uw EIGEN ALBUM
*
een
handreiking
om
een
op
te
postzegelverzameling naar
eigen
idee
zetten.
*
INHOUD 1. Woord v o o r a f 2. Benodigde m a t e r i a l e n en gereedschappen 3. Albumbladen maken 4. Welke v e r z a m e l i n g e n
1
.W O O R D V O O R A F
U
bent op v a c a n t i e geweest en hebt een f l i n k aant a l f o t o ' s gemaakt. Wat doet U met deze f o t o ' s ? B e r g t U d i e op in een oude schoenendoos of een s i g a r e n k i s t j e ? N a t u u r l i j k n i e t , U koopt een mooi f o t o album en p l a k t a l l e s geheel naar eigen smaak i n en ook het t o e g a n g s k a a r t j e voor d a t i n t e r e s s a n t e museum en de prospectus van Uw h o t e l k r i j g t d a a r i n een p l a a t s . Zó o n t s t a a t e r een leuk aandenken aan een paar f i j n e vacantieweken, dat b i j het d o o r b l a d e r e n t e l k e n s weer p r e t t i g e h e r i n n e r i n g e n oproept. Een f o t o g r a a f , d i e een huwel i j k s r e p o r t a g e maakt, s t o p t het r e s u l t a a t van z i j n werk ook n i e t in een enveloppe om het zó aan het b r u i d s p a a r aan t e b i e d e n , maar h i j r a n g s c h i k t a l l e s naar eigen smaak in een l u x e album dat dan in l e n g t e van j a r e n een prachtige t e r u g b l i k geeft op de h e u g e l i j k e dag. Het is helemaal Uw album met een p e r s o o n l i j k cachet.
Maar wat doet een verzamelaar met z i j n postzegels? De t i j d i s v o o r b i j d a t de j e u g d d i t k o s t b a r e b e z i t i n een sigarendoos bewaarde, daarvoor is nu het s t o c k boek in de p l a a t s gekomen. L a t e r wordt dan vaak een echt album gekocht, maar nog steeds komen t a l l o z e verzamelingen het stadium van het stockboek n i e t te boven. • a t echte album is dan een voordrukalbum, w a a r i n 2
p r e c i e s s t a a t aangegeven w a a r U e l k e z e g e l moet plakken en welke zegels U moet verzamelen, zodat het "verzamelen" min of meer neer komt op "vakj e s v u l l e n " . Elk j a a r wordt e r een supplement aang e s c h a f t , waarin dan de emissies van het a f g e l o p e n j a a r worden g e p l a k t o f , z o a l s n u v e e l g e b e u r t , a c h t e r d o o r z i c h t i g e klemstroken geschoven. In minder dan een h a l f uur is Uw album dan weer compleet en een j a a r lang h o e f t U er n i e t s meer aan t e doen want zelfwerkzaamheid i s e r b i j zo'n voordrukalbum n i e t b i j . En deze albums z i j n v r i j duur, v o o r a l a l s z i j , om het de verzamelaar nog g e m a k k e l i j k e r te maken, reeds van klemstroken z i j n v o o r z i e n . De f a b r i k a n t b e p a a l t b i j een d e r g e l i j k album wat U verzamelen moet, hoe de zegels op een b l a d worden g e r a n g s c h i k t en welke b i j s c h r i f t e n b e l a n g r i j k z i j n maar soms ontbreken deze z e l f s helemaal. En a l s U i e t s w i l t opnemen dat U i n t e r e s s a n t v i n d t , maar dat n i e t v o o r g e d r u k t i s , dan z u l t U Uw t o e v l u c h t moeten nemen t o t het i n voegen van een blanco b l a d . Soms wordt i n de p l a a t s daarvan de a c h t e r k a n t van een albumblad gebruikt. Door het invoegen van een blanco b l a d wordt dan al de e e r s t e stap gezet naar een blanco album met een eigen g e z i c h t . Want in zo'n eigen album, waarop de verzamelaar z i j n eigen stempel d r u k t , kan verzameld worden wat men w i l en weggelaten wat men w i l . Velen z i e n er tegenop om daarmee te beginnen, het v e l e werk s c h r i k t hen a f . Dat is de reden dat het stockboek a l s verzamelalbum in zwang b l i j f t o f dat er gemakshalve wordt overgegaan t o t aankoop van een k a n t - e n - k l a a r voordrukalbum. Wij w i l l e n het verzamelen i n zo'n album b e s l i s t n i e t v e r o o r d e l e n , maar het b e p e r k t b e s l i s t de mogelijkheden en de eigen c r e a t i v i t e i t van de verzamelaar. Trouwens voordrukalbums z i j n er 3
