BOUWEN BOUWEN. Baksteen nog zo gek niet. nr driemaandelijks tijdschrift april-mei-juni 2005 afgiftekantoor 8000 Brugge 1 2de afdeling P409653

BAKSTEEN

BOUWEN met

2/05

nr 112 - driemaandelijks tijdschrift – april-mei-juni 2005 afgiftekantoor 8000 Brugge 1 – 2de afdeling P409653

Baksteen… nog zo gek niet

BOUWEN MET BAKSTEEN is het driemaandelijks tijdschrift van de Belgische Baksteenfederatie. Voor meer informatie, aarzel niet ons te contacteren.

Abonnement: Catherine Bral Redactie: Laurie Dufourni Verantwoordelijke uitgever: Jozef Van Den Bossche http://www.baksteen.be e-mail: [email protected]

Adres: Kartuizersstraat, 19 bus 19 1000 Brussel tel. (02) 511 25 81 ~ fax (02) 513 26 40

Druk:

INHOUD Baksteen… nog zo gek niet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Rijwoning te Brugge – Ronny D’Hespeel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Beeldhouwwerk van Pierre Culot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Ziekenhuis te Deurne – Architectenbureau Luyten en Lens . . . . . . . . . 6 Museum MARTa te Herford (Duitsland) – Frank O. Gehry, met Archimedes GmbH en rbb architects GmbH . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Zoeklicht op Jan Maenhout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Binnenlandse architectuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Woning te Blégny – Bernard Tombeur Buitenlandse architectuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Tongxian Art Center (China) – Office dA Techniek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Innovatie en baksteen

BOUWEN MET BAKSTEEN

ZESENDERTIGSTE JAARGANG

2005

BAKSTEEN… NOG ZO GEK NIET Foto: Philippe Saenen

In alle tijden wist de gebakken aarde de beste vaklui en de grootste kunstenaars te inspireren! De baksteen op zich, blijft het materiaal bij uitstek voor heel wat architecten die zijn vele uitzonderlijke eigenschappen erkennen! Aangezien het materiaal een haast onbegrensd pallet aan mogelijkheden biedt voor de architecturale creatie, is het zichtbaar in alle types gebouwen: woningen, openbare gebouwen, winkelcentra, kerken, … Maar baksteen is meer dan een materiaal dat louter dient voor het afscheiden van verschillende artistieke domeinen. Wanneer het ons naar het kruispunt leidt van de architectuur en de beeldhouwkunst, wordt het beeld niet minder ingrijpend. Zo getuigen enkele voorbeelden die onze vaste herkenningstekens van plaats laten wisselen …

1

2

BOUWEN MET BAKSTEEN ZESENDERTIGSTE JAARGANG 2005

Woning te Brugge Ronny D’Hespeel Foto’s: Jan van Goidsenhoven

Gelegen in het oude Brugge, is deze woning zonder twijfel een van de meest verrassende voorbeelden van het gebruik van gevelbaksteen. De combinatie van buizen in aluminium en aaneengeregen bakstenen over deze buizen biedt zowel een ludiek beeld als een geraffineerde esthetiek.

De woning is niet enkel door zijn gevel-

woning bewoond; in de zomer wordt het

structuur atypisch. De organisatie van

kleine zomerpaviljoen gebruikt dat ver-

de leefruimten is al even origineel.

bonden is aan de tuin. Dit zomerpavil-

Twee parameters waren beslissend voor

joen is van de rest van de woning ge-

het ontwerp van de woning.

scheiden door een kleine binnenkoer die dient als wintertuin.

Vooreerst is de aanwezigheid van een tuin in het centrum van een oude stad

De tweede bepalende factor in het ont-

een zeldzaamheid die in waarde moet

werp van deze woning was de beperkte

gebracht worden. Op die manier heb-

gevelbreedte (3 m) en als gevolg hier-

ben de architect en het koppel bewo-

van, de moeilijkheid om het licht tot in

ners een leefwijze uitgedacht die onge-

het hart van de woning te brengen. De

woon is maar wel verlokkelijk … ‘s win-

architect heeft geopteerd voor een dub-

ters wordt het hoofdgebouw van de

bele lichtinvoer: enerzijds langs de

BOUWEN MET BAKSTEEN

hoofdgevel en de gevel die uitgeeft op de wintertuin; anderzijds door een glazen band in het dak te snijden. Het spoor van deze band van 90 cm kan in de volledige doorsnede van de woning gevolgd worden: glazen vloeren op de verdiepingen; pad in blauwe steen op het gelijkvloers. Dit pad loopt door tot aan het zomerpaviljoen waardoor een visuele band wordt gecreëerd tussen beide wooneenheden. De gevel neemt ook volop deel aan de lichtinbreng. In feite bestaat hij uit een dubbele gevel. Een ‘macramé’ met baksteen en metalen buizen beschermt de gevel die volledig uit glas bestaat aan de binnenzijde. Dit ingenieus systeem laat voldoende lichtinval toe terwijl de intimiteit van de woning bewaard blijft. Het gebruik van bakstenen maakte het mogelijk om de woning te integreren in een historisch stedelijk weefsel, terwijl toch een uniek en hedendaags bouwwerk werd opgericht. Dit project blijft de vrucht van de inventiviteit van een architect … die het gewaagd heeft om het gebruik van een materiaal en zijn uitvoering opnieuw uit te denken!


