13/01/2014
Inhoud
VORMING STARTDAG FRACARITA Fevlado-Diversus vzw 21/01/2014
• 21/01 • Fevlado vzw & Fevlado-Diversus vzw • Verschillende visies op doofheid • Dovengemeenschap • Dovencultuur • Communicatietips • Oefeningen
Fevlado vzw & Fevlado-Diversus vzw Fevlado vzw
FEVLADO & DIVERSUS
Inleiding • Pascal Mollet • Educatief medewerker & • Coördinator Fevlado-Diversus vzw
• Introductie tolk VGT • Vragen?
Fevlado-Diversus vzw • Culturele vormingsdienst • Sensibilisatie • Sensibiliseringsactiviteiten o.a. WDD,…
• Belangenverdediging • Sensibilisatie • Ledenbeweging
• Ondersteuning en begeleiden van organisaties
• Educatie • Open aanbod: cursussen VGT, Dovencultuur,… voor
zowel doven als horenden
2 VZW’S ONDER 1 DAK
FevladoDiversus vzw • Sensibilisatie • Educatie • Informatie
• Vorming op maat • Ontwikkelen van educatieve middelen
• Informatie • Erfgoedwerking • Archief- en documentatiecentrum • Publicaties
Wie zijn jullie?
Even vooraf; correcte terminologie
• Wat zijn jullie taken?
• Wat is correct? • Doofstom • Auditief gehandicapt • Auditieve beperking • Doof • Gehoorgestoorden
• Hoe pakken jullie het aan wanneer er een probleem is met de
communicatie?
DOOF?! Wat betekent doof voor jullie?
• Wat is correct? • Gebarentaal • Doventaal • Vlaamse Gebarentaal • Wat is correct? • Tolk VGT • Doventolk • Gebarentolk • Tolk gebarentaal
1
13/01/2014
Even vooraf…
Vragenronde
• Wat is correct? • Doofstom • Auditief gehandicapt • Auditieve beperking • Doof • Gehoorgestoorden
• Alle dove mensen kunnen perfect liplezen
• Wat is correct? • Gebarentaal • Doventaal • Vlaamse Gebarentaal
•
• Wat is correct? • Tolk VGT • Doventolk • Gebarentolk • Tolk gebarentaal
Wie is doof? (2) Je kan het pas zien wanneer ze aan het ‘praten’ zijn; wanneer ze aan het gebaren zijn
• Alle dove mensen willen niets liever dan opnieuw te kunnen • • •
Wie is doof? (1) Waaraan kan je dat zien?
horen Alle dove mensen kennen én gebruiken gebarentaal Alle dove kinderen leren gebarentaal van hun ouders Dove mensen kunnen onmogelijk dokter, piloot, advocaat of politicus worden Alle dove kinderen leren gebarentaal op school
Verschillende visies op doofheid
1. Medisch model
Medisch model 2. Sociaal model 3. Cultureel-linguïstisch model
• Dove persoon als individu met een beperking
1.
• Individueel deficit-model • Geloof in technologie om gehoor te herstellen • Toegepast door o.a. medische wereld en het dovenonderwijs • Ideaal: integratie in horende maatschappij; zoveel mogelijk
‘horend’ worden
Besluit: doofheid is een onzichtbare handicap
2. Sociaal model
3. Cultureel-linguïstisch model
• Probleem is niet de beperking/handicap, maar wel de niet
• Collectief model
aangepaste maatschappij
• Dovengemeenschappen als taalminderheidsgroepen
• Maatschappij geeft de handicap
• Niet kunnen horen is ondergeschikt of zelfs niet relevant
• Nog steeds individueel model
• Aandacht voor onderwijs, taalpolitiek, …
• Nadruk op toegankelijkheid
• Erkenning gebarentalen
• Maar niet volledig bruikbaar voor Dovengemeenschappen bv.
Inclusief onderwijs
• Ideaal: bilinguale, biculturele persoon
Richtlijnen spraakafzien Wil je met een doof persoon praten, maar je beheerst (nog) geen gebarentaal: - Beweeg je hoofd niet teveel - Hou niks in je mond (sigaret, pen, kauwgom) - Articuleer duidelijk - Leg nadruk op het kernwoord waarover je wilt praten
• Fevlado en Fevlado-Diversus werken vanuit dit model
2
13/01/2014
Volstaat spraakafzien?
