Zorgpad totale heup (heupoperatie)

Orthopedie

Zorgpad totale heup (heupoperatie) Inleiding U bent bij de orthopedisch chirurg geweest om uw klachten te bespreken en te laten onderzoeken. U bent met de orthopedisch chirurg overeengekomen dat het plaatsen van een kunstheupgewricht een goede oplossing is voor het verminderen van uw klachten. In deze folder wordt beschreven hoe het gehele traject van een totale heupoperatie, ook wel zorgpad heup genoemd verloopt. Wij adviseren u deze brochure zorgvuldig door te lezen en mee te nemen bij uw opname. Inhoudsopgave

Pagina

1. Voorbereiding op uw opname en revalidatie 2. Een totale heupprothese 3. Verpleegafdeling D1 4. Opname en verblijf 5. Weer thuis 6. Richtlijnen, houding en oefeningen

2 6 8 9 12 14

Wij wensen u veel succes bij de voorbereiding, de herstelperiode en met uw revalidatie !

1/21

1. VOORBEREIDING OP UW OPNAME EN REVALIDATIE Medische voorbereiding De orthopedisch chirurg beoordeelt tijdens het consult uw ziektegeschiedenis en uw lichamelijke conditie. Het kan zijn dat aanvullend onderzoek door de internist of cardioloog noodzakelijk is. Voor de operatie krijgt u een afspraak bij de anesthesioloog, apothekersassistente en de verpleegkundige. De anesthesioloog De anesthesioloog beschikt over uw medische gegevens, uw medicijnlijst, laboratoriumgegevens en een eventueel hartfilmpje. Op basis van deze gegevens bepaalt de anesthesioloog tijdens uw bezoek of u in een goede conditie bent voor de operatie van de heup. De apothekersassistente. Als u medicijnen gebruikt gaat u langs bij de apothekersassistente, zij bekijkt samen met u de medicatie. Bij wijzigingen nadien, graag doorgeven aan apothekersassistente. Telefoonnummer: 0543 54 47 21. De verpleegkundige In het gesprek met de verpleegkundige komt de verzorging en behandeling tijdens uw opname in het ziekenhuis aan bod. Verder gaat het gesprek over de situatie bij u thuis en welke zorg u daar nog nodig heeft bij ontslag. Natuurlijk hebt u ook alle gelegenheid om vragen te stellen.

Opnameplanning Planning van de opnamedatum,instructie en voorlichtingsmiddag. Als de orthopedisch chirurg met u heeft vastgesteld dat u geopereerd zult worden, gaan uw gegevens naar de afdeling opname. Een medewerker van de afdeling opname maakt alle afspraken voor u en deze krijgt u op papier toegestuurd, hierop staat ook de opnamedatum en de data voor instructie- en voorlichtingsbijeenkomst. De secretaresse van de anesthesioloog zal u ook bellen voor een afspraak. De oproep Een medewerker van de afdeling opname neemt de donderdag voor opnamedatum nog een keer telefonisch contact met u op. U krijgt dan een bevestiging van uw opnamedatum en op welk tijdstip u wordt verwacht. Verder krijgt u informatie over wat u mag eten en drinken op de dag van opname. Informatie en vragen over opname Als u kort voor opname een infectie hebt doorgemaakt, wilt u dit dan melden bij de afdeling opname. Een recente opname in een ander (buitenlands) ziekenhuis, of als u in contact komt met varkens of vleeskalveren moet u ook melden. Dit kunnen redenen zijn om uw operatie uit te stellen. Ook als u vragen heeft over de opnamedatum kunt u de afdeling opname bellen. In de brochure 'Opname en verblijf' vindt u uitgebreide informatie en handige tips over het verblijf in het SKB.