2005

3

4


Beeldhouwwerken van Pierre Culot Foto’s: Philippe Saenen

Wanneer een beeldhouwer zich voorneemt om het landschap te sieren met zijn werken; wanneer zijn kunstwerken ook architecturale werken worden die het landschap aflijnen… begrijpt men dat voor Pierre Culot de grenzen van de architectuur, de beeldhouwkunst en de ruimtelijke ordening zich vermengen. Vandaar trouwens de geijkte Franse term om zijn werken te benoemen… de ‘mursculpture’.

De eigendommen van Roux Miroir in

Bezeten door het verwerken van de ma-

Waals-Brabant en van Eppe Sauvage in

terie, geeft Pierre Culot de voorkeur

het noorden van Frankrijk zijn de do-

aan twee materialen: de baksteen en

meinen waar de kunstenaar zich kan

het graniet.

overgeven aan zijn passie: de materie

De monumentale werken die hij

verwerken tot monumentale werken die

schept, kunnen zich uitstrekken over

hij in scène zet in het landschap. Die

een hoogte van tien meter, en worden

enscenering biedt ruimte voor een dia-

hierdoor herkenningspunten in het

loog tussen de ‘murs-sculptures’ en

landschap. De kunstenaar houdt eraan

hun groene omgeving… ze worden een

om een wandelweg te suggereren die

vanzelfsprekendheid voor mekaar!

langs zijn verschillende werken leidt.

Private bestellingen bieden op hun

Gedurende de wandeling worden de be-

beurt mogelijkheden aan de kunstenaar

zoekers georiënteerd door de imposante

om andere thema’s te behandelen in

‘murs-sculptures’, aangesproken door

andere omgevingen.

hun intrigerend silhouet.

BOUWEN MET BAKSTEEN

Wanneer men dichter tot de kunstwerken nadert, wordt de verwerking van het basismateriaal beter zichtbaar. De ruwe oppervlakken van de baksteen en het graniet stralen het gevoel uit van een werk dat niet te temmen valt… zoals de natuur die haar omgeeft!


2005

5

6


Ziekenhuis te Deurne Architectenbureau Luyten en Lens Foto’s: Studio Claerhout

De indrukwekkende voorgevel van het ziekenhuis van Deurne, ontworpen door architectenbureau Luyten en Lens, geeft het gebouw de uitstraling van een cultureel centrum of een museum. Deze monolytische gevel fungeert echter als scherm tussen het ziekenhuis en de lawaaiërige verkeersader. Hij sluit het ziekenhuis af van het geluid van de buitenwereld en gaat tegelijkertijd een relatie aan met de omgeving. Daarom werd er gekozen voor een sculpturale expressieve vorm. Het geheel ziet eruit als een kolossaal bakstenen massief; dreigend overhellend, maar ook zacht met gebogen vlakken en zwevend licht opgetild.

Achter deze gesloten gevel bevinden

Gelijmd gevelmetselwerk is het uitgele-

zich de medisch-technische lokalen.

zen materiaal en de uitgelezen tech-

De patiëntenkamers zijn georiënteerd

niek voor een dergelijke architectoni-

naar de tuinzijde met het parkachtige

sche uitdrukking. Het geeft een ziel

groen.

aan dit gebouw-beeldhouwwerk. Het versterkt het gevoel van massiviteit en

De nieuwe vleugel is door een groot

monumentaliteit. Met het oog op het

overdekt atrium verbonden met twee

grote geveloppervlak, werd gekozen

oudere gebouwen. In een latere fase

voor een uitvoering in baksteen met

zullen beide bestaande gebouwen wor-

groot formaat.

den heringericht. Dankzij zijn bevoorrechte positie zal het atrium binnen afzienbare tijd het onthaal, de cafetaria en de winkels van het ziekenhuis onderbrengen.

BOUWEN MET BAKSTEEN


2005

7

8


Museum MARTa te Herford (Duitsland) Frank O. Gehry, met Archimedes GmbH en rbb architects GmbH Foto’s: Klemens Ortmeyer

Het museum van moderne

leven in te blazen kiest deze stad van

kunst en design MARTa Herford, wil het

65 000 inwoners, met een rijk indus-

sterke element zijn van de Duitse stad

trieel verleden gebaseerd op de produc-

Herford. Zoals in de Spaanse stad Bilbao,

tie van meubilair, duidelijk voor het

creëerde de architect Frank Gehry een ar-

drieluik ‘meubilair-kunst-sfeer’ dat

chitecturaal werk dat een werktuig moet

wordt voorgedragen door het museum

zijn voor de vernieuwing van de econo-

en zijn forum.

mie, waarvoor de stad traditioneel gekend is.

In MARTa Herford waar baksteengolven zich eerst vermengen, en dan weer

MARTa is het acroniem van ‘Möbel,

doorgesneden worden door de metaal-

ART en ambience’. Om zichzelf nieuw

platen van het dak, is de stijl van de

BOUWEN MET BAKSTEEN


2005

architect met internationale reputatie, Frank Gehry, duidelijk herkenbaar. Is dit gebouw een architecturaal beeldhouwwerk of vormt het een onderdeel van een gebeeldhouwde architectuur … De architectuur van het museum-forum vertaalt in drie dimensies de gedachten van dit artistiek centrum: ze veegt elke grens weg tussen architectuur en beeldhouwkunst. Door te kiezen voor dit ambitieus project, heeft de stad Herford een museum verkregen dat haar misschien een internationale erkenning zal geven in de ontwerpwereld.

