Afvalinzameling
3
4
5
INHOUDSOPGAVE
0.
SAMENVATTING
1
INLEIDING
17
1.1
Aanleiding en achtergrond
17
1.2
Probleemstelling
18
2
BESCHRIJVING HUIDIGE SITUATIE
21
2.1
Kerngegevens van de gemeente Eemsmond
21
2.2
Inzameling en verwerking van huishoudelijk afval
21
2.3
Organisatie inzameling huisvuil en bedrijfsafval Eemsmond
23
2.4
Hdo-afval
25
2.5
Serviceniveau
25
2.6
Inzamelresultaten
25
2.7
Financiële gegevens
29
3
DOELSTELLING EN RANDVOORWAARDEN
33
3.1
Landelijk beleid
33
3.2
Provinciaal beleid
34
3.3
Gemeentelijk beleid
34
3.4
Strategische overwegingen
35
4
MODELLENONDERZOEK
39
4.1
Deelonderzoek 1 Alternerende of wekelijkse inzameling grijs en groen
39
4.2
Deelonderzoek 2 (On)mogelijkheden van andere inzameltechnieken
42
4.3
Deelonderzoek 3 Financiële consequenties invoering diftar
46
4.4
Deelonderzoek 4 Uitbreiding scheiding aan de bron
54
5
6
9
KOSTEN EN BATEN
60
5.1
Kosteneffect bij overstap van wekelijkse naar alternerende inzameling
62
5.2
Kosteneffect bij volledige overstap op automatische belading
63
5.3
Kosteneffect bij staken inzameling gft-afval in het buitengebied
64
5.4
Kosteneffect bij combinatie(s) van bovenstaande maatregelen
65
5.5
Samenvatting
68
CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN
69
6
7
8
COMMUNICATIEPLAN
72
7.1
Algemeen communicatieplan
72
7.2
Communicatie gericht op het stimuleren van afvalscheiding
73
7.3
Communicatie gericht op het informeren over de nieuwe afvalinzameling
74
PLANNING EN FASERING
77
BIJLAGEN Bijlage 1
Inzamelstructuur voor alle fracties behalve gft- en restafval
78
Bijlage 2
Personeelsbezetting van gemeentebedrijf
80
Bijlage 3
Gemeentelijke heffingen
81
Bijlage 4
Tariefoplegging bij verzamelcontainers bij diftar
82
Bijlage 5
Nadere informatie omtrent invoering diftar
84
Bijlage 6
Uitgangspunten kostenberekening diftar
91
Bijlage 7
Uitgangspunten kostenberekening wekelijks, alternerend, automatisch en handmatig
94
7
8
9
0.
Samenvatting
Onderstaand wordt een samenvatting gegeven van het onderliggende onderzoeksrapport naar de toekomstige organisatie van de afvalinzameling in de gemeente Eemsmond. Deze samenvatting geeft op hoofdlijnen de bevindingen van het onderzoek weer, voor een nadere toelichting op onderdelen wordt verwezen naar de hoofdtekst in het onderzoeksrapport zelf.
Aanleiding De gemeente Eemsmond voert de afvalinzameling uit in eigen beheer. Zowel het gft- als restafval wordt wekelijks ingezameld. In de reguliere huisvuilroute wordt tevens bij 585 bedrijfsaansluitingen het bedrijfsafval ingezameld.
De gemeente Eemsmond heeft inmiddels in verschillende onderzoeken de situatie omtrent de inzameling van huisvuil en bedrijfsafval in kaart gebracht.1 Belangrijke constateringen op basis van die onderzoeken, zijn: •
Gemeente Eemsmond kan met de huidige wijze van inzamelen, inzamelvoertuig met twee compartimenten, niet aan de normen van de ARBO-wetgeving, de P90norm, voldoen. Concreet betekent dit dat de huidige werkwijze in personele zin niet ongewijzigd voortgezet kan worden;
•
De huidige technologische ontwikkelingen geven aanleiding tot het overwegen van de inzet van nieuwe technieken;
•
De
inwoners
van
gemeente
Eemsmond
zijn
zeer
tevreden
over
de
afvalinzameling; •
Het
inzameltarief
van
de
gemeente
Eemsmond
ligt
boven
het
landelijk
gemiddelde, als gevolg van:
•
o
een hoog serviceniveau;
o
een relatief groot buitengebied;
o
een hoge inzamelfrequentie (wekelijks);
In de gemeenteraad is tariefdifferentiatie, oftewel diftar, verschillende malen aan de orde geweest. Nader onderzoek naar de mogelijkheden en wenselijkheden voor de gemeente Eemsmond is gewenst. 2
1
“De juiste lading”, quickscan naar P90-norm, 10 juli 2003. “Buiten in beweging”, een onderzoek naar het functioneren van het gemeentebedrijf, 19 december 2003. “Nulmeting huishoudelijke afvalstoffen” voor Vuilverwerkingsbedrijf Noord-Groningen, opgesteld door JMA, november 2004
2
Diftar betekent gedifferentieerde tarieven en houdt in dat wordt overgestapt van een collectieve verrekensystematiek voor de afvalstoffenheffing op een individueel berekende heffing
10
Gemeente Eemsmond is, gelet op bovenstaande, voornemens eind 2005 het beleid voor de toekomstige afvalinzameling vast te stellen op basis van onderhavig onderzoek. In dit onderzoek is de mening van de inwoners nadrukkelijk betrokken. Om inzicht te krijgen in de wensen, meningen en ervaringen van de inwoners van gemeente Eemsmond heeft 29 september een klankbordavond plaatsgevonden, waaraan vertegenwoordigers van de wijk- en dorpsverenigingen namens hun achterban hebben deelgenomen.
Het onderzoek valt uiteen in verschillende deelonderzoeken: 1.
Alternerende versus wekelijkse gft- en restafval inzameling;3
2.
Mogelijkheden van zijbelading en ondergrondse containers in vergelijking tot handmatig inzamelen;
3.
Diftar op basis van frequentie en volume/frequentie
4.
Aandacht voor scheiding aan de bron door uitbreiding van te scheiden fracties en flankerend beleid.
Huidige situatie Alvorens in te gaan op de mogelijke aanpassingen van de inzamelstructuur in gemeente Eemsmond wordt de huidige situatie kort omschreven. Deze is als volgt: 1. Gft- en restafval wordt wekelijks ingezameld met behulp van twee aparte minicontainers, een grijze en een groene. In gemeente Eemsmond maakt 80 procent van de huishoudens gebruik van een kleine minicontainer, dat wil zeggen een 140 liter container. 2. Gemeente Eemsmond heeft een eigen inzameldienst. Deze dienst zet 2 inzamelvoertuigen in om het gft- en restafval wekelijks in te zamelen en heeft 1
reservevoertuig.
De
inzamelvoertuigen
zijn
zogenaamde
“tweecompartimenten-voertuigen”, dat wil zeggen gft- en restafval kunnen tegelijkertijd
ingezameld
worden
doordat
de
fracties
in
het
voertuig
gescheiden gehouden worden door een tussenschot. 3. Voor de inzameling met behulp van 2 inzamelvoertuigen heeft gemeente Eemsmond 6 chauffeur/ beladers nodig, 3 per voertuig. De 3 chauffeur/ beladers rouleren gedurende de dag om overbelasting als gevolg van het tillen van de containers zoveel mogelijk te voorkomen. Het aantal containers en het aantal kilogram dat per chauffeur/ belader per dag getild mag worden is vastgelegd in de zogenoemde ‘P90-norm” Uit praktijkmetingen van Cap
3
Alternerende inzameling wil zeggen dat de ene week het gft-afval wordt ingezameld en de andere week het restafval
11
Gemini, Ernst en Young is gebleken dat de P90-norm op een kwart van de inzameldagen wordt overschreden in gemeente Eemsmond.4 4. In
de
gemeente
Eemsmond
kunnen
de
volgende
fracties
gescheiden
aangeboden worden: gft, textiel, oud papier, glas, kca, luiers, textiel, WeB, oud ijzer, bouw- en sloop afval, grof huishoudelijk afval, et cetera (zie Bijlage 1).
Deelonderzoek 1 Zoals aangegeven maakt 80 procent van de huishoudens in gemeente Eemsmond gebruik van een kleine minicontainer. In omliggende gemeenten, waar alternerend wordt ingezameld, maakt slechts 10 procent gebruik van een kleine minicontainer. In deze gemeenten heeft 90 procent van de huishoudens een 240 liter minicontainer in gebruik. Uit een schriftelijke regionale enquête is gebleken dat zowel in Eemsmond als in de omliggende gemeenten 80 tot 85 procent van de huishoudens tevreden is over de inzameling. Met andere woorden het wekelijks aan huis ophalen van een kleine container wordt net zo goed gewaardeerd door de burger als het eenmaal in de twee weken ophalen van een grote minicontainer. Tijdens de klankbordavond werd dit resultaat door een persoon in twijfel getrokken met als argument dat de inwoners van de omliggende gemeenten niet gewend zijn aan het wekelijks ophalen van gft- en restafval. Omgekeerd geldt natuurlijk ook dat de inwoners van gemeente Eemsmond niet gewend zijn aan het eenmaal in de twee weken aanbieden van hun grijze of groene container.
In 2004 bedragen de kosten in gemeente Eemsmond voor het wekelijks huis-aan-huis inzamelen van gft- en restafval € 77,- per aansluiting. Dit is ongeveer € 30 oftewel 40 procent meer dan in omliggende gemeenten. Tijdens de klankbordavond is gebleken dat de inwoners van gemeente Eemsmond het geen bezwaar vinden dat zij meer betalen dan gemiddeld in de regio, maar het verschil in kosten moet niet groter worden. Dit betekent dat als in gemeente Eemsmond investeringen moeten plaatsvinden, om welke reden dan ook, tegelijkertijd onderzocht zal moeten worden op welke wijze de hiermee gepaard gaande kostenstijging gecompenseerd kan worden.
Investeringen zijn mogelijk noodzakelijk om in de toekomst te voldoen aan de P90-norm voor het inzamelen van huishoudelijk en bedrijfsafval. Zoals eerder opgemerkt is uit een onderzoek van Cap Gemini, Ernst en Young van 2003 gebleken dat op een kwart van de
4
Onderzoek 2003
12
inzameldagen de arbo-normen worden overschreden in gemeente Eemsmond. Dit betekent dat, om in de toekomst te voldoen aan de arbo-normering, geïnvesteerd zal moeten worden in inzamelmaterieel en/ of personeel. Hierover meer in deelonderzoek 2.
Deelonderzoek 2 Momenteel worden 2 tweecompartimentenvoertuigen, plus een reservevoertuig, ingezet in gemeente Eemsmond. Een dergelijk systeem maakt het mogelijk het gft- en restafval tegelijkertijd
in
te
zamelen.
De
huidige
voertuigen
zijn
rond
2008
financieel
afgeschreven, wat een logisch moment is na te denken over andere inzameltechnieken.
Als alternatief komen inzameltechnieken, zoals zijbelading en achterbelading of een combinatie in aanmerking. Van overkoepelend belang of belading aan de zijkant of achterkant van het inzamelvoertuig plaatsvindt, is of belading automatisch of handmatig plaatsvindt. Voor details wordt verwezen naar de hoofdtekst, hier wordt volstaan met onderscheid naar automatische en handmatige belading.
Automatische belading wil letterlijk zeggen dat minicontainers automatisch, dat wil zeggen zonder dat een chauffeur/belader de minicontainer eerst naar het voertuig rijdt, is te ledigen. Hierdoor is de P90-norm niet langer van toepassing. Opgemerkt wordt dat in gemeente Eemsmond niet alle containers met automatische belading opgehaald kunnen worden, omdat niet op alle locaties het inzamelvoertuig naast de minicontainers geplaatst kan worden om ze in te zamelen.5 Met andere woorden, wanneer wordt overgestapt naar automatische belading zal altijd een deel van de gemeente handmatig ingezameld moeten worden.
Handmatige belading houdt letterlijk in dat een chauffeur/belader de minicontainer handmatig tegen de opnameplaat voorzien van een opnamekam plaatst, waarna de minicontainer automatisch wordt geleegd. Bij deze wijze van beladen is de P90-norm wel van toepassing.
Voor automatische belading is één chauffeur/belader per wagen voldoende, in plaats van drie voor de handmatige belading. Wel is het zo dat met een automatische belading minder containers per dag geledigd kunnen worden dan met handmatige belading. Gelet op het feit dat nu 2 inzamelvoertuigen met handmatige belading nodig zijn voor wekelijkse inzameling zal de aanschaf van een automatische belading inhouden dat gemeente Eemsmond 3 inzamelvoertuigen nodig heeft voor wekelijkse inzameling.
5
Zoals eerder opgemerkt zijn enkele straten hiervoor te smal
13
Hierbij kan gedacht worden aan 2 inzamelvoertuigen met automatische belading en 1 inzamelvoertuig met handmatige belading of 2 inzamelvoertuigen met handmatige belading
en
1
inzamelvoertuig
met
automatische
belading.
Wanneer
gemeente
Eemsmond zou overgaan tot alternerende inzameling kan worden volstaan met 1 inzamelvoertuig met handmatige belading en 1 inzamelvoertuig met automatische belading.
Deelonderzoek 3 De invoering van diftar betekent een individualisering van de afvalstoffenheffing. De afvalstoffenheffing wordt verdeeld in een vast deel en in een variabel deel. Het variabele deel wordt bijvoorbeeld gevormd door het aantal maal dat de container is aangeboden, frequentiesysteem, of het aantal maal dat een bepaald volume container is aangeboden, volume/frequentiesysteem. Met het variabele deel wordt de burger gestimuleerd zijn afval zo goed mogelijk te scheiden en de container alleen aan te bieden wanneer deze vol is. In de gemeente Eemsmond wordt momenteel geen afvalstoffenheffing geïnd. De kosten voor het inzamelen en verwerken van afval, circa € 300 per aansluiting per jaar, worden via de gemeentelijke heffingen geïnd. Zo lang de gemeente Eemsmond geen afvalstoffenheffing introduceert is de invoering van diftar niet zinvol. Als gemeente Eemsmond wel een afvalstoffenheffing zou hebben en diftar invoert zou dat kostenneutraal mogelijk zijn. De hiervoor benodigde reductiepercentages van gft- en restafval bedragen respectievelijk 16 en 33 procent en behoren zeer wel tot de mogelijkheden.
Deelonderzoek 4 Fracties die gescheiden aangeleverd kunnen worden hoeven niet via de grijze minicontainer aangeboden. Dat is beter voor het milieu en heeft als voordeel dat de kosten voor verwerking van afval lager zijn.
Immers, de verwerkingskosten voor restafval zijn hoger dan die van bijvoorbeeld glas. Volgens sorteeranalyses bestaat in gemeente Eemsmond slechts 22 procent van het restafval uit fracties die niet hierin horen, waar dat in andere gemeenten 40 tot bijna 70 procent bedraagt. Dit zou betekenen dat de inwoners van gemeente Eemsmond hun afval erg goed scheiden. Opvallen is echter het feit dat in gemeente Eemsmond per inwoner 77 kg meer afval wordt aangeleverd dan in de regio. Tijdens de klankbordavond waren de meningen verdeeld over het gescheiden houden van meer fracties dan nu. De één vond dat wel meer fracties gescheiden gehouden konden
14
worden, waar de ander er niet aan moest denken nog meer kratjes in huis te hebben voor het verzamelen van die fracties.
Het aanbieden van voorzieningen voor het gescheiden houden van extra afvalfracties brengt (vrijwel) altijd kosten met zich mee en een aanpassing van de inzamelstructuur. Gelet
op
het
per
1
januari
2006
in
werking
tredende
Besluit
producentenverantwoordelijkheid verpakkingsmateriaal en oud papier en karton lijkt het raadzaam vooralsnog af te wachten op welke wijze de producentverantwoordelijkheid vorm krijgt.
Samenvattend en concluderend Rekening houdend met het feit dat momenteel de P90-norm op een kwart van de dagen wordt overschreden en rekening houdend met het feit dat automatische belading niet overal in de gemeente Eemsmond tot de mogelijkheden behoort, lijkt mede gelet op de kosten een overstap op alternerende inzameling met behulp van één automatische belading en één handmatige de meest logische oplossing.
Opgemerkt wordt echter dat hierbij is uitgegaan van de NVRD die stelt dat het gemiddeld haalbaar geachte aantal ledigingen met automatische belading circa 40 procent lager ligt dan met handmatige belading. Ervaringen van andere gemeenten6 tonen aan dat meer containers per dag zijn te ledigen dan aangegeven door de NVRD, wellicht geldt hetzelfde voor gemeente Eemsmond.
6
Gemeente Joure en Milieudienst Groningen
15
Op dit moment is niet te voorspellen wat het effect is op de inzameltijd als gevolg van het introduceren van automatische belading in combinatie met het wijzigen van de inzamelroutes en eventueel het aanwijzen van meer clusterplaatsen. Aangeraden wordt dan ook om voor een beperkte periode een automatische belading naast de huidige twee inzamelvoertuigen in te zetten. In deze periode wordt dan ervaring opgedaan met het aantal te ledigen containers per dag, zodat vervolgens een weloverwogen besluit genomen kan worden of: 1. overgestapt wordt naar alternerende inzameling met behulp van één handmatige belading en één automatische 2. overgestapt wordt naar wekelijkse inzameling, waarbij gebruik wordt gemaakt van handmatige belading en automatische, en tezijnertijd vast te stellen of één handmatige belading en twee automatische worden ingezet, danwel twee handmatige beladingen en één automatische
Gelet op de aanschafkosten van een inzamelvoertuig met automatische belading, ongeveer €240.000, is het doorlopen van een Europese aanbestedingsprocedure noodzakelijk. Voor een dergelijke procedure dient rekening gehouden te worden met een doorlooptijd van ongeveer 26 weken. Geteld vanaf het moment dat wordt gestart met het opstellen van het bestek tot het moment dat de opdracht wordt gegund. Vervolgens dient rekening gehouden te worden met de levertijd van het inzamelvoertuig, deze is ongeveer 9 maanden. Tezamen 1 jaar en 3 maanden. Dit betekent dat, wanneer de automatische belading een beperkte periode naast de huidige twee inzamelvoertuigen wordt ingezet, de aanbesteding zo spoedig mogelijk moet worden gestart. Indien gestart zou worden per januari 2006, heeft gemeente Eemsmond in het eerste kwartaal 2007 het voertuig en kunnen bijvoorbeeld de eerstvolgende drie maanden gezien worden als een proefperiode. Omdat voor de volgende aan te besteden voertuig(en) min of meer dezelfde doorlooptijd geldt, dient deze aanbesteding medio 2007 te starten, zodat de gemeente Eemsmond in 2008 is voorzien van nieuwe voertuigen. Het besluit om wel of niet over te stappen op alternerende inzameling kan worden genomen naar aanleiding van de resultaten van de proefperiode.
16
17
1
1.1
Inleiding
Aanleiding en achtergrond
De gemeente Eemsmond ligt in Noord-Groningen en heeft per 1 januari 2005 circa 16.750 inwoners. De gemeente telt 17 verschillende kernen. Onderstaand figuur geeft de verdeling van de inwonersaantallen over de verschillende kernen weer.
Figuur 1
Inwoneraantallen per kern in de gemeente Eemsmond, 1 januari 2005
De gemeente voert de afvalinzameling uit in eigen beheer. Zowel het gft- als restafval wordt wekelijks ingezameld. In de reguliere huisvuilroute wordt tevens bij 585 bedrijfsaansluitingen het bedrijfsafval ingezameld.
De
eigen
inzameldienst
heeft
voor
de
afvalinzameling
drie
inzamelvoertuigen
beschikbaar, waarvan er één dienst doet als reservevoertuig. Elk voertuig heeft een opbouw met twee verschillende compartimenten. Één compartiment voor het restafval en één compartiment voor het gft-afval. Hierdoor kan op het inzamelvoertuig tegelijkertijd een minicontainer voor restafval én een minicontainer voor gft-afval worden geledigd.
18
De gemeente Eemsmond heeft inmiddels in verschillende onderzoeken de situatie omtrent de inzameling van huisvuil en bedrijfsafval in kaart gebracht.7 Belangrijke constateringen op basis van die onderzoeken, zijn: • Gemeente Eemsmond kan met de huidige wijze van inzamelen, inzamelvoertuig met twee compartimenten, niet aan de normen van de ARBO-wetgeving, de P90norm, voldoen. Concreet betekent dit dat de huidige werkwijze in personele zin niet ongewijzigd voortgezet kan worden. In paragraaf 3.4 wordt de P90-norm nader toegelicht; • De huidige technologische ontwikkelingen geven aanleiding tot het overwegen van de inzet van nieuwe technieken; • De inwoners van gemeente Eemsmond zijn zeer tevreden over de afvalinzameling; • Het inzameltarief van de gemeente Eemsmond ligt boven het landelijk gemiddelde, als gevolg van: 1. een hoog serviceniveau; 2. een relatief groot buitengebied; 3. een hoge inzamelfrequentie (wekelijks); • In de gemeenteraad is tariefdifferentiatie, oftewel diftar, verschillende malen aan de orde geweest. Nader onderzoek naar de mogelijkheden en wenselijkheden voor de gemeente Eemsmond is gewenst. 8
Gemeente Eemsmond is, gelet op bovenstaande, voornemens eind 2005 het beleid voor de toekomstige afvalinzameling vast te stellen.
1.2
Probleemstelling
Het onderwerp “inzameling huisvuil en bedrijfsafval” is voor 2005 als beleidsspeerpunt in de begroting opgenomen. In het kader daarvan heeft de projectgroep “Inzameling huisvuil en bedrijfsafval” van gemeente Eemsmond begin 2005 een startnotitie geschreven voor de gemeenteraad. Het vraagstuk dat ten grondslag ligt aan de startnotitie is het vaststellen van de toekomstige inzamelsystematiek van huisvuil en bedrijfsafval en het daarmee samenhangende beleid in de gemeente.
7
“De juiste lading”, quickscan naar P90-norm, 10 juli 2003. “Buiten in beweging”, een onderzoek naar het functioneren van het gemeentebedrijf, 19 december 2003. “Nulmeting huishoudelijke afvalstoffen” voor Vuilverwerkingsbedrijf Noord-Groningen, opgesteld door JMA, november 2004
8
Diftar betekent gedifferentieerde tarieven en houdt in dat wordt overgestapt van een collectieve verrekensystematiek voor de afvalstoffenheffing op een individueel berekende heffing
19
In de startnotitie wordt ondermeer ingegaan op de huidige situatie, strategische overwegingen en een aantal onderzoeksmodellen. De startnotitie en de, op basis daarvan door de gemeenteraad geformuleerde, wensen en randvoorwaarden vormen dan ook het fundament voor onderhavig onderzoek.