e i g e n l i j k a l l e e n maar voor de landenverzamel i n g e n en voor enkele onderwerpverzamelingen z o a l s UNO of Europa. Een thematische verzamel i n g , op welk gebied dan ook, z u l t U a l t i j d i n een blanco album moeten onderbrengen. Inderdaad, w i j w i l l e n i n d e navolgende h o o f d s t u k ken een l a n s breken voor het g e b r u i k van een blanco album en U een h a n d r e i k i n g geven om zo een eigen w e r k s t u k t e maken. J u i s t door deze zelfwerkzaamh e i d z a l de verzamelaar v e e l meer p l e z i e r aan z i j n hobby beleven en met t r o t s z i j n v e r z a m e l i n g , z i j n eigen w e r k s t u k , aan anderen w i l l e n tonen. En, onze hobby is ook een t i j d p a s s e r i n g . Laten w i j er dan ook de t i j d voor nemen om deze, ook qua u i t e r l i j k , t e vervolmaken.
4
2
BENODIGDE EN
MATERIALEN
GEREEDSCHAPPEN
W
anneer we dus b e s l o t e n hebben een eigen album te gaan maken, dan gaan we e e r s t na welke m a t e r i a l e n en gereedschappen er nodig z i j n . Dat z i j n e r v e r s c h i l l e n d e en in de e e r s t e p l a a t s z i j n dat dan de
Albumbladen Dat kunnen geheel blanco bladen z i j n , maar de a f meting moet wel minimaal d i e van het formaat A4 z i j n (210x297 mm). Naast geheel blanco b l a den z i j n er ook met een k a d e r l i j n en t e n s l o t t e z i j n er bladen met een kaderlijn en f i j n e r u i t jesbedrukking, Ook z i j n er albumbladen met in de b o v e n l i j n van het kader een v a k j e , h e t geen b i j bepaalde verzamelingen wel wat gemak oplevert. Gestandaardiseerde maten v e r d i e n e n de v o o r k e u r . Het g e b r u i k van bladen van het formaat A4 kan een zeer goede keus z i j n . Deze bladen hebben het v o o r d e e l dat z i j kunnen worden opgeborgen i n eveneens g e s t a n d a a r d i s e e r d e p l a s t i c hoezen, waardoor beschadigen en v u i l worden van de zegels wordt tegengegaan. Neem e e r s t eens een p r o e f met v e r s c h i l l e n d e bladen en wanneer dan de keuze gemaakt is dan is het wel zaak in één keer voldoende bladen aan te kopen. Men is dan v e r z e k e r d dat men exact d e z e l f d e bladen h e e f t . Een nieuwe aanmaak of een nieuwe druk w i l wel eens k l e i n e v e r s c h i l l e n geven. 5
Pen Dm k a d e r l i j n e n t e maken h e e f t men een pen nodig. Vroeger g e b r u i k t e men h i e r v o o r de t r e k p e n met o o s t i n d i s c h e i n k t . Met het v o o r t s c h r i j d e n van de t e c h n i e k i s d i t wel wat veranderd e n i s daarvoor de R o t r i n g pen in de p l a a t s gekomen. Deze pen h e e f t v e l e v o o r d e l e n boven de oude t r e k p e n . Toch d i e n t men er wel op te l e t t e n dat na g e b r u i k de pen goed wordt schoongemaakt om v e r s t o p p i n g te voorkomen. Het g e b r u i k van een b a l l p o i n t moet geheel worden afgeraden maar de d u n s c h r i j v e n d e v i l t s t i f t i s een i d e a l e pen, d i e bovendien goedkoop i s . I n d e handel i s de pen bekend onder de naam " F i n e l i n e r " , " S p i t s " , " R a z o r p o i n t " of een andere benaming om aan te geven hoe p u n t i g de pen wel i s . Mooie l i j n e n z i j n ermee t e t r e k k e n en d u i d e l i j k e t e k s t e n ermee t e s c h r i j v e n . I d e a a l m a t e r i a a l dus maar wel op t i j d vernieuwen, want de s t i f t s l i j t en dan worden de l i j n e n d i k k e r . Verder hebben we nog n o d i g Liniaal
Twee
d o o r z i c h t i g en met een i n k e p i n g . Een m i l i m e t e r i n d e l i n g is noodzakelijk. driehoeken
om goed haaks en e v e n w i j d i g te kunnen werken.