9

10


ZOEKLICHT OP JAN MAENHOUT Jan Maenhout ontmoeten, dat is een grote hap lucht scheppen en een optimistische kijk hebben op het beroep van de architect. Deze architect straalt passie uit voor zijn beroep, een passie die aanstekelijk werkt! Vanuit een ervaring van meer dan 25 jaar, geeft hij zijn visie over het beroep… Het architectenbureau van Jan Maenhout is gelegen te Brussel. Het atelier werd ingericht in een oud textielatelier. Door zich in Brussel te vestigen blijft de architect trouw aan zijn eerste liefde. Het is inderdaad aan Sint-Lucas Brussel dat hij studeerde en vervolgens doceerde! Van trouw is ook sprake bij zijn medewerkers… De twee voornaamste medewerkers van Jan Maenhout, Luc Bosmans en Stef van den Broeck werken reeds gedurende respectievelijk 15 en 20 jaar aan zijn zijde. Hun samenwerking maakte het voor ieder van hun mogelijk om zijn plaats te vinden in het beheer van het architectuurbureau. Hun organisatie is sinds lange tijd een goed geoliede machine. In samenwerking met Luc Bosmans stelt Jan Maenhout de hoofdlijnen op

16 sociale woningen te Veltem-Beisem

van elk project. Tesamen bepalen ze het globale ontwerp. Gesterkt door de

de uitvoeringsdetails, tekeningen, drie-

Zoals te verwachten, bestaat er gedu-

verstandhouding die uit de lange sa-

dimensionele weergaven. Stef van den

rende de volledige duur van het project

menwerking gegroeid is, zet Luc Bos-

Broeck op zijn beurt houdt zich in

een open dialoog tussen Jan Maenhout

mans die kernideeën om in een voor-

hoofdzaak bezig met de uitvoeringsfa-

en zijn ploeg.

studie! De ploeg bestaande uit een

ze, detailleringen, technische onder-

tiental mensen zet dan het project ver-

steuning en werfopvolging.

der op poten: ze houdt zich bezig met

BOUWEN MET BAKSTEEN


2005

De architectuur… een passie Het onderwijs: de brandende fakkel doorgeven Jan Maenhout houdt eraan om tijd vrij te maken voor het onderwijs. Na gedoceerd te hebben te Sint-Lucas Brussel, heeft hij geopteerd om les te geven aan het Gentse departement: Sint-Lucas Gent. Hierdoor kan hij uit Brussel “ontsnappen” en andere mensen onmoeten uit de architectuur en de bouwwereld in België. Daarenboven genieten de

sociale woningen te Baal

lesgevers die hij daar ontmoet een nationale tot zelfs internationale reputatie.

Hierdoor is de architectuur en steden-

De architectuur: een zoektocht naar de

De uitwisseling van ideeën voedt de

bouw alomtegenwoordig in het leven en

mens

passie van de architect… Deze uitwis-

het hart van Jan van Maenhout! Zich

Wanneer men zich tegenover een ge-

seling van ideeën en het delen van er-

documenteren, tentoonstellingen be-

passioneerd architect zetelt zoals Jan

varingen, wil hij samenvatten in een

zoeken, een sfeer opsnuiven is niet

Maenhout, is men geneigd zich af te

boodschap die hij aan de studenten

enkel zijn beroep, het is zijn passie!

vragen wat hem drijft om zijn passie

brengt. Hun vorming verzekeren impli-

Het staat buiten kijf dat dit enthousias-

voor architectuur te blijven voeden. Jan

ceert dat hij de technische evoluties

me communicatief werkt, zowel voor de

Maenhout richt de activiteiten van zijn

moet volgen, maar ook de architectura-

studenten die hem kennen als voor het

architectuuratelier werkelijk op de

le tendenzen op het internationale

geheel van de ploeg van het architec-

mens… Hij kan het voor zichzelf niet

vlak…

ten- en stedenbouwatelier…

goed verwoorden, maar zijn parcours heeft hem er vaak toe geleid om in aanraking te komen met een menselijke dimensie. Hij plaatst “de menselijke situatie” in het centrum van zijn denkwereld… een architectuur gericht op de personen die het gebouw zullen betrekken!

ééngezinswoning te Tildonk

11

12


Aan deze zienswijze dankt het architectuurbureau zijn erkenning voor de realisatie van gegroepeerde woningbouw, een domein waar een goed inzicht en voldoende aandacht voor de gevoeligheden van de gebruikers het verschil maakt… Als het talent van de architect erkend wordt voor deze activiteiten, komt dit inderdaad door de correcte aanpak van zijn interventies. Het is dus zeker geen toevalstreffer wanneer het bureau verschillende prijzen overhoudt aan de architectuurwedstrijden waaraan zij deelneemt. 66 sociale woningen te Herent

Verschillende samenwerkingsverbanden verkennen Jan Maenhout houdt eraan om discussies aan te zwengelen en laat zich bijgevolg vaak bijstaan door experten: landschapsarchitecten, interieurarchitecten, stedenbouwkundigen, technische experten, kunstenaars... Meestal gaat hij een verbond aan met zelfstandige experten waardoor hij een grote rijkdom ervaart in uitwisselingen en discussies. Als gevolg van de onderlinge onafhankelijkheid van de verschillende actoren ontstaan vaak erg geanimeerde gesprekken. Dat is de oorsprong van de energie van Jan Maenhout en zijn ploeg: gedreven, en soms hoogoplopende, discussies, waarin nieuwe technische kennis wordt opgedaan en andere invalshoeken worden bekeken. Het is bijgevolg de wens van Jan Maenhout om zich te laten omringen door experten met kenmerkende 5 sociale woningen te Sint-Katelijne-Waver

persoonlijkheden die reeds erkend zijn in hun activiteitengebied.