Het doel van dit onderzoek is het opstellen van een advies voor de toekomstige ideale inzamelsystematiek voor gemeente Eemsmond inclusief een plan van aanpak om dit te bereiken. Het onderzoek valt uiteen in verschillende deelonderzoeken: 5. Inzicht geven in het kostenplaatje van alternerende en wekelijkse gft- en restafval inzameling; 6. Inzicht geven in het kostenplaatje van diftar op basis van frequentie en volume/frequentie; 7. Inzicht geven in mogelijkheden en kostenplaatje van automatische belading, ondergrondse containers en eventueel andere nieuwe technologieën en vergelijken met handmatig inzamelen; 8. Aandacht voor scheiding aan de bron door uitbreiding van te scheiden fracties en flankerend beleid.
Bij het onderzoek dient de mening van de inwoners nadrukkelijk te worden betrokken. Op basis van de rapportage vindt besluitvorming plaats over het toekomstige beleid in gemeente Eemsmond. De planning en het verloop van het onderzoek is in Figuur 2 weergegeven.
20
Juni 05
Inzam eling huisvuil en bedrijfsafval U itgangspunten en randvoorw aarden -Landelijk beleid -Kaders van raad -Inzam eling in eigen beheer -Continuering bedrijfsafval in huisvuilroute -Etcetera
Kaders en vraagstelling
Juli 05
Aug 05
Inform atie nulm eting Noord-Groningen
Alternerend of wekelijks inzam elen
Huidige situatie
Kosten invoering diftar
Vergelijking inzam eltechnieken
Scheiding aan de bron
Integrale weergave inclusief onderlinge relaties Sep 05
Klankbord inwoners
Okt 05
Advies toekom stige inzam elsystem atiek en beleid inclusief com m unicatieplan op hoofdlijnen O nderzoek Nov 05 D ec 05
Besluitvorm ing
M.T. College Keuze raad
Com m unicatieplan
Jan-m rt 06 Uitvoeringsplan
Evaluatieplan
Figuur 2
Projectplanning en verloop van het onderzoek
21
2
Beschrijving huidige situatie
2.1
Kerngegevens van de gemeente Eemsmond
In onderstaande tabel zijn de kerngegevens van gemeente Eemsmond weergegeven. Hieruit blijkt dat de gemeente 16.745 inwoners heeft, verdeeld over 6.975 aansluitingen en
een
oppervlakte
van
55.124 hectare.
Gemeente
stedelijkheidsklasse 5 ofwel de ‘niet stedelijke’ gemeenten.
Tabel 1
Eemsmond
behoort
tot
9
Kerngegevens gemeente Eemsmond 2005
Inwoners
16.745
Totaal aantal aansluitingen
6.975
Binnen bebouwde kom
5.875
Buiten bebouwde kom
1.100
Gezinsgrootte
2,5
Oppervlakte (hectare)
54.354
land
2.2
19.018
Binnenwater
342
Buitenwater
34.994
Inzameling en verwerking van huishoudelijk afval
In de gemeente Eemsmond wordt het gft- en restafval wekelijks aan huis opgehaald. Deze hoge inzamelfrequentie en het feit dat de fracties ieder in een aparte container kunnen worden aangeboden, maakt dat de inwoners veelal kunnen volstaan met kleinere minicontainers.10 In circa 70 procent van de gemeenten in Nederland wordt het gft- en restafval alternerend ingezameld.11 Dit houdt in dat de ene week het restafval en de andere week het gft-afval wordt ingezameld. In ongeveer 20 procent van de gemeente wordt
gft-
en
restafval
wekelijks
opgehaald.
Hierbij
wordt
opgemerkt
dat
het
leeuwendeel van deze gemeenten gebruik maakt van duo-containers. De overige 10 procent heeft een afwijkende inzamelfrequentie. Zo wordt bijvoorbeeld in gemeente
9
Stedelijkheidsklasse 5 betekent dat een gemeente minder dan 500 omgevingsadressen per vierkante kilometer heeft. Gemiddeld heeft gemeente Eemsmond 338 adressen per vierkante kilometer (bron: CBS wijken en buurten, 2003)
10 11
Circa 80% van de groene en grijze minicontainers hebben een volume van 140 liter Bron: NVRD
22
Oostzaan ééns in de 14 dagen de groene en grijze container in dezelfde week opgehaald in twee aparte containers. Tabel 2 geeft per afvalfractie een overzicht van het aantal en volume minicontainers dat per 1 januari 2005 is uitgezet.
Tabel 2
Overzicht aantal en volume minicontainers in gemeente Eemsmond 140 liter
240 liter
Totaal
aantal
%
Aantal
%
Grijze minicontainers (restafval)
5.164
81
1.226
19
6.390
Groene minicontainers (gft-afval)
4.793
79
1.303
21
6.096
Totaal
9.957
100
2.529
100
12.486
Zoals uit Tabel 2 blijkt zijn in gemeente Eemsmond in totaal 12.486 minicontainers in gebruik, waarvan meer grijze minicontainers dan groene. Verondersteld wordt dat ieder huishouden één grijze minicontainer heeft. Dit impliceert dat niet alle huishoudens die een grijze minicontainer hebben ook een groene minicontainer hebben. Verder maken 585 aansluitingen gebruik van 51 verzamelcontainers voor de inzameling van restafval en 34 containers voor gft-afval.12 De restafvalcontainers hebben een volume van 660 liter, de gft-containers 240 liter. In totaal zijn de verzamelcontainers op 46 locaties geplaatst.
De gemeente Eemsmond is, samen met de gemeenten De Marne, Loppersum en Winsum, aangesloten bij het samenwerkingsverband “Vuilverwerkingsbedrijf NoordGroningen” te Usquert. Dit vuilverwerkingsbedrijf behartigt de gemeenschappelijke belangen
van
de
gemeenten
op
het
gebied
van
het
op
een
doelmatige
en
milieuhygiënisch verantwoorde wijze verwijderen van afval. Al het gft- en restafval en grof huishoudelijk afval dat wordt ingezameld, wordt ter verwerking en overslag naar het vuilverwerkingsbedrijf gebracht. Daarnaast heeft het Vuilverwerkingsbedrijf een milieustraat waar inwoners van de vier deelnemende gemeenten terechtkunnen met bijvoorbeeld metalen, puin, grond, hout, wit- en bruingoed (WeB), et cetera.
Een korte beschrijving van de haal- en brengvoorzieningen voor alle fracties, behalve het gft- en restafval, is te vinden in Bijlage 1.13
12 13
Gemiddeld zijn dit 12 aansluitingen per restafval container en 17 aansluitingen per gft-container Zie tevens de “Nulmeting huishoudelijke afvalstoffen” voor Vuilverwerkingsbedrijf Noord-Groningen, opgesteld door JMA, november 2004
23
2.3
Organisatie inzameling huisvuil en bedrijfsafval Eemsmond
Huisvuil en bedrijfsafval wordt door de eigen dienst van gemeente Eemsmond ingezameld. Figuur 3 geeft een overzicht van hoe de werkzaamheden organisatorisch zijn onderverdeeld.
Afdeling Gemeentebedrijf Bedrijfsleiding 2,5 fte
Bedrijfsbureau o.a. containeradministratie 2 fte
Cluster Civiele werken 7,5 fte Cluster Reiniging
Cluster Tractie
Inzameling huishoudelijk gften restafval
Inzameling grof huishoudelijk afval, grof tuinafval
• 6 fte
• 3 fte
• 2 inzamelwagen
• 2 vrachtwagens
• 1 reserve wagen
Figuur 3
Cluster Groenbewerking 15 fte
Garage + Magazijn Onderhoud en reparatie Materieel o.a. containeruitgifte en containerbeheer • 3 fte
Opbouw huidige organisatie gemeentebedrijf
De inzameling van gft- en restafval wordt verzorgd door de cluster reiniging van het gemeentebedrijf. Ook verzorgt het gemeentebedrijf de inzameling van grof huishoudelijk afval, grof tuinafval (snoeihout) en, via de gemeentewerf, de inzameling van KCA, frituurvet, vlakglas, luiers, cartridges en kadavers.
De cluster reiniging van het gemeentebedrijf heeft 6 chauffeurs/beladers fulltime (6 fte) in dienst. Omdat voor chauffeurs/beladers een leeftijdsgerelateerde arbo-norm van kracht is, is in Tabel 3 de leeftijdsopbouw weergegeven. Verder beschikt de cluster, zoals eerder aangegeven, over drie inzamelvoertuigen. Het inzamelvoertuig van bouwjaar 1992 doet dienst als reservevoertuig en wordt soms als extra inzamelvoertuig ingezet. De overige 2 inzamelvoertuigen zijn van het bouwjaar 1999 en 2001. De administratieve
24
afschrijftermijn bedraagt ongeveer 8 jaar, zodat rond 2008 alle inzamelvoertuigen administratief afgeschreven zijn.
Tabel 3
Leeftijdsopbouw
van
het
personeelsbestand
Cluster
Reiniging
van
gemeente Eemsmond Geboortedatum Chauffeur/belader 1
13-04-1972
Chauffeur/belader 2
01-09-1971
Chauffeur/belader 3
07-12-1969
Chauffeur/belader 4
18-12-1963
Chauffeur/belader 5
10-11-1962
Chauffeur/belader 6
26-06-1962
De inzamelvoertuigen zijn elk uitgerust met 2 ‘achterbeladingstoelen’. Zoals eerder opgemerkt,
zijn
de
inzamelvoertuigen
voorzien
van
twee
compartimenten.
Één
compartiment voor gft-afval en één compartiment voor restafval. Hierdoor kunnen twee minicontainers met verschillende fracties tegelijk worden geledigd. Het inzamelvoertuig komt wekelijks langs. Het voordeel hiervan is dat de inwoners zich regelmatig van het afval kunnen ontdoen, waardoor de overlast van stank of overvolle containers wordt beperkt. Nadeel is dat wekelijkse inzameling meer tijd kost dan de in 70 procent van de gemeenten toegepaste alternerende inzameling.
Naast
de
genoemde
inzamelvoertuigen
beschikt
de
cluster
tractie
van
het
gemeentebedrijf over twee vrachtwagens, welke onder andere worden ingezet voor de inzameling van grof huishoudelijk afval en grof tuinafval (snoeihout). Één voertuig is uitgerust met een hydraulische kraan en containerafzetsysteem. De andere vrachtwagen is voorzien van een hydraulische kraan en kiepinrichting.
Onderhoud
en
reparaties
van
inzamelvoertuigen,
vrachtwagens
en
overige
inzamelmiddelen gebeurt bijna geheel in eigen beheer. Hiertoe heeft het gemeentebedrijf de beschikking over een eigen garage inclusief magazijn, waar drie ervaren medewerkers werkzaamheden verrichten. Zij worden ingezet ten behoeve van de clusters civiele werken, groenbeheer en reiniging van het gemeentebedrijf. De garage is gehuisvest in het gebouw van het gemeentebedrijf en beslaat naar schatting circa 120 m2.
25
2.4
Hdo-afval
Bij handel, diensten en overheidsaansluitingen (hdo-aansluitingen) heeft een gemeente geen plicht tot het inzamelen van afval. Dit in tegenstelling tot de inzamelplicht bij reguliere aansluitingen ofwel huishoudens.14 Het is een gemeente wel toegestaan hdoafval in te zamelen.
De cluster reiniging van het gemeentebedrijf van gemeente Eemsmond zamelt bij 585 aansluitingen bedrijfsafval in. Het betreft beide afvalfracties, dus zowel bedrijfsmatig gftals restafval. Dit hdo-afval wordt integraal, dat wil zeggen tijdens de reguliere afvalinzameling bij huishoudens, opgehaald. Hierdoor vindt geen aparte registratie van door hdo-aansluitingen aangeboden afvalhoeveelheden of aantal containers plaats. Om toch in deze informatie te voorzien wordt, verspreid over het jaar, 4 keer een route gereden waarin het bedrijfsafval separaat wordt ingezameld. Op basis van deze inzamelrondes wordt een schatting gemaakt van de hoeveelheid afval die hdoaansluitingen op jaarbasis aanbieden.
2.5
Serviceniveau
De inwoners van gemeente Eemsmond zijn zeer tevreden over het serviceniveau van de afvalinzameling. Dit blijkt uit een schriftelijke enquête die is gehouden in gemeenten in de regio Noord-Groningen.15
Uit de enquête blijkt dat in de gehele regio 81 procent van de inwoners tevreden is over de gft- en restafvalinzameling. Tussen de gemeenten onderling zijn geen opvallende verschillen geconstateerd. Daar in de andere drie gemeenten de inzameling alternerend plaatsvindt met veelal grote minicontainers, lijkt het alsof alternerende inzameling met grote minicontainers en wekelijkse inzameling met kleine minicontainers uit het oogpunt van tevredenheid van de inwoners uitwisselbaar is.
2.6
Inzamelresultaten
Tabel 4 geeft de inzamelresultaten in gemeente Eemsmond in 2003 en 2004 weer. De resultaten zijn uitgedrukt in kilogram afval per inwoner. Ter vergelijking zijn, in dezelfde tabel,
de
gemiddelde
inzamelresultaten
voor
de
regio
Noord-Groningen
en
stedelijkheidsklasse 5 weergegeven.
14 15
Wet milieubeheer, Artikel 10.21 De enquête is in oktober 2003 afgenomen in de gemeenten De Marne, Eemsmond, Loppersum en Winsum
26
Tabel 4
Inzamelresultaten, uitgedrukt in kilogram afval per inwoner
Kg/inwoner
Eemsmond
a
Gemiddelde
Gemiddelde
regio Noord-
Stedelijkheids
Groningen ↓ Afvalfractie
b
Klasse 5
2004
2003
2003
2003
Restafval
394
419
317
214
Gft-afval
166
145
159
122
7
21
68
38
Glas
17
17
18
21
Oud papier en karton
78
79
69
77
Klein chemisch afval
2
1
1,0
1,4
Textiel
3
3
3,5
3,8
1,7
3,6
Grof tuinafval
WeB Grof huishoudelijk afval
16
18
19
36
Metalen
--
--
--
5
Bouw en sloopafval
--
--
--
6
Overige
--
--
37
68
694
727
693
600
Totaal (kg/inw) a
c
Gemeente Eemsmond heeft in 2004 16.745 inwoners en in 2003 17.196 inwoners
b
Bron: Nulmeting huishoudelijke afvalstoffen, JMA, 2004
c
Bron: CBS
Uit Tabel 4 blijkt dat gemeente Eemsmond in 2003 727 kilogram per inwoner heeft aangeboden. Daarmee biedt gemeente Eemsmond ten opzichte van het regio gemiddelde 34
kilogram
per
inwoner
meer
afval
aan.
In
vergelijking
met
gemeenten
uit
stedelijkheidsklasse 5 wordt zelfs 127 kilogram per inwoner meer afval aangeboden. In 2004 is het afvalaanbod in gemeente Eemsmond 33 kilogram per inwoner afgenomen ten opzichte van het voorgaande jaar. Op landelijk niveau is in deze periode een toename van 12 kilogram per inwoner geconstateerd.16
Het hoge afvalaanbod in gemeente Eemsmond wordt veroorzaakt doordat relatief veel restafval wordt aangeboden: gemiddeld over 2003 en 2004 wordt per inwoner 407 kilogram restafval aangeboden. Dat is per inwoner bijna 200 kilogram restafval meer dan gemiddeld in stedelijkheidsklasse 5 en bijna 100 kilogram meer dan gemiddeld in de regio.
16
Bron: CBS, op basis van voorlopige cijfers over 2004
27
Hierbij dient opgemerkt te worden dat deze hoeveelheden inclusief het afvalaanbod van bedrijven is. Op basis van de vier hdo-inzamelrondes is geschat dat per jaar in totaal 780 ton gft- en restafval wordt aangeboden door deze aansluitingen. Indien wordt aangenomen dat deze 780 ton volledig uit restafval bestaat, betekent dit dat per jaar per inwoner circa 47 kg minder afval wordt aangeboden dan nu weergegeven in Tabel 4. Alsnog wordt in 2004 dan 30 kilogram per inwoner meer restafval aangeboden dan gemiddeld in de regio en 133 kilogram per inwoner meer dan gemiddeld in stedelijkheidsklasse 5.
Met uitzondering van de fracties ‘grof tuinafval’ sluiten de ingezamelde hoeveelheden voor de overige fracties aan op die in de regio en andere stedelijkheidsklasse 5 gemeenten. In gemeente Eemsmond wordt in 2004 relatief weinig ‘grof tuinafval’ ingezameld.
In gemeente Eemsmond zijn in 2004 sorteeranalyses uitgevoerd. De resultaten zijn in Tabel 5 weergegeven. In een sorteeranalyse wordt bepaald hoeveel van elke afvalfractie ongescheiden in het restafval aanwezig is, dit wordt per afvalfractie uitgedrukt in massapercentages van het totaal, zie Tabel 5. Ter vergelijking is ook het landelijk gemiddelde van het AOO17 weergegeven en het landelijk gemiddelde op basis van cijfermateriaal van JMA evenals het gemiddelde in stedelijkheidsklasse 5.18
Tabel 5
Resultaten sorteeranalyses in 2004, gemeente Eemsmond
Percentage in het restafval
Gemeente Eemsmond
a
AOO landelijk
JMA landelijk
JMA gemiddeld
gemiddeld
gemiddeld
stedelijkheids klasse 5
↓ Afvalfractie GFT
5,4 %
35 %
24 %
18 %
Papier totaal
9,3 %
26 %
19 %
14 %
Glas
2,3 %
4,3 %
4%
3%
Textiel en schoeisel
5,0 %
3,1 %
3%
4%
22,0 %
68,4 %
50,0 %
39,0 %
Totaal a
17 18
op basis van twee sorteeranalyses in augustus 2004 en november 2004
AOO: Afval Overleg Orgaan. Betreft resultaten van sorteeranalyses uit diftar en niet-diftar gemeenten Betreft resultaten van sorteeranalyses uit niet-diftar gemeenten
28
Naar aanleiding van Tabel 5 kan worden opgemerkt dat het aandeel gft- en papier in gemeente Eemsmond opvallend laag is ten opzichte van sorteeranalyse resultaten in andere stedelijkheidsklasse 5 gemeenten of het landelijk gemiddelde. Deze percentages liggen gemiddeld respectievelijk rond de 26 procent voor gft en 20 procent voor papier. Een overzicht van de samenstelling van restafval uitgedrukt in massapercentages geeft informatie over het scheidingspotentieel, maar zegt niets over het scheidingsgedrag van de inwoners. Immers het feit dat bij een aansluiting nog een bepaald percentage papier (ongescheiden) in het restafval aanwezig is, zegt niets over de hoeveelheid papier die de aansluiting wel gescheiden heeft aangeboden. Het scheidingspercentage van een bepaalde fractie biedt daarentegen wel inzicht in het scheidingsgedrag. Het scheidingspercentage geeft aan hoeveel van een bepaalde fractie gescheiden wordt ingezameld gerelateerd aan de totale omvang van de afvalstroom. Met andere woorden, het scheidingspercentage van bijvoorbeeld papier geeft aan hoeveel papier gescheiden wordt ingezameld ten opzichte van de totale hoeveelheid papier.
Op landelijk niveau zijn voor alle afvalfracties doelstellingen geformuleerd voor de te behalen scheidingspercentages. Deze doelstellingen zijn opgenomen in het Landelijk Afvalbeheerplan (LAP), welke een uitwerking is van de Wet milieubeheer (Wm).
Het
scheidingspercentage
wordt
berekend
door
het
deel
dat
gescheiden
wordt
aangeleverd uit te drukken in procenten ten opzichte van het totaal dat vrijkomt van deze fractie. Dit impliceert dat 100 procent minus de ‘gescheiden aangeleverde hoeveelheid’ zich nog in het restafval bevindt. In Tabel 6 zijn de scheidingspercentages weergegeven voor 2004 en de scheidingspercentages zoals opgenomen als doelstelling in het LAP.
29
Tabel 6
Scheidingspercentages van de gemeente Eemsmond Scheidingresultaten Gemeente Eemsmond
LAP-doelstellingen voor
↓ Afvalfractie
2004
2006
Gft-afval
89%
> 55 %
Oud papier en karton
68%
> 75 %a
Glas
65%
> 90 %
Textiel
14%
> 50 %
a
Verondersteld wordt dat 85 tot 90% van al het papier en karton herbruikbaar is. De doelstelling is om 85% van dit herbruikbare deel in te zamelen. Dit komt overeen met circa 75% van de totale hoeveelheid papier en karton.
Volgens de gegevens weergegeven in Tabel 6 heeft gemeente Eemsmond in 2004 de landelijke scheidingsdoelstelling voor gft-afval met 89 procent ruimschoots gehaald. Voor de overige fracties heeft gemeente Eemsmond de LAP doelstellingen niet gehaald: oud papier en karton ligt 7 procent beneden de scheidingsdoelstelling, terwijl glas en textiel respectievelijk 25 en 36 procent beneden de scheidingsdoelstelling liggen.
Opgemerkt wordt dat de resultaten van de sorteeranalyses van gft-afval en papier, waarop de berekening van het scheidingspercentage is gebaseerd, opvallend laag zijn, zie Tabel 5. Door de rekensystematiek resulteren lage percentages in het restafval in (te) hoge scheidingspercentages.
2.7
Financiële gegevens
In Tabel 7 zijn de kosten per aansluiting weergegeven voor de huidige inzameling en verwerking van de verschillende afvalfracties. De inzamelkosten voor gft- en restafval liggen in gemeente Eemsmond op € 38,50 per aansluiting per afvalfractie.
Gemeente Eemsmond heeft in 2003 voor de inzameling en verwerking van afvalstoffen € 1.712.826 betaald, dit is inclusief alle kosten voor materieel, personeel, inhuur derden et cetera.19 Dat is meer dan € 300 per aansluiting.
19
Afschrijving inzamelauto’s, brandstofkosten, verzekeringen, veiligheidskleding, onderhoud inzamelauto, kosten containers, salariskosten, inhuur derden, toerekening algemene kosten, huisvestingkosten en stortkosten huisvuil
30
Inzamel- en verwerkingskosten per aansluiting in 2004, exclusief BTW20
Tabel 7
6.975 aansluitingen
Kosten in gemeente Eemsmond 2004
↓ Afvalfractie
Inzamelkosten
Verwerkingskosten
Totaal
€ 38,50
€ 172
€ 210,50
€ 38,50
€ 26
€ 64,50
€ 3,95
€ 7,63
€ 11,58
Oud papier en karton
€ 0,21
€ 0,00
€ 0,21
Glas
€ 3,04
-€ 0,41
€ 2,63
Klein chemisch afval
€ 5,36
€ 3,81
€ 9,17
Luiers
€ 0,32
€ 0,00
€ 0,32
Wit- en bruingoed
€ 0,00
€ 0,00
€ 0,00
Overig groen
€ 0,00
€ 9,46
€ 9,46
€ 89,89
€ 218,49
€ 308,37
Restafvala Gft-afval
a
Grof huishoudelijk afval
a
Totaal a
De gemeente Eemsmond heeft voor de inzamelkosten voor gft-, rest en grof huishoudelijk afval één bedrag opgegeven. Dit bedrag is verdeeld naar rato van het afvalaanbod tussen gft-/restafval en grof huishoudelijk afval. Het bedrag voor de inzameling van gft- en restafval is gelijkmatig verdeeld over beide fracties.