Potlood
moet zacht z i j n want dat l a a t geen i n d r u k k e n na ( b v . n r . 2 B]
Vlakgum
b i j voorkeur w i t .
Tekenplank
kan een eenvoudige, z u i v e r haakse, tekenplank z i j n . Diegenen, d i e daar g e l d voor over hebben, kopen één van de spec i a a l i n d e handel z i j n d e tekenborden met b i j b e h o r e n d e tekenliniaal.
6
Postzegel-pincet
met een p l a t t e bek. Dus b e s l i s t geen s p l i n t e r t r e k k e r , d i e ook wel p i n c e t genoemd w o r d t , h i e r voor g e b r u i k e n .
Loupe
d i e minstens tweemaal v e r g r o o t .
Tandingmeter
er is een hele goede, n a m e l i j k d i e door de Bond van F i l a t e l i s t e n v e r e n i g i n g e n wordt u i t g e g e v e n .
Watermerkzoeker
h i e r v o o r kan ook de t a n d i n g m e t e r worden g e b r u i k t en wel het z i c h h i e r o p bevindende zwarte v l a k .
Droogboek
of een droogdoos om de afgeweekte zegels goed te kunnen drogen. In het begin kan het ook met behulp van een goed v l o e i b l a d dat v o l doende vocht o p z u i g t .
Plakkers
k i e s h i e r v o o r een goede s o o r t .
Klemstroken
met zwarte ondergrond.
Fotohoekjes hoekstroken
of
voor het v a s t z e t t e n van p o s t stukken.
D i t z i j n wel de meest n o o d z a k e l i j k e m a t e r i a l e n om met een album naar eigen opzet te beginnen. Wanneer we ons wat verder in de f i l a t e l i e verdiepen dan komen v a n z e l f wel wensen naar v o r e n , b.v. een U.V. lamp. We z i j n nu k l a a r om z e l f het e e r s t e albumblad te maken en in het volgende h o o f d s t u k wordt beschreven hoe dat i n z i j n werk gaat.
7
3.
A L B U M B L A D E N MAKEN
B
i j het maken van albumbladen g e e f t men u i t i n g aan z i j n p e r s o o n l i j k e smaak, i n z i c h t , voorkeur en b e l a n g s t e l l i n g . Zo z i e n we h i e r n a a s t een albumblad a f g e b e e l d , waarop de maker de v o o r k e u r g e e f t aan v e e l v e r k l a r e n d e t e k s t . Bijzonderheden over de z e g e l worden v e r s c h a f t , waardoor het d u i d e l i j k wordt waarom deze zegel i s u i t g e g e v e n en t e r g e l e g e n h e i d van welke g e b e u r t e n i s . A l l e m o g e l i j k e wetenswaardigheden, d i e de maker bel a n g r i j k v i n d t , kunnen h i e r worden vermeld. Hieronder is een albumblad a f g e b e e l d , dat weer geh e e l andere f a c e t t e n b e l i c h t , d i e voor de maker i n t e r e s s a n t , leuk o f b e l a n g r i j k z i j n o m naar voren t e brengen. Zo v a l t h i e r de nadruk op de l a y - o u t van het albumblad o f , met andere woorden, op de vormgeving, Ook h i e r w i l de maker i e t s over d e zegels v e r t e l l e n , de b i j s c h r i f t e n staan r e c h t s van de v e r t i c a l e l i j n , de zegels l i n k s daarvan. Hoewel beide albumbladen n i e t d i r e c t geschikt z i j n voor een t e n t o o n s t e l l i n g (we z u l l e n l a t e r z i e n waarom), l i g g e n t o c h bepaalde p r i n c i p e s t e n g r o n d s l a g aan deze w i j z e van o p z e t t e n .
