BOUWEN MET BAKSTEEN 1/09
Baksteen... tot uw dienst! nr 126 - driemaandelijks tijdschrift - januari-februari-maart 2009 - afgiftekantoor 8000 Brugge 1 - 2de afdeling
Bouwen met baksteen is het driemaandelijks tijdschrift van de Belgische Baksteenfederatie. Voor meer informatie, aarzel niet ons te contacteren.
Abonnement: Catherine Bral Redactie: Laurie Dufourni Verantwoordelijke uitgever: Jozef Van Den Bossche http://www.baksteen.be e-mail:
[email protected]
Adres: Kartuizersstraat, 19 bus 19 1000 Brussel
tel. (02) 511 25 81 ~ fax (02) 513 26 40
Druk:
inhoud Baksteen … tot uw dienst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Antwerp Gateway - Architektenburo Jef Van Oevelen. . . . . . . . . . . . . . 2 Brandweerkazerne in Nijvel - Bureau d’architecture Van haeren . . . . . 4 Frame 21 - B-architecten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Brandweerkazerne van Antwerpen - architectenteam-A. . . . . . . . . . . . 8 Duurzaamheid of keramische bouwmaterialen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Binnenlandse architectuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Woning en architectuurpraktijk te Evergem - Arnoud Hulpia Buitenlandse architectuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Uitbreiding van het Museo del Prado - Madrid - Rafael Moneo Baksteenprijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Belgische dakpan- en baksteenfabrikanten
Baksteen... tot uw dienst!
Sommige landschappen
Foto: Studio Claerhout
Industriële zones, luchthavens, weg
Dit nummer van "Bouwen met
kunnen er monotoon, deprimerend en
omheiningen, stedelijke periferieën,
Baksteen" stelt enkele realisaties voor
zonder leven uitzien. Ze kunnen slechts
havens... kunnen méér worden dan
waarbij baksteen zorgt voor meer aan
op weinig belangstelling rekenen. Toch
alleen maar plaatsen waar we langs
trekkelijke en unieke gebouwen.
is het mogelijk om een frisser beeld te
komen of werken. Gebouwen bedoeld
geven aan omgevingen die er op het
voor de industrie, diensten of de infra
eerste zicht weinig aantrekkelijk bij
structuur zijn ook het bekijken waard,
liggen.
omdat de mix van de bouwkundige kwaliteit en de materialen een zekere “menselijkheid” uitstraalt.
2
BOUWEN MET BAKSTEEN 1 2 3 4 veertigste jaargang 2009
Antwerp Gateway Architektenburo Jef Van Oevelen Foto’s: Elke Van Oevelen
De sfeer die heerst in een in-
Hoe kunnen we een verband leggen
gebouwen en materiaalkeuze,...). Het
ternationale haven als die van Antwerpen
tussen dit gigantisme en onze meer
industriële karakter is natuurlijk wel
is met niets anders te vergelijken. Het is
“menselijke schaal”?
aanwezig, maar men ervaart hoe dan
een “wereld” die het ordinaire overstijgt.
Dankzij twee gebouwen in rode bak
ook toch een zekere “menselijkheid”...
Alles is er buiten proportie: de lengte van
steen wordt er in de haven een zone
een ontvangstplaats voor het personeel
de dokken, de opslagruimte voor contai-
gecreëerd waarin we een paar refe
en de chauffeurs.
ners, de laad- en loswerktuigen,...
rentiepunten van ons dagelijkse leven kunnen terugvinden (schaal van de
De twee gebouwen begrenzen de “toe gangspoorten” van het transport per containervrachtwagens. Het ene ge bouw geeft uitsluitend toegang aan be voegde personen tot de zone voor goe derenomslag. De architecten hebben een overhangend gedeelte in de vorm van een voetgangersbrug ontworpen om
BOUWEN MET BAKSTEEN 1 2 3 4 veertigste jaargang 2009
het risico op een ongeval veroorzaakt
materiaalkeuze zorgt er ook voor dat u
Binnenkort wordt er hier trouwens ook
door het vele vrachtwagenverkeer te
de gebouwen van ver kan onderschei
een nieuw gebouwencomplex neergezet
verkleinen. Vanuit het gebouw heeft
den. Het weinig nodige onderhoud laat
dat in dezelfde baksteen zal worden
met een prachtig zicht op de ganse
een aanpassing aan de bouwlogica van
opgetrokken.
terminal.
industriële gebouwen toe.
www.jefvanoevelen.be
Het andere gebouw herbergt de kan toren en het administratieve centrum waar de transportdocumenten worden verdeeld. Ook de meubels werden door de architecten zelf ontworpen. De sobere en functionele architectuur van de gebouwen zorgt voor een warm onthaal. De warme tint van de baksteen past volledig bij de gebouwen. De
3
4
BOUWEN MET BAKSTEEN 1 2 3 4 veertigste jaargang 2009
Brandweerkazerne in Nijvel Bureau d’architecture Van haeren Foto’s: davidplas.be
Een brandweerkazerne: is dat
De interventiesnelheid en de veilig
waren voor een goede werking van de
een gebouw dat een architecturaal onder-
heid waren twee essentiële elementen
interventiediensten.
zoek verdient?
voor het ontwerp van deze kazerne.