Op
dit
moment
afvalinzameling
kent
en
de
gemeente
afvalverwerking
Eemsmond
worden
betaald
geen uit
afvalstoffenheffing.
de
opbrengsten
van
De de
gemeentelijke heffingen, zie voor achtergrondinformatie Bijlage 3.
Tabel 8 geeft de gemiddelde kosten voor inzameling en verwerking van afval weer in de regio, provincie, stedelijkheidsklasse 5 en Nederland, evenals het verschil ten opzichte van de kosten in gemeente Eemsmond. Hieruit blijkt dat de kosten per aansluiting in gemeente Eemsmond gemiddeld € 72 hoger liggen.
20
Bron: Rekenmodel 2003
31
Tabel 8
Verschil van de afvalbeheerkosten in gemeente Eemsmond ten opzichte van de regio, provincie, stedelijkheidsklasse 5 en het landelijk gemiddelde Gemiddelde kosten
Verschil
c
op basis van 100 % kostendekkendheid Kosten gemeente Eemsmond
€ 308
-
Regio Noord-Groningen a
€ 215
€ 93
Provincie Groningen b
€ 247
€ 61
Landelijk
€ 245
€ 63
Gemiddeld
€ 236
€ 72
a b c
“Nulmeting huishoudelijke afvalstoffen”, JMA, 2004 Bron: Afvalstoffenheffingen 2004, AOO 2004-10 afgerond op hele getallen
Welke oorzaken ten grondslag liggen aan de hier weergegeven verschillen is niet één op één te zeggen, omdat de afvalstoffenheffing een directe relatie heeft met het totaal van de inzamelstructuur, dus inclusief voorzieningen voor papier, glas en bijvoorbeeld de milieustraat. Daar waar inwoners bijvoorbeeld een kostendekkend tarief betalen aan de poort van de milieustraat zal de afvalstoffenheffing lager zijn dan daar waar inwoners alles “gratis” kunnen wegbrengen. Wel is het zo dat een deel van het gesignaleerde verschil in kosten voortkomt uit het feit dat in gemeente Eemsmond wekelijks het gft- en restafval wordt ingezameld waar dat in 70 procent van de gemeenten alternerend plaatsvindt.
In Tabel 9 is te zien dat de inzamelkosten van gft- en restafval gemiddeld € 46,32 bedragen, waar dat in gemeente Eemsmond €77,- per aansluiting bedraagt.
32
Tabel 9
Overzicht inzamelkosten per aansluitingen voor gemeente Eemsmond en de drie regio-gemeenten zoals vermeld op de afrekening 2004, exclusief BTW Inzamelkosten gft- en restafval
Gemeente Eemsmond
a
€ 77,-
De Marne
€ 53,52
Loppersum
€ 46,86
Winsum
€ 38,58
Gemiddelde regio-gemeenten
€ 46,32
De gemeenten hebben voor de inzamelkosten voor gft- en restafval één bedrag opgegeven, dit bedrag is gedeeld over beide fracties.
De kosten voor het inzamelen van gft- en restafval in gemeente Eemsmond liggen circa 40 procent hoger liggen. Wel dient opgemerkt te worden dat gemeente Eemsmond als enige gemeente het gft- en restafval wekelijks aan huis inzamelt waar de andere gemeenten in de regio alternerend inzamelen, dat wil zeggen de ene week de ene fractie en de ander week de andere.
Verder wordt opgemerkt dat 2 van de 3 regio-gemeenten hun afvalinzameling hebben uitbesteed. Alleen gemeente De Marne voert, net als gemeente Eemsmond, de afvalinzameling zelf uit. Wanneer de kosten voor gft- en restafval inzameling tussen deze twee gemeenten vergeleken wordt, dan liggen de kosten in gemeente Eemsmond 30 procent hoger.
33
3
Doelstelling en randvoorwaarden
3.1
Landelijk beleid
Op grond van de Wet milieubeheer (Wm) geldt een gemeentelijke zorgplicht voor de inzameling van huishoudelijk afval en groente-, fruit- en tuinafval bij elk perceel (Artikel 10.21). Door een directe verwijzing in de Wm naar de Ladder van Lansink wordt richting gegeven aan afvalscheiding, hergebruik en preventie.21
Het Landelijk Afvalbeheerplan (LAP) vormt de basis voor het afvalbeleid. In het LAP staat het beleid voor het beheer van alle afvalstoffen waarop de Wm van toepassing is. Belangrijke speerpunten zijn de toename van het aandeel afval met een nuttige toepassing en het zoveel mogelijk vermijden van het storten en verbranden van afval. Dit past geheel in de prioriteitsvolgorde van de Ladder van Lansink.
Om hergebruik van huishoudelijk afval te stimuleren zijn in het LAP concrete scheidingsdoelstellingen geformuleerd voor afval met een nuttige toepassing, gft-afval, glas, papier, textiel en kca. De doelstellingen zijn eerder weergegeven in Tabel 6.
De wettelijke zorgplicht met betrekking tot de inzameling van gft-afval is sinds september 2004 verruimd. De Wm (art. 10.26) biedt gemeenten de mogelijkheid een deel van het grondgebied uit te zonderen van gescheiden inzameling van gft-afval of de regelmaat van de inzameling anders te regelen. Het afwijken van de zorgplicht moet worden geregeld in de gemeentelijke afvalstoffenverordening en is alleen toegestaan in het belang van een doelmatig beheer van huishoudelijke afvalstoffen.22
21
In de Ladder van Lansink wordt een prioriteitsvolgorde gegeven aan verwerkingsmethoden van afvalstoffen. Hoe hoger een verwerkingsvorm op de ladder voorkomt hoe milieuvriendelijker en wenselijker deze is. Onder aan de ladder staat het dumpen van afval en verbranding in de open lucht, gevolgd door het storten van afval, het verbranden van afval, recycling van afval en uiteindelijk bovenaan preventie van afval
22
Dit is in ontwikkeling
34
Voor het afschaffen van de gft-afvalinzameling in een deel van het grondgebied gelden de volgende voorwaarden: •
Het gescheiden ingezamelde gft-afval is structureel verontreinigd;
•
Gescheiden
opslaan,
aanbieden
en
inzamelen
van
gft-afval
vanwege
milieuhygiënische redenen is niet wenselijk (zoals ongeschikte ruimte in en om de woning); •
Gescheiden
inzameling
van
gft-afval
leidt
tot
een
onevenredig
hoog
kostenniveau van de inzameling en verwerking van gft-afval. Dit is het geval als deze kosten aanmerkelijk hoger liggen dan bij integrale inzameling van huishoudelijk afval en verbranding daarvan.
Benadrukt wordt dat de inzamelplicht voor het aan huis ophalen van gft-afval ook in de toekomst blijft bestaan, en alleen in een deel van het grondgebied onder de genoemde voorwaarden afgeschaft kan worden.
3.2
Provinciaal beleid
In de milieuverordening van de provincie Groningen is in navolging van de Wm opgenomen dat gemeenten dienen te beschikken over een inzamelstructuur voor het gescheiden inzamelen van de volgende fracties van huishoudelijk afval: a. glas, op kleur, namelijk wit, groen en bruin; b. papier/karton; c. metaal; d. textiel; e. grof tuinafval; f. grof huishoudelijk afval, anders dan genoemd onder e; g. klein chemisch/gevaarlijk afval; h. wit- en bruingoed waarop het ‘Besluit verwijdering wit- en bruingoed’ van toepassing is.
Het inzamelen van meer dan bovengenoemde fracties is natuurlijk toegestaan.
3.3
Gemeentelijk beleid
De organisatie van de afvalverwijdering en de zorgplicht voor de inzameling van huishoudelijk afval worden, zoals eerder benoemd, binnen de Wet milieubeheer (Wm) toegewezen aan de gemeentelijke overheid. Dat wil zeggen dat de gemeente verplicht is
35
gft- en restafval wekelijks of alternerend in te laten zamelen bij of in de nabijheid van ieder perceel.
Voor het vaststellen van het toekomstige afvalbeleid heeft de gemeenteraad van Eemsmond randvoorwaarden gesteld waarbinnen onderhavig onderzoek, en de verdere uitwerking van de toekomstige inzameling, dient plaats te vinden. Deze randvoorwaarden zijn: 1. Geen onderzoek naar privatisering inzameling huisvuil; 2. Continueren inzameling bedrijfsafval op de huisvuilroute; 3. Hoog serviceniveau van de huisvuilinzameling; 4. Inzicht geven in het kostenplaatje van alternerende en wekelijkse afval inzameling; 5. Inzicht geven in mogelijkheden en kostenplaatje van automatische belading, ondergrondse containers en eventueel andere nieuwe technologieën en vergelijken met handmatig inzamelen; 6. Inzicht geven in het kostenplaatje van diftar op basis van het aantal ledigingen; 7. Aandacht besteden aan scheiding aan de bron; 8. Onderzoek onder burgers, wat vinden zij en wat zijn zij bereid te betalen voor een hoog serviceniveau?
3.4
Strategische overwegingen
Samengevat hebben de strategische overwegingen betrekking op: •
het voldoen aan de P90-norm;
•
behoud van een hoog serviceniveau;
•
streven naar afvalpreventie;
•
streven naar alle scheidingsdoelstellingen uit het LAP.
Deze overwegingen dienen binnen de randvoorwaarde van een betaalbare heffing, nu en in de toekomst, te worden gerealiseerd.23
De overwegingen voor ieder onderwerp worden hieronder belicht.
Voldoen aan de P90-norm Voor
huisvuilbeladers
bestaat
sinds
1998
een
specifieke
norm
waarin
per
leeftijdscategorie is vastgelegd hoeveel tonnage (T) en aantal minicontainers (C) een
23
Al dan niet geïnd via de gemeentelijke heffingen
36
belader per dag24 maximaal handmatig mag inzamelen, de zogenaamde P90-norm.25 Deze norm verschilt per inzamelmiddel, dat wil zeggen minicontainer of vuilniszak. In Tabel 10 is de P90-norm voor inzameling met minicontainers weergegeven.
Tabel 10
De P90-norm voor huisvuil belading met minicontainers P90-norm Ton (T)
18 tot 30 jaar
Colli (C)
11,3
514
30 – 39 jaar
8,3
377
ouder dan 39 jaar
5,2
236
a
a
colli refereert aan ofwel het aantal minicontainers of het aantal vuilniszakken dat beladen mag worden
De P90-norm geldt, zoals gezegd, voor het handmatig beladen van huisvuil. Dit betekent dat wanneer de inzameling automatisch gebeurt, de P90-norm niet meer van toepassing is en geen knelpunt kan vormen.
Behoud van hoog serviceniveau Onder serviceniveau wordt hier verstaan: -
De frequentie van de inzameling;
-
Het volume van de container. Het volume en de frequentie bepalen tezamen de hoeveelheid afval waarvan een huishouden zich kan ontdoen;
-
De relatie tussen haal- en brengvoorzieningen.
De keuze voor een bepaald serviceniveau heeft invloed op de afvalbeheerskosten die in rekening worden gebracht bij de inwoners van gemeente Eemsmond. De wijze waarop de kosten worden verdeeld over de inwoners, is afhankelijk van de tariefconstructie. Gekozen kan worden voor een collectieve verrekensystematiek waarbij alle kosten gelijkelijk over alle huishoudens worden verdeeld. Een andere mogelijkheid is het principe ‘de gebruiker betaalt’. Oftewel, wie gebruik maakt van de serviceverlening, betaalt daarvoor en wie geen gebruik maakt van de serviceverlening, betaalt niet.
24 25
Uitgaande van 8 uur De P90-norm wil zeggen dat bij een gemiddelde populatie 90 procent van de huisvuilbeladers de werkzaamheden zonder een verhoogd risico op schadelijke gevolgen kan uitvoeren. De Arbeidsinspectie van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) ziet toe dat de gemeenten en bedrijven zich hier aan houden
37
Concreet betekent dit dat gekozen kan worden uit: •
Een
wekelijkse
of
alternerende
inzameling
met
een
collectieve
alternerende
inzameling
met
een
individuele
tevreden
over
verrekensystematiek; •
Een
wekelijkse
of
verrekensystematiek.
De
inwoners
van
gemeente
Eemsmond
zijn
zeer
de
huidige
afvalinzameling en de raad heeft dan ook als kader meegegeven dat het huidige serviceniveau behouden moet worden. Dit betekent dat wanneer maatregelen leiden tot vermindering van het serviceniveau, op een ander vlak compenserende maatregelen moeten worden genomen.
Streven naar afvalpreventie Het streven naar afvalpreventie is zowel positief voor het milieurendement als voor de reductie van kosten. Immers, minder “productie” van restafval betekent dat minder afval gestort of verbrand hoeft te worden. De verwerkingstarieven van gft- en restafval in gemeente Eemsmond zijn in Tabel 11 weergegeven.
Tabel 11
Verwerkingstarieven per ton voor gft- en restafval 2005
Prognose voor 2010
Restafval
€ 185
€ 203
Gft-afval
€ 64
€ 66
a
a
op basis van een financiële indexering van 3 procent
Omdat meer restafval wordt ingezameld dan gemiddeld in de regio of andere stedelijkheidsklasse 5 gemeenten, lijkt afvalpreventie een groot potentieel in gemeente Eemsmond te hebben, zie Tabel 4. Indien de inwoners van gemeente Eemsmond dezelfde hoeveelheid restafval zouden aanbieden als gemiddeld in de regio, betekent dat op de verwerkingskosten van restafval een jaarlijkse besparing van ruim € 238.533 ofwel € 34 per aansluiting. En als de inwoners van gemeente Eemsmond dezelfde hoeveelheid restafval aanbieden als gemiddeld in andere stedelijkheidsklasse 5 gemeenten, betekent dat een jaarlijkse besparing op de verwerkingskosten van ruim € 557.609 ofwel € 80 per aansluiting. Echter gelet op de resultaten van de sorteeranalyses in gemeente Eemsmond, Tabel 5, zal de reductie niet voortkomen uit betere scheiding. Uit de sorteeranalyses blijkt dat slechts 22 procent van het restafval uit eenvoudig te scheiden fracties bestaat, zoals gftafval, papier, glas en textiel. Indien in het meest ideale geval inwoners hun afval
38
100 procent scheiden, en deze 22 procent dus gescheiden aanbieden, komt dit overeen met een maximale besparing op de verwerkingskosten van restafval van € 268.519 ofwel € 38 per aansluiting.
Zoals eerder weergegeven in Tabel 5 wijken de resultaten van de sorteeranalyses in gemeente
Eemsmond
af
van
gemiddelde
resultaten,
zowel
landelijk
als
voor
stedelijkheidsklasse 5. In hoeverre de samenstelling van het restafval in gemeente Eemsmond (en de overige regio gemeenten) daadwerkelijk afwijkt van de landelijke gemiddelden is niet te zeggen, maar als de samenstelling van het restafval overeen zou komen met de landelijke gemiddelden, dan zou circa 60 procent van het restafval uit eenvoudig te scheiden fracties bestaan. Indien in het meest ideale geval inwoners hun afval 100 procent scheiden, komt dit overeen met een maximale besparing van € 732.326 ofwel € 105 per aansluiting.
De werkelijke besparing zal ergens tussen bovengenoemde waarden in liggen; dat willen zeggen tussen € 34 en € 105 per aansluiting. In werkelijkheid zal nooit 100 procent van de te scheiden fracties uit het restafval verdwijnen.
Opgemerkt wordt dat ook de verwerking van eenvoudig te scheiden fracties kosten met zich meebrengt. Het financiële voordeel ligt in het feit dat de verwerkingskosten van gescheiden fracties in de meeste gevallen lager zijn dan de verwerkingskosten van restafval.
Voldoen aan alle scheidingsdoelstellingen uit het LAP In het verlengde van bovenstaande streeft de gemeente naar het voldoen aan de scheidingsdoelstellingen zoals geformuleerd in het LAP, zie Tabel 5.
39
4
4.1
Modellenonderzoek
Deelonderzoek 1
Alternerende of wekelijkse inzameling grijs en groen
In gemeente Eemsmond wordt het gft- en restafval wekelijks ingezameld met behulp van twee individuele minicontainers. De gemeente overweegt nu de wekelijkse inzameling te vervangen door een alternerende inzameling, dat wil zeggen: de ene week wordt het restafval ingezameld en de andere week het gft-afval.
de waardering van de burger van het serviceniveau Uit het door JMA uitgevoerde bewonersonderzoek in Noord-Groningen is gebleken dat in gemeente Eemsmond circa 80 procent van de huishoudens een restafval minicontainer heeft kleiner dan 200 liter, waar dat in omliggende gemeenten met een alternerende inzameling, gemiddeld zo’n 10 procent is. In eerder genoemd bewonersonderzoek is ook gevraagd of inwoners tevreden zijn over de afvalinzameling. In de gemeente Eemsmond is ongeveer 85 procent van de inwoners tevreden. In de andere regiogemeenten, met alternerende inzameling, is dat circa 80 procent. Daar in de andere drie gemeenten de inzameling alternerend plaatsvindt met veelal grote minicontainers, lijkt alternerende inzameling met grote minicontainers en wekelijkse inzameling met kleine minicontainers, uit het oogpunt van tevredenheid van de inwoners, uitwisselbaar.
Wanneer de inwoners van gemeente Eemsmond de mogelijkheid wordt geboden een grotere minicontainer te gebruiken, zal het overstappen van wekelijkse naar alternerende inzameling zeer waarschijnlijk geen (negatief) effect hebben op de waardering van de dienstverlening. Opgemerkt wordt dat inwoners bij wekelijks inzameling 140 liter kunnen aanbieden. Bij alternerende inzameling kunnen inwoners 240 liter afval aanbieden in 2 weken, dit komt overeen met 120 liter per week.
P90-norm Zoals eerder is aangegeven stelt de P90-norm een leeftijdsafhankelijke beperking aan het aantal minicontainers en het aantal ton dat op een dag geleegd mag worden. Uit praktijkmetingen uitgevoerd tijdens een onderzoek door Cap Gemini, Ernst en Young is gebleken dat gemeente Eemsmond met de huidige inzamelsystematiek op een kwart van
40
alle inzameldagen de P90-norm overschrijdt.26 Conclusie van dit onderzoeksrapport is dat het
sec
invoeren
van
individuele
maatregelen,
zoals
alternerende
inzameling,
onvoldoende ruimte biedt aan de P90-norm te voldoen.
Aangezien niet bekend is hoe de minicontainers en afvalhoeveelheden precies verspreid zijn over een 8-urige werkdag of hoe de chauffeurs/beladers per auto zijn verdeeld, is voor gemeente Eemsmond uitgerekend wat, gelet op de P90-norm, de maximale belasting is voor twee inzamelvoertuigen en 6 chauffeur/ beladers, uitgedrukt in tonnage (T) en colli (C), zie Tabel 12.
Tabel 12
De maximale belading per dag die, conform de P90-norm, in gemeente Eemsmond mogelijk is (op basis van 6 fte, ofwel twee inzamelvoertuigen)
Leeftijd
Aantal
Maximaal aantal
maximaal aantal
chauffeurs/beladers
ton (T)
colli (C)
18 tot 30 jaar
0
0
0
30 t/m 39 jaar
3
24,9
1.131
ouder dan 39 jaar
3
15,6
708
TOTAAL
6
40,5
1.839
Uit Tabel 12 blijkt dat om binnen de P90-norm te blijven, in gemeente Eemsmond dagelijks maximaal 40,5 ton afval kan worden ingezameld en maximaal 1.839 colli mag worden aangeboden.27 Per week kan, met 5 inzameldagen, 202 ton en 9.195 colli ingezameld worden.
Op dit moment wordt wekelijks gemiddeld 53 ton gft-afval en 127 ton restafval aangeboden, tezamen 180 ton.28 Tevens worden gemiddeld per week 4.328 gft-afval containers
en
5.751
restafval
containers
aangeboden.29
Bij
de
huidige
inzamelsystematiek betekent dat wekelijks een aanbod van 10.079 minicontainers. Opgemerkt wordt dat hier genoemde tonnages en colli berekende gemiddelden zijn en derhalve geen inzicht geven in hoe vaak de P90-norm in praktijk wordt overschreden, hiertoe heeft gemeente Eemsmond metingen laten uitvoeren. Immers in werkelijkheid worden in de ene week meer containers/tonnage aangeboden dan toegestaan en in de
26 27 28 29
Bron: Quickscan ‘De juiste Lading’ uitgevoerd door Cap Gemini, Ernst, en Young in 2003 Het maakt niet uit hoe de chauffeur/beladers over de twee voertuigen worden verdeeld Berekend op basis van Tabel 4 Dit is op basis van het gemiddelde aanbiedpercentage van minicontainers voor restafval van 90 procent en voor gft-afval van 71 procent. Bron NVRD Benchmark, zie tabel 2
41
andere week minder. Het is echter niet zo dat het aantal containers/tonnage dat minder wordt aangeboden dan toegestaan het teveel in de andere week opheft. Zoals eerder gezegd heeft het onderzoek van Cap Gemini, Ernst, en Young geconcludeerd dat met enkelvoudige oplossingen niet kan worden volstaan. 30
Wanneer de inzameling in gemeente Eemsmond alternerend zou plaatsvinden heeft dat naar alle waarschijnlijkheid het volgende effect op het aanbiedgedrag van de inwoners: 1. meer inwoners willen een grote minicontainer; 2. het gemiddelde aanbiedpercentage van de minicontainer blijft 90 procent voor restafval en 71 procent voor gft-afval; 3. het afvalaanbod per fractie zal per inzamelbeurt ongeveer het dubbele zijn van het huidige.
Wanneer de gemeente Eemsmond besluit over te stappen van handmatige belading naar automatische belading is de P90-norm geen beperkende factor meer. De beperkende factor is dan alleen nog het aantal ledigingen dat per dag gehaald kan worden. Onderstaand is aangegeven welke gemiddelden de NVRD hanteert voor handmatige belading en automatische belading. Uit deze tabel blijkt dat het aantal ledigingen behoorlijk afneemt bij automatische belading. Daar staat tegenover dat voor de automatische belading slechts één medewerker nodig is waar dat er voor de handmatige belading drie zijn.