B
Modelblad
en schabloon
Een albumblad d i e n t op de e e r s t e p l a a t s t e worden v o o r z i e n van een k a d e r l i j n . Omdat deze k a d e r l i j n op a l l e albumbladen p r e c i e s h e t z e l f d e moet z i j n , i s het v e r s t a n d i g om e e r s t een modelblad te maken, waarop de maten worden aangegeven en dat t e l k e n s weer geraadpleegd kan worden. We noemen d i t een stramien. Het is het mooiste om v e r houdingen aan te houden z o a l s op nevenstaand voorb e e l d : w e e r s z i j d e n evenv e e l a f s t a n d t o t d e rand van het b l a d , aan de bovenkant i e t s meer en aan de onderkant het meest. Voor het maken van een mooie symmetrische v l a k v e r d e l i n g i s het aan t e raden om een schabloon te maken. Wanneer een a a n t a l bladen naast e l k a a r gelegd w o r d t , moeten zowel de o n d e r s t e a l s de bovenste l i j n e n gel i j k z i j n . Dat g e e f t r u s t en een golvende l i j n s t o o r t . De bovenste l i j n heet kopl i j n , de o n d e r s t e b a s i s l i j n . Wanneer U d i t schabloon op d o o r z i c h t i g papier t e k e n t , kunt U a c h t e r a f e l k albumblad op eenvoudige wijze controleren. 9
Er o n s t a a t een r u s t i g b e e l d , wanneer de b a s i s l i j n e n g e l i j k z i j n ( z i e s t i p p e l l i j n ) . Met een schabloon kunnen we de zegels g e l i j k m a t i g en symmetrisch v e r d e l e n .
Om het geheel wat l e v e n d i g e r te maken kunnen er ook p o s t s t u k k e n opgenomen worden. Zorg dat het zwaartep u n t , h i e r dus het p o s t s t u k , onderaan het albumblad komt. 10
Wat U doen!
vooral
niet
moet a. Een albumblad mag n i e t een te lege i n d r u k maken. Wacht met het tekenen t o t dat U voldoende zegels hebt. b . Een ander u i t e r s t e i s om een b l a d v o l te proppen met zegels en zeer zeker n i e t z o a l s o p d i t voorb e e l d , waar e l k e r u i m t e werd benut. c. Een b l a d u i t een t h e matische v e r z a m e l i n g over s p o r t : v e r s i e r Uw album n i e t met n i e t - f i l a t e l i s t i s c h e afbeeldingen als f o t o ' s , t e k e n i n g e n , ans i c h t k a a r t e n enz. 11
d. D i t albumblad v e r s c h a f t de maker door de t e k s t een schat van gegevens. Op een t e n t o o n s t e l l i n g wordt d i t e c h t e r n i e t p o s i t i e f gewaardeerd. e. De z e g e l v e r d e l i n g op d i t b l a d is n i e t goed. Het g e e f t een rommelige i n d r u k .
Laten we nu eens gaan proberen om z e l f een albumblad t e maken. De z e g e l s , d i e we op het b l a d w i l l e n aanbrengen worden er e e r s t l o s opgelegd. We zagen reeds, dat het n i e t t e v o l maar ook n i e t t e l e e g mag worden. Het gemaakte h u l p b l a d b e w i j s t goede d i e n s t e n b i j de r a n g s c h i k k i n g van de z e g e l s . N o o d z a k e l i j k i s het n i e t , maar b e s l u i t e n we t o t het aanbrengen van een k a d e r t j e om de z e g e l s dan moeten de l i j n e n wel dun en f e i l l o o s getekend worden. 12
Voor het tekenen van deze k a d e r t j e s v e r d i e n t het de voorkeur met p o t l o o d enkele h u l p l i j n t j e s aan t e brengen.