In Nijvel wel, omdat het op een ideale
De impact van de vele interventies
De ruimte werd opgesplitst in twee
plaats is gelegen, op een hoekig terrein
was dan ook het onderwerp van een
delen: het ene deel omvat de interven
aan de ingang van de stad en langs de
uitgebreide studie. Om dit te verwe
tieruimten en de technische zones en
snelweg. Het potentieel van dit terrein
zenlijken, kon de architect rekenen
het andere deel omvat de permanentie
werd ten volle benut en dit niet alleen om
op de steun van de brandweerlui die
en de administratieve lokalen. De ar
een functioneel gebouw te creëren, maar
dankzij hun terreinkennis en ervaring
chitect heeft er dus voor gekozen om
ook omdat het vandaag de dag een echt
de nodige suggesties voor aanpas
deze functie-opsplitsing uit te drukken
referentiepunt in het landschap vormt.
singswerken konden doen die nodig
in de architectuur van het gebouw. Het gebouw met rode baksteen hergroe peert op deze manier de voertuigen, de kleedkamers en de oefenruimte, terwijl de “zwarte doos” die uit het hoofdge bouw steekt, de kamers, de refter, de patio, de vormingsruimten en het lokaal voor het centraliseren van de telefoon gesprekken herbergt. De integratie in het landschap vormde een ander belangrijk punt. Het ietwat steile reliëf werd behouden. De plan
BOUWEN MET BAKSTEEN 1 2 3 4 veertigste jaargang 2009
tenheuvels zorgen voor een zachte over
Dankzij zijn kwaliteitsarchitectuur en
Het is een rustpunt in het midden van
gang tussen het gebouw en de bodem.
het gebruik van een baksteen met een
een (te) snel aftakelend landschap.
Weliswaar primeert de horizontale
levendige tint is dit gebouw een echt
dimensie van het gebouw maar toch
baken geworden, een referentiepunt
springt de kazerne ook in het oog door
voor wie regelmatig de snelweg ge
het verticale aspect van de oefentoren.
bruikt of voor wie de stad inrijdt...
www.bureauvanhaeren.be
5
6
BOUWEN MET BAKSTEEN 1 2 3 4 veertigste jaargang 2009
Frame 21 B-architecten Foto’s: Studio Claerhout
De combinatie van struc-
ietwat extravagante architectuur
tuur- en bekledingsmaterialen is een
van “Frame 21” heel erg in het oog
procedure die vaak wordt gebruikt door
springen.
B-architecten. Het project van het kantorencomplex “Frame 21” is daar een goed
De twee gebouwen uit rode baksteen
voorbeeld van. Bovendien is het essen-
herbergen de kantoren. Ze “zweven”
tieel voor de architecten om traditionele
als het ware boven een volledig glazen
materialen te gebruiken die duurzaam
tussenverdieping.
zijn en weinig onderhoud vragen.
“Frame 21”, dat reeds gezien kan wor den vanaf de autosnelweg, biedt een
Dit atypisch gebouw langs de autosnel
echt kijkraam voor zijn gebruikers...
weg E313 rijst op uit een structuur
Een gebouw dat een blik verdient!
van staal en beton en is aangekleed met rode baksteen op de laatste twee niveaus. Deze dubbele verdieping uit baksteen doet deze mooie, maar
www.b-architecten.be
BOUWEN MET BAKSTEEN 1 2 3 4 veertigste jaargang 2009
7
8
BOUWEN MET BAKSTEEN 1 2 3 4 veertigste jaargang 2009
Brandweerkazerne van Antwerpen architectenteam-A Foto’s: Studio Claerhout
De nieuwe brandweerkazerne van Antwerpen onthult al zijn uitdagingen. Het zal één van de meest prestatiegerichte centra van Europa zijn op vlak van interventiebeleid en wat comfort voor zijn gebruikers betreft. De stad Antwerpen wilde een centra lisatie van zijn administratieve, logis tieke en vormingsdiensten. De kazerne neemt een strategische positie in tus sen de haven, de industriële zone en de stad. De toegang via de snelweg moet de interventiesnelheid waarborgen. Meer dan 300 personen zullen hier werken en dit in de beste omstandig heden. Alle brandweerlui zijn profes sionelen; de nieuwe infrastructuur zal
hetzelfde geldt voor het centrum voor
dunbed metselwerk met baksteen van
hen een waaier van ontspanningsmoge
crisisbeheer.
groot formaat. Verscheidene patio’s
lijkheden bieden: sportzalen, een omni
zorgen voor de nodige lichtinval in dit
sport-buitenterrein, een cafetaria, een
De architectuur van het gebouw is
gebouw van 150 meter lang... wat ont
internetruimte, comfortabele k amers,...