Tabel 13
Gemiddeld aantal ledigingen per ploeg per fractie per dag volgens de NVRD Gemiddeld aantal ledigingen per fractie per dag
Inzamelsystematiek Handmatige belading Automatische belading
restafval
Gft-afval
1.046
894
577
494
Uit bovenstaande tabel blijkt dat met automatische belading gemiddeld 40 procent minder containerledigingen mogelijk zijn. Uitgaande van bovenstaande kengetallen is in gemeente Eemsmond voor de inzameling van 5.751 restafval containers en 4.328 gftafval containers het volgende aantal inzameldagen nodig:
30
Bron: Quickscan ‘De juiste Lading’ uitgevoerd door Cap Gemini, Ernst, en Young in 2003
42
Tabel 14
Benodigd aantal inzameldagen in gemeente Eemsmond Benodigd aantal inzameldagen
Inzamelsystematiek
Restafval
Handmatige belading Automatische belading
Gft-afval
5,5
4,8
10
8,8
Tabel 14 bevestigt dat gemeente Eemsmond bij de huidige inzamelsystematiek, wekelijks beide fractie, twee inzamelvoertuigen nodig heeft. Immers met handmatige belading kan het aantal restafvalcontainers dat wordt aangeboden en het aantal gft-containers dat wordt aangeboden in circa 5 dagen worden ingezameld. Bij het wekelijks inzamelen van beide fracties zijn dan dus 2 voertuigen nodig, waarbij ook het reservevoertuig regelmatig ingezet dient te worden voor restafval. Zoals eerder aangegeven wordt bij deze inzamelsystematiek de P90-norm in ongeveer een kwart van de inzamelroutes overschreden op zowel het aantal minicontainers dat beladen mag worden als op het gewicht.
Indien gemeente Eemsmond zou overstappen naar alternerende inzameling, waarbij handmatige belading wordt voortgezet, zou theoretisch één inzamelvoertuig voldoende zijn. Immers de inzameling van gft vergt 4,8 dagen en voor de inzameling van restafval is 5,5 dag nodig. Tezamen zijn dit 10,3 inzameldagen. Echter, het overschrijden van de P90-norm wordt daarmee niet opgelost.
4.2
Deelonderzoek 2
(On)mogelijkheden van andere inzameltechnieken
Momenteel worden 2 tweecompartimentenvoertuigen, plus een reservevoertuig, ingezet in gemeente Eemsmond. Een dergelijk systeem maakt het mogelijk het gft- en restafval tegelijkertijd in te zamelen. De huidige voertuigen zijn rond 2008 administratief afgeschreven, wat een logisch moment is na te denken over andere inzameltechnieken.
Als
alternatief
komen
inzameltechnieken,
zoals
zijbelading
achterbelading
en
ondergrondse inzameling of een combinatie in aanmerking. Van overkoepelend belang of belading aan de zijkant of achterkant van het inzamelvoertuig plaatsvindt, is of belading automatisch of handmatig plaatsvindt. Hieronder wordt een korte toelichting gegeven op (de technische specificaties van) automatische belading, handmatige belading en ondergrondse inzameling.
43
Automatische belading Automatische belading wil zeggen dat een inzamelvoertuig minicontainers geheel automatisch, dat wil zeggen zonder dat een chauffeur/belader de minicontainer eerst naar het voertuig rijdt, kan ledigen. Doordat bij het ledigen er geen mensenhanden meer aan te pas komen, is de P90-norm niet langer van toepassing.
Deze techniek wordt sinds enkele jaren naar tevredenheid in Nederland toegepast. Het vereist van de inwoners een speciale manier van het aanbieden van de minicontainer, maar dat is met een juiste communicatie goed te ondersteunen. Opgemerkt wordt dat niet overal in gemeente Eemsmond gebruik gemaakt kan worden van automatische belading doordat in nauwe straatjes het voertuig niet altijd naast de minicontainer geplaatst kan worden. Dit betekent dat in gemeente Eemsmond ook altijd gebruik gemaakt zal moeten worden van een handmatige belading.
De NVRD geeft aan dat per dag met automatische belading gemiddeld 577 ledigingen voor restafval en 494 ledigingen voor gft-afval mogelijk zijn. Dit betekent dat voor inzameling van restafval 10 dagen nodig zijn, ofwel 2 voertuigen die elk 5 dagen inzamelen. En voor gft-afval bijna 9 dagen, dus ook 2 inzamelvoertuigen die elk 4,4 dagen rijden. In principe wordt een inzamelvoertuig door één chauffeur bestuurd en beladen.31 Dit betekent dat bij wekelijkse inzameling 4 fte nodig is en bij altererende inzameling 2 fte.
Handmatige belading Handmatige belading houdt letterlijk in dat een chauffeur/belader de minicontainer handmatig tegen de opnameplaat voorzien van een opnamekam plaatst, waarna de minicontainer automatisch wordt geleegd. Bij deze wijze van beladen is de P90-norm van toepassing.
Ondergrondse verzamelcontainers Een vorm van mechanisering, in feit vervanging van arbeid door kapitaal, van de afvalinzameling is inzameling met behulp van ondergrondse verzamelcontainers in plaats van de huidige bovengrondse verzamelcontainers en/of minicontainers. Inzameling met ondergrondse containers voor huishoudelijk gft- en restafval vindt vooral plaats op deze relatief dichtbevolkte locaties in verstedelijkt gebied en bij hoogbouw aansluitingen. Reden hiervoor is dat alleen dan 40 tot 60 aansluitingen gebruik kunnen
31
Het kan in het eerste halfjaar nodig zijn met twee mensen op het voertuig te rijden, zodat één persoon verkeerd aangeboden minicontainers goed kan zetten
44
maken van een ondergrondse container èn de loopafstand niet de wettelijke maximale afstand van 75 meter overschrijdt.32
Gelet op bovenstaande zal het aantal ondergrondse containers dat eventueel geplaatst zou kunnen worden in gemeente Eemsmond niet groot zijn. Momenteel maken circa 585 huishoudens gebruik van verzamelcontainers, op 46 verschillende locaties. Een volledige inventarisatie per locatie van de adressengegevens en het aantal huishoudens dat gebruik maakt van de containers is niet voorhanden, zodat geen locatieonderzoek heeft kunnen plaatsvinden. Op dit moment is daarom niet te zeggen hoeveel ondergrondse containers minimaal geplaatst kunnen worden in gemeente Eemsmond. Wel is duidelijk dat als deze 585 aansluitingen gelijkelijk over de 46 locaties zijn verdeeld, gemiddeld 13 aansluitingen gebruik maken van een container. Dat is te weinig om een ondergrondse container te plaatsen.
Aandachtspunten voor de afweging over te gaan op ondergrondse inzameling zijn: 1. Welke voordelen worden verwacht van de ondergrondse inzameling. 2. Is ondergrondse inzameling van gft-afval gewenst? Zo niet, welk alternatief wordt dan geboden? 3. Is toepassing van een (elektronisch) toegangscontrole systeem gewenst?
1. Mogelijke voordelen Mogelijke voordelen van ondergrondse containers in gemeente Eemsmond zijn: •
Verbetering van het straatbeeld;
•
24-uur de mogelijk afval kwijt te raken;
•
P90-norm is niet van toepassing.
In hoeverre de inzameling van ondergrondse containers sneller gaat dan de huidige inzameling op verzamellocaties is niet op voorhand te zeggen. Wel is bekend dat per dag circa 60 ondergrondse containers geledigd kunnen worden. Wanneer 40 tot 60 aansluitingen gebruik maken van één ondergrondse container is eenmaal ledigen in de week voldoende.
In hoeverre de inzameling van ondergrondse containers sneller gaat dan de huidige inzameling op verzamellocaties is niet op voorhand te zeggen. Wel is bekend dat per dag circa 60 ondergrondse containers geledigd kunnen worden. Met de inzameling van 15 ondergrondse containers is dus ongeveer 2 uur gemoeid. Wanneer 40 tot 60
32
Dit betekent dat de loopafstand tussen twee ondergrondse containers maximaal 150m bedraagt
45
aansluitingen gebruik maken van één ondergrondse container is eenmaal ledigen in de week voldoende. Dit betekent dat gemeente Eemsmond een inzamelvoertuig voor ondergrondse containers voor een dag(deel) per week moet huren.33 •
Ondergrondse inzameling gft-afval
Nut en noodzaak van ondergrondse inzameling van gft-afval is afhankelijk van de kwaliteit en het aanbod gft-afval. In de meeste gemeenten wordt een ‘gft-dummy’ geplaatst in plaats van een ondergrondse container. Een gft-dummy lijkt op de inwerpzuil van een ondergrondse container, maar in werkelijkheid staat hierin een standaard 240 liter minicontainer opgesteld. De investeringen voor het plaatsen van een ‘gft-dummy’ zijn slechts een fractie van de investeringen voor een ondergrondse container, aangezien deze niet ingegraven wordt, en dus ook geen locatieonderzoek nodig is, etc.. •
toepassing van een (elektronische) toegangscontrole systeem
Toepassing van elektronische toegangscontrole voorkomt oneigenlijk gebruik van de container. Van oneigenlijk gebruik is sprake als (kleine) bedrijven geen contract hebben afgesloten met een particuliere inzamelaar afval storten in de ondergrondse container of wanneer omwonenden die niet voldoende hebben aan de inhoud van de individuele minicontainer hetzelfde doen. Zeker wanneer gemeente Eemsmond besluit een vorm van diftar in te voeren is elektronische toegangscontrole wenselijk.
In de situatie waarin diftar is ingevoerd houdt dit in dat inwoners die gebruik (mogen) maken van de verzamelvoorziening een pasje krijgen, waarmee zij de container kunnen openen. Tegelijkertijd vindt registratie van de aanbieding plaats, zodat, gelijk aan de registratie van het aantal aanbiedingen van minicontainers door het uitlezen van chips, een heffing mogelijk is. Voor meer achtergrondinformatie wordt verwezen naar Bijlage 4.
33
Aanschaf van een dergelijk voertuig lijkt overdreven
46
4.3
Deelonderzoek 3
Financiële consequenties invoering diftar
De gemeente Eemsmond is voornemens een weloverwogen besluit te nemen over het al dan niet invoeren van diftar op basis van het aantal ledigingen. Tariefdifferentiatie betekent individualisering van de afvalstoffenheffing en daarmee een verdeling van de kosten volgens het principe ‘de vervuiler betaalt’ of anders gesteld een indirect beloningssysteem. Dit houdt in dat diegene die minder vaak afval aanbiedt minder betaalt. Het individueel vaststellen van het aantal keren dat een minicontainer geleegd is, is hierbij een belangrijk uitgangspunt.
Volgens de AOO past in 2003 ruim 28 procent van de gemeenten in Nederland een vorm van diftar toe. Dit betekent dat voor ruim 1,3 miljoen huishoudens (3,5 miljoen inwoners) de hoogte van de afvalstoffenheffing afhankelijk is van het afvalaanbod. Van de in totaal 160 stedelijkheidsklasse 5 gemeenten hebben er 53 een vorm van diftar. Van deze gemeenten hanteren 4 gemeenten het systeem met de dure zak, 14 gemeenten een systeem op basis van volume, 23 een volume/frequentie systeem, 11 een systeem op basis van gewicht en 1 gemeente een andere variant.34
Zoals aangegeven wil gemeente Eemsmond een besluit nemen over het invoeren van diftar op basis van het aantal ledigingen. Concreet komen dan twee diftarvormen in aanmerking: 1. Diftar op basis van frequentie; 2. Diftar op basis van volume/frequentie.
Het verschil tussen deze twee vormen is dat bij de eerste vorm een bedrag per lediging in rekening wordt gebracht ongeacht het volume van de container, terwijl bij de tweede vorm een bedrag per lediging is vastgesteld dat afhankelijk is van het volume. Een aanbieding van een grote container is hierbij duurder dan het aanbieden van een kleine container.
Diftar op basis van frequentie Bij tariefdifferentiatie op basis van frequentie wordt uitsluitend rekening gehouden met de aanbiedfrequentie per aansluiting, dat wil zeggen het aantal keer dat de container ter lediging wordt aangeboden. Bij deze vorm van diftar wordt iedere aangeboden minicontainer automatisch geregistreerd. Voor deze automatische registratie is het inzamelvoertuig uitgerust met een identificatiesysteem en de containers met een chip.
34
AOO Eerste hulp bij discussie over diftar, 2004
47
Het volume van de container speelt in deze diftarvorm geen rol. Om zeker te stellen dat aan het principe “de vervuiler betaalt” wordt voldaan, is het daarom van belang dat iedere aansluiting hetzelfde volume minicontainer in gebruik heeft. Zoals eerder vastgesteld is 20 procent van de huishoudens in gemeente Eemsmond in het bezit van een grote container. Indien wordt besloten ieder huishouden te voorzien van een grote container betekent dat dat 80 procent van de containers vervangen dient te worden en indien wordt besloten dat ieder huishouden een kleine container krijgt dient 20 procent te worden vervangen.
De 585 aansluitingen die voor het aanbieden van hun afval gebruik maken van verzamelcontainers hebben minder invloed op het aantal keer dat de verzamelcontainer wordt geleegd. Mogelijke oplossingen worden in Bijlage 4 benoemd.
Tariefdifferentiatie door registratie van de aanbiedfrequentie resulteert vaak in een gereduceerde inzameltijd, aangezien minicontainers pas worden aangeboden als deze volledig gevuld zijn. Immers bij een halfvolle container moet toch het volledige bedrag worden betaald. Een eventuele reductie van de inzameltijd wordt met name behaald binnen de bebouwde kom. Binnen de bebouwde kom is de rijafstand tussen de in te zamelen containers klein, of anders gezegd binnen de bebouwde kom worden op een korte afstand relatief veel containers aangeboden, waardoor het inzamelvoertuig veel stops
moet
maken.
Indien
het
aantal
aangeboden
containers
daalt,
zal
het
inzamelvoertuig over dezelfde afstand minder stops afleggen en wordt tijdwinst geboekt. Buiten de bebouwde kom is het aantal stops op de route een stuk kleiner, waardoor de netto tijdwinst bij het wegvallen van een stop minimaal is.
Tariefdifferentiatie op basis van frequentie heeft een lichte invloed op het scheidings- en preventiegedrag van burgers. Burgers worden immers door de financiële prikkel gestimuleerd de container zo weinig mogelijk aan te bieden. Echter, wanneer de minicontainer bijna vol is en dus aangeboden moet worden omdat de resterende ruimte niet voldoende is tot de volgende inzamelbeurt, kan de minicontainer, zonder financiële consequentie, worden opgevuld.
Diftar op basis van volume/frequentie Bij
diftar
op
basis
van
volume/frequentie
wordt
per
aansluiting
naast
de
aanbiedfrequentie ook het volume van de aangeboden container geregistreerd.
Bij een volume/frequentie systeem kan de burger, binnen de door de gemeente aangegeven grenzen, het volume van de eigen gft- en restafvalcontainers bepalen en
48
naar behoefte aanbieden aan de inzamelaar. Dit verhoogt het serviceniveau van de dienstverlening.
Zoals
aangegeven
wordt
tijdens
de
inzameling
het
volume
en
de
aanbieding
geregistreerd. Naast het aantal keer dat de burger zijn container aanbiedt kan de burger ook voor een kleinere container kiezen. Burgers hebben zo veel invloed op de hoogte van hun individuele afvalstoffenheffing. Deze diftarvorm doet recht aan het principe “de vervuiler betaalt” en stimuleert afvalscheiding en preventie meer dan diftar alleen op basis van frequentie.
Zoals aangegeven kunnen inwoners het volume van de minicontainer zelf kiezen. De praktijk leert dat een keuze uit twee volumes per afvalfractie voldoende is, dit biedt de inwoners voldoende ruimte de hoogte van de afvalstoffenheffing te kunnen beïnvloeden. Bij de keus uit meer volumes worden de kosten als gevolg van de containervoorraad en de administratieve verwerking van de wisselingen te hoog. Zoals eerder aangegeven zijn in de gemeente Eemsmond voornamelijk grijze en groene minicontainers met een volume van 140 liter in gebruik. Bij de invoering van diftar op volume/frequentie zouden de inwoners in ieder geval moeten kunnen kiezen uit een grijze en groene minicontainer van 140 of 240 liter.
Het
effect
op
de
inzameltijd
als
gevolg
van
tariefdifferentiatie
op
basis
van
volume/frequentie is vergelijkbaar met het effect van tariefdifferentiatie op basis van frequentie (zie vorige paragraaf).
Samenvattend geeft Tabel 15 een kwalitatieve beoordeling van beide diftarvormen op basis van de 3 criteria: •
Rechtvaardige verdeling kosten afvalinzameling;
•
Stimulering afvalscheiding en preventie;
•
Reductie van de inzameltijd.
49
Tabel 15
Overzicht van de verschillende diftar vormen ten opzichte van huidige situatie Diftar vormen
Criteria
Frequentie
Volume/frequentie
a
1. Rechtvaardige verdeling
+
2. Afvalscheiding en preventie
+
++
3. Reductie inzameltijd
+
+
Verklaring van de tekens:
a
+
++
zeer positief
-
negatief
+
positief
--
zeer negatief
+/-
neutraal
indien ieder huishouden hetzelde volume container heeft
Technische aanpassingen In deze paragraaf worden de technische aanpassingen beschreven die in de gemeente Eemsmond nodig zijn voor de invoering van diftar. Technische aanpassingen zijn nodig aan: •
Inzamelmiddelen en
•
Inzamelvoertuig.
Het gebruik van de inzamelmiddelen dient geregistreerd plaats te vinden. Hiertoe worden minicontainers voorzien van een chip. Voor het invoeren van tariefdifferentiatie zijn ook enkele aanpassingen aan het voertuig noodzakelijk. De beladingskam of grabber moet worden voorzien van een antenne waarmee de chip, gemonteerd op de minicontainer, kan worden gelezen.35 In de cabine van
het
inzamelvoertuig
wordt
een
boordcomputer
geïnstalleerd,
die
elke
containerlediging registreert. Voor diftar op basis van frequentie en volume/frequentie zijn dezelfde technische aanpassingen nodig, zie Tabel 16.
35
De beladingskam en grabber zijn mechanismen waar de minicontainer mee aan het voertuig wordt gehangen
50
Tabel 16
Overzicht benodigde technische aanpassing per diftarvorm
Inzamelmaterieel
Technische aanpassing
(volume) Frequentie Chip
Aanpassing voorraad
Boordcomputer
Registratie antenne
Minicontainer:
Inzamelvoertuigen:
Kosten baten analyse In deze paragraaf wordt een kosten-baten analyse gemaakt voor de diftarvormen frequentie en volume/frequentie. Invoering van tariefdifferentiatie brengt zowel extra kosten als baten met zich mee. De kosten
zijn
opgebouwd
uit
technische,
personele,
administratieve
en
overige
componenten. Onder de overige componenten vallen kosten voor communicatie, flankerend beleid en dergelijke. De baten worden gevormd door de verminderde kosten voor de verwerking van gft- en restafval als gevolg van: •
Een reductie in het afvalaanbod (afvalpreventie),
•
Betere scheiding van verschillende afvalstromen en
•
Inzamelvoordelen door een vermindering van het aanbiedpercentage van de minicontainers (reductie inzameltijd).
Kosten bij invoering tariefdifferentiatie Voor het berekenen van de kosten bij invoering en continuering van diftar wordt onderscheid gemaakt naar eenmalige investeringskosten en jaarlijkse structurele kosten als gevolg van personele inzet of onderhoudskosten. In Tabel 17 wordt een overzicht gegeven welke posten tot de eenmalige en structurele kosten worden gerekend. Tezamen resulteren deze kosten in jaarlijkse exploitatiekosten.
51
Tabel 17
Overzicht investeringskosten en structurele kosten bij invoering van diftar Investeringen (eenmalig)
Structureel (jaarlijks)
•
aanschaf, montage en registratie van chips
•
versturen extra nota’s/overzichten
•
aanschaf hard- en software incl. licenties
•
flankerend beleid
•
eenmalige personele inzet
•
handhaving
•
communicatietraject
•
containermanagement
•
containerregistratie
•
belastingadministrateur
•
uitvoeringscoördinator
•
meerkosten gescheiden afvalfracties
In Bijlage 5 zijn de extra kosten bij invoering van tariefdifferentiatie op basis van frequentie en volume/frequentie inzichtelijk gemaakt. Beide systemen hebben dezelfde kosten, aangezien dezelfde technische aanpassingen noodzakelijk zijn, zoals eerder in Tabel 16 is aangegeven.
De invoering van een frequentie of volume/frequentie systeem in gemeente Eemsmond kost € 33,20 per aansluiting.36 Aan de kostenberekening voor de invoering van diftar ligt een aantal aannamen ten grondslag, deze zijn opgenomen als Bijlage 6. Het betreft onder andere een inschatting van de extra tijdsbesteding binnen de gemeentelijke organisatie als gevolg van de invoering van diftar voor communicatie, flankerend beleid en de extra verwerkingskosten van gescheiden ingezamelde afvalstromen als gevolg van verbeterde afvalscheiding. Uit evaluaties van door JMA begeleide invoeringstrajecten blijkt dat de geprognosticeerde budgetten voldoende zijn voor het dekken van de kosten van invoering en het in stand houden van het systeem. Dit betekent niet dat op onderdelen geen verschuivingen kunnen optreden. Onder de streep middelen deze wijzigingen vrijwel uit tot nul.
36
Aangeraden wordt mede gelet op de leeftijd van de minicontainers die in gemeente Eemsmond in gebruik zijn, de containers zijn 13 jaar oud, vóór invoering van diftar containers te vervangen. Deze vervangingsinvestering is niet meegenomen in de kostenberekening van diftar, omdat deze kosten, onafhankelijk van de invoering van diftar, sowieso gemaakt moeten worden. Bovendien zou zonder vervanging van de minicontainers, een deel van het huidige containerbestand sowieso vervangen moeten worden omdat alle huishoudens of een gelijk volume container moeten hebben of een keuze voor het volume mogen maken. Bechippen van de minicontainers dient bij gedeeltelijk vervangen van het containerbestand bovendien (deels) op straat plaats te vinden. Deze kosten liggen hoger, zodat de totale investeringen voor de invoering van diftar dan uitkomen op € 33,64 per aansluiting
52
Baten bij invoering tariefdifferentiatie De baten van tariefdifferentiatie worden onder andere gevormd door: 1. extra inkomsten uit de afvalstoffenheffing; 2. een verhoging van de inzamelefficiëntie en
37
3. een vermindering van de kosten als gevolg van verbeterde afvalscheiding en afvalpreventie.
De eerste 2 baten uit bovenstaande aspecten staan nader toegelicht in Bijlage 5 en zijn niet meegenomen in de verdere berekening.
De daadwerkelijk te behalen baten als gevolg van verminderde kosten zijn afhankelijk van de behaalde reductiepercentages. Reductie van het gft-afval wordt onder andere veroorzaakt door een toename van thuiscomposteren. Dit vertaalt zich in een directe reductie van de verwerkingskosten. Reductie van het restafval wordt onder andere veroorzaakt door preventie, bijvoorbeeld door het weren van illegaal meeliftende bedrijven, en door het beter scheiden van de fracties,
zoals
glas,
papier
en
textiel.
Echter
ook
in
gescheiden
vorm
zijn
verwerkingskosten verbonden aan deze afvalstromen. Deze verwerkingskosten zijn lager dan de verwerkingskosten voor restafval, zodat betere scheiding netto een besparing oplevert.