2/21

Voorlichting en instructiebijeenkomst. Het is raadzaam om hierbij samen met uw coach aanwezig te zijn. Tijdens deze bijeenkomsten hoort u wat er van u en uw coach verwacht wordt en welke voorbereidingen u kunt treffen. De middag begint met een instructie. De fysiotherapeut geeft u oefeningen en adviezen en leert u lopen met elleboogkrukken. Aansluitend begint de voorlichtingsbijeenkomst. U krijgt informatie van de verpleegkundige, orthopedisch chirurg, anesthesioloog en fysiotherapeut, over de behandeling, verblijf in het ziekenhuis en de revalidatieperiode. Bovendien kunt u er andere patiënten ontmoeten die een soortelijke heupoperatie zullen ondergaan. Er is ruim gelegenheid om vragen te stellen. Neemt u vooral deze informatiemap en uw elleboogkrukken mee. De instructie duurt een half uur, de voorlichting anderhalf uur. U bent in totaal van 14.30 tot 16.45 uur in het ziekenhuis. De coach U zult merken dat u steun heeft aan eventuele groepsgenoten, maar het allermeeste heeft u aan iemand uit uw eigen omgeving. Wij noemen deze persoon uw coach, die u ondersteunt bij uw oefeningen en activiteiten. Uw echtgenoot, partner, of iemand uit uw naaste omgeving kan de rol van coach op zich nemen. Zoals u hiervoor al las, zal de coach u begeleiden en stimuleren tijdens uw voorbereiding op de operatie en uw verblijf in het ziekenhuis. Ook als u weer thuis bent zult u op verschillende momenten een beroep moeten doen op uw coach. In overleg met de fysiotherapeut in het SKB kan de coach een behandeling meekijken. Vraag aan de fysiotherapeut welk moment de coach het beste kan komen. Indien er geen mogelijkheid is voor een coach, kan er hulp voor thuis ingezet worden. De nazorgmogelijkheden worden besproken in het gesprek voorafgaand aan de opname, met de verpleegkundige. Indien er nazorg nodig is, wordt dit tijdens opname na de operatie met u besproken en ingezet. Voorbereiding thuis Een goede voorbereiding is belangrijk om uw operatie en herstelperiode zo goed mogelijk te laten verlopen. U kunt daar vóór de operatie ook al aan werken. U kunt maatregelen treffen in uw huis, de oefeningen doornemen en vast kijken welke bewegingen u na de operatie niet meer moet maken. Het kan zijn dat dit gevolgen heeft voor de inrichting van uw huis en manier van bewegen. In hoofdstuk 7 staan hiervoor adviezen en oefeningen. In uw huis kunt u vóór uw operatie al voorzorgen nemen die uw thuiskomst na de operatie gemakkelijker en veiliger maken. Waarom zijn deze maatregelen nodig? De wond in het gewrichtskapsel heeft ongeveer twaalf weken nodig om goed te genezen en zijn oude sterkte weer terug te krijgen. Om te voorkomen dat het kapsel teveel oprekt en de heup zelfs uit de kom zou kunnen schieten moet u in de herstelperiode voorzichtig zijn met bepaalde bewegingen en houdingen.

3/21

Maatregelen vóór uw opname • Voorkom dat uw lies en het operatiegebied - uw bovenbeen - wondjes of irritaties vertonen voordat u geopereerd wordt. • Denkt u dat u een infectie doormaakt vóór opname, wilt u dit dan melden aan de afdeling opname. Bij een infectie kunt u bijvoorbeeld denken aan een blaasontsteking of keelontsteking. De orthopedisch chirurg zal uiteindelijk beslissen of de operatie bij u door kan gaan. • Als u pijnstillers gebruikt, kunt u deze tot aan de operatiedag blijven gebruiken. Als u antistolling gebruikt in de vorm van tabletten of poeders, meldt u dit dan aan de anesthesioloog. Meestal dient u ruime tijd voor de operatie te stoppen met het innemen van bloedverdunnende middelen. De anesthesioloog spreekt dit met u af. Wilt u zelf de trombosedienst hierover informeren. • Na de operatie zult u enige tijd met elleboogkrukken moeten lopen. U moet de elleboogkrukken meenemen bij uw opname. Als u lid bent van een thuiszorgorganisatie, kunt u de krukken lenen. • Loopt u al met een rollator dan brengt u uw eigen rollator mee. Aanpassingen in uw woning Uw thuisrevalidatie wordt gemakkelijker als u uw huis van te voren aanpast, u kunt zelf het beste inschatten wat op uw situatie van toepassing is. Looppaden • Verwijder losse kleden om struikelen te voorkomen. • Leg eventueel een antislipmat onder het kleed. • Zorg dat de overgang tussen verschillende soorten vloerbedekking zo gelijkmatig en veilig mogelijk is, zodat u niet struikelt. Trappen • Trapleuningen moeten goed verankerd zijn aan één