BOUWEN MET BAKSTEEN


2005

In de wereld van Jan Maenhout bestaat geen volledig afgeronde gedachte over de goede architectuur. Aangezien hij verschillende technische evoluties van nabij volgt, heeft hij een goed beeld van de opportuniteiten die al deze technieken te bieden hebben… Bijvoorbeeld was hij een van de eerste architecten om ventilatie te integreren in het schrijnwerk… sindsdien een verplichting geworden! Wat zijn voorspellingen voor de toekomst zijn? Hij voelt het voor de lage energiewoningen en de passiefhuizen ! Schoolgebouw voor autistische kinderen te Sint-Niklaas

Kernideeën

mentsgebouwen, privé-woningen, in-

Activiteitsdomeinen

richtingsplannen, stedenbouw…

Men zou snel geneigd zijn om te denken dat het grootste deel van de activi-

Voor een architecturale meerwaarde

teiten van het architectuurbureau de

Door zijn architectuur wil Jan Maen-

sociale huisvesting betreft! In werke-

hout bijdragen aan de verbetering van

lijkheid stelt dit domein slechts 30%

de leefomstandigheden van eenieder,

voor van de activiteiten van het bureau.

en dit voornamelijk in de woningbouw.

Een ander belangrijk deel van de activi-

Een maatschappelijke verantwoordelijk-

teiten zijn de openbare gebouwen en

heid en sociale beschouwingen brach-

voornamelijk de scholen. Maar Jan Ma-

ten hem ertoe om een belangrijk deel

enhout en zijn medewerkers ontwerpen

10 sociale appartementen te Duffel

van zijn activiteiten te richten op de meergezinswoningen en de sociale wo-

ook tehuizen, services-flat, apparte-

ningbouw. Maar de architect legt zichzelf ook strakke regels op voor het budget. Het lijkt hem essentieel om te onderstrepen dat een verzorgde en innoverende architectuur niet noodzakelijk een meerkost meebrengt. Wanneer de opmerking gemaakt wordt dat een bepaalde interventie een belangrijk budget heeft gevergd, maakt hij er een erezaak van om de 10 sociale appartementen te Duffel

zoektocht naar innoverende oplossingen met beperkt budget te verdedigen.

13

14


Deze essentiële beheersing van de kostprijs van een project wordt, in zijn ogen, bereikt door zich de moeite te geven om na te denken over innoverende oplossingen, waarbij alle mogelijkheiden van de materialen benut worden zonder dat dure uitvoeringsdetails noodzakelijk worden voor het welslagen van een project. Als maker van de ruimte en van het licht, bestaat heel de kunde van de architect erin om comfortabele woningen te ontwerpen… binnen beperkte en redelijke budgetten. Deze gedachte vormt werkelijk de rode draad die Jan Maenhout en zijn medewerkers volgen: het optimum zoeken, innoveren op het gebied van de ruimte, de lichtinvoer, de zichten en de oriëntatie! Aangezien de oppervlakte van sociale woningen vrij beperkt is, wordt het es-

71 sociale woningen te Baal

sentieel om de gebruikers van de woningen een gevoel van ruimte te geven... Hierdoor is het aan de architect om zijn talent te ontplooien en al zijn creativiteit aan te wenden om middelen te vinden om de bewoonbare oppervlakte te vergroten. Een voorbeeld, de afsluiting van het terras met een venster, die dan als buitenkamer een integraal deel van de woning uitmaakt. De architectuur van Jan Maenhout wordt gekenmerkt door eenvoudige en zuivere lijnen, zowel in de organisatie van de grondplannen als in de samenstelling van de volumes en de gevels… ze is verzorgd, functioneel en zonder onnodige 16 sociale woningen te Veltem-Beisem

weelderigheid. Ook dit kadert in het principe om het budget te respecteren!

BOUWEN MET BAKSTEEN


2005

Daarenboven is het belangrijk om aan de bewoners voldoende mogelijkheden te bieden om hun leefruimte te personaliseren. Bijgevolg zijn de woningen opgebouwd volgens een vrij neutraal stramien. De keuze van het materiaal speelt eveneens een erg belangrijke rol in de beheersing van de kosten. Wij hebben het hier voornamelijk over het onderhoud. Dit is de reden waarom het architectenatelier van Jan Maenhout zeer vaak een keuze maakt voor gevelmetselwerk, en dit voor alle soorten projecten. Baksteen is geen materiaal dat “slecht verouderd”. Integendeel, de tijd zal hem een patina geven die de charme van de gevel nog vergroot. Baksteen vraagt bovendien niet om onderhoud en zijn

5 sociale woningen te Sint-Katelijne-Waver

duurzaamheid staat buiten kijf. privé-woningen. Ook daar staat de

liere klanten moeten ingeschreven wor-

Deze concepten past Jan Maenhout

mens centraal in zijn denkpatroon,

den in de woning… hun verwachtingen

niet enkel toe in de sociale woning-

maar op een gepersonaliseerde manier.

moeten worden ontdekt en vertaald

bouw… hij past ze eveneens toe in

De emotionele wensen van de particu-

naar het gebouw.