Bij een bepaald reductiepercentage van het aanbod gft- en/of restafval wegen de baten op tegen de kosten. Bij deze reductiepercentages is een kostenneutrale invoering van diftar mogelijk. Kostenneutrale invoering diftar Verondersteld wordt dat de baten als gevolg van de invoering van diftar alleen gevormd worden door een daling van het aanbod gft- en restafval. Tabel 18 geeft aan welke reductie van het gft- en restafval nodig is voor een kostenneutrale invoering van diftar.
37
Opgemerkt wordt dat inkomsten ten gevolge van een eventuele tariefheffing op de milieustraat en bij de inzameling van grofvuil buiten beschouwing zijn gelaten
53
Tabel 18
Benodigde reductiepercentages voor een kostenneutrale invoering van diftar als gevolg van besparingen op de verwerkingskosten Frequentie en Volume/frequentie Gft-afval
Benodigde reductie van gft- en rest afval voor kostenneutrale invoering diftar Behaalde
reductie
resultaten
in
andere
diftargemeenten Besparing verwerkingskosten per aansluiting
Totale besparing per aansluiting a
b
33%
16%
30-65% reductie gft-afval
restafval
b
€ 8,30
20-60 % reductie restafvala € 24,89
€ 33,20
de reductie van het restafval wordt onder andere veroorzaakt door verbeterd scheidingsgedrag, preventie en een verbeterde registratie van het hdo-afval. De gemiddelde restafval reductie als gevolg van diftar in stedelijkheidsklasse 5 bedraagt 39 procent. de reductie van het gft-afval wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door thuiscomposteren. De gemiddelde gft-afval reductie als gevolg van diftar in stedelijkheidsklasse 5 bedraagt 49 procent.
Zoals uit Tabel 18 blijkt is kostenneutrale invoering van diftar in gemeente Eemsmond, onder gelijkblijvende omstandigheden, mogelijk vanaf een reductie van 33 procent in het gft-afval aanbod en 16 procent in het restafval aanbod.38 Dit geeft in totaal een besparing op de verwerkingskosten van € 33,20 per aansluiting, wat overeenkomt met de investeringskosten voor de invoering van diftar, zoals weergegeven in Tabel 28.
Soortgelijke reducties zijn behaald in andere diftar gemeenten zoals is aangetoond in het onderzoek van het ministerie van VROM: ‘Ervaringen met tariefdifferentiatie en huishoudelijk afval’.
38
Dit is op basis van ervaring met betrekking tot de te behalen reducties voor gft- en restafval berekend, een andere verdeling van de benodigde reductie tussen gft- en restafval is natuurlijk ook mogelijk
54
4.4
Deelonderzoek 4
Uitbreiding scheiding aan de bron
In dit deelonderzoek wordt een overzicht gegeven van inzamelsystematieken voor eenvoudig te scheiden fracties. Gedacht moet worden aan zowel de droge componenten, zoals glas, oud papier en textiel, als andere fracties, zoals luiers, drankenkartons en dergelijke.
De
huidige
inzamelsystematiek
voor
de
verschillende
afvalfracties
in
gemeente
Eemsmond en de regio Noord-Groningen, zoals beschreven in het nulmetingsrapport, is voor de volledigheid toegevoegd in Bijlage 1.
Onderstaand wordt per afvalfractie die aanwezig is in het restafval en gescheiden in te zamelen is, ingegaan op mogelijke maatregelen die gemeente Eemsmond kan treffen deze afvalscheiding verder te stimuleren en daarmee onder andere de hoeveelheid restafval
te reduceren
(preventie). Ter afsluiting wordt
één
centrale maatregel
besproken, namelijk het geven van de juiste communicatie en voorlichting aan burgers met betrekking tot de nut en noodzaak van afvalscheiding.
4.4.1 Gft-fractie Uit de sorteeranalyses is gebleken dat in gemeente Eemsmond nog geen 6 procent van het restafval bestaat uit gft-afval, zie Tabel 5. Ervan uitgaande dat deze hoeveelheid volledig wordt gescheiden, betekent dat in gemeente Eemsmond per jaar per inwoner zo’n 24 kilogram gft-afval meer kan worden ingezameld.
Indien wordt verondersteld dat het percentage gft-afval gelijk is aan het gemiddelde in andere gemeenten, zie eveneens Tabel 5, betekent dat dat geen 6 procent maar 26 procent van het restafval uit gft-afval bestaat. Indien deze 26 procent volledig gescheiden wordt ingezameld wordt per jaar per inwoner zo’n 103 kilogram meer gftafval ingezameld.
Ongeacht de werkelijke hoeveelheid gft-afval die in gemeente Eemsmond in het restafval aanwezig is, kan de gemeente maatregelen treffen die inwoners stimuleert het gft-afval beter te scheiden. Deze maatregelen zijn: •
plaatsen van bladkorven;
•
stimuleren composteren door compostvatenactie;
•
stimuleren composteren door keukenemmers.
55
•
Plaatsen bladkorven
Het verwijderen van blad dat afkomstig is van gemeentebomen is een taak van de gemeente. De ervaring leert echter dat veel inwoners het blad in hun directe omgeving opvegen en opruimen. Het verwerkingstarief van gft-afval ligt in gemeente Eemsmond echter lager dan het gemiddelde tarief voor de verwerking van bladafval, zie Tabel 19. Dit maakt het (financieel) onaantrekkelijk in gemeente Eemsmond aparte bladkorven te plaatsen.
Tabel 19:
Verwerkingstarieven van bladafval en gft-afval per ton exclusief BTW Bladafval
Gemiddeld verwerkingstarief
€ 30,25
Gft-afval
a
Verwerkingstarief gemeente Eemsmond a
•
€ 26
op basis van ervaringscijfers van JMA afkomstig van Essent en Gebr. Van Vijfeijken Groenrecycling BV
stimuleren composteren door compostvatenactie
Voor het composteren van gft-afval hebben inwoners een compostvat nodig. Hierbij kan de gemeente Eemsmond een stimulerende rol spelen, door inwoners de mogelijkheid te bieden een compostvat aan te schaffen tegen een gereduceerd tarief. Zo kunnen inwoners die positief staan tegenover het composteren van hun gft-afval, maar nog niet beschikken over een eigen compostvat over de streep getrokken worden.
Gemiddeld kost een compostvat zo’n € 40. Gemeente Eemsmond kan overwegen de helft van het aanschafbedrag te sponsoren. Dit om zoveel mogelijk mensen te stimuleren het gft-afval te gaan composteren. De kosten die hiermee gepaard gaan, worden op termijn terugverdiend door uitgespaarde verwerkingskosten van het (restafval en) gft-afval.39
Om een zo laag mogelijk financieel risico te lopen, kan gemeente Eemsmond de compostvaten bestellen op het moment dat inwoners een ‘bestelbon’ hebben ingestuurd en de betaling bij de gemeente is ontvangen. Wel wordt opgemerkt dat de prijs per compostvat bij afname van grotere aantallen meestal lager uitvalt. •
stimuleren composteren door keukenemmers.
Een andere drempel die inwoners kunnen ervaren bij het gescheiden houden van gftafval van het restafval, is het ontbreken van een plek in de keuken waar het gft-afval verzameld kan worden, alvorens het in de gft-container terecht komt.
39
Gft-afval hoort natuurlijk niet in het restafval thuis, maar sommige inwoners stoppen het er wel in
56
Om dit te ondervangen is het mogelijk aansluitingen de mogelijkheid te bieden tegen een gereduceerd tarief een kleinere ‘keukenemmer’ aan te laten schaffen. Hierdoor kan op een hygiënische, want de keukenemmer is afsluitbaar, en gemakkelijke manier het gftafval gescheiden worden.
4.4.2 Kunststoffen en drinkkartons Op 1 januari 2005 is in samenwerking met de gemeenten Grootegast, Leek, Marum en het bedrijfsleven, Hoeksema Regionale Milieudiensten (HRM) en de gebroeders Hummel Recycling, begonnen met de aparte inzameling van kuststoffen en drinkkartons (zoals sap- en melkpakken, kunststofflessen et cetera.). Hiertoe wordt gebruik gemaakt van de gratis aan de inwoners verstrekte ‘milieuzak’. Het plastic wordt gerecycled, dit wil zeggen dat het afval verbrand wordt met energieterugwinning.
De samenwerking ‘Milieuzak’ heeft aan het regionale vuilverwerkingsbedrijf NoordGroningen een aanbieding gedaan, waarbij voor de verwerking van de milieuzak kosten in rekening worden gebracht à € 90 per ingezamelde zak. Dit is nog exclusief inzamelkosten en overige transportkosten.
Deze aanbieding in combinatie met de aanname dat 2 procent van het restafval als gescheiden kunststoffen wordt ingezameld,40 betekent een verhoging van de kosten met € 15 per aansluiting in de regio Noord-Groningen.
4.4.3 textiel Voor de inzameling van textiel staan op verschillende locaties in de gemeente Eemsmond 6 ondergrondse containers. Deze containers worden beheerd door de gemeente. Textiel kan ook naar het vuilverwerkingsbedrijf worden gebracht. Overtollige herbruikbare kleding en schoeisel worden gratis aan huis opgehaald door het kringloopbedrijf Coleurop. Daarnaast wordt in gemeente Eemsmond aan maximaal 4 charitatieve instellingen een vergunningen verstrekt voor de huis-aan-huis inzameling van textiel. Op dit moment wordt door deze instellingen 4 keer per jaar textiel aan huis ingezameld. In gemeente Eemsmond bestaat het restafval voor circa 5 procent uit textiel en schoenen.
40
In gemeente Eemsmond bestaat een kleine 4 procent van het restafval uit drinkkartons. Gebaseerd op resultaten uit sorteeranalyses in 2004 in gemeente Eemsmond, niet weergegeven
57
Om inwoners deze laatste 5 procent textiel die nog in het restafval aanwezig is te laten scheiden, is het mogelijk de aan huis inzameling te intensiveren. Dit is de meest laagdrempelige vorm van (textiel) inzamelen en zal derhalve de hoogste respons geven. Echter aangezien op dit moment reeds 4 keer per aan huis inzameling van textiel plaatsvindt, is de verwachting dat een extra inzameling geen verbeterde scheiding tot gevolg zal hebben.
4.4.4 Luiers Momenteel wordt in Noord-Groningen en daarmee ook in gemeente Eemsmond geëxperimenteerd met de inzameling van luiers en incontinentiemateriaal. Luiers en incontinentiemateriaal kunnen in speciale zakken op gemeentebedrijf worden ingeleverd. Voor ‘klanten’ is het ook mogelijk luiers bij het eigen kinderdagverblijf in te leveren. Na afronding van de proefperiode wordt het aantal inzamelpunten hoogstwaarschijnlijk uitgebreid.
4.4.5 Papier Oud papier en karton wordt in gemeente Eemsmond door diverse scholen en verenigingen ingezameld. In gemeente Eemsmond wordt diverse keren per jaar papier aan huis ingezameld. Uit de resultaten van de sorteeranalyse blijkt dat 5 procent van het restafval uit herbruikbaar papier bestaat.41
Om dit papier gescheiden in te zamelen heeft gemeente Eemsmond een aantal mogelijkheden: •
Aan huis inzameling van papier met minicontainers;
•
De inzamelingfrequentie verhogen;
•
De hoeveelheid ongeadresseerd drukwerk reduceren.
•
Aan huis inzameling van papier met minicontainers;
Een aantal gemeenten in Nederland zamelt oud papier aan huis in met behulp van minicontainers. Dit is een dienstverlening die resulteert in een zeer hoog serviceniveau voor de inwoners. Echter de kosten zijn navenant, aangezien elke aansluiting van een ‘extra’ minicontainer moet worden voorzien, de eenmalige kosten, en deze met een bepaalde frequentie aan huis ingezameld moeten worden, structurele kosten.
41
In totaal zit 9,3 procent papier in het restafval, zie ook Tabel 5, hiervan is 4,9 procent herbruikbaar
58
Gezien het lage percentage dat volgens de sorteeranalyses nog aan papier in het restafval zit, lijkt deze maatregel enigszins overdreven. •
De inzamelingfrequentie verhogen
Zoals gezegd wordt momenteel diverse keren per jaar het papier aan huis ingezameld door verschillende charitatieve instellingen. In vergelijking met andere gemeenten is dit een gemiddeld/goed serviceniveau.
De meerwaarde van vaker papier aan huis inzamelen zit in het realiseren van een hoger serviceniveau. Of dit zich vertaalt in (nog) betere sorteeranalyses, ofwel dat minder dan de huidige 5 procent in het restafval uit papier bestaat terwijl gemeenten gemiddeld 20 op procent zitten, is twijfelachtig.
De gemeente kan overwegen de charitatieve instellingen met behulp van een financiële prikkel te stimuleren meer papier gescheiden in te zamelen. Dit kan door de vergoeding in het contracten die de gemeente elk jaar met betreffende verenigingen sluit meer prestatiegericht te maken. Hoe meer ton papier wordt ingezameld, hoe hoger de vergoeding is die de vereniging van de gemeente ontvangt. Valkuil hierbij is echter wel dat bedrijfsmatig papier ingezameld wordt. •
Ongeadresseerd drukwerk
Als inwoners geen of minder ongeadresseerd reclamedrukwerk willen ontvangen, kunnen zij bij het gemeentehuis hiervoor gratis een sticker krijgen. Er is keuze uit twee stickers. Eén waarbij helemaal geen ongeadresseerd drukwerk meer wordt ontvangen, de NEENEE sticker. En één waarbij nog wel huis-aan-huis bladen worden ontvangen, de NEE-JA sticker.
4.4.6 Overige fracties in het restafval Sinds 1 januari 1998 is het Besluit Verwijdering Wit- en Bruingoed in werking. In eerste instantie was dit alleen van toepassing op het groot wit- en bruingoed, maar sinds 1 januari 1999 ook voor klein wit- en bruingoed. Het Besluit Verwijdering Wit- en Bruingoed is vervangen door het Besluit Beheer Elektrische en Elektronische Apparatuur (EEA). Sinds 15 augustus van dit jaar is dit recyclingsysteem ook van toepassing op verlichtingsapparatuur.42
42
Fluorescentie lampen en armaturen daarvoor
59
Bij aankoop van een nieuw product EEA kan de consument het oude product gratis bij de detailhandelaar waar het nieuwe product wordt aangeschaft, inleveren. Dit is de zogeheten “oud voor nieuw regel”. Wanneer geen nieuw product wordt aangeschaft, kan het afgedankte product worden ingeleverd bij de gemeente. De producenten en importeurs zijn verantwoordelijk voor de verdere verwijdering van de producten vanaf de detailhandelaar/leverancier, het reparatiebedrijf of de gemeente.
Transporteurs halen de afgedankte apparaten op bij de detaillist of de gemeente en brengen ze naar een speciaal hiervoor ingericht Regionaal Overslagstation (ROS). Consumenten en detailhandelaren kunnen ook rechtstreeks bij een ROS de afgedankte producten inleveren. Bij een ROS worden de producten verzameld en gesorteerd naar soort. Hiervoor ontvangt het ROS een vergoeding van de Nederlandse Vereniging Verwijdering Metalektro Producten (NVMP) naar rato van het aantal producten die het ROS verwerkt. Na de sortering worden de producten op kosten van de NVMP verder getransporteerd naar gespecialiseerde verwerkingsbedrijven waar de apparaten worden gerecycled.
De NVMP gaat voor al de nieuwe categorieën die onder het Besluit EEA vallen, zoals de verlichtingsapparatuur, een collectief systeem opzetten.43 Met een dergelijk systeem kan aan alle wettelijk opgelegde producentenverplichtingen worden voldaan. 4.4.7 Verpakkingen, oud papier en karton In december 2002 is het convenant Verpakkingen III ondertekend. Dit convenant is gesloten tussen het bedrijfsleven, VNG en ministerie van VROM. In het convenant is de afspraak gemaakt dat het bedrijfsleven ervoor moet zorgen dat in het jaar 2005 de hoeveelheid blikjes en flesjes in het zwerfvuil met 80 procent is afgenomen.
Momenteel worden kleine PET-flesjes niet afzonderlijk ingezameld en komen deze dus in het huisvuil terecht. Daarnaast leveren PET-flesjes een grote bijdrage aan het zwerfafval. De gemeente draait daarmee op voor de kosten van verwijdering. Discussie over de verandering van de inzamelstructuur is gaande. De mogelijkheid bestaat dat de grotere PET-flessen niet meer worden hergebruikt. Om het nadelig effect op het milieu te compenseren, wordt een inzamelstructuur voor de eenmalige kleine PET-flesjes opgezet,
43
Nederlandse Verwijdering Metalektro Producten
60
waarbij geen afwenteling naar de gemeente mag plaatsvinden. Dat zou betekenen dat inzameling door de producent gaat plaatsvinden.44
Het convenant Verpakkingen III gaat per 1 januari 2006 over in een Algemene Maatregel van Bestuur, waarin producenten verantwoordelijk worden gesteld voor (de kosten van de) de totale verwijdering van hun product, inclusief verpakkingsmateriaal zoals oud papier en karton. Hoe deze verantwoordelijkheid in de praktijk wordt gebracht, daar wordt momenteel over onderhandeld. Gezien nu onduidelijk is wat de uitkomst van dit overleg gaat worden, lijkt het raadzaam vooralsnog af te wachten op welke wijze de producentverantwoordelijkheid vorm krijgt.
5
Kosten en baten
In gemeente Eemsmond bedragen de huidige kosten bij wekelijkse inzameling van gften restafval € 77 per aansluiting, zie Tabel 7. Met betrekking tot (de kosten van) de inzameling van huishoudelijke afvalstoffen stelt gemeente Eemsmond zich de volgende vragen: •
“Welk kosteneffect treedt op als wordt overgestapt van wekelijkse naar alternerende inzameling?”;
•
Welk kosteneffect treedt op als gebruik wordt maakt van automatische belading?”;
•
Welk kosteneffect treedt op als de inzameling van gft-afval in het buitengebied wordt staakt?”;
•
Welk
kosteneffect
treedt
op
bij
combinatie(s)
van
bovenstaande
maatregelen?”.
Alvorens het kosteneffect van de 4 bovengenoemde mogelijke aanpassingen van de inzamelstructuur inzichtelijk te maken wordt eerst aangegeven wat de kosten zijn bij continuering van de huidige inzamelsystematiek na 2008. Opgemerkt wordt dat het voor de aanschafkosten niet uitmaakt of een tweecompartimentenvoertuig wordt gekocht of een voertuig voor inzameling van één fractie.
44
Gemeenten draaien veelal op voor de kosten van gescheiden inzameling van afgedankte producten. Daarbij gaat het om de inzameling van producten die normaal met het restafval zouden worden ingezameld. Het zou meer voor de hand liggen dat producenten en importeurs de gemaakte kosten voor inzameling financieren. Voordeel is dat ze meer mogelijkheden hebben om eisen te stellen aan de inzameling. Aan de andere kant dient de inzameling van afvalstoffen ook bredere belangen als hygiëne, volksgezondheid en dergelijke. Teveel inspraak van producenten en importeurs lijkt daarom ongewenst
61
Tabel 20
Kosteneffect voor het continueren van de huidige inzamelsystematiek in de gemeente Eemsmond na 2008 Kosten per jaar
2 inzamelvoertuigen Personeel (6 fte) TOTAAL
Alvorens
in
onderstaande
Kosten per jaar per aansluiting
€ 50.000
€ 7,20
€ 420.000
€ 60,25
€ 470.000
€ 67,40
paragrafen
de
kosteneffecten
voor
de
toekomstige
inzamelstructuur nader worden uitgewerkt, dienen twee opmerkingen gemaakt te worden over de betreffende berekeningen. Ten eerste dient opgemerkt te worden dat, mits nadrukkelijk anders is aangegeven, steeds wordt gerekend met een volledige fte. Het kan zijn dat in werkelijkheid geen 36 uur maar 32 uur nodig is voor de inzameling van huisvuil. Indien contracten daarop worden afgestemd, geeft dat direct financieel voordeel. Zoals gezegd is dit niet meegenomen in de berekeningen, de bedragen geven dus in feite een bovengrens aan.
Ten
tweede
is
in
de
berekeningen
uitgaande
van
alternerende
inzameling
de
aanschafkosten van nieuwe, grotere, minicontainers niet meegenomen, omdat gelet op de leeftijd van de minicontainers die in gemeente Eemsmond in gebruik zijn, de containers zijn 13 jaar oud, deze binnenkort afgeschreven zijn en toch vervangen moeten worden. Deze vervangingsinvestering is niet meegenomen, omdat deze kosten, onafhankelijk van alternerend of wekelijks inzamelen, sowieso gemaakt moeten worden. Ter indicatie wordt hier aangegeven dat, uitgaande van de huidige containerprijs à € 26,50 en dat 90 procent van het containerbestand vervangen moet worden, deze vervangingskosten overeenkomen met circa € 330.879 en € 47,45 per aansluiting. Zoals aangegeven
worden
berekeningen.
deze
vervangingskosten
niet
meegenomen
in
onderstaande
62
5.1
Kosteneffect bij overstap van wekelijkse naar alternerende inzameling
Aangenomen wordt dat de aanbiedingsfrequentie ongewijzigd blijft bij de overgang van wekelijkse naar alternerende inzameling. Met andere woorden 90 procent van de restafvalcontainers wordt aangeboden en 71 procent van de gft-containers. Deze aanname blijft overeind wanneer tegelijkertijd verondersteld wordt dat bij alternerende inzameling 90 procent van de huishoudens een grote container heeft, net als in de omliggende gemeenten waar alternerend wordt ingezameld.45
Het aantal kilogrammen dat per fractie per dag wordt ingezameld blijft vanzelfsprekend niet gelijk. Verondersteld mag worden dat dit het dubbele wordt. Als bij wekelijkse inzameling 20 kilogram restafval per week werd aangeboden zal dat bij alternerende inzameling 40 kilogram zijn. In onderstaande tabel is aangegeven wat het betekent wanneer in gemeente Eemsmond in de ene week overal het gft-afval wordt opgehaald en in de andere week al het restafval.
Tabel 21
Te
verwachten
containeraanbod
en
afvalaanbod
bij
alternerende
inzameling van gft- en restafval in de gemeente Eemsmond Gft-afval
Restafval
Maximale aanbod
o.b.v. 71 %
o.b.v. 90 %
per week o.b.v. P90-norm
Containers/ colli tonnage
4.328
5.751
5.655
106
254
202,5
Inzameling van al het gft-afval in één week binnen de P90-norm lijkt mogelijk te zijn zo lang de aanbiedfrequentie niet hoger is dan 90 procent. Voor de inzameling van restafval in één week, wordt de P90-norm regelmatig overschreden bij een aanbiedfrequentie van 90 procent. Hetzelfde geldt voor het tonnage restafval.
Indien de gemeente Eemsmond in twee gebieden A en B verdeeld kan worden, waarbij in gebied A het gft-afval in de even week wordt opgehaald en het restafval in de oneven week en in gebied B omgekeerd, dan zou het theoretisch mogelijk zijn binnen de P90norm voor het tonnage te blijven. Immers het aanbod gft- en restafval tezamen is 360 ton. Verdeeld over twee routes is dat 180 ton en daarmee onder de 202 ton. Hetzelfde
45
Omgerekend naar liters hebben huishoudens per week bij wekelijkse inzameling 140 liter tot hun beschikking en bij alternerende inzameling 240 liter/2 = 120 liter
63
geldt voor het aantal colli, verdeeld over twee routes is dat 5.040 containers en lijkt daarmee onder de toegestane 5.655 colli te blijven.46
Theoretisch kan bij alternerende inzameling met 1 voertuig ingezameld worden, waardoor, op termijn, 3 fte vrijkomt. Of alternerende inzameling met 1 inzamelvoertuig binnen de P90-norm mogelijk is, is zonder praktijkmetingen niet te zeggen. Als het al mogelijk is dan zullen de chauffeurs/beladers in ieder geval in de leeftijdscategorie 30 tot en met 39 jaar moeten vallen.
Bij de huidige inzameling, wekelijkse met een tweecompartimentenvoertuigen, worden beide fracties in één voertuig ingezameld. Dit betekent dat zodra één van de compartimenten vol is, beide compartimenten gelost moeten worden. Het compartiment voor restafval zal daarbij vaak beperkend zijn, aangezien het aanbod restafval ruim 2 keer zo hoog ligt dan het aanbod gft-afval, zie Tabel 4.
Bij alternerende inzameling worden beide fracties gescheiden ingezameld, de ene week het gft-afval en de andere week het restafval. Hierdoor is, bij hetzelfde aantal voertuigen, bij alternerende inzameling per fractie een grotere capaciteit beschikbaar dan bij wekelijkse inzameling. Bovendien zijn de fracties niet meer gekoppeld, zodat geen capaciteit onbenut blijft door vroegtijdig – gekoppeld - lossen. Dit heeft tot resultaat dat bij alternerende inzameling minder vaak wordt gelost. Dit levert een besparing zowel qua tijd als gereden kilometers. Hoe groot deze besparing en het financiële voordeel hiervan in de praktijk is, is op voorhand moeilijk te zeggen, omdat dit sterk afhangt van de routes die gereden worden.
Uitgaande van 1 inzamelvoertuig en 3 fte levert de overgang van wekelijkse naar alternerende
inzameling
een
jaarlijkse
kostenbesparing
op
van
€
25.000
(afschrijvingskosten inzamelvoertuig) plus € 210.000 (loonkosten 3 fte). In totaal is dat € 235.000 ofwel € 33,70 per aansluiting per jaar.
5.2
Kosteneffect bij volledige overstap op automatische belading
Voor het in beeld brengen van het kosteneffect als gevolg van het overstappen van handmatige belading op automatische belading is het van belang duidelijk te krijgen hoeveel inzamelvoertuigen nodig zijn.
46
Het al of niet overschrijden van de P90-norm dient per dag bekeken te worden en hiervoor dienen in de praktijk metingen te worden uitgevoerd
64
Zoals in Tabel 14 is aangegeven vergt zowel de inzameling van gft-afval als de inzameling van restafval een bepaald aantal inzameldagen. Met automatische belading kunnen circa 40 procent minder containers geledigd worden dan met handmatige belading. In paragraaf 4.1 is aangegeven dat indien gemeente Eemsmond volledig automatisch wil inzamelen en de wekelijkse inzameling wil handhaven daarvoor 4 voertuigen nodig zijn. Een nieuw inzamelvoertuig met automatische belading kost circa € 240.000. Naast deze aanschafkosten, dient rekening gehouden te worden met loonkosten. Een inzamelvoertuig met automatische belading wordt in principe bestuurd door 1 chauffeur/belader.
Tabel 22
Kosten bij volledige automatische belading en handhaving van wekelijkse inzameling in de gemeente Eemsmond Kosten per jaar
Kosten per jaar per aansluiting
4 inzamelvoertuigen
€ 151.549
€ 21,75
Personeel (4 fte)
€ 280.000
€ 40,15
€ 431.549
€ 61,90
TOTAAL
Ten opzichte van het continueren van de huidige inzamelsystematiek levert de overgang naar volledige automatische belading en de handhaving van wekelijkse inzameling jaarlijks een kostenbesparing op van € 38.451 ofwel € 5,55 per aansluiting uitgaande van 4 inzamelvoertuigen en 4 fte.
5.3
Kosteneffect bij staken inzameling gft-afval in het buitengebied
Gemeente Eemsmond heeft circa 1.100 aansluitingen in het buitengebied, zie Tabel 1. Uitgangspunt is dat elke aansluiting één gft-containers heeft. Indien gemeente Eemsmond de inzameling van gft-afval in het buitengebied staakt, betekent dit, dat per inzamelronde circa 1.100 minder gft-containers worden aangeboden.
Bij continuering van de inzamelsystematiek per 2008 kunnen per auto per dag 894 containers ingezameld worden, een afname van 1.100 containers vertaalt zich bij het handhaven van wekelijkse inzameling dan theoretisch in een reductie van de inzameltijd met 1,2 dag voor 1 auto. Of dit zich vertaalt in een financieel voordeel, is afhankelijk van het feit of het voertuig en/of personeel op de vrijgekomen dag voor andere werkzaamheden is in te zetten.
65
Indien de chauffeurs/beladers van de auto die gedurende één dag vrijkomen andere werkzaamheden kunnen uitvoeren, levert dit een jaarlijkse kostenbesparing op van € 42.000 of wel een besparing van € 6,05 per aansluiting.
5.4
Kosteneffect bij combinatie(s) van bovenstaande maatregelen
Natuurlijk zijn ook combinaties mogelijk van de verschillende maatregelen. De kosteneffecten die daarbij optreden zijn onderstaand toegelicht en weergegeven.
Alternerende inzameling + automatische belading Eén combinatie die mogelijk is, is dat gemeente Eemsmond overstapt van wekelijkse naar alternerende inzameling en tegelijkertijd overstapt op volledige inzameling met automatische belading. Zoals aangegeven in Tabel 14 zijn dan 10 inzameldagen nodig voor de inzameling van restafval en 8,8 dagen voor gft-afval. Dit betekent dat kan worden volstaan met 2 inzamelvoertuigen.
Tabel 23
Kosten bij volledige automatische belading en alternerende inzameling in de gemeente Eemsmond Kosten per jaar
2 inzamelvoertuigen Personeel (2 fte) TOTAAL
Kosten per jaar per aansluiting
€ 75.775
€ 10,86
€ 140.000
€ 20,10
€ 215.775
€ 30,95
Ten opzichte van het continueren van de huidige inzamelsystematiek levert de overgang naar volledige automatische belading en tegelijkertijd de overstap naar alternerende inzameling jaarlijks een kostenbesparing op van € 254.225 ofwel € 36,45 per aansluiting uitgaande van 2 inzamelvoertuigen en 2 fte.
66
Mengvorm (automatische + handmatige belading) Een andere combinatie van maatregelen die mogelijk is, is deels overstappen op automatische belading, zodat een mengvorm ontstaat. Zoals benoemd in paragraaf 5.2 zijn bij overstappen op volledige automatische inzameling en het handhaven van de wekelijkse inzameling 4 inzamelvoertuigen nodig. Aangezien met handmatige belading 40 procent meer containerledigingen mogelijk zijn dan met automatische belading, komen de volgende mengvormen in aanmerking. •
2 inzamelvoertuigen met automatische belading en 1 inzamelvoertuig met handmatige belading;
•
1 inzamelvoertuig met automatische belading en 2 inzamelvoertuigen met handmatige belading.
Tabel 24
Kosten bij deels overstappen op automatische belading en het handhaven van
de
wekelijkse
inzameling
in
de
gemeente
Eemsmond
met
2
automatische beladers en 1 handmatige belader Kosten per jaar Aanschaf Personeel (5 fte) TOTAAL
Kosten per jaar per aansluiting
€ 85.000
€ 12,20
€ 350.000
€ 50,20
€ 435.000
€ 62,40
Ten opzichte van het continueren van de huidige inzamelsystematiek levert de overgang naar gedeeltelijke automatische belading en het handhaven van de wekelijkse inzameling jaarlijks een kostenbesparing op van € 35.000 ofwel € 5,05 per aansluiting uitgaande van 2 inzamelvoertuigen met automatische belading met 2 fte en 1 inzamelvoertuig met handmatige belading met 3 fte.
Tabel 25
Kosten bij deels overstappen op automatische belading en het handhaven van
de
wekelijkse
inzameling
in
de
gemeente
Eemsmond
met
1
automatische belader en 2 handmatige beladers Kosten per jaar Aanschaf Personeel (7 fte) TOTAAL
Kosten per jaar per aansluiting
€ 80.000
€ 11,50
€ 490.000
€ 70,30
€ 490.000
€ 81,75
Ten opzichte van het continueren van de huidige inzamelsystematiek levert de overgang naar gedeeltelijke automatische belading en het handhaven van de wekelijkse inzameling jaarlijks een kostenverhoging van € 100.000 ofwel van € 14,35 per aansluiting uitgaande
67
van 1 inzamelvoertuig met automatische belading met 1 fte en 2 inzamelvoertuigen met handmatige belading met 6 fte.
Mengvorm + alternerend Het is eveneens mogelijk met een mengvorm over te stappen op alternerende inzameling, dan is sprake van 1 inzamelvoertuig met automatische belading en 1 inzamelvoertuig met handmatige belading.
Tabel 26
Kosten bij deels overstappen op automatische belading en tegelijkertijd alternerend inzamelen in de gemeente Eemsmond (met 1 automatische belader en 1 handmatige belader) Kosten per jaar
Aanschaf Personeel (4 fte) TOTAAL
Kosten per jaar per aansluiting
€ 55.000
€ 7,90
€ 280.000
€ 40,15
€ 335.000
€ 48,05
Ten opzichte van het continueren van de huidige inzamelsystematiek levert het overstappen op alternerende inzameling met 1 inzamelvoertuig met automatische belading en 1 met handmatige belading jaarlijks een kostenbesparing van € 135.000 ofwel € 19,40 per aansluiting.
Alternerende
inzameling
+
automatische
belading
+
afschaffen
gft-inzameling
buitengebied Tegelijkertijd overstappen op volledige automatische belading, alternerende inzameling èn het afschaffen van de gft-afval inzameling in het buitengebied is ook een mogelijkheid.
Met automatische belading kunnen per auto per dag 494 containers ingezameld worden, een afname van 1.100 containers vertaalt zich bij alternerende inzameling dan theoretisch in een reductie van de inzameltijd met 2 dagen voor 1 auto per 2 weken. Of dit zich vertaalt in een financieel voordeel, is afhankelijk van het feit of het voertuig en/of de chauffeur/belader op de vrijgekomen tijd voor andere werkzaamheden is in te zetten.
Indien de chauffeur/belader van de auto die gedurende één dag per week vrijkomt andere werkzaamheden kan uitvoeren, levert dit een jaarlijkse kostenbesparing op van € 14.000 of wel een besparing van € 2,05 per aansluiting.
68
Mengvorm + afschaffen gft-inzameling buitengebied Mengvorm wil zeggen dat slechts deels wordt overgestapt op automatische belading, bovenstaand is eerder aangegeven dat het daarbij mogelijk is te kiezen uit 2 automatische beladers met 1 handmatige belader of 1 automatische belader en 2 handmatige beladers. Wanneer tegelijkertijd de inzameling van gft-afval in het buitengebied wordt afgeschaft, heeft dit invloed op het aantal inzameldagen dat nodig is.
Bij inzameling met de automatische belader en bij handhaving van de wekelijkse inzameling, resulteert dit in een reductie van de inzameltijd met 2 dagen. Bij de handmatige belader is een reductie van de inzameltijd met 1 dag mogelijk. Dit komt overeen met een besparing van respectievelijk € 6,05 per aansluiting en € 4,05 per aansluiting. Bij een mengvorm zal de besparing die te realiseren is tussen beide waarden in liggen.
Indien hierbij eveneens wordt overgestapt van wekelijkse naar alternerende inzameling, wordt deze besparing gehalveerd. De te realiseren besparing ligt dan tussen de € 3,05 per aansluiting en € 2,05 per aansluiting.
5.5
Samenvatting
In onderstaande tabel zijn de kosten van de verschillende maatregelen overzichtelijk weergegeven. Het staken van de inzameling van gft-afval in het buitengebied is hier niet in opgenomen, gezien het geringe effect op de totale kosten en mede gelet op de overzichtelijkheid van de tabel. Ook is de mogelijkheid van volledige handmatige en automatische inzameling niet weergegeven, omdat deze oplossingen in de praktijk niet uitvoerbaar zijn vanwege respectievelijk de P90-norm en (te) smalle straatjes.
Tabel 27
Overzicht van kosten van (combinatie van) verschillende maatregelen
Gedeeltelijke automatische inzameling (2x automatische + 1x handmatige belading) Gedeeltelijke automatische inzameling (1x automatische + 1x handmatige belading) Gedeeltelijke automatische inzameling (1x automatische + 2x handmatige belading) a
Wekelijkse
Alternerende
inzameling
inzameling
€ 62,40
-
-
€ 48,05
€ 81,75
-
volledig automatische inzameling is niet mogelijk in gemeente Eemsmond, omdat sommige straten daarvoor te smal zijn.
69
6
Conclusies en aanbevelingen
Hier staan de conclusies, zoals deze in de voorgaande hoofdstukken van het onderzoek naar voren zijn gekomen, centraal weergegeven en samengevat. Gezien de vele dwarsverbanden tussen de deelonderzoek 1 en 2 worden deze conclusies tezamen besproken.
Deelonderzoek 1 en 2 Zoals is gebleken kan gemeente Eemsmond voor de toekomstige organisatie van de afvalinzameling uit een aantal mogelijkheden kiezen, waarbij al dan niet wordt overgestapt op: •
Alternerende inzameling en/of
•
(deels) op automatische belading.
Leidraad bij het maken van deze keuze is dat allereerst voldaan moet worden aan de P90-norm, ten tweede dat het serviceniveau gehandhaafd moet blijven en dat de afvalinzameling tegen zo laag mogelijke kosten georganiseerd moet worden. De eerste twee aspecten zijn in hoofdstuk 4 besproken en toegelicht, de kosten zijn in hoofdstuk 5 uitgewerkt.
Conclusie is dat de voordeligste organisatie van de afvalinzameling die voldoet aan de geldende arbo-normen, de P90-norm, wordt bereikt bij het overstappen op volledige automatische inzameling en het tegelijkertijd overstappen op alternerende inzameling, dit kost € 30,95 per aansluiting per jaar. Echter aangezien automatische inzameling meer ruimte vergt dan handmatige belading en enkele dorpen in de gemeente Eemsmond smalle straatjes hebben, heeft de gemeente aangegeven dat het afval niet overal met automatische belading is in te zamelen.
De meest voordelige organisatie van de afvalinzameling, waarmee wel overal in de gemeente Eemsmond het afval is in te zamelen, wordt bereikt bij het overstappen op gedeeltelijk automatische inzameling en het tegelijkertijd overstappen op alternerende inzameling, dit kost € 48,05 per aansluiting.
Het feit dat het afval tweewekelijks wordt ingezameld, in tegenstelling tot de huidige wekelijkse inzameling, kan als een lager serviceniveau gezien worden, ondanks dat bij alternerende inzameling per week slechts 20 liter minder ruimte is om afval in aan te bieden.
70
Indien wekelijkse inzameling gehandhaafd dient te blijven, is de meest voordelige en in praktijk werkbare oplossing het overstappen op gedeeltelijke automatische belading met 2 inzamelvoertuigen met automatische belading en 1 inzamelvoertuig met handmatige belading, dit kost € 62,40 per aansluiting per jaar.
Het is goed hier op te merken dat de cijfers van de NVRD over het aantal automatische containerledigingen per dag, gemiddeld zo’n 540, lager ligt dan het aantal ledigingen op basis van (regionale) ervaringscijfers van JMA.47 Uitgaande van gemiddeld 750 ledigingen per dag, liggen de ervaringscijfers zo’n 30 procent hoger dan de cijfers van de NVRD.48 Dit betekent dat het wellicht mogelijk is in gemeente Eemsmond wekelijks in te zamelen met 1 inzamelvoertuig met automatische belading en 1 inzamelvoertuig met handmatige belading. Temeer daar de gemeente Eemsmond een groot oppervlakte heeft en een zeer geringe bevolkingsdichtheid in het buitengebied heeft, waardoor grote afstanden bestaan tussen aansluitingen. De praktijk dient dit uit te wijzen.
Deelonderzoek 3 De invoering van diftar betekent een individualisering van de afvalstoffenheffing. De afvalstoffenheffing wordt verdeeld in een vast deel en in een variabel deel. Het variabele deel wordt bijvoorbeeld gevormd door het aantal maal dat de container is aangeboden, frequentiesysteem, of het aantal maal dat een bepaald volume container is aangeboden, volume/frequentiesysteem. Met het variabele deel wordt de burger gestimuleerd zijn afval zo goed mogelijk te scheiden en de container alleen aan te bieden wanneer deze vol is. In de gemeente Eemsmond wordt momenteel geen afvalstoffenheffing geïnd. De kosten voor het inzamelen en verwerken van afval, circa € 300 per aansluiting per jaar, worden via de gemeentelijke heffingen geïnd. Zo lang de gemeente Eemsmond geen afvalstoffenheffing introduceert is de invoering van diftar niet zinvol. Als gemeente Eemsmond wel een afvalstoffenheffing zou hebben en diftar invoert zou dat kostenneutraal mogelijk zijn. De hiervoor benodigde reductiepercentages van gft- en restafval bedragen respectievelijk 16 en 33 procent en behoren zeer wel tot de mogelijkheden.
47
Gemeente Joure ledigt met automatische belading circa 750- 800 containers per dag, De Milieudienst Groningen heeft aangegeven gemiddeld 750 containers per dag te ledigen
48
Uitgaande van 750 containerledigingen per dag
71
Deelonderzoek 4 Volgens sorteeranalyses bestaat in gemeente Eemsmond slechts 22 procent van het restafval uit fracties die niet hierin horen, waar dat in andere gemeenten 40 tot bijna 70 procent bedraagt. Dit zou betekenen dat de inwoners van gemeente Eemsmond hun afval erg goed scheiden. In tegenspraak hiermee is het feit dat in gemeente Eemsmond 77 kg per inwoner meer afval wordt aangeleverd dan in de regio.
Het aanbieden van voorzieningen voor het gescheiden houden van extra afvalfracties brengt (vrijwel) altijd kosten met zich mee en een aanpassing van de inzamelstructuur. Gelet op de per 1 januari 2006 in werking tredende AmvB ‘Besluit Beheer Verpakking en papier en karton’ lijkt het raadzaam vooralsnog af te wachten op welke wijze de producentverantwoordelijkheid vorm krijgt: wordt er geld beschikbaar gesteld of worden faciliteiten geboden? Geadviseerd wordt het SAM plusproject en het nader te ontwikkelen beleid over diffuse afvalstromen en afvalscheiding, op te nemen in het te vervaardigen milieubeleidsplan 2007-2011.
Aanbeveling Op basis van de uitkomsten van dit onderzoek wordt gemeente Eemsmond aanbevolen voor de toekomstige afvalinzameling over te stappen op gedeeltelijke automatische belading, omdat hiermee kan worden voldaan aan de arbo-norm, de P90-norm. Of daarbij al dan niet wordt overgestapt op alternerende of wekelijkse inzameling is een besluit dat door de politiek genomen moet worden.
Indien tegelijkertijd wordt overgestapt op alternerende inzameling is 1 inzamelvoertuig met automatische belading en 1 inzamelvoertuig met handmatige belading voldoende. Indien wekelijkse inzameling gehandhaafd dient te blijven zijn hiervoor waarschijnlijk 2 inzamelvoertuigen met automatische belading en 1 inzamelvoertuig met handmatige belading nodig.
72
7
Communicatieplan
In dit hoofdstuk staat de communicatie door gemeente Eemsmond centraal. In feite zijn, in het licht van dit onderzoek, met betrekking tot communicatie twee verschillende trajecten te onderscheiden, namelijk: •
Communicatie gericht op het stimuleren van inwoners tot het beter scheiden van huishoudelijk afval;
•
Communicatie
gericht
op
het
informeren
van
inwoners
over
de
nieuwe
afvalinzamelsystematiek.
Alvorens beide trajecten onderstaand nader toegelicht en uitgewerkt worden, wordt in het kort stilgestaan hoe tot een communicatieplan is te komen met een bijbehorende communicatiestrategie.
7.1
Algemeen communicatieplan
Voor het opstellen van een gericht communicatieplan is het belangrijk een aantal elementaire
vragen
te
beantwoorden,
waaronder
‘Met
welk
doel
wordt
gecommuniceerd?’, ‘Waar of waarin wordt gecommuniceerd?’ en ‘Met wie wordt gecommuniceerd?’. Samengevat bevat een communicatieplan de volgende elementen: •
communicatiedoelen;
•
communicatieboodschap in hoofdlijnen;
•
communicatiemiddelen;
•
verschillende betrokken doelgroepen.
Door deze elementen duidelijk in beeld te brengen, is het mogelijk een samenhangende en gerichte communicatie te realiseren. Zodra deze elementen in beeld zijn gebracht, is het mogelijk een communicatiestrategie te ontwikkelen.
Communicatiestrategie In het communicatieplan is vastgelegd welke elementen in de communicatie ingezet gaan worden. Vervolgens is een strategie nodig waarmee de verschillende elementen het beste kunnen worden gebruikt. Een communicatiestrategie beantwoordt in ieder geval onderstaande vragen: •
hoe vaak communiceren?
•
welke instrumenten(mix) moet minimaal ingezet worden?
•
hoe communiceren naar moeilijke doelgroepen (jeugd, allochtonen, …)?
•
hoe zet je resultaten van een bewonersonderzoek om in communicatie?
73
•
samenwerking met burgers en interne organisatie?
•
tijdspad: wanneer communiceren met wie en met welke middelen?
De frequentie waarmee de communicatieboodschap wordt gebracht, is van belang. Hierbij geldt het principe ‘hoe vaker, hoe beter’. Wel is hierbij afstemming nodig tussen inhoud, communicatiemiddel en doelgroep.
Een gemeente beschikt over legio communicatiemiddelen, maar het gebruik ervan is beperkt. En alle doelgroepen moeten op de juiste wijze worden geïnformeerd.49 Elk middel heeft een bepaald bereik, zowel in omvang als doelgroep. Zo leest niet iedereen de gemeentepagina in het huis-aan-huisblad of surft op de gemeentelijke website. Per doelgroep bepaal je wat de beste manier van benaderen is met welke boodschap, via welk middel en hoe vaak.50 Het opstellen van een doelgroep-middelen matrix is een effectief instrument om tot een gestructureerde communicatie te komen.