Vervolgens tekenen we e e r s t de h o r i z o n t a l e l i j n e n .
Daarna a l l e v e r t i c a l e l i j n e n .
Wanneer a l l e l i j n e n g e t r o k k e n en gedroogd z i j n worden de p o t l o o d h u l p l i j n t j e s weggegumd. D i t moet heel v o o r z i c h t i g gebeuren want anders i s a l l e werk voor n i e t s geweest.
Het aanbrengen van een kader of het g e b r u i k van een k l e m s t r o o k i s soms nodig om de z e g e l b e t e r t o t z i j n r e c h t t e l a t e n komen. Een g e k l e u r d kader o f soms z e l f s een dubbel kader i s daarom n i e t aan t e bevelen omdat men z i j n doel dan v o o r b i j s c h i e t . Bijschriften We kunnen zegels van een bepaald land b i j e e n gaan brengen en dat heet dan " l a n d v e r z a m e l i n g " . Geven we de voorkeur aan het rangschikken van zegels met een door ons u i t g e k o z e n b e e l d , dan noemt men d i t een "beeldverzameling". De p l a a t s van de b i j s c h r i f t e n b i j de zegels van de z o j u i s t genoemde verzamelingen z i j n wel v e r s c h i l l e n d . 13
B i j de landverzameling komen de b i j s c h r i f t e n boven de zegels te staan en wat er komt te staan is a f h a n k e l i j k van het d o e l , dat de v e r z a m e l i n g h e e f t . Zo kunnen v e r meld worden o.a. j a a r van u i t g i f t e , s o o r t z e g e l , waarom de z e g e l werd u i t g e g e v e n , welk watermerk en/of t a n d i n g de z e g e l h e e f t , wie de zegel h e e f t ontworpen enz. B i j de beeldverzameling worden de b i j s c h r i f t e n onder de zegels g e p l a a t s t . Bedenk w e l , dat U deze t o t een m i n i mum b e p e r k t . Nog een paar wenken: 1. Ongestempelde en gestempelde zegels n o o i t door e l k a a r op één b l a d opnemen. 2. In het algemeen worden de zegels op een symmetrische w i j z e op het b l a d aangebracht. 3. Gebruik a l l e e n goede p l a k k e r s . Wanneer de p l a k k e r s reeds gevouwen z i j n , b e v o c h t i g dan het smalle s t r o o k j e een w e i n i g en p l a k d i t op de z e g e l zo d i c h t m o g e l i j k onder de bovenrand maar zó, dat de tanden goed z i c h t baar z i j n . Het langere deel van de p l a k k e r wordt onderaan een heel k l e i n b e e t j e b e v o c h t i g d en dan wordt de z e g e l op het b l a d aangebracht. Met een p i n c e t nog even goed c o n t r o l e r e n of de zegel n i e t aan het b l a d v a s t p l a k t . In het v e r l e d e n en ook nu nog worden v e l e zegels v e r k n o e i d door een v e r k e e r d g e b r u i k van de p l a k k e r s en door het g e b r u i k van v e e l te v e e l v o c h t . 4. Het g e b r u i k van klemstroken h e e f t het bezwaar, dat de zegels n i e t goed op hun p l a a t s b l i j v e n . S c h e e f z i t t e n d e zegels i s geen f r a a i g e z i c h t . Z i j n e r i n d i t hoofdstuk reeds enkele s o o r t e n verzamel i n g e n genoemd, in het volgende h o o f d s t u k gaan we daar wat u i t g e b r e i d e r o p i n .