sober. Vanaf de straatzijde neemt de
spanningsruimten oplevert die heel aan
De nieuwe administratieve diensten
toren, die de administratieve diensten
genaam zijn om in te vertoeven.
zullen over comfortabele kantoren
samenvoegt, dezelfde stijl over van de
en vergaderruimten beschikken en
naburige gebouwen. De onderbouw van
Het gebouw in kwestie stond centraal
de eerste twee verdiepingen omvat de
tijdens een overleg omtrent de energie
parkeerplaatsen voor de interventievoer
problematiek. We vermelden bijvoor
tuigen, de technische diensten, als ook
beeld het plaatsen van zonnepanelen
de magazijnen op het gelijkvloers en de
voor de voorziening van warm water en
kamers en ontspanningsruimten op de
de organisatie van de parkeerplaatsen
eerste verdieping.
voor de interventievoertuigen. Deze
De zijgevels, die over de hele lengte van
werden in twee zones opgedeeld om
het terrein zijn gebouwd, zorgen voor
zo het aantal poorten te beperken die
het fraaie gedeelte in het metselwerk
warmteverlies veroorzaken.
van baksteen. De architect heeft hulde
De nieuwe kazerne is een voorbeeld
gebracht aan het Vlaamse verband in
van precisie en heeft oog voor detail.
BOUWEN MET BAKSTEEN 1 2 3 4 veertigste jaargang 2009
Om dit te verwezenlijken, heeft de
Deze precisie vindt men ook terug in
voor een realisatie van deze omvang!
architect kunnen rekenen op de waar
het strikt respecteren van het budget
www.architectenteam-A.com
devolle steun van het brandweerkorps.
en de termijnen... een mooi resultaat
9
10
BOUWEN MET BAKSTEEN 1 2 3 4 veertigste jaargang 2009
“DUCOCLAY” … een volledige duurzaamheidsanalyse van keramische bouwmate rialen: baksteen en dakpannen Duurzaam bouwen is een modieus be
enkel tot milieu-aspecten van de pro
bouwen” veel verder dan dat…
grip. Maar weet men wel echt waarvoor
ductiefase van de bouwmaterialen of
Op het moment dat de Europese en in
het staat?!
de energieprestatie van het gebouw.
ternationale technische comités probe
Men beperkt zich over het algemeen
Nochtans gaat het begrip “duurzaam
ren om een geharmoniseerde definitie
Clay Forever!
BOUWEN MET BAKSTEEN 1 2 3 4 veertigste jaargang 2009
te bepalen van wat duurzaam bouwen
We willen over volgende beelden be
Een nieuwe brochure toont de voor
is, begint men te beseffen hoe moeilijk
schikken:
naamste conclusies van de studie. U
het is om dit begrip in zijn geheel te
- een globaal beeld (d.w.z. steunen
ontdekt de duurzaamheidsaspecten op
vatten. Wanneer men het begrip “duur
op de indicatoren die verbonden
milieu-, sociaal en economisch vlak van
zaam bouwen” ter sprake brengt, be
zijn met de drie pijlers van het con
baksteen en dakpannen en de gebou
perkt men zich dan over het algemeen
cept van duurzaam bouwen/ duur
wen waar zij deel van uitmaken. Deze
tot de aspecten van het milieu, waar
zame ontwikkeling),
brochure kunt u downloaden via de
voor er reeds een consensus bestaat
- het meest volledige beeld (d.w.z.
website www.ducoclay.be.
in de wereld van de professionelen,
ook de impact die verbonden is aan
voor wat de te beschouwen indicatoren
het transporteren van grondstoffen
Zie hier een kort overzicht van de be
betreft. Voor de leken onder ons wordt
en producten toevoegen),
handelde thema’s.
de term ‘duurzaamheid’ nog verder ver
- een beeld over de hele levenscyclus
eenvoudigd door te spreken over carbon
van de producten, over de duur
footprint of een ander concept dat vaak
zaamheid van de producten.
wordt gelimiteerd door enkel de pro ductiefase of enkel energieverbruik. Is dit ergens op gebaseerd? Zitten we
De levenscyclus van keramische bouwmaterialen
niet op het verkeerde spoor door het overmatig vereenvoudigen? En geven
Elke stap in de levenscyclus, inbegre
werden renovatiescenario’s in rekening
we daardoor geen vertekend beeld van
pen het transport van de grondstoffen,
gebracht.
de sociale, economische en milieu-
hulpstoffen, verpakkingsmaterialen
impact van producten?
alsook het transport naar de werf, werd
DuCoClay breidt hiermee het studiege
zeer uitvoerig bestudeerd. Eveneens
bied van duurzaam bouwen uit!