7.2
Communicatie gericht op het stimuleren van afvalscheiding
De gemeente Eemsmond participeert in het, vanuit het vuilverwerkingsbedrijf NoordGroningen opgestarte, SAM plusproject. Het SAM plusproject heeft als doel afvalscheiding in de gemeenten Eemsmond, De Marne, Loppersum en Winsum te verbeteren. Een onderdeel hiervan is het vergroten van het kennisniveau en de bewustwording omtrent afvalscheiding van de inwoners. Ten behoeve hiervan is een gemeentespecifiek communicatieplan geschreven.
Het betreffende communicatieplan heeft als doel de communicatie omtrent het SAM plusproject te coördineren. Het betreft coördinatie ten opzichte van de voortgang van het project en ten opzichte van de andere deelnemende gemeenten. De communicatie zal met name gericht zijn op: •
verhogen van het kennisniveau van de inwoners met betrekking tot afvalinzameling;
•
het informeren over wijzigingen van de afvalinzameling en hun consequenties;
•
het stimuleren van positief gedrag, namelijk:
49
-
het milieubewust omgaan met afval;
-
het verminderen het afvalaanbod.
Communicatie kan specifiek gericht worden op wijken, op bepaalde groepen bewoners in een wijk, op ouderen, jongeren, tweeverdieners, allochtonen, alleenstaande of gezinnen, et cetera
50
Bij de doelgroep jongeren speciale aandacht voor het status probleem; het is niet stoer je afval in een afvalbak te gooien
74
Communicatie geschaard.
wordt
Immers,
eveneens via
onder
de
communicatie
afvalscheidingstimulerende
worden
de
burgers
maatregelen
geïnformeerd
over
randvoorwaarden als inzameldata, scheidingsregels, inzamelmiddelen en dergelijke. De gemeente
Eemsmond
communicatieplan
heeft
over
naar
aanleiding
afval(scheiding)
van
de
ontwikkeld.
nulmeting Hieronder
een staan
concreet enkele
boodschappen die in dit communicatieplan meegenomen kunnen worden.
Boodschappen bij de communicatie over afval: •
Beperk uw hoeveelheid afval;
•
Gebruik een NEE/NEE- of NEE/JA-sticker tegen ongewenst drukwerk;
•
Koop waar mogelijk plastic flessen met statiegeld in plaats van kartonnen pakken;
•
Neem een eigen boodschappentas of -krat mee;
•
Breng uw afgedankte meubels en kleding naar kringloopwinkels;
•
Lever bij aanschaf van elektrische apparatuur uw oude apparaat in;
•
Koop zoveel mogelijk producten zonder overbodige verpakking.
Het communicatieplan dat in het kader van het SAM plustraject is geschreven is een flexibel document of groeidocument. Dat wil zeggen dat het mogelijk is het plan gedurende het project bij te stellen en/of aan te vullen. Hiervoor is gekozen zodat toekomstige
wijzigingen
in
de
afvalinzamelstructuur,
in
het
betreffende
communicatieplan meegenomen kan worden. Immers ook deze nog vast te stellen aanpassingen
aan
de
inzamelstructuur
dienen
gepaard
te
gaan
met
gerichte
communicatie. Deze communicatie-uitingen kunnen tezijnertijd eenvoudig in onderhavig communicatieplan worden geïntegreerd.
7.3
Communicatie gericht op het informeren over de nieuwe afvalinzameling
De conclusie in dit onderzoek is onder andere dat, gelet op de vanuit de ARBO-wetgeving van toepassing zijnde P90-norm, het volledig inzamelen met inzamelvoertuigen met handmatige belading in de huidige situatie, niet mogelijk is. De gemeente Eemsmond is dan ook geadviseerd (gedeeltelijke) over te stappen op inzameling met automatische belading.
Het overstappen op automatische belading heeft meer voeten in aarde dan alleen het kopen van een nieuw(e) inzamelvoertuig(en). Het vergt immers ook een andere werkwijze van chauffeurs/beladers en het vraagt tegelijkertijd een andere manier van het aanbieden van de minicontainer door (een deel van) de inwoners van gemeente Eemsmond. Deze twee groepen, inwoners en chauffeurs/beladers, moeten beide
75
geïnformeerd worden over de komende verandering. De ervaring leert dat vroegtijdig en veelvuldig communiceren over dit soort veranderingen, eventuele weerstand helpt voorkomen en mensen betrokken maakt en daarmee de bereidwilligheid tot meewerken verhoogt. •
Communicatieplan gericht op chauffeurs/beladers
Chauffeurs/beladers moeten geïnformeerd worden over de consequenties van het overstappen op automatische belading voor hun werkwijze. Aandachtspunten die daarbij van belang zijn; wanneer is de overstap gepland, hoe wordt dit in de praktijk aangelopen. Bijvoorbeeld moet iedereen het nieuwe inzamelvoertuig kunnen besturen en bedienen of wordt één vaste chauffeur/belader en één vervanger aangesteld? hoe worden de nieuwe vaardigheden aangeleerd, is er bijvoorbeeld een (algemene) training of instructiedag?.51
Ook dienen de chauffeurs/beladers erop attent gemaakt te worden dat zij tijdens de begin periode met automatische inzameling mogelijk een ‘voorlichtende’ rol hebben naar inwoners
toe.
Bij
minicontainers
die
verkeerd
worden
aangeboden,
dient
de
chauffeur/belader bijvoorbeeld een bericht voor de betreffende inwoners achter te laten dat de container verkeerd stond en hoe de container juist wordt aangeboden. •
Communicatieplan gericht op inwoners
De boodschap die aan inwoners gecommuniceerd moet worden is dat zij hun minicontainer anders moeten gaan aanbieden, vragen die daarbij beantwoord moeten worden zijn: •
Hoe moeten zij de minicontainer gaan aanbieden?
•
Waarom moeten zij de minicontainer anders gaan aanbieden?
•
Vanaf wanneer moeten zij de minicontainer anders gaan aanbieden?
•
Waar kunnen inwoners terecht voor meer informatie of met vragen?
Indien deels wordt overgestapt op automatische inzameling moet dit ook goed gecommuniceerd worden. Dan is alleen daar waar automatisch ingezameld gaat worden de boodschap van belang hoe de container daadwerkelijk aangeboden moet gaan worden. Voor de rest van de gemeente volstaat de boodschap dat in bepaalde delen van
51
Zoals eerder is aangegeven wordt geadviseerd gedurende het eerste half jaar dat met automatische belading gestart wordt, twee man personeel in te zetten, zodat een iemand verkeerd aangeboden minicontainers goed kan zetten
76
de gemeente de inzameling met een ander voertuig zal gaan plaatsvinden, maar dat er voor hen niets veranderd.
Zoals aangegeven heeft de gemeente Eemsmond verschillende communicatiemiddelen tot haar beschikking. Met betrekking tot de afvalinzameling is de afvalkalander bij veel inwoners bekend en goed gelezen. Andere middelen zijn onder ander de huis-aan-huis krant,
de
website,
een
nieuwsbrief
of
de
lokale
radio.
Of
met
genoemde
communicatiemiddelen daadwerkelijk iedereen wordt bereikt is op voorhand niet te zeggen.
Aangezien het van belang is dat werkelijk iedereen waar automatisch ingezameld gaat worden op de hoogte is van de op hand zijnde veranderingen, wordt aangeraden de betreffende huishoudens middels een brief te informeren. Bij voorkeur wordt de informatie minimaal tweemaal gecommuniceerd. Het is raadzaam de eerste brief ruim voor aanvang van de wijzing te versturen. Een logisch moment is bijvoorbeeld wanneer het inzamelvoertuig met automatische belading wordt besteld. Ongeveer een week vóór de start van de automatische inzameling wordt aangeraden, bij wijze van herinnering, alle huishoudens nog een brief te sturen.
77
8
Planning en fasering
Gemeente Eemsmond wordt aanbevolen, indien niet alternerend wordt ingezameld, op korte termijn 1 inzamelvoertuig met automatische belading te kopen, zodat gedurende een periode, de automatische belading aanvullend is op de handmatige inzameling met de huidige 2 voertuigen. Gedurende deze periode wordt zo ervaring opgedaan hoeveel containerledigingen per dag haalbaar is met automatische belading in de gemeente Eemsmond. Hiermee wordt op korte termijn aan de P90-norm voldaan. Op basis van dit inzicht kan vervolgens geconcludeerd worden of bij het handhaven van wekelijkse inzameling kan worden volstaan met de aanschaf van één nieuw inzamelvoertuig met handmatige belading of dat 2 nieuwe inzamelvoertuigen gekocht moeten worden.
De verwachting is dat de aanschaf van 1 nieuw inzamelvoertuig met automatische belading circa € 240.000 kost. Dit ligt boven de drempelwaarde van de Europese unie à € 236.945 zodat het doorlopen van een (openbare) Europese aanbestedingsprocedure verplicht is.52 Een dergelijke procedure neemt, inclusief het opstellen van het bestek, ongeveer een half jaar in beslag. Mede gelet op de levertijd van een inzamelvoertuig, circa 9 maanden, wordt aangeraden de aanbestedingsprocedure zo spoedig mogelijk te starten.
52
Opgemerkt wordt dat de aankoop van nieuwe inzamelvoertuigen, ondanks dat deze mogelijk verspreidt plaatsvindt, volgens de Europese regelgeving gezien moet worden als één opdracht tot levering
78
Bijlage 1
Glas:
Inzamelstructuur voor alle fracties behalve gft- en restafval
Voor de inzameling van glas staan 6 locaties ondergrondse containers geplaatst, waar inwoners het glas naartoe kunnen brengen. Verder kan vlakglas
naar
het
vuilverwerkingsbedrijf
in
Usquert
en
naar
het
gemeentebedrijf worden gebracht. Papier:
Oud papier en karton wordt door diverse scholen en verenigingen ingezameld. Iedere inzamelaar hanteert een eigen inzamelmethode voor halen en/of brengen. Bij de gemeente is een lijst verkrijgbaar van adressen waar papier kan
worden
gebracht.
Papier
kan
ook
worden
gebracht
naar
het
vuilverwerkingsbedrijf in Usquert. Textiel:
Inwoners kunnen textiel naar 6 ondergrondse containers brengen. Deze containers worden beheerd door de gemeente. Textiel kan ook naar het vuilverwerkingsbedrijf worden gebracht. Overtollige herbruikbare kleding en schoeisel worden gratis aan huis opgehaald door het kringloopbedrijf Coleurop. Daarnaast wordt aan maximaal 4 charitatieve instellingen een vergunningen verstrekt voor het huis-aan-huis inzamelen van textiel.
Kca:
Klein chemisch afval kan bij het gemeentebedrijf worden ingeleverd. Het gemeentebedrijf is dagelijks open van 8.00 tot 12.00 uur en van 12.30 tot 15.30 uur. In de gemeente Eemsmond haalt de chemokar 11 keer per jaar aan huis kca op. Inwoners die kca willen aanbieden bij de chemokar moeten dit in de week voorafgaand aan de inzameling telefonisch melden bij het gemeentebedrijf.
Frituurvet:Hoewel gebruikt frituurvet geen kca is kunnen inwoners het toch gratis gescheiden afleveren op ofwel het gemeentebedrijf of bij de chemokar. Cartridges:
Gebruikte inkjet- en tonercartridges kunnen ter recycling gratis worden
aangeboden op het gemeentebedrijf. Luiers:
Inwoners van Eemsmond kunnen luiers en incontinentiemateriaal in speciale zakken inleveren bij het gemeentebedrijf.
Asbest:
Asbesthoudend afval afkomstig van particulieren kan worden gebracht naar het vuilverwerkingsbedrijf Noord-Groningen. Hiervoor geldt een tarief van € 133,50 per ton. De gemeente verstrekt gratis verpakkingsmateriaal waarin asbest moet worden verpakt alvorens het naar het vuilverwerkingsbedrijf kan worden gebracht.
Grofvuil:
Grof huishoudelijk afval kan worden gebracht naar het vuilverwerkingsbedrijf Noord-Groningen. Voor particulieren geldt een tarief van € 41,50 per ton. Voor grof huishoudelijk afval dat wordt gebracht met bedrijfsvoertuigen geldt een tarief van € 167 per ton. Daarnaast wordt grof huishoudelijk afval maandelijks
79
op afroep door het gemeentebedrijf aan huis worden opgehaald voor een tarief van € 17,36 per m3. Huisraad
die nog
herbruikbaar is, zoals schoenen,
textiel, elektrische
apparaten en tafels en stoelen, worden opgehaald door Kringloopbedrijf Coleurop. Het is ook mogelijk, mits op afspraak, zelf spullen naar de winkel te brengen. Tuinafval: Grof tuinafval kan gratis worden gebracht naar het vuilverwerkingsbedrijf in Usquert. Daarnaast bestaat de mogelijkheid grof tuinafval maandelijks op afroep aan huis te laten ophalen door het gemeentebedrijf. Hiervoor geldt een tarief van € 17,36 per m3, per melding van maximaal 5 m3. Kadavers: Het gemeentebedrijf heeft een speciale voorziening voor het gratis in bewaring nemen van kadavers van kleine huisdieren (onder de 40 kg). WeB:
De vier gemeenten stimuleren hun inwoners WeB in te leveren bij de leverancier waar een nieuw apparaat gekocht wordt. Het is ook mogelijk afgedankt
WeB
gratis
in
te
leveren
op
de
milieustraat
van
het
Vuilverwerkingsbedrijf Noord-Groningen. Klein WeB kan worden meegegeven met de chemokar. Bruikbare apparaten worden gratis gehaald door het kringloopbedrijf Coleurop. Banden:
Banden zonder velg kunnen inwoners gratis naar het vuilverwerkingsbedrijf in Usquert
brengen.
Alle
banden
met
een
velg
kunnen
tegen
betaling
aangeboden worden. Oud ijzer: Oud ijzer kan gratis worden gebracht naar het vuilverwerkingsbedrijf NoordGroningen. B&S:
Bouw- en sloopafval, hout en puin kunnen worden aangeboden bij het vuilverwerkingsbedrijf Noord-Groningen. Indien sloophout en puin gescheiden wordt aangeboden geldt een tarief van respectievelijk € 70,- en € 38,- per ton. Voor ongescheiden bouw- en sloopafval geldt een tarief van € 178,- per ton. Puin kan tegen betaling worden aangeboden op het gemeentebedrijf in een door de gemeente beschikbaar gestelde big-bag of container. Bouw- en sloopafval wordt door het gemeentebedrijf op afroep tevens aan huis opgehaald in de maandelijkse grofvuil route. Ook hiervoor geldt een tarief van € 17,36 per m3.
80
Bijlage 2
Personeelsbezetting van gemeentebedrijf
Functie/afdeling
Werkzaamheden
Chauffeur/ belader
Inzamelwerkzaamheden gft- en restafval van
Fte 6
huishoudens en hdo-aansluitingen Chauffeur
Inzamelwerkzaamheden grof huishoudelijk en grof tuinafval
3 (1 vacature)
Leiding
Managementtaken
2
Bedrijfsbureau en
(administratieve) ondersteuning van de leiding
2
gemeentewerf
en planningswerkzaamheden. Tevens inzameling op de werf
Garage
Onderhoud en reparatie van materieel
2
Magazijnbeheerder
Beheer van onderdelenvoorraad
1
Medewerker
Groenbeheer en onderhoud
groenvoorziening
15 (1 vacature)
Afdeling civiele
Beheer buitenruimte
8,5
werken
Meewerkend voorman
0,5
Voor het gemeentelijk afvalbeleid wordt, verdeeld over verschillende medewerkers en afdelingen, structureel 0,2 fte ingezet. Daarnaast worden jaarlijks fte’s begroot op basis van projecten.
81
Bijlage 3
Op
dit
Gemeentelijke heffingen
moment
afvalinzameling
kent
en
de
gemeente
afvalverwerking
worden
gemeentelijke heffingen, waaronder de OZB.
Waarschijnlijk
wordt
het
Eemsmond
gebruikersdeel
geen
betaald
uit
de
afvalstoffenheffing. opbrengsten
van
De de
53
van
de
OZB
van
rijkswege
afgeschaft.
Onduidelijk is nog of dit inderdaad zal gebeuren en zo ja, wanneer. Indien het gebruikersdeel van de OZB wordt afgeschaft betekent dat dat het huidige bedrag opgenomen in de OZB ten behoeve van de afvalstoffenbegroting niet meer voldoet. Een oplossing zou zijn de OZB navenant te verhogen, echter in de wet is vastgelegd dat de OZB niet meer dan 1½ procent mag stijgen per jaar. Voor gemeente Eemsmond is een stijging van 1½ procent onvoldoende om het tekort als gevolg van het afschaffen van het gebruikersdeel aan te zuiveren. Dit alles tezamen betekent dat het voor de hand ligt dat de gemeente Eemsmond op termijn weer apart (een deel van de) afvalkosten in een afvalstoffenheffing gaat innen bij haar burgers.54
De kosten voor het inzamelen en verwerken van huishoudelijk afval bedraagt circa €300 per aansluiting per jaar. Momenteel kent gemeente Eemsmond geen afvalstoffenheffing en worden deze kosten betaald uit de opbrengsten gemeentelijke heffingen. De gemeentelijke heffingen, bijvoorbeeld de OZB, wordt niet alleen geïnd bij inwoners, maar ook door bedrijven. Indien de gemeente Eemsmond op enig moment, al dan niet gedwongen door omstandigheden, besluit de afvalstoffenheffing weer in te voeren, dient zij
zich
te
realiseren
dat
de
bijdrage voor
de
inwoners
zal
toenemen,
maar
gecompenseerd wordt door afschaffing van het gebruikersdeel OZB.
53 54
Onroerend ZaakBelasting In Nederland zijn momenteel 2 gemeenten die de kosten voor afvalinzameling en verwerking via de OZB innen. Dit zijn gemeente Eemsmond en Leiden
82
Bijlage 4
Tariefoplegging bij verzamelcontainers bij diftar
Een mogelijkheid om diftar bij verzamelcontainers in te voeren is het monteren van een diftarunit op de bestaande boven en ondergrondse containers. Een diftarunit heeft een inwerpopening die te openen is met een toegangspas of sleutel. Dit om te voorkomen dat andere, niet geregistreerde gebruikers, hun afval in de verzamelcontainer deponeren. Opgemerkt
wordt
dat
toepassing
van
een
diftarunit
op
een
bovengrondse
verzamelcontainer de inwerphoogte dusdanig verhoogt dat het deponeren van afval wordt bemoeilijkt. Met name voor minder valide gebruikers kan dit bezwaarlijk zijn. Om deze reden raadt De Jonge MilieuAdvies het plaatsen van diftarunits op bovengrondse verzamelcontainers niet aan. De computer in de diftarunit registreert het aantal maal dat een geregistreerde inwoner de inwerpopening heeft geopend. De inwerpopening van de diftarunit heeft een vast maximaal volume. Op deze wijze vindt individuele registratie plaats op basis van volume/frequentie. In een aantal gemeenten in Nederland, waaronder, gemeenten de Bilt, Haren, Kampen, Veghel en Waalwijk, werkt dit systeem naar behoren.
Frequentie en volume/frequentie en verzamelcontainers Bij
ondergrondse
verzamelcontainers
is
momenteel
alleen
registratie
van
de
aanbiedfrequentie mogelijk. Voor de introductie van diftar op basis van frequentie vormen ondergrondse containers dan ook geen probleem. Indien gekozen wordt voor een systeem op basis van volume of volume/frequentie kan rekenkundig hieraan tegemoet worden gekomen. Zoals eerder gezegd aan het begin van dit hoofdstuk is het niet noodzakelijk
dezelfde
diftarvorm
te
hanteren
voor
minicontainer
gebruikers
en
verzamelcontainers. Voor een volume/frequentie systeem is de berekening voor de aanslagoplegging gelijk aan die voor de minicontainer. Immers bij dit systeem is een bedrag per liter vastgesteld. De aanbieding van een 140 liter minicontainer wordt berekend op 140 maal het literbedrag en voor de aanbieding via de 60 liter inwerpopening van de ondergrondse container wordt een bedrag van 60 maal het literbedrag in rekening gebracht.
Bij het gebruik van bovengrondse verzamelcontainers is een exacte individuele aanslagoplegging op basis van volume/frequentie en frequentie niet mogelijk. Een alternatief voor individuele aanslagoplegging bij verzamelcontainers is het volume van de verzamelcontainers hoofdelijk om te slaan over het aantal geregistreerde gebruikers. Op deze wijze hebben bewoners van de gestapelde bouw, hoewel indirect, invloed op de hoogte van hun afvalstoffenheffing. Immers, de frequentie waarmee het volumebedrag in
83
rekening wordt gebracht is afhankelijk van de frequentie waarmee de verzamelcontainer wordt geledigd. Ter voorkoming van ongewenst gebruik van de verzamelcontainers door niet geregistreerde gebruikers dienen deze voorzien te worden van een slot, waarvan alleen de geregistreerde gebruikers een sleutel bezitten.
84
Bijlage 5
Nadere informatie omtrent invoering diftar
Tarifering Bij diftar op basis van frequentie of volume/frequentie bestaat de afvalstoffenheffing uit een vast en variabel bedrag. Het vaste deel is per aansluiting gelijk. Het variabele deel wordt berekend door een vast bedrag per keer te vermenigvuldigen met het aantal keren dat een minicontainer wordt aangeboden. Bij een volume/frequentie systeem is dit vaste bedrag afhankelijk van het volume van de container die wordt aangeboden.
Het genoemde vaste bedrag hoeft overigens niet strikt de vaste kostencomponent weer te geven van de totale kosten van afvalstoffenverwijdering. Wel is het verplicht een vast tariefdeel te hanteren, een heffing die alleen bestaat uit een variabel tariefdeel is niet toegestaan.
De reductiepercentages die behaald worden, zijn voor een groot deel afhankelijk van de opbouw van de tarievenstructuur. Of met andere woorden van de hoogte van het variabele tarief ten opzichte van het vaste deel. Een laag variabel tarief stimuleert immers minder tot afvalscheiding en afvalpreventie dan een hoog variabel tarief.
Juridische inbedding De organisatie van de afvalverwijdering en
de zorgplicht
voor inzameling
van
huishoudelijke afval wordt binnen de Wet milieubeheer (Wm) toegewezen aan de gemeentelijke overheid. De randvoorwaarden voor de inzameling dienen in de Algemene Plaatselijke Verordening (APV)
te worden
vastgelegd. Het
betreft
bijvoorbeeld
een
opsomming
van
de
aangewezen inzamelmiddelen per type perceel.
In de uitvoeringsbesluiten die berusten op de APV dient de exacte wijze van aanbieden van alle afvalstoffen te worden geregeld. Ook kan hierin vastgelegd worden dat containers alleen geleegd worden als zij door of namens de gemeente voorzien zijn van een chip en een verbod om gebruik te maken van een andere container dan bij een bepaald perceel is geregistreerd.
