt de huurder, die hiermee instemt, tevens serres/tuinhuis/(…) ter beschikking op de hierboven beschreven gronden. De huurder verklaart het goed te kennen en te aanvaarden in de staat waarin het zich bevindt met inbegrip van alle heersende en lijdende erfdienstbaarheden, zichtbare en onzichtbare, voortdurende en niet voortdurende, die er kunnen aan verbonden zijn, zonder waarborg van de uitgedrukte oppervlakte. Artikel 2: Het huurcontract wordt afgesloten voor een periode van ……………………… die aanvangt op ……………………… en eindigt op ……………………………… Of Het huurcontract wordt aangegaan voor onbepaalde duur en is door partijen ten alle tijden opzegbaar met een aangetekende brief mits het in acht nemen van een opzeggingstermijn van 1 week. Artikel 3: Met de huur wordt ingestemd op basis van een maandelijkse huursom van € ………… die uiterlijk de vijfde van iedere maand aan de verhuurder betaald wordt door storting op rekeningnummer ………………………………………………… met vermelding “huur grond (moestuin) ……………………………………………” Niet betaling van de huur kan door de verhuurder daarenboven aangezien worden als een verbreking van de overeenkomst.


44

Artikel 4: Alle belastingen en taksen met inbegrip van de BTW, ten bate van de staat, de provincie, de gemeente of elke andere overheid die nu of later de verhuurde goederen bezwaren, met uitzondering echter van de onroerende voorheffing, zijn voor rekening van de huurder/verhuurder. Tijdens de ganse duur van de huur moet de huurder de in artikel 1 vermelde bestemming handhaven. Het gehuurde goed mag in geen geval gebruikt worden voor professionele, industriële of commerciële doeleinden van welke aard ook. Er wordt tevens uitdrukkelijk overeengekomen dat de grond niet zal aangewend worden voor landbouwactiviteiten in de zin van de wet van 4 november 1969 en 7 november 1988 betreffende de landpacht. Artikel 5: De huurder moet het gehuurde goed gebruiken als een goede huisvader zonder de bestemming ervan te veranderen en het zuiver houden van onkruid en schadelijke insecten, distels uitroeien en alle politieverordeningen dienaangaande naleven. Bodemverontreiniging moet vermeden worden. Eventueel daaraan verbonden kosten zijn ten laste van de huurder. De huurder mag aan het gehuurde goed geen veranderingen aanbrengen zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van het bestuur. Bij overtreding van deze bepaling kan de verhuurder de huurder via aangetekend schrijven verzoeken alle wijzigingen geheel of gedeeltelijk te verwijderen en het gehuurde goed geheel of gedeeltelijk in de oorspronkelijke staat te herstellen, zonder dat hieruit kosten voortvloeien voor de verhuurder. De verhuurder mag te allen tijden het verhuurde goed bezichtigen om de staat van onderhoud en instandhouding vast te stellen. Artikel 6: De huurder is gehouden de verhuurder onmiddellijk te verwittigen van alle geweld en rechtsaanmatigingen die een derde zich op het gehuurde goed mocht veroorloven. Zo niet zal hij persoonlijk aansprakelijk gesteld worden voor de ontstane schade. Artikel 7: De huurder mag het gehuurde goed noch geheel of gedeeltelijk onderverhuren, noch zijn huurdersrechten geheel of gedeeltelijk overdragen zonder schriftelijke en voorafgaande toestemming van de verhuurder. Artikel 8: De huurder moet een waarborg van € ……………… betalen, waarvoor hij de sleutel van de toegangspoort in ontvangst krijgt. Deze waarborg wordt terugbetaald bij het beëindigen van de overeenkomst en teruggave van de sleutels. De waarborg kan door de verhuurder aangewend worden voor het uitvoeren van noodwendige onderhoudswerken op het perceel, indien de huurder zelf deze taak niet uitvoerde na schriftelijke aanmaning. Bij aanwending van de waarborg zal de huurder hiervan schriftelijk op de hoogte worden gebracht en gevraagd om het saldo aan te zuiveren, anders kan dit leiden tot een verbreking van het contract. Artikel 9: Voor alles wat niet uitdrukkelijk geregeld is in deze overeenkomst, gelden de bepalingen van het burgerlijk wetboek betreffende de gemeenrechtelijke verhuring, meer bepaald de artikelen 1714 tot en met 1751.


45

Artikel 10: Bij niet naleving van de voorwaarden van deze overeenkomst is deze na schriftelijk ingebrekestelling van rechtswege ontbonden, onverminderd schadeloosstelling, indien daartoe aanleiding is. Artikel 11: De verplichting tot en de kosten van registratie van deze huurovereenkomst en eventuele boetes en dubbele rechten zijn ten laste van de huurder.

Opgemaakt te ………………………………………… op ……………………………………………………………………… in drie exemplaren waarvan iedere partij erkent er één ontvangen te hebben.

De verhuurder (tuinaanbieder):

De huurder (deeltuinier niet-eigenaar):

Eventueel in bijlage opnemen: Reglement voor gebruik van de tuin en het materiaal

46


FLYER: EEN DEELTUIN Download gratis op www.kvlv.be/deeltuin of vraag flyers aan via [email protected] – 016 /24 39 31.


47

FLYER: DEEL JIJ MIJN TUIN? Download gratis op www.kvlv.be/deeltuin of vraag flyers aan via [email protected] – 016 /24 39 31.

48


Deze inspiratiebundel werd gerealiseerd dankzij || de medewerking van Jackie De Nys, Hilde Francis, Sofie Van Reusel, Sofia Van Gerven juridisch adviseur SBB || de foto’s van KVLV, MijnTuin.org, Velt, Marijke Helsen || de illustraties van Anna Raspopova || de eindredactie en coördinatie van Jenny Hocks

|| Bronnen: Dewaelheyns, Bomans, Gulinck (eds), 2011, The Powerfull Garden, uitgeverij Garant Dewelheyns Valerie, Verander de wereld, begin in uw tuin. In Knack, Vol. 45, Nr. 5, 28.01.2015, blz. 78. EU-forum www.gezonduiteigengrond.be, officiële website van de Vlaamse overheid uitgegeven door het departement Leefmilieu, Natuur en Energie. Lazarovic’s Sarah, The Buyerarchy of needs. MijnTuin.org Rijkhoff Babette, Groene vingers zoeken tuin, in Trouw, 9.06.2012. Velt, vzw, Samentuinen, sociaal en ecologisch tuinieren. Vlaco, Vlaamse compostorganisatie vzw. || Tekeningen: Studio || Werkjaar 2015

Verantwoordelijke uitgever: Chris Van Hoof, directeur KVLV vzw en LPA vzw, Remylaan 4b, 3018 Wijgmaal Starten met een DEELTUIN

49

Starten met een Starten met een DEELTUIN 1

Recommend Documents