Gebaren? Probeer eens?
Volstaat spraakafzien?
• OEFENINGEN • Ja of neen? • Nu zonder STEM en GEBAAR een woord articuleren • Goed kijken wat er gezegd wordt en opschrijven
• Iets uitleggen in gebaren • Of lichaamstaal
• DAAROM IS GEBARENTAAL NODIG!
• Geen stem gebruiken!
• Na drie keer proberen woord af te lezen, stoppen en volgende
woord afzien • Schrijf op wat je ziet
Vlaamse Dovengemeenschap
1. Nederlands als eerste taal
2. Vlaamse Gebarentaal als eerste taal
• Twee verschillende subgroepen, samenvallend met twee
• Grootste groep van personen met een gehoorverlies in
• 5 000 à 6 000 personen
verschillende taalgroepen
Vlaanderen (ca. 800 000 personen) • Gesproken Nederlands, vaak ondersteund met spraakafzien:
Vlaamse Dovengemeenschap
orale opvoeding • Geschiedenis: Milaan 1880, oraal onderwijs
• Vooral gehoorverlies op latere leeftijd • VGT speelt geen belangrijke rol in hun leven (wat niet wil
• VGT als moedertaal, eerste taal of taal waarin men zich het
best kan uitdrukken • Geschiedenis: vanaf jaren ’70-’80: terug gebarentaal in het onderwijs
• Meestal doofgeborenen of vroegdoven • Linguïstisch-culturele minderheidsgroep, de Vlaamse
Dovengemeenschap
zeggen dat ze geen VGT gebruiken)
Nederlands als eerste taal
Dit betekent niet dat deze groep geen Nederlands kent of gebruikt! Velen van hen zijn zelf twee- of meertalig.
Vlaamse Gebarentaal (VGT) als eerste taal
Dovengemeenschap met VGT als eerste taal
Waarom is gebarentaal zo belangrijk?
• Lokaal niveau: clubs • Vlaanderen: 6 regionale dovenclubs en 20 à 30 kleine dovenclubs • Ontspannende, alsook vormende activiteiten
VGT?!
• Toegankelijke taal • Veditz (1910): People of the Eye • Geen communicatieproblemen • Gevoel van trots over eigen taal en cultuur
Wat is de Vlaamse Gebarentaal?
• Onderzoek heeft uitgewezen dat dove mensen anders in het
• Nationaal niveau: dovenfederaties • Vlaanderen: Fevlado, Fevlado-Diversus, Fevlado-Passage, Jong-Fevlado,…
leven staan • Internationaal niveau: koepelfederaties • Europa: EUD, EUDY, filmfestivals, jongerenkampen,… • Wereld: WFD, WFDYS, Deaflympics,…
• Hersenen werken op een andere manier bij o.a. taalverwerving • Ze zijn gefocust op wat ze zien. • Horen heeft voor hen geen (of minder) betekenis
3
13/01/2014
Vragenronde
Zijn gebarentalen uitgevonden?
• Is Vlaamse Gebarentaal uitgevonden?
• Niet door iemand uitgevonden of gemaakt, maar is spontaan
ontstaan
• Is gebarentaal een soort gesproken taal maar dan met gebaren
in plaats van met woorden?
• Zoals bij meeste talen: Frans, Nederlands, ASL, LSF,…
• Hebben gebarentalen grammatica?
• Waar mensen samen zijn, ontstaat er communicatie en
bijgevolg taal
• Is gebarentaal universeel? • Kan je filosoferen in Vlaamse Gebarentaal?
Vragenronde
Zijn gebarentalen soort van gesproken talen?
Nederlands met Gebaren
• Is Vlaamse Gebarentaal uitgevonden?
• Vlaamse Gebarentaal is een soort van Nederlands waarbij in
• Is niet natuurlijk ontstaan
• Is gebarentaal een soort gesproken taal maar dan met gebaren
plaats van woorden gebaren worden gebruikt, maar dit is echter niet zo • VGT heeft een eigen grammatica, een eigen structuur – los van een gesproken taal • Een voorbeeld…
• Systeem werd ontwikkeld voor het onderwijs om het
in plaats van met woorden? • Hebben gebarentalen grammatica? • Is gebarentaal universeel? • Kan je filosoferen in Vlaamse Gebarentaal?