Op grond van het gelijkheidsbeginsel is het niet toegestaan een deel van de huishoudens in de gemeente af te rekenen door middel van een gedifferentieerd tarief en een deel op
85
een uniform omslagtarief. Hierdoor is bijvoorbeeld een gefaseerde start van de feitelijke gedifferentieerde afrekening per wijk niet mogelijk. Wel is het toegestaan binnen één gemeente voor verschillende bebouwingstypen, verschillende vormen van tariefdifferentiatie naast elkaar in te voeren vragen. Dit kan nodig zijn omdat verschillende bebouwingstypen verschillende oplossingen nodig hebben voor het geregistreerd inzamelen van afval en daarmee de wijze van differentiëren.
In de gemeente Eemsmond maken 585 aansluitingen gebruik van in totaal 51 verzamelcontainers voor de inzameling van restafval en 34 verzamelcontainers voor de inzameling van gft-afval. Het is dus mogelijk in de gemeente Eemsmond bij laagbouw aansluitingen diftar op basis van frequentie toe te passen en bijvoorbeeld bij hoogbouw aansluitingen te differentiëren op basis van grootte van huishouden. Alternatieve manieren van aanslag oplegging bij hoogbouw aansluitingen (verzamelcontainers) zijn gegeven in Bijlage 4.
In de Belastingverordening dient de maatstaf van heffing bij een gedifferentieerd tariefsysteem eenduidig vastgelegd te worden, bijvoorbeeld door aan te geven dat de ledigingen zoals geregistreerd door het inzamelvoertuig de basis vormen voor het berekenen van het variabele tarief. Ook dienen in de Belastingverordening de uitgangspunten
voor
het
opleggen
van
heffingen
bij
calamiteiten
met
de
registratieapparatuur op het inzamelvoertuig te worden bepaald. Dit houdt in dat een vangnetbepaling opgenomen moet worden, op grond waarvan bij uitval van de registratieapparatuur op het voertuig toch (een deel van) het variabele tarief bij inwoners in rekening gebracht kan worden.
Met de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) is een stelsel van normen gecreëerd met betrekking tot de aanleg, de inhoud en het gebruik van persoonsregistraties en de verstrekking van gegevens. Volgens de Wbp is het college van burgemeester en wethouders verplicht de registratie van de persoonsgegevens aan te melden bij het College Bescherming Persoonsgegevens. Bij deze melding dient onder andere beschreven te worden om welke gegevens het gaat, door wie de gegevens ingezien dan wel bewerkt mogen worden en hoe de beveiliging van de betreffende databestanden is uitgevoerd.
Handhaving en ontwijkgedrag De directe relatie tussen het aanbieden van huishoudelijk afval en ‘het bedrag dat burgers daarvoor moeten betalen kan mogelijk aanleiding geven tot (ongewenst) ontwijkgedrag. Van ontwijkgedrag is sprake wanneer afval anders dan op de reguliere,
86
geregistreerde, manier wordt aangeboden. Bij het hanteren van een diftarvorm met een tariefprikkel hoort een goed handhavingssysteem. Eén van de mogelijkheden is het aanstellen van een ambtenaar met een opsporingsbevoegdheid. Ook gerichte voorlichting over de gevolgen en de risico's van het ontwijkgedrag heeft in de praktijk zijn nut bewezen.
Uit de ervaringen in andere gemeenten waar tariefdifferentiatie is ingevoerd, blijkt dat ontwijkgedrag voorkomt, maar beheersbaar blijft. Onderzoek van het Ministerie van VROM toont aan dat ontwijkgedrag bij invoering van diftar stijgt van 1 naar 2 procent. Van dit percentage wordt een aanzienlijk deel via een omweg, bijvoorbeeld via de afvalcontainer op het werk of via het meegeven van vuilniszakken aan familie buiten de gemeente, in het reguliere afvalverwerkingscircuit verwerkt. Het dumpen van afval in bossen en sloten komt slechts zeer incidenteel voor.
Ook uit enkele recente evaluaties van gemeenten met tariefdifferentiatie blijkt dat de invoering van diftar minder een waagstuk is dan algemeen wordt aangenomen en dat negatieve aspecten zeer beperkt zijn. Er bestaat dan ook geen reden om aan te nemen dat in de gemeente Eemsmond het ontwijkgedrag niet beheersbaar blijft, zeker wanneer dit wordt ondersteund met gerichte voorlichting en handhaving.
Het opstellen van een handhavingsplan met aandacht voor bijvoorbeeld de personele inzet, gewenste aanpak, registratie van gegevens en afstemming met buurgemeenten vormt een onderdeel van de voorbereidingen van de invoering van tariefdifferentiatie. De APV dient handvatten te bieden voor wat in het kader van het aanbieden van afval en tariefdifferentiatie wel en geen toelaatbaar gedrag is.
Ongewenst
gedrag
dat
kan
optreden
bij
een
differentiatiesysteem
met
een
frequentieprikkel betreft het aanstampen van het afval in de container. Hierdoor bestaat de kans dat een deel van het afval in de container achterblijft nadat deze is geledigd. Een gecombineerde inzet van voorlichting en handhaving kan deze effecten beperken.
87
Tabel 28
De gemiddelde jaarlijkse extra kosten per aansluiting bij de invoering van een frequentie of volume/frequentiesysteem in de gemeente Eemsmond Kosten per Alle kosten zijn exclusief btw
aansluiting € 12,40
Eenmalige investeringen, vertaald naar jaarlijkse exploitatielasten (afgerond)
a,b
Techniek voor inzamelmiddelen en inzamelvoertuig
€ 3,56
Kantoorinstallatie, inclusief installatie en voorbereiding
€ 2,00
Communicatie en proeffacturen
€ 2,46
Eenmalige personele inzet
€ 3,54
Onvoorzien
€ 0,84
Structurele jaarlijkse kosten (afgerond) Onderhoudskosten
€ 20,80
c
€ 0,75
Extra facturen
€ 3,00
Personele inzet (facturering, handhaving, containermanagement)
€ 12,04
Flankerend beleid en meerkosten gescheiden afvalfracties
€ 5,00
TOTAAL (afgerond) a
€ 33,20
Jaarlijkse kosten voor een periode van 5 tot 10 jaar. Vanaf het vijfde jaar vervalt een aantal van deze kostenposten waardoor een daling van de kosten optreedt van € 6,84 per jaar.
b
De hoogte van de BTW over de eenmalige investeringen bedraagt € 9.445 per jaar, of te wel € 1,35 per aansluiting per jaar.
c
De BTW over de onderhoudskosten bedragen € 988
per jaar, of te wel € 0,14 per
aansluiting per jaar.
Extra inkomsten uit de afvalstoffenheffing De invoering van diftar leidt op twee manieren tot inning van meer afvalstoffenheffing. Deze zijn: 1. Ten behoeve van diftar dient een container managementsysteem ingevoerd te worden.
Hiertoe
wordt
een
lijst
opgesteld
met
daarop
alle
huishoudelijke
aansluitingen die afvalstoffenheffing betalen. Huishoudens die, om welke reden dan ook, tot dan toe geen afvalstoffenheffing betaalden worden zichtbaar op het moment dat zij zelf aangeven dat de container niet wordt geleegd omdat deze geen chip bevat.
Zij
betalen
vervolgens
alsnog
afvalstoffenheffing,
al
dan
niet
met
terugwerkende kracht. Uit ervaring blijkt dat in een gemeente waar geen container managementsysteem is ingevoerd zo’n 5 procent van de aansluitingen geen afvalstoffenheffing betaalt. In gemeente Eemsmond ligt dit anders, omdat de afvalstoffenheffing is opgenomen in de gemeentelijke heffingen. Verondersteld mag
88
worden
dat
ieder
huishouden
gemeentelijke
heffingen
betaalt
en
daarmee
afvalstoffenheffing. 2. Wanneer gekozen wordt voor diftar op basis van (volume/)frequentie, wordt iedere aanbieding geregistreerd. Dit betekent dat aansluitingen die meer dan één grijze en één groene container in gebruik hebben ook deze extra containers moeten laten voorzien van een chip en daarmee geregistreerd moeten worden. Hierdoor ontvangt gemeente Eemsmond extra inkomsten.
In welke mate bovenstaande in gemeente Eemsmond leidt tot een toename van de afvalstoffenheffing is, gelet op de huidige wijze van inning, moeilijk te zeggen. Zodoende worden de eventuele baten van hier genoemde te verwachten ontwikkelingen niet meegenomen in de kosten-batenanalyse van de invoering van diftar in gemeente Eemsmond.
Verhoging van de inzamelefficiëntie De praktijk leert dat diftar op basis van (volume/) frequentie in het algemeen leidt tot het minder vaak aanbieden van de minicontainer. Deze vermindering is het resultaat van verbeterde afvalscheiding, afvalpreventie en van het feit dat doorgaans alleen volle containers worden aangeboden.55
De omvang van de vermindering is afhankelijk van de gehanteerde tariefstructuur en de praktische mogelijkheden voor de inwoners hun afvalaanbod te verminderen. Doordat de minicontainers minder vaak worden aangeboden daalt de benodigde inzameltijd. Deze daling van inzet van mens en materieel zal zich alleen vertalen in een daling van de inzamelkosten wanneer deze middelen ingezet kunnen worden voor werkzaamheden die anders zouden blijven liggen of voor werkzaamheden waarvoor nu uitzendkrachten worden ingezet.
In Tabel 29 wordt een overzicht gegeven van het verwachte aantal aanbiedingen per jaar na de invoering van diftar. Omdat de ervaringscijfers van JMA van diftargemeenten allemaal een alternerende inzameling hebben, zijn de aanbiedingen in de huidige situatie Eemsmond aangepast alsof ook daar nu alternerende inzameling plaatsvindt, zodat onderling vergelijk mogelijk is.56
55 56
Burgers wachten immers met het aanbieden van de container tot deze daadwerkelijk helemaal vol zit Vanzelfsprekend geldt deze aanname dan ook andersom, dus als gft- en restafval wekelijks worden ingezameld dient het aantal aanbiedingen per jaar met twee vermenigvuldigd te worden
89
Tabel 29
Aantal aangeboden minicontainer per huishouden per jaar bij alternerende inzameling Gemiddeld aanbiedgedrag huidige situatie
na invoering van diftar
%
aantal
%
aantal
gft-afval
71%
19
35-46%
9-12
Restafval
90%
23
46-65%
12-17
Zoals is te zien in Tabel 29 blijkt uit ervaringen dat in diftargemeenten het aanbiedpercentage kan dalen tot minder dan 50 procent, dat wil zeggen dat een huishouden gemiddeld per jaar de gft-container 9 tot 12 keer aanbiedt. Vanzelfsprekend heeft een dergelijke verlaging van het aantal aanbiedingen ook zijn weerslag op de mate waarin aan de P90-norm voldaan kan worden op dit criterium, zie Tabel 30.
Tabel 30
Aantal colli per inzamelbeurt op basis van het verwachte gemiddelde aanbiedpercentage na invoering van diftar
Gft-afval Restafval a b
a) b)
Gemiddeld
Aantal aanbiedingen (colli)
aanbiedpercentage
per inzamelbeurt
35 – 46%
2.134 – 2.804
46 – 65%
2.939 – 4.154
op basis van 6.096 gft-containers zie Tabel 2 op basis van 6.390 restafval containers zie Tabel 2
In paragraaf 4.1 is op pagina 29 aangegeven dat het aantal colli dat wekelijks57 binnen de P90-norm met behulp van het huidige wagenpark en personeelsbestand ingezameld kan worden maximaal 9.195 bedraagt. Na de invoering van diftar lijkt het behalen van de P90-norm op het criterium “colli” onder de huidige condities tot de mogelijkheden te behoren. Dat wil zeggen gft- en restafval kunnen dan zonder problemen wekelijks handmatig ingezameld worden. Het maximaal aantal colli is dan 6.958 per week. Gelet op het aantal ledigingen dat haalbaar is met handmatig belading, volgens de NVRD 1.046 voor restafval en 894 voor gft-afval, is 3 tot 4 dagen nodig voor het inzamelen van restafval en 2½ tot 3 dagen voor het inzamelen van gft-afval.58 Met handmatig belading met een tweecompartimentenvoertuig is met het aantal ledigingen dat volgens de NVRD haalbaar is, 1.093 voor restafval en 1.128 voor gft-afval, 57 58
Met vijf inzameldagen Gft: 2.134/894 = 2,4 en 2.804/894 = 3,1; restafval 2.939/1.046 = 2,8 en 4.154/1.046 =4,0
90
3 tot 4 dagen nodig voor het inzamelen van restafval en 2½ tot 4 dagen voor het inzamelen van gft-afval.59 Dit betekent dat ook na invoering diftar nog steeds twee inzamelvoertuigen nodig zijn.
Risico’s invoering diftar De risico’s bij de invoering van tariefdifferentiatie zijn in hoofdzaak terug te voeren tot: •
Het vaststellen van het vaste en variabele tarief deel: Het vaste tariefdeel kan overeenkomen met de vaste kosten van afvalinzameling en het variabele tariefdeel met de variabele kosten, ofwel de verwerkingskosten van gft- en restafval. Bij deze tweedeling is het variabele tarief relatief laag. Aangezien een hoog variabel tarief een grotere invloed heeft op het scheidingsgedrag wordt vaak gekozen een gedeelte van de vaste kosten onder te brengen in het variabele tariefdeel. De
afvalbegroting
wordt
vastgesteld
op
basis
van
de
te
verwachten
reductiepercentages. Indien de werkelijke reductiepercentages hoger zijn dan de geprognostiseerde reductiepercentages zijn de inkomsten lager dan verwacht. Hierdoor worden de vaste kosten niet meer volledig gedekt en ontstaat een onderdekking. •
Onverwachte prijsstijgingen: In de analyses is uitgegaan van huidige marktprijzen. De gebruikte prijzen zijn gebaseerd op gemiddelde resultaten van Europese aanbestedingen voor afvalinzameling en technische componenten tot en met 2005.
•
Terugdraaien van besluiten door gewijzigde politieke inzichten, bijvoorbeeld onder invloed van actiegroepen of een veranderde samenstelling van de gemeenteraad.
•
Verdeling afvalstoffenheffing: een kostenneutrale invoering van diftar wil niet zeggen dat geen enkel huishouden minder gaat betalen. Groot aanbieders zullen naar verwachting meer betalen dan de huidige omslagheffing en kleine aanbieders zullen minder betalen dan voorheen.
Aanleververplichting restafval: door de invoering van diftar zal naar verwachting het aanbod
restafval
dalen.
Het
Vuilverwerkingsbedrijf
Noord-Groningen
heeft
een
aanleververplichting voor restafval aan de afvalverbrandingsinstallatie Twence. Indien de vier gemeenten minder afval aanbieden dan deze aanleververplichting wordt het volledige bedrag alsnog in rekening gebracht door de verwerker.
59
Gft: 2.134/894 = 2,4 en 2.804/894 = 3,1; restafval 2.939/1.046 = 2,8 en 4.154/1.046 =4,0
91
Bijlage 6
I
Uitgangspunten kostenberekening diftar
Algemeen
•
Alle kosten zijn exclusief BTW.
•
Afschrijving vindt plaats op basis van annuïteiten.
•
Het rentepercentage over de afschrijving bedraagt 5,5 procent.
•
De volgende afschrijvingstermijnen zijn gehanteerd:
•
Containers, chips en toegangbeperking verzamelcontainers
10 jaar
Registratieapparatuur en boordcomputer
5 jaar
Hard- en software
3 jaar
Communicatie en externe begeleiding
5 jaar
Eenmalige personele inzet
5 jaar
De gehanteerde afschrijvingstermijnen voor de verschillende componenten zijn gebaseerd op ervaringen van De Jonge MilieuAdvies (JMA) en op in de praktijk feitelijk gehanteerde termijnen.
•
De op deze wijze afgeschreven investeringen maken deel uit van de jaarlijkse exploitatiekosten.
•
De investeringskosten zijn gebaseerd op recente prijsopgaven van leveranciers en ervaringsgegevens van JMA.
•
In de gemeente Eemsmond wordt afval ingezameld met behulp van: •
6.390 restafval minicontainers
•
6.096 gft minicontainer
II Berekening benodigde aantallen minicontainers en chips Minicontainers en chips: •
Bij diftar op basis van volume en/of frequentie wordt uitgegaan van een extra containervoorraad van 5 procent om de inwoners in staat te stellen containers te wisselen, of te wel 624 minicontainers.
•
Het aantal aan te schaffen chips is gelijk aan het aantal in gebruik zijnde en de minicontainers in voorraad.
III Personele inzet en facturering •
Gerekend is met brutoloonkosten van €70.000 per jaar per fte. Dit is op basis van 1.480 uren per jaar en een uurtarief van € 46,77 (prijspeil 2005).
•
Voor het invoeringstraject van diftar is verondersteld dat de gemeente hier eenmalig 1 fte, verdeeld over meerdere medewerkers, moet inzetten voor begeleiding, coördinatie, overleggen, lezen van stukken en dergelijke.
92
•
Na invoering van diftar is ook structurele inzet nodig voor handhaving, container management, belastingadministratie en uitvoering. De uitvoeringscoördinator is de eindverantwoordelijke van de gemeente voor diftar en onder andere verantwoordelijk voor monitoring en het bewaken van de kwaliteit van de protocollen voor containermanagement en opslag en verwerking van gegevens. In onderstaande tabel is een inschatting gegeven van het benodigd aantal structureel extra benodigde fte per systeem.
(Volume) frequentie
•
Handhaving/controle
0,5
Container management en sleuteladministratie
0,3
Belastingadministratie
0,3
Uitvoeringscoördinator
0,1
Voor de Administratie/facturering is verondersteld dat kosten moeten worden gemaakt voor aanschaf van apparatuur et cetera. In onderstaande tabel is een overzicht gegeven van de verschillende kosten.
Administratie/facturering
•
Kantoor installatie
€ 10.000
Software tbv gegevensbeheer
€ 20.000
Portable uitleesapparatuur
€ 6.000
eenmalige opschoning pandenregistratie
€ 2.500
Voor diftar wordt rekening gehouden met drie extra afvaloverzichten/aanslagen per jaar. Dus in totaal vier per jaar. Het definitieve aantal jaarlijkse (extra) aanslagen dan wel afvaloverzichten wordt bij aanvang van het invoeringstraject bepaald.
•
In de kosten voor het communicatieve traject is rekening gehouden met het uitbrengen van twee diftarkranten en enkele bewonersbrieven, inclusief verspreiding. Gerekend is met €3 per aansluiting per krant.
IV Overige kosten •
Voor de toenemende kosten als gevolg van het beter scheiden van de droge componenten is per huishouden rekening gehouden met € 3,- per huishouden bij diftar op basis van frequentie en volume en frequentie. Op basis van recente doorrekeningen in andere gemeenten blijkt dat de extra verwerkingskosten voor diffuse afvalstromen tussen de € 2,80 en € 3,30 liggen.
93
•
De kosten voor externe begeleiding zijn afhankelijk van de gewenste inhoud en intensiteit van de inzet. Vooralsnog is een begeleiding verondersteld van één dag per week gedurende een periode van 6 maanden (24 dagen) en een halve dag voor de daarop volgende 3 maanden (6 dagen).
•
In de berekening is een post ‘onvoorzien’ van € 25.145 opgenomen en afgeschreven over 5 jaar.
• Voor flankerende maatregelen als het plaatsen van bladkorven, voorzieningen voor drankenkartons of blik, of het rijden van extra takkenroutes is rekening gehouden met €3,- per aansluiting. Deze kostenpost is sterk afhankelijk van de gemeentespecifieke wensen.
De
relatie
tussen
flankerende
maatregelen
en
verbeterde
scheidingsresultaten is moeilijk vast te stellen en sterk gemeente afhankelijk. De ervaring van JMA leert dat flankerende maatregelen tot € 3,- per aansluiting rendabel zijn. De flankerende maatregelen ter bevordering van de scheidingsresultaten zijn alleen aan diftarvormen toe te wijzen die door directe financiële prikkel de aangeboden afvalhoeveelheid beïnvloeden, zoals diftar op basis van frequentie en volume en frequentie.
V Baten •
Voor het berekenen van de baten is gebruik gemaakt van de verwerkingskosten van gft- en restafval van respectievelijk € 64 en € 185 per ton. Opgemerkt wordt dat dit bedrag is opgemaakt uit een variabel deel en een vast deel. De vaste kosten representeert het deel van de exploitatielasten van het vuilverwerkingsbedrijf NoordGroningen die daadwerkelijk aan de fracties gft- en restafval kunnen worden toegerekend. De vaste kosten per ton nemen toe als de hoeveelheid aangeboden afneemt. Dit betekent dus dat bij een lager afvalaanbod de kosten per ton toenemen.
94
Bijlage 7
Uitgangspunten
kostenberekening
wekelijks,
alternerend,
automatisch en handmatig
I
Algemeen
•
Alle kosten zijn exclusief BTW.
•
Afschrijving vindt plaats op basis van annuïteiten.
•
Het rentepercentage over de afschrijving bedraagt 5,5 procent.
•
De volgende afschrijvingstermijnen zijn gehanteerd:
•
Inzamelvoertuig handmatige belading
8 jaar
Inzamelvoertuig automatische belading
8 jaar
De gehanteerde afschrijvingstermijnen voor de verschillende componenten zijn gebaseerd op ervaringen van De Jonge MilieuAdvies (JMA) en op in de praktijk feitelijk gehanteerde termijnen.
•
De op deze wijze afgeschreven investeringen maken deel uit van de jaarlijkse exploitatiekosten.
•
De investeringskosten zijn gebaseerd op recente prijsopgaven van leveranciers en ervaringsgegevens van JMA.
II Personele inzet •
Gerekend is met brutoloonkosten van €70.000 per jaar per fte. Dit is op basis van 1.480 uren per jaar en een uurtarief van € 46,77 (prijspeil 2005).
•
Voor het inzamelen met een inzamelvoertuig met handmatige belading is gerekend met 3 fte.
•
Voor een inzamelvoertuig met automatische belading is gerekend met 1 fte.
•
In de berekening wordt steeds gerekend met een volledige fte, mits nadrukkelijk anders is aangegeven. Het kan zijn dat in werkelijkheid geen 36 uur maar 32 uur nodig is voor de inzameling van huisvuil. Indien contracten daarop worden afgestemd, geeft dat een direct financieel voordeel. Zoals gezegd is dit niet meegenomen in de berekeningen, de bedragen geven dus in feite een bovengrens aan.
III Alternerende inzameling •
In de berekeningen van alternerende inzameling zijn de aanschafkosten van nieuwe, grotere, minicontainers niet meegenomen, omdat de minicontainers in gemeente Eemsmond 13 jaar oud zijn en binnenkort toch afgeschreven zijn en vervangen moeten worden. Deze vervangingsinvesteringen zijn kosten die gemeente Eemsmond onafhankelijk van alternerend of wekelijks inzamelen, sowieso moet maken.