ééngezinswoning te Tildonk

5 sociale woningen te Sint-Katelijne-Waver

15

16


14sociale appartementen te Antwerpen - Eilandje

Woontypologieën

terialen en de kleuren : eenvoudige vo-

Jan Maenhout hecht veel belang aan

lumes uit donkere baksteen en witte

de definitie van de woontypologiën en

bepleistering lossen elkaar af, terwijl

het mengen van de verschillende types.

toch een coherent beeld overheerst.

Hij maakt er een spel van om “clus-

Deze superpositie van woningen laat de

ters” te scheppen van verschillende

mogelijkheid om de densiteit van de

types woningen, voor elke gezinssa-

gegroepeerde woningen beduidend te

menstelling. Bijvoorbeeld de gegroe-

verhogen, zonder dat dit de intimiteit

peerde woning te Veltem-Beisem - Ro-

van de bewoners in het gedrang brengt.

zenlaan waar woningen voor gezinnen

Een dergelijke verhoging van de densi-

afgewisseld worden door duplexen voor

teit is essentieel in die zin dat de kost

twee personen. Jan Maenhout heeft

van de infrastructuur slechts gerecht-

differentiatie van de verschillende

vaardigd is door een voldoende aantal

types verder doorgedreven tot in de ma-

woningen.

9 sociale woningen te Veltem-Beisem

BOUWEN MET BAKSTEEN


2005

Wat ook het eisenpakket is, Jan Maenhout en zijn medewerkers nemen de handschoen op en ontwerpen een innoverende architectuur, die bijdraagt tot de verbetering van de leefomgeving van eenieder en dit, zowel op het stedenbouwkundig niveau als voor de leefomstandigheden.

Hopmarkt & Keizerspoort te Aalst, in samenwerking met Mobiel 21

Medewerkers: Jan Maenhout Stef van den Broeck Luc Bosmans Nathalie de Leeuw Evelyne Hamblok Steven van den Bergh Nele Verdonck Bart van de Veire Patricia Pissens [email protected] www.arch-janmaenhout.be

Stedenbouwkundig inrichtingsplan voor de gemeente Sint-Katelijne-Waver, ism ontwerpbureau Michel Pauwels

17

18


BINNENLANDSE ARCHITECTUUR

Woning te Blégny Bernard Tombeur Foto’s: Serge Brison

Het concept van deze woning

grond. Hiervoor dacht de architect aan

is gestoeld op de wens om open ruimten

twee verschillende volumen, die elkaar

te scheppen die uitgeven op de landelijke

tot antwoord dienen en onderling ver-

omgeving.

bonden zijn met een kleine glazen ruimte. Dit overgangselement tussen de

Gelegen op een hoogte en op het einde

twee volumen in rode baksteen, wordt

van een rustige weg, is de woning niet

het zenuwcentrum van de interne

zichtbaar vanaf de hoofdbaan. Daaren-

schikking van de ruimten, waarbij veel-

tegen geniet het terrein een bevoor-

vuldig is teruggegrepen naar halve ver-

rechte ligging door haar heersende po-

diepingen.

sitie over het landschap. De beslissing werd genomen om nuttig

Aan de achterzijde heeft de woning een

gebruik te maken van de helling van de

zeer open karakter dat toelaat om voluit

BOUWEN MET BAKSTEEN


2005

te genieten van de rust en charme van de plaats. De weddenschap is dus gewonnen! Het was de wens van de eigenaars en de architecten om aan de woning zowel een hedendaags als een eenvoudig karakter te geven, zowel naar de vorm als naar de kleuren, voor een woning die in feite vrij klassiek is opgebouwd. De architect heeft met zorg discrete details uitgetekend, die reliëf brengen in de gevel en het massieve parement voorzichtig laten bewegen.

19

20


BUITENLANDSE ARCHITECTUUR

Tongxian Art Center – Peking (China) Office dA

Op vijftig kilometer van Peking is de stad Tongxian gelegen als sateliet van de grootstad. Sinds de helft van de jaren negentig, biedt de stad onthaal aan een groeiend aantal kunstenaars uit heel China. Hierdoor komt het dat Tongxian bevolkt is door een gemeenschap van tweehonderd Chinese kunstenaars, waarvan een deel internationaal gekend is en tentoonstelt in de Verenigde Staten, Frankrijk en Duitsland. Tongxian is de belangrijkste artistieke gemeenschap van China geworden. Desondanks was in Tongxian geen kunstcentrum aanwezig om tentoonstellingen of ateliers te organiseren, of om het werk van nieuwe talenten te tonen. Bijgevolg hebben bepaalde kunstenaars zelf een centrum uitgedacht. Hun droom om een actieve en centrale

gemeenschap te materialiseren.