NL De man staat op de auto VGT AUTO MAN STAAN
Nederlands meer toegankelijk te maken voor dove leerlingen • Werd ontwikkeld in de late jaren ‘70-’80 • Dit volgt het structuur van het gesproken Nederlands • Is veel trager • Gevolg: Vlaamse dovengemeenschap ging er niet mee akkoord
Vragenronde
Hebben gebarentalen een eigen grammatica? (1)
Hebben gebarentalen een eigen grammatica? (2)
• Is Vlaamse Gebarentaal uitgevonden?
• Elke taal heeft zijn eigen bouwstenen en regels
• Dus in gebarentalen bestaan er ook regels die je moet volgen
• Is gebarentaal een soort gesproken taal maar dan met gebaren
• Bijvoorbeeld • Meervoudsregels
• Bijvoorbeeld • Werkwoordgebaar GEVEN, dit kan aangepast worden om aan te tonen wie (wat) geeft en wie (wat) krijgt
in plaats van met woorden? • Hebben gebarentalen grammatica? • Is gebarentaal universeel? • Kan je filosoferen in Vlaamse Gebarentaal?
• tafel – tafels – niet tafelen • mens – mensen – niet menseren • kind – kinderen – niet kinds
• Daarom zijn er vaste regels: die zegt hoe je in het Nederlands van een
bepaald woord het meervoud maakt • Grammatica is het geheel van regels van een taal
• IK GEEF JOU – gebaar beginnen bij eigen lichaam en eindigen in de ruimte
voor jou • JIJ GEEFT MIJ – omgekeerde beweging • IK GEEF JOU EEN BRIEF – IK BRIEF 1GEVEN2
• VGT heeft dus eigen regels, m.a.w. een eigen grammatica
4
13/01/2014
Vragenronde
Zijn gebarentalen universeel? (1)
• Is Vlaamse Gebarentaal uitgevonden?
• Er bestaan verschillende gebarentalen: ASL, LSF, LSBF, NGT,
VGT,…
• Is gebarentaal een soort gesproken taal maar dan met gebaren
in plaats van met woorden?
• Maar in Vlaanderen kunnen gebaren ook verschillen van streek
tot streek
• Hebben gebarentalen grammatica? • Is gebarentaal universeel?
• Reden van het bestaan van gebarentaalvarianten • Contact met gebarentaal op scholen vroeger (ook meisjes-jongens) • 90-95% dove kinderen hebben horende ouders • Aanleren gebarentaal niet door leerkrachten, maar door andere dove kinderen • GEVOLG: elke school gebruikt een eigen gebarentaalvariant
• Kan je filosoferen in Vlaamse Gebarentaal?
Zijn gebarentalen universeel? (2)
Zijn gebarentalen universeel? (3)
Vragenronde
• Gebarentaalvarianten zijn genoemd naar de regio waar de
• Er bestaat nog geen standaardisatie in Vlaanderen • Gebarentaal werd tot voor kort niet gebruikt in het onderwijs, in de media, in het bedrijfsleven,…
• Is Vlaamse Gebarentaal uitgevonden?
school gelegen is: West-Vlaamse, Antwerpse,… gebaren • Deze varianten leiden niet tot communicatieproblemen tussen
doven onderling, integendeel • Er zijn ook regionale varianten of dialecten voor het gesproken Nederlands • Standaardtaal voor het Nederlands: AN
• Standaardisatie VGT zal zich spontaan ontwikkelen • VGT is sinds 26 april 2006 een erkende taal in Vlaanderen
• Is gebarentaal een soort gesproken taal maar dan met gebaren
in plaats van met woorden? • Hebben gebarentalen grammatica? • Is gebarentaal universeel? • Kan je filosoferen in Vlaamse Gebarentaal?
• Onderwijs • Media • Contacten tussen mensen uit verschillende streken • …
Kan je filosoferen in VGT?
Waarom al deze vragen?