DuCoClay staat voor Duurzame
Constructie grondstoffen
Clay (Klei)
"DuCoClay" is een allesomvattende stu die over duurzaamheid van gebouwen
productie
hergebruik/recyclage
gebouwd met keramische bouwmateria len. Ze bekijkt de drie pijlers van duur zame ontwikkeling - milieu, economie en sociaal beleid - over de ganse le venscyclus van de materialen, transport
bouwen
afbraak
inbegrepen. Deze pioniersstudie werd uitgevoerd door drie Belgische onder zoeksinstellingen en experten terzake: VITO (Vlaamse Instelling voor Techno logisch Onderzoek), Departement Ar
gebruiksfase hethet gebouw gebruiksfase van gebouw
herwaardering
chitectuur, Stedenbouw en Ruimtelijke Ordening (ASRO) van de KULeuven en het WTCB (Wetenschappelijk en Tech nisch Centrum voor het Bouwbedrijf) .
renovatie
11
12
BOUWEN MET BAKSTEEN 1 2 3 4 veertigste jaargang 2009
Grondstoffen… natuurlijk en lokaal Natuurlijke grondstoffen
rialen een belangrijke lokale economie
Grondstoffen met een beperkte impact
Klei en leem zijn de belangrijkste
gevestigd.
op het milieu!
grondstoffen voor bakstenen en dak
Klei en leem worden aan de oppervlakte
pannen. Ze zijn dan ook een natuurlijk
De baksteen- en dakpannenfabrieken
gewonnen in ontginningsgebieden,
product bij uitstek!
liggen meestal in de onmiddellijke
waarbij de milieuhinder zeer gering is.
nabijheid van de kleiwinning, waardoor
De heraanleg van de sites en de realisa
Lokale grondstoffen
het transport tot een minimum herleid
tie van de nabestemming kan zelfs tot
Eén van de grote troeven van de sector
wordt. Bepaalde keramische bedrijven
een meerwaarde leiden en gebeurt in
is het duurzame, lokale karakter van
gebruiken ook kleien afkomstig van
samenspraak met de betrokken actoren.
onze producten.
andere lokaties om het productgamma
In de loop der jaren heeft zich rond de
uit te breiden maar ook hier is de trans
Klei en leem zijn quasi onbeperkt
productie van keramische bouwmate
portafstand zeer beperkt.
aanwezig in onze bodem.
PRODUCTION PRODUCTIE voorbereiding préparation
matières grondstoffen premières
hulpstoffen adjuvants
façonnage vormen
séchage drogen
cuisson bakken
n r éhce ur gpeébr ar ut iiok
Approvisionnement winning/transport
ecpt ireoldouccat i oen reo ddu SPi t
matières grondstoffen premières client klant énergie energie
water eau
transport
verpakkingsmaterialen emballage
emballage verpakken
Een productie met respect voor mens
Zoals elke menselijke en industriële
zeer belangrijk dat de milieu-impacten
en milieu
activiteit heeft de productie van ke
geplaatst worden tegenover de lange
De gevolgde methodologie in het kader
ramische bouwmaterialen een zeker
levensduur van de producten, waarbij
van de DuCoClay studie volgt nauwge
effect op mens en milieu. Door deze
geen enkel onderhoud of vervanging
zet de ISO-normen, vastgelegd voor
studie hebben de bedrijven kunnen be
noodzakelijk is.
levenscyclusanalyses (LCA). Ze baseert
palen welke stappen in het proces het
zich op een volledige inventaris van de
belangrijkste effect veroorzaken. Het
Bouwen met keramische bouwmateria-
in- en uitgaande stromen.
zijn net deze stappen waarop gewerkt
len….een kwaliteitsgarantie
wordt om de milieu-impact zoveel
Sinds meer dan 20 jaar garandeert het
mogelijk te beperken. Hierbij is het
kwaliteitslabel BENOR de kwaliteit van
BOUWEN MET BAKSTEEN 1 2 3 4 veertigste jaargang 2009
bakstenen en dakpannen. Het CE-merk
Keramische bouwmaterialen …levens-
meer dan 30% van ons woningbestand
bevestigt de conformiteit van de pro
comfort
dateert van voor 1930. Indien deze
ducten met de Europese normen. Het
Het gevoel van comfort is vaak moeilijk
gebouwen vandaag gerenoveerd worden
interne kwaliteitssysteem kan eveneens
te omschrijven. Nochtans zijn de me
om tegemoet te komen aan de huidige
worden gecertificeerd.
ningen unaniem: baksteen zorgt voor
comforteisen (ramen, binnenmuren,
U krijgt hiermee alle garanties op
uitstekende levensomstandigheden en
verwarming,…) wordt echter zelden
kwaliteit!
een aangenaam comfort in de woning
geraakt aan de dragende constructie.
dankzij de goede thermische en akoes
Baksteen heeft immers een levensduur
Bouwen met keramische bouwmateria-
tische eigenschappen. Deze zijn te
van veel meer dan honderd jaar!
len … steeds meer innovatie
danken aan een subtiel evenwicht tus
Wij blijven werken aan permanente
sen de poreuze structuur, die voor het
Keramische bouwmaterialen … denk
innovatie van onze traditionele produc
isolerend karakter zorgt, en de massa,
aan de volgende generaties
ten! Een steeds uitgebreider gamma
die naast mechanische weerstand ook
Baksteen en dakpannen zijn materialen
aan kleuren en formaten, maar ook
akoestische isolatie meebrengt.