14
4
W E L K E
. V E R Z A M E L I N G E N
I
n g r o t e l i j n e n kunnen e r v i e r s o o r t e n verzamel i n g e n worden onderscheiden t.w. de t r a d i t i o n e l e - , de b e e l d - , de p o s t h i s t o r i s c h e - en de d i d a k t i s c h e v e r zamelingen. In een k o r t e b e s p r e k i n g beperken we ons t o t d e beide e e r s t e n . A l l e r e e r s t i e t s over de "traditionele" verzamelingen. D i t z i j n d e verzamelingen, d i e v a n u i t het v e r l e d e n beginnen. H i e r kan per l a n d , per groep van landen of per w e r e l d d e e l verzameld worden. Een wereldverzamel i n g wordt met opzet n i e t genoemd, omdat z o i e t s v r i j w e l t o t de onmogelijkheden b e h o o r t . Daarentegen kan het verzamelgebied wel beperkt worden door n i e t a l l e zeg e l s van het land te verzamelen maar a l l e e n d i e binnen een bepaald t i j d s g e b i e d v a l l e n . Dok een v e r z a m e l i n g van één emissie of van één z e g e l is m o g e l i j k . Een g e s p e c i a l i s e e r d e v e r z a m e l i n g van een land of een gebied omvat a l l e typen z e g e l s , t a n d i n g e n , d r u k v e r s c h i l l e n , watermerken, k l e u r e n , plaatnummers, a f w i j kingen en andere t e c h n i s c h e b i j z o n d e r h e d e n . Voorts ook p o s t z e g e l - en automaatboekjes, samenhangende z e g e l s , v e l d e l e n , proeven, v e r v a l s i n g e n e n n a t u u r l i j k n i e t te v e r g e t e n : de p o s t s t u k k e n en a f s t e m p e l i n g e n e.d. De "beeldverzamelingen" omvatten onderwerpverzamelingen ( t e g e n w o o r d i g ook wel documentverzamelingen genoemd) e n thematische verzamelingen. I n het k o r t i s het onders c h e i d tussen beiden a l s v o l g t . De "onderwerp-/document"\/erzameling omvat z e g e l s : a. met d e z e l f d e a f b e e l d i n g , b. naar a a n l e i d i n g van een bepaalde g e b e u r t e n i s of c. met een bepaald d o e l . De "thematische"verzameling daarentegen o n t w i k k e l t een thema o f v e r d e d i g t een s t e l l i n g of i l l u s t r e e r t een gedachte. 15
I n een b e e l d v e r z a m e l i n g kunnen zegels i n o n g e b r u i k t e zowel a l s i n g e b r u i k t e s t a a t worden opgenomen, e c h t e r n i e t door e l k a a r . Ook p o s t s t e m p e l s , postwaardestukken en onder bepaalde voorwaarden ook eerstedagenveloppen en maximumkaarten behoren h i e r b i j . Paren van z e g e l s , b l o c s , s t r i p s , v e l d e l e n , v a r i a n t e n , a f w i j k i n g e n e.d. behoren i n d i t s o o r t verzamelingen niet thuis. * TOT BESLUIT De s a m e n s t e l l e r s van d i t g e s c h r i f t hebben, z o a l s reeds i n het e e r s t e h o o f d s t u k i s gezegd, d e b e d o e l i n g gehad om U een h a n d r e i k i n g te geven om te komen t o t het maken van een e i g e n album. Dat het onderwerp n i e t v o l l e d i g e n u i t p u t t e n d behandeld i s , daarvan z i j n z i j overtuigd. Wanneer, na l e z i n g , Uw b e l a n g s t e l l i n g gewekt i s voor deze vorm van hobbybeoefening, U e r o v e r gaat nadenken en t o t de slotsom komt dat het best de moeite l o o n t om eens te proberen een eigen werkstuk te maken, dan h e e f t de r e d a c t i e haar d o e l b e r e i k t .
De s a m e n s t e l l e r s : A.Bosman J.F.Glatz † J.M.Rijsdijk J.v.'t Zelfde Illustraties: L.P.Straten
UITGAVE © 16
: FILATELISTENVERENIGING 'NOVIOPOST' POSTWEG 37, 6523 KR NIJMEGEN. juni 1985 no. 2