De tweede fase voorziet in een kunstga-

plaats te worden in de wereld van de

Twee fases zijn voorzien in de uitvoe-

lerie, een administratief centrum, een

kunsten op het internationaal niveau

ring. De eerste fase werd afgerond

tentoonstellingsruimte van beeldhouw-

zal binnenkort daglicht zien… Aan het

begin 2004. Ze bestaat uit een woning

werken en een deel infrastructuren voor

architectenbureau Office dA uit Boston

die de kunstenaars herbergt. Dit ge-

de kunstenaars.

in de Verenigde Staten werd opgedra-

bouw zal ook een soort ‘toegangspoort’

gen om die droom van de kunstenaars-

vormen tot het kunstcentrum…

BOUWEN MET BAKSTEEN


2005

21

22


TECHNIEK Innovatie en baksteen

De bouwwereld is toegetreden tot een

steeds op zoek naar nieuwe ontwikke-

tenschappelijke argumenten. Maar ook

tijdperk waarin elke producent van

lingen om hun product te verbeteren,

door concrete voorbeelden van nieuwe

bouwmaterialen verplicht wordt om de

om hun gamma uit te breiden, om

toepassingen te geven die aantonen

“innoverende, duurzame en technische

nieuwe toepassingsmogelijkheden te

wat werkelijk van een materiaal kan

kwaliteiten” van zijn materiaal aan te

creëren.

verwacht worden.

prijzen.

Hierin is een rol weggelegd voor een feDe interactie tussen de materiaalprodu-

deratie, die geen partij kan kiezen voor

Op zich is deze evolutie niet slecht,

centen en de constructeurs is de motor

een bepaalde fabrikant en zich bijge-

want ze zorgt ervoor dat het geheel van

van de innovatie. Nieuwe producten en

volg mag beperken tot het verspreiden

actoren die actief zijn in de bouw, zich

nieuwe technische mogelijkheden zijn

van objectieve generieke informatie.

bewust worden van het belang van deze

vaak het antwoord op vragen die leven

kenmerken: innovatie, duurzaamheid

in de bouwwereld. Het is dan aan de

Men zou snel geneigd zijn om innovatie

en technische kwaliteit.

architect en de aannemer om, elk met

gelijk te stellen met “high tech” zoals

Wij willen het niet louter hebben over

hun eigen creativiteit, nieuwe toepass-

bijvoorbeeld de nanotechnologie van

de meerwaarde voor het milieu, over

ingen te verzinnen voor de materialen

kleimineralen! De baksteensector heeft

het akoestisch comfort of zelfs het ra-

en innoverend te gaan bouwen.

echter gekozen om te vernieuwen van-

tioneel energieverbruik voor een aange-

uit een gekend bouwmateriaal dat

naam binnenklimaat … maar ook over

Steeds bij blijven is van essentiel be-

reeds gedurende eeuwen zijn waarde

de creatieve mogelijkheden die een

lang voor iedere producent. Bijgevolg

heeft bewezen. Dit materiaal verder

materiaal biedt aan de architecten en

duiken informatie-campagnes op waar-

ontwikkelen en diversifiëren betekent

bouwprofessionelen en dit dankzij de

in de fabrikant, naast de duurzame en

innoveren vanuit een oerdegelijke

ontwikkeling van vernieuwende tech-

technische voordelen van zijn product,

basis.

nieken met aangepaste producten.

vooral de nadruk legt op de laatste innovaties. Op welke manier moet de

Het doel van dit artikel is om U een be-

Zo staat innovatie centraal in elk

bouwheer of de architect met deze in-

perkt overzicht te geven van enkele

debat! Niemand mag vandaag nog een

formatiestroom omgaan om uiteindelijk

technische mogelijkheden die de bak-

afwachtende houding aannemen en

een bouwwerk op te richten met een

steensector de laatste jaren heeft ont-

zich gedragen alsof de notie innovatie

bevredigend technisch resultaat?

wikkeld!

niet zou bestaan! Niemand mag passief

Het lijkt ons hierbij essentieel dat de

aan de zijlijn blijven toekijken. Dit

materiaalproducenten de bouwwereld

geldt voor alle sectoren, waaronder ook

blijven informeren met objectieve we-

de bouw. Materiaalproducenten zijn

BOUWEN MET BAKSTEEN


2005

Gelijmd metselwerk Hoewel gelijmd metselwerk nog steeds als “nieuw” aanzien wordt, bestaat de techniek voor gevelstenen al een tiental jaren. Minder gekend is het verlijmen van de snelbouwblokken. In landen als Duitsland en Oostenrijk is het verlijmen van binnenmuurstenen echter al stevig ingeburgerd. Hiervoor bestaan twee werkwijzen. Ofwel wordt de onderzijde van de blokken even in een mortelbad gedompeld, ofwel gebruikt men een speciaal ontwikkelde verlijmbak die over de muur wordt getrokken. Beide methoden hebben hetzelfde resultaat, een baksteenwand met hoogwaardige mortel en dunnere voeg. Thermisch heeft dit systeem voordelen aangezien het warmteverlies langs de voegen sterk wordt verminderd. De mogelijkheid om stenen te verlijmen opende voor de architect de weg naar nieuwe vormen van architecturale expressie. Gelijmd metselwerk geeft een muur een massief uiterlijk. Het monumentaal karakter van een gebouw kan op die manier sterk worden geaccentu-

Foto: Studio Claerhout

eerd. ken met laag volume-gewicht en lage

nemers de lijmpomp hebben vervan-

Baksteen… zowel mogelijkheden voor thermische en akoestische isolatie als voor hoge druksterkte

gen. Op zich is dit een geldig alterna-

In de loop der jaren heeft de bakstee-

ste akoestische kwaliteiten hebben.

tief voor de pomp. Let wel, de

nindustrie zich aan een steeds wijzigen-

samenstelling en menging van de mor-

de markt weten aan te passen. Om aan

Dit geheel biedt aan de ontwerper een

tel moeten nauwgezet worden opge-

de meest uiteenlopende technische

waaier aan mogelijkheden waarmee hij

volgd.

eisen een antwoord te bieden wordt een

niet alleen zijn creativiteit kan laten

breed gamma van kwaliteitsproducten

spelen maar ook aan de hoogste tech-

op de markt gebracht. Enerzijds werden

nische vereisten kan voldoen.