om generaties te overleven. Onnoeme
aandacht voor een meer eenvoudige
Aangezien baksteen en dakpannen
lijk veel voorbeelden getuigen hiervan.
verwerking en integratie in bouwsyste
inerte materialen zijn, komen verder
Duurzaam bouwen met keramische
men, verbeterde akoestische en ther
ook geen toxische of allergene stoffen
bouwmaterialen voorziet in de behoef
mische eigenschappen, een evolutie
vrij.
ten van nu met respect voor deze van
naar lichtere producten met minder
de toekomstige generaties!
milieu-impact en het ontwikkelen van
Keramische bouwmaterialen… de troef
Vandaag bouwen met keramische mate
het volledig nieuwe concept van passie
voor een lange levensduur
rialen biedt de garantie dat uw woning
ve gebouwen met keramische bouwma
Het volstaat om rondom ons te kijken
aan de volgende generaties kan door
terialen (massief-passief bouwen), ….
en zich zodoende te realiseren dat oude
gegeven worden!
Of dacht u dat traditie en innovatie niet
gebouwen uit baksteen alomtegenwoor
samengaan?
dig zijn! Statistieken tonen aan dat
www.ducoclay.be
13
14
BOUWEN MET BAKSTEEN 1 2 3 4 veertigste jaargang 2009
Binnenlandse architectuur Woning en architectuurpraktijk te Evergem Arnoud Hulpia Foto’s: Studio Claerhout
Als jonge architect heeft Arnoud Hulpia alles in het werk gesteld om van zijn eigen woning een “etalage” te maken die zijn visie op wonen en zijn technische kennis goed weergeeft. Zo presenteert de architect zijn woning aan kandidaat-bouwers als een “levende catalogus” zodat ze de verschillende mogelijkheden aan bouwmaterialen kunnen bekijken. Aan creativiteit ontbreekt het niet bij BURO ARNO. De architect is erin geslaagd om een aangenaam levenskader te creëren op
een terrein dat er op het eerste gezicht
De woning is volledig ontworpen vol
niet echt veelbelovend uitzag.
gens de levensgewoonten van zijn familie en dit met een lange termijn
Omwille van de specifieke oriëntatie
visie voor ogen voor wat de aanpas
(de straatzijde is de zuidzijde) bevin
baarheid van het huis betreft. Het
den de leefruimten zich op de eerste
kantoor van de architect bevindt zich
verdieping terwijl het gelijkvloers is
ondergronds en wordt van licht voor
bestemd voor de slaapkamers. Het vo
zien via een ingenieuze compositie van
lume van de keuken heeft een plat dak
glasvlakken. Verder is er in de kelder
dat dienst doet als dakterras gericht
ook nog de mogelijk voorzien om beide
op het zuiden en bereikbaar vanuit het
kinderkamers later uit te bouwen over
leefgedeelte. De tuin is rechtstreeks
twee verdiepingen, als een soort van
toegankelijk vanuit de kamers.
omgekeerde duplex.
BOUWEN MET BAKSTEEN 1 2 3 4 veertigste jaargang 2009
Deze driegevelwoning trekt onmiddel
van het huis en brengt een warme sfeer
die op haar beurt ook levendig, per
lijk de aandacht. De architect heeft
met zich mee.
soonlijk en “didactisch” is ...
twee verschillende baksteentinten en
De architect is zonder twijfel geslaagd
Buro Arno
texturen. Dit spel van texturen wordt
in zijn opzet om een plaats te creëren
[email protected]
zicht vermaakt met het combineren van
trouwens uitgebreid naar het interieur
15
16
BOUWEN MET BAKSTEEN 1 2 3 4 veertigste jaargang 2009
Buitenlandse architectuur Uitbreiding van het Museo del Prado – Madrid Rafael Moneo Foto’s: Duccio Malagamba
Het Prado heeft de grootste
graniet. De architect laat het hoofdge
uitbreidings- en vernieuwingswerkzaam-
bouw, het hart van het Prado, onaan
heden ondergaan (geleid door architect
getast. De uitbreiding van het museum
Rafael Moneo) sinds de oprichting van
verlengt hierdoor het bestaande ge
het museum. De werkzaamheden hebben
bouw maar blijft zijn stijl behouden,
vijf jaar geduurd.
dit voornamelijk door het gebruik van gelijksoortige materialen zoals graniet,
Nieuwe, ruime en functionele gebou
pleister en baksteen.
wen werden wonderwel geïntegreerd in het oorspronkelijk gebouwencomplex,
De monumentale, maar eenvoudige
dat is vervaardigd uit baksteen en
vorm van het nieuwe museum, ontwor
BOUWEN MET BAKSTEEN 1 2 3 4 veertigste jaargang 2009
pen door Moneo, ondersteunt het ge bruik ervan. Dit monument is geboren uit een kracht die afkomstig is uit de stenen onderlaag en het metselwerk van rode baksteen, die een duidelijk gebruik van horizontale lijnen afwisselt met heel kenmerkende, verticale lijnen door een reeks van zuilen. De ingang, die zich achter twee mo numentale bronzen deuren bevindt, is voortaan half ondergronds. U komt te recht in een gigantische hal, begraven onder een tuin. Hier vindt men het in formatie- en kaartjesbureau, de boetiek en de cafetaria.