• Net zoals elke andere taal kunnen we ook filosoferen
• Er bestaan heel wat misverstanden
• Van heel concrete tot heel abstracte thema’s • Over de verbouwingen aan je huis • Over de trein die je net gemist hebt • Over voetbal • Over politiek • Over filosofie • Over godsdienst • Over liefde • Over poëzie • …
• Veel onwetendheid • Hoe beter verspreiden? • Media • Onderwijs • Voordrachten geven • Getuigenissen
5
13/01/2014
Horende mensen en VGT
Vingerspelling
• Horende kinderen van Dove ouders
• Voor namen, plaatsnamen, straatnamen,… waar er nog geen
naamgebaar voor bestaat
• Horende ouders van Dove kinderen
• Voor begrippen waar er nog geen gebaar voor bestaat
VINGERSPELLING
• Broers en zussen van Dove mensen • Professionelen • Tolken VGT
Oefeningen op de vingerspelling: leer spellen van A tot Z!
• Tolkstudenten en cursisten VGT • Vrienden, familie, collega’s,…
• Geïnitialiseerde gebaren • VLAANDEREN • …
49
Vingeralfabet (A-E)
50
Vingeralfabet (F-J)
52
Vingeralfabet (P-T)
• Voor het ‘vertalen’ van Nederlandse letterwoorden • WC • BTW • …
51
Vingeralfabet (K-O)
53
Vingeralfabet (U-Z)
Overzicht vingeralfabet
6
13/01/2014
COMMUNICATIETIPS Hoe gaan we om met doven en slechthorenden?
Communicatietips voor wie geen VGT kan (1)
Communicatietips voor wie geen VGT kan (2)
• Gebruik natuurlijke gebaren/lichaamstaal ter ondersteuning
• Ga niet met je rug naar een lichtbron staan
van wat je zegt
• Vermijd kauwgom, sigaret,… in je mond
• Hou pen en papier in de aanslag
• Roep niet!
• Schakel achtergrondlawaai uit
• Trek de aandacht (zwaaien, aantikken,…) voor je iets begint te
• Spreek geen dialect
zeggen
• Praat niet door elkaar
• Herhaal indien nodig wat je zegt
• Gebruik trefwoorden om aan te geven waar het gesprek over
• Zoek naar synoniemen
gaat • Houd oogcontact en draai je hoofd niet weg • Articuleer traag en duidelijk • Ga niet te dichtbij staan
7
13/01/2014
Omgangsvormen in Dovengemeenschap
Leren kijken
• Oogcontact
• VGT is een visuele taal
• De handen • De begroeting • Afscheid nemen • Zichzelf voorstellen
• Ogen om te luisteren en handen om te spreken
OEFENINGEN VGT Visueel leren kijken is belangrijk…
• Belang van luisteren met je ogen • Gesproken taal: aanstaren is onbeleefd • Gebarentaal: wegkijken is onbeleefd
Oefening: Leren kijken
Wedden dat jij de gebaren kent ?
• Iconiciteit: gelijkenis tussen de vorm van een gebaar en de
• DRINKEN
• HUIS
• SLAPEN
• STUDEREN/LEREN
• WAKKER WORDEN
• STAPPEN
• DOUCHE
• VALLEN
• SCHRIJVEN
• DEUR
• STAAN
• SCHILDEREN
• ZITTEN
• TYPEN
• SPRINGEN
• STOPCONTACT
betekenis ervan • Verschil tussen uitbeelden en gebarentaal • Bij de communicatie: uitbeelden helpt • Belangrijk deel van gebarentaal • Zijn vaak ‘gemakkelijke’ gebaren
• DANSEN • KNIELEN
Basisgebaren – Belangrijk! Geeft een goede eerste indruk! • Hallo
Meer informatie?
• Goedemorgen - goede middag - goede avond
• Fevlado – www.fevlado.be
• Dank je wel
• VGT – www.vlaamsegebarentaal.be
• Pardon / sorry
• Digitale gebarenboek – http://gebaren.ugent.be
• Alstublieft
• VGTC – www.vgtc.be
• Vragen?
BEDANKT VOOR JULLIE AANDACHT!
• Documentatiecentrum VSPW Gent – www.vspw.be
• Visualbox – http://www.visualbox.biz/eyeopener
• Welkom • Hoe gaat het met je? • Maandag tot zondag • Weekend • Smakelijk
8