Verlijmen van gevelstenen was ook voor menig aannemer vaak een aanzet tot vernieuwing! We denken aan de (slagroom)spuitzak waarmee creatieve aan-

de thermisch isolerende snelbouwblok-

warmtegeleiding ontwikkeld. Anderzijds werden ook zware blokken ontwikkeld die over een hoge druksterkte beschikken en door hun massa tevens de hoog-

23

24


Muurverwarming Naast de vloerverwarming werd ook de

Een waaier aan kleuren en vormen

muurverwarming ontwikkeld. Hiertoe

De voortdurende zoektocht naar nieuwe

Ruimte voor creativiteit voor architect en aannemer

worden snelbouwblokken ontwikkeld

natuurlijke additieven bij de grondstof-

De drang naar vernieuwing zet architec-

met gleuven waarin de warmwaterbui-

fen heeft geleid tot een heel gamma

ten en aannemers ertoe aan voortdu-

zen worden aangebracht. Door zijn

aan vernieuwende kleuren. Als resul-

rend te herbronnen en nieuwe toepass-

grote vormstabiliteit is het perfect mo-

taat kennen we aubergine-achtige kleu-

ingen en verwerkingsmogelijkheden van

gelijk dit systeem bij baksteen toe te

ren, of blauwmetallische kleuren. Te-

materialen uit te denken. Dit denkwerk

passen. Baksteen zal immers nooit ver-

genwoordig bestaan zelfs gevelstenen

resulteert vaak in verrassende architec-

vormen door de sterke temperatuur-

met kwikachtige effecten op de opper-

tuur. De ruimte voor creativiteit die

schommelingen die in het materiaal

vlakte. Aangepaste baktechnieken zoals

baksteen biedt blijft verbluffend groot.

worden opgewekt. Een vrees voor

het smoren, laten dan weer toe om in

Wij verwijzen hierbij naar een woonpro-

scheurvorming is dus ongegrond.

de massa gekleurde grijze stenen te

ject in Brugge van architect Ronny D’-

produceren. De verschillende mogelijke

Hespeel. Dit project wordt gepresen-

Droogstapelen van baksteen

bezandingen vervolledigen dit kleuren-

teerd op pagina 2 van dit nummer.

Baksteen zonder mortel is niet mogelijk

Maar ook in de vormgeving vonden de

zal U zeggen. Toch wel, het zogenaam-

nodige innovaties plaats. Vernoemens-

de clickbrick-systeem heeft in Neder-

waardig is hierbij de nabehandeling

land het licht gezien en kan inmiddels

waarbij de stenen verouderd of ver-

een mooie lijst met referenties voorleg-

weerd worden. Een steen wordt beko-

gen. In de baksteen worden gleufjes

men met een rustiek uiterlijk (zoals uit

voorzien zodat de stenen met behulp

een recuperatie), maar tevens met alle

van metalen plaatjes in mekaar klik-

technische kwaliteiten en zekerheden

ken. Dit geeft een monoliete wand met

van een nieuw geproduceerde bak-

zeer dunne voegbreedte.

steen.

pallet.

BELGISCHE DAKPAN- EN BAKSTEENFABRIKANTEN Bakstenen voor gewoon metselwerk: V : volle baksteen voor gewoon metselwerk P : geperforeerde baksteen voor gewoon metselwerk L : geperforeerde baksteen met lichte scherf Bakstenen voor gevelmetselwerk S : strengpersgevelsteen (‘machinale’ gevelsteen) H : handvorm en vormbakperssteen K : klampsteen A : andere soorten (traditionele en ‘rustieke’ gevelstenen zoals veldovensteen, baksteen op basis van leisteen, enz.) Andere producten: W : welfsels D : dakpannen en muurdeksels T : Boomse kerktegels, ongeglazuurde tegels O : straatklinkers • Voor details over het productiegamma van elke fabriek, kan men zich best rechtstreeks tot de bedrijven wenden. • De lijst is samengesteld op basis van de ledenlijsten van de B.B.F. Vele producenten verkopen hun producten al dan niet exclusief, via een afzonderlijke verkoopsorganisatie. In de gevallen waar dit nuttig lijkt, is de naam tussen haakjes bijgevoegd.