17
18
BOUWEN MET BAKSTEEN 1 2 3 4 veertigste jaargang 2009
Baksteenprijs toegekend aan jonge afgestudeerden In 2008 werd de Baksteenprijs te gelijkertijd toegekend aan twee net-afgestudeerden van architectuur scholen: Marijke Beyl van de VUB en Emilie Meirlaen van het Victor Hortainstituut. De twee projecten hebben een volledig verschillend traject afgelegd. Emilie Meirlaen heeft het thema, de symboliek van een historisch gebouw uitgewerkt, terwijl Marijke Beyl onderzoek heeft ge daan naar de baksteenarchitectuur om dit resultaat nadien te kunnen toepas sen op een schoolgebouwproject. [im]MEMORIAL
Gelukwensen aan deze jonge architec
[im]MEMORIAL - Architectuur en antropologie
ten en ook aan de andere deelnemers.
Monument ter herinnering, Joods museum van deportatie en verzet te Mechelen
U kunt de lijst met deelnemers bekij
De plicht der nagedachtenis: er zijn
plaats gebeurd zijn (in de huisvesting
ken op onze website.
plaatsen om zich dingen te herinneren ...
spreekt men over “haut standing”) heb
Tijdens de tweede wereldoorlog was de
ben de sporen van zijn bezoedeld verle
kazerne Dossin getuige van de depor
den echter bijna helemaal uitgewist.
tatie van duizenden personen. Maar de
Het museum is nu beperkt in ruimte,
geschiedenis van de kazerne Dossin
weggemoffeld in een hoek van de ka
is meer dan alleen maar de shoa... De
zerne. Het is slechts een stille getuige
verschillende veranderingen die op deze
... De binnenplaats van het gebouw is
Baksteen-werk
BOUWEN MET BAKSTEEN 1 2 3 4 veertigste jaargang 2009
[im]MEMORIAL
[im]MEMORIAL
vervormd en geprivatiseerd... Wat blijft
dat elk hergebruik, in welke vorm dan
digd uit gebroken bakstenen, bewaart
er nog over van deze plaats? De kazerne
ook, quasi onmogelijk is.
in zich de geschiedenis van duizenden
als een getuige? Deze plaats, aanvan
Het oorspronkelijke museum van de
gedeporteerden en wordt op zijn beurt
kelijk beladen met symboliek, bestaat
Shoa is samen met zijn muren volledig
beschermd door een tweede huid.
niet langer. Hoe kunnen we deze sym
verplaatst. Het ligt nu in het verlengde
De binnenplaats, die zich aanvankelijk
bolische dimensie terugbrengen en de
van de kazerne en bevestigt de denatu
binnen bevond, is langer gemaakt met
slachtoffers van deze misdaad eren?
ratie ervan.
een soort “zandbak”... een open, vrije
De materialen, verkregen uit de af
en goed bruikbare ruimte, die zo de
OPENING!
braak, worden opnieuw gebruikt om het
sporen van de verschillende passages
Men opteert voor het openstellen van
hart van het museum mee op te bou
laat zien.
de kazerne Dossin. De afbraak van
wen. Deze waardevolle kern, vervaar
de voorgevel van de kazerne bevestigt symbolisch dat deze plaats in se niet
Baksteen-werk
de kazerne is als het ware helemaal
Onderzoek over het gebruik van baksteen - Schoolgebouw voor Bocholt (Marijke Beyl)
uitgekleed en alleen de baksteenschei
In het onderzoek komen vier projecten
getoond binnen welke context baksteen
dingsmuren (het skelet) staan nog over
aan bod waar baksteen met dergelijke
werd ingezet en op welke manier. Door
eind, wat een vreemd spoor nalaat in
ambitie werd ingezet. Aan de hand van
middel van gerichte interviews met de
het vernietigde gedeelte en ervoor zorgt
verschillende thema’s wordt hier aan
architect worden algemene gedachten
langer bestaat. De voorste vleugel van
[im]MEMORIAL
19
20
BOUWEN MET BAKSTEEN 1 2 3 4 veertigste jaargang 2009
en inzichten over het gebruik van het materiaal weergegeven. Uit deze uit eenlopende projecten worden inzichten gefilterd omtrent het inzetten van een bakstenen constructie in de wereld van de ideeën. Baksteen-werk in Bocholt In dit ontwerp voor een nieuw school gebouw voor Bocholt werden de in zichten uit een diepgaand onderzoek over het materiaal baksteen in praktijk
Baksteen-werk
gebracht. In het onderzoek ‘Baksteenwerk’ werd aangetoond dat het gebruik
sterken. Een gebouw dat zowel ingezet
voor baksteen ondersteunt dit gevoel
van baksteen in architectuur verder
kan worden in het school- als dorpge
van vertrouwdheid.
kan gaan dan het louter inzetten van
beuren vormt het gezicht van de school
de structurele eigenschappen van het
en flankeert een publiek plein.
Opdat dit refereren aan traditionele architectuur niet te banaal zou worden,
materiaal. Er werd aangetoond dat na denken over de constructie, detaillering
Dit gezicht van de school maakt deel
wordt gestreefd naar een beeld dat een
en materialisatie van baksteen kan
uit van een enclave van drie gebouwen,
bepaalde dualiteit in zich houdt. De
resulteren in een nadenken over aanwe
waaronder ook de lagere school en
bakstenen constructie wordt ingezet als
zigheid, traditie, beeld, geschiedenis,...
kleuterschool. Door de manier waarop
een huid die zich omheen het volume
In eenzelfde sfeer plaatst zich het ont
de drie ten opzichte van elkaar geposi
plooit en waarbij nergens de dikte van
werp voor het nieuwe schoolgebouw in
tioneerd worden, wordt de site geregu
de steen weergegeven wordt. De fijne
Bocholt.
leerd. Ruimtes worden afgebakend en
lijnen die zo in de gevel ontstaan, staan
toegeëigend.
in contrast met de solide hoevearchi
Door de architectuur van tijdelijke
In de positionering en het vormenspel
tectuur. De combinatie van een solide
paviljoenen ontbreekt het de huidige
van deze drie-eenheid ligt een dui
vormenspel en een fijnheid in detaille
school aan een leesbaar gezicht in
delijke knipoog naar de traditionele
ring houden het project verrassend.
het straatbeeld. Het ontwerp voor de
hoeve-architectuur in Vlaanderen. De
nieuwe schoolgebouwen heeft dan
aanwezigheid die nagestreefd wordt is
ook als doel de aanwezigheid van het
niet één van spektakel, maar één van
schoolgebouw in de omgeving te ver
een tastbare vertrouwdheid. Het kiezen
Baksteen-werk
Baksteen-werk
belgische dakpan- en baksteenfabrikanten Bakstenen voor gewoon metselwerk: V : volle baksteen voor gewoon metselwerk P : geperforeerde baksteen voor gewoon metselwerk L : geperforeerde baksteen met lichte scherf Bakstenen voor gevelmetselwerk S : strengpersgevelsteen (‘machinale’ gevelsteen) H : handvorm en vormbakperssteen K : klampsteen A : andere soorten (traditionele en ‘rustieke’ gevelstenen zoals veldovensteen, baksteen op basis van leisteen, enz.) Andere producten: W : welfsels D : dakpannen en muurdeksels T : Boomse kerktegels, ongeglazuurde tegels O : straatklinkers • Voor details over het productiegamma van elke fabriek, kan men zich best rechtstreeks tot de bedrijven wenden. • De lijst is samengesteld op basis van de ledenlijsten van de B.B.F. Vele producenten verkopen hun producten al dan niet exclusief, via een afzonderlijke verkoopsorganisatie. In de gevallen waar dit nuttig lijkt, is de naam tussen haakjes bijgevoegd.
O o s t - Vl a a nde r e n
• Wienerberger nv - Desimpel KORTEMARK Industries nv Hoogledestraat 92, 8610 Kortemark Tel. (051) 57 57 00 Fax (051) 57 57 02 www.wienerberger.be (V-P-L-S-H) • Wienerberger nv - Terca ZONNEBEKE nv Ieperstraat 186 8980 Zonnebeke Tel. (051) 78 80 60 Fax (051) 77 10 38 www.wienerberger.be (V-P-S) • Steenbakkerij DE KEIGNAERT nv Stationsstraat 30, 8460 Oudenburg Tel. (059) 25 50 50 Fax (059) 26 89 87 www.dekeignaert.be (V-S-H) • Steenbakkerij DUMOULIN nv Rollegembosstraat 9 8880 Ledegem Tel. (056) 50 98 71 Fax (056) 50 41 92 (V-P) • WIENERBERGER nv Terca, Desimpel, Porotherm, Koramic Kapel ter Bede 86 8500 Kortrijk Tel. (056) 24 96 35 Fax (056) 51 92 75 (V-P-L-S-H-A-O)
• Kleiprodukten HOVE bvba
Lindendreef 101