Oost-Vlaanderen • Kleiprodukten HOVE Lindendreef 101 9400 Ninove Tel. (054) 33 26 67 Fax (054) 32 82 38 (V-H-A) • Steenfabriek VANDE MOORTEL Scheldekant 7 9700 Oudenaarde Tel. (055) 33 55 61 Fax (055) 33 55 70 (H-O) • SVK Aerschotstraat 114, 9100 Sint-Niklaas Tel. (03) 760 49 00 Fax (03) 777 47 84 (V-P-L-S-H-W)

We s t - V l a a n d e r e n • Steenbakkerij AMPE Brugsesteenweg 170 8740 Egem (Pittem) Tel. (051) 46 07 01 Fax (051) 46 07 04 (V-P-L-S) • DESIMPEL Hoogledestraat 92, 8610 Kortemark Tel. (051) 57 57 00 Fax (051) 57 57 02 (V-P-L-S-H)

• TERCA - ZONNEBEKE Ieperstraat 186 8980 Zonnebeke Tel. (051) 78 80 60 Fax (051) 77 10 38 (V-P-S) • Steenbakkerij DE KEIGNAERT Stationsstraat 30, 8460 Oudenburg Tel. (059) 25 50 50 Fax (059) 26 89 87 (V-S-H) • Steenbakkerij DUMOULIN Rollegembosstraat 9 8880 Ledegem Tel. (056) 50 98 71 Fax (056) 50 41 92 (V-P) • TERCA - WIENERBERGER Ter Bede Business Center 8500 Kortrijk Tel. (056) 24 96 35 Fax (056) 51 92 75 (V-P-L-S-H-A-O) • KORAMIC Kapel-ter-Bede 86 8500 Kortrijk Tel. (056) 24 95 11 Fax (056) 20 23 59 (D)

Antwerpen • Steenbakkerij GEBR. LAUWERS Noeveren 74 2850 Boom Tel. (03) 888 02 32 Fax (03) 844 57 86 (K-A-T) • Steenfabriek van NIEL (DESIMPEL) Landbouwstraat 98 2845 Niel Tel. (03) 880 70 61 Fax (03) 880 70 66 (H) • SWENDEN RUMST Nieuwstraat 44 2840 Rumst Tel. (03) 880 15 20 Fax (03) 844 28 11 (V-P-L-S) • Swenden Industries Nieuwstraat 2 2840 Rumst Tel. (03) 844 22 22 Fax (03) 844 38 02 • DESTA

Heerle 11

Limburg • • Siersteenfabriek HEYLEN 2de Carabinierslaan 145 3620 Veldwezelt-Lanaken Tel. (089) 71 51 38 Fax (089) 72 28 80 (H) • Steenfabriek NELISSEN - HAESEN Kiezelweg 460 3620 Veldwezelt Tel. (012) 45 10 26 Fax (012) 45 53 89 (H) • TERCA - SCHOUTERDEN Venlosesteenweg 70 3680 Maaseik Tel. (089) 56 40 38 Fax (089) 56 81 83 (H-A) • Steenfabrieken VANDERSANDEN Riemstersteenweg 300 3740 Spouwen Tel. (089) 51 01 40 Fax (089) 49 28 45 (H) • Steenfabriek VANDERSANDEN Nijverheidslaan 11 3650 Lanklaar Tel. (089) 79 02 50 Fax (089) 75 41 90 (H) • TERCA - TESSENDERLO Havenlaan 10 3980 Tessenderlo Tel. (013) 35 91 60 Fax (013) 35 91 61 (P-L)

•

•

•

•

2322 Minderhout (Hoogstraten) Tel. (03) 315 70 99 Fax (03) 315 81 48 (S) Steenbakkerij FLOREN Vaartkant Rechts 4 2960 St.-Lenaarts Tel. (03) 313 81 98 Fax (03) 313 71 56 (V-S) TERCA - NOVA Steenbakkersdam 10 2340 Beerse Tel. (014) 61 10 99 Fax (014) 61 04 32 (V-P-L-S) TERCA - SAS Sint Jozefslei 6 2310 Rijkevorsel Tel. (014) 62 20 10 Fax (014) 61 22 33 (H-A) TERCA - BEERSE Absheide 28 2340 Beerse Tel. (014) 61 19 75 Fax (014) 61 22 33 (H) TERCA - QUIRIJNEN Sint Jobbaan 58 2390 Westmalle Tel. (03) 311 51 12 Fax (03) 311 62 56 (V-S-H-A)

Brabant • Steenfabrieken VANDERSANDEN Kortenbos 14 1790 Hekelgem Tel. (053) 66 85 51 Fax (053) 66 71 41 (H)

Henegouwen • Briqueterie de PERUWELZ (DESIMPEL) Rue de l’Europe, 11 7600 Péruwelz Tel. (069) 77 97 10 Fax (069) 77 97 11 (H) • Briqueterie de PLOEGSTEERT ‘Barry’ Chaussée de Bruxelles 33 7534 Barry Tel. (056) 56 56 56 Fax (056) 56 55 02 (S) • TERCA - GHLIN Route de Wallonie 33 7011 Ghlin Tel. (065) 35 38 85 Fax (065) 36 10 92 (V-S-O) • TERCA - WARNETON Chaussée du Pont Rouge 57 7784 Warneton (Comines) Tel. (056) 58 88 10 Fax (056) 58 85 35 (H) • Steenbakkerij van PLOEGSTEERT Touquetstraat 228 7782 Ploegsteert Tel. (056) 56 56 56 Fax (056) 56 55 01 (P-L-W)

Namen • Briqueterie de WANLIN (DESIMPEL) Route de Beauraing 131 5564 Wanlin Tel. (082) 66 55 00 Fax (082) 66 55 17 (S-A-O)

Pour recevoir cette revue en français, contactez-nous au 02/511.25.81

BOUWEN BOUWEN. Baksteen nog zo gek niet. nr driemaandelijks tijdschrift april-mei-juni 2005 afgiftekantoor 8000 Brugge 1 2de afdeling P409653

Recommend Documents