9400 Ninove Tel. (054) 33 26 67 Fax (054) 32 82 38 (V-H-A) • Steenfabriek VANDE MOORTEL nv Scheldekant 7 9700 Oudenaarde Tel. (055) 33 55 66 Fax (055) 33 55 70 www.vandemoortel.be (H-O) • SVK nv Aerschotstraat 114, 9100 Sint-Niklaas Tel. (03) 760 49 00 Fax (03) 777 47 84 www.svk.be (V-P-L-S-H-W) • Wienerberger nv - Syndikaat Machiensteen II nv (divisie STEENDORP) Kapelstraat 112a 9140 Steendorp www.wienerberger.be (V-P-L)
We s t - Vl a a nde r e n • Wienerberger nv - Steenbakkerij EGEM nv Brugsesteenweg 170 8740 Egem (Pittem) Tel. (051) 46 07 01 Fax (051) 46 07 04 www.wienerberger.be (V-P-L-S)
L imb u rg • Steenfabriek HEYLEN nv 2de Carabinierslaan 145 3620 Veldwezelt-Lanaken Tel. (089) 71 51 38 Fax (089) 72 28 80 www.heylen-bricks.be (H) • Steenfabriek NELISSEN - HAESEN nv Kiezelweg 460 3620 Veldwezelt Tel. (012) 45 10 26 Fax (012) 45 53 89 www.nelissen.be (H) • Wienerberger nv - divisie Terca SCHOUTERDEN Venlosesteenweg 70 3680 Maaseik Tel. (089) 56 40 38 Fax (089) 56 81 83 www.wienerberger.be (H-A) • Steenfabrieken VANDERSANDEN nv Riemstersteenweg 300 3740 Spouwen Tel. (089) 51 01 40 Fax (089) 49 28 45 www.vandersanden.be (H)
• Steenfabriek VANDERSANDEN nv Nijverheidslaan 11 3650 Lanklaar Tel. (089) 79 02 50 Fax (089) 75 41 90 www.vandersanden.be (H) • Wienerberger nv - divisie Terca TESSENDERLO Havenlaan 10 3980 Tessenderlo Tel. (013) 35 91 60 Fax (013) 35 91 61 www.wienerberger.be (P-L)
Antw erpen • Wienerberger nv - Porotherm Wall Systems nv (divisie NIEL) Landbouwstraat 98 2845 Niel Tel. (03) 880 70 61 Fax (03) 880 70 66 www.wienerberger.be (H) • Wienerberger nv - Syndikaat Machiensteen II nv (divisie RUMST) Nieuwstraat 44 2840 Rumst Tel. (03) 880 15 20 Fax (03) 844 28 11 www.wienerberger.be (V-P-L-S) • Swenden Nieuwstraat 2 2840 Rumst Tel. (03) 844 22 22 Fax (03) 844 38 02 • DESTA nv
Heerle 11
2322 Minderhout (Hoogstraten) Tel. (03) 315 70 99 Fax (03) 315 81 48 www.desta.be (S-O) • Steenbakkerij FLOREN nv Vaartkant Rechts 4 2960 St.-Lenaarts Tel. (03) 313 81 98 Fax (03) 313 71 56 www.floren.be (V-S) • Wienerberger nv - divisie Terca NOVA Steenbakkersdam 10 2340 Beerse Tel. (014) 61 10 99 Fax (014) 61 04 32 www.wienerberger.be (V-P-L-S) • Wienerberger nv - divisie Terca SAS Sint Jozefslei 6 2310 Rijkevorsel Tel. (014) 62 20 10 Fax (014) 61 22 33 www.wienerberger.be (H-A) • Wienerberger nv - divisie Terca BEERSE Absheide 28 2340 Beerse Tel. (014) 61 19 75 Fax (014) 61 22 33
www.wienerberger.be (H) • Wienerberger nv - divisie Terca QUIRIJNEN Sint Jobbaan 58 2390 Westmalle Tel. (03) 311 51 12 Fax (03) 311 62 56 www.wienerberger.be (V-S-H-A)
B rabant • Steenfabrieken VANDERSANDEN nv Kortenbos 14 1790 Hekelgem Tel. (053) 66 85 51 Fax (053) 66 71 41 www.vandersanden.be (H)
H enegouw en • Wienerberger nv - divisie Terca PERUWELZ Rue de l’Europe, 11 7600 Péruwelz Tel. (069) 77 97 10 Fax (069) 77 97 11 www.wienerberger.be (H) • Briqueterie de PLOEGSTEERT sa 'Barry' Chaussée de Bruxelles 33 7534 Barry Tel. (056) 56 56 56 Fax (056) 56 55 02 www.ploegsteert.com (S) • Wienerberger nv - divisie Terca GHLIN Route de Wallonie 33 7011 Ghlin Tel. (065) 35 38 85 Fax (065) 36 10 92 www.wienerberger.be (V-S-O) • Wienerberger nv - divisie Terca WARNETON Chaussée du Pont Rouge 57 7784 Warneton (Comines) Tel. (056) 58 88 10 Fax (056) 58 85 35 www.wienerberger.be (H) • Briqueterie de PLOEGSTEERT sa Touquetstraat 228 7782 Ploegsteert Tel. (056) 56 56 56 Fax (056) 56 55 01 www.ploegsteert.com (P-L-W)
N amen • Wienerberger nv - Porotherm Wall Systems nv (divisie WANLIN) Route de Beauraing 131 5564 Wanlin Tel. (082) 66 55 00 Fax (082) 66 55 17 www.wienerberger.be (S-A-O)
Pour recevoir cette revue en français, contactez-nous au 02/511.25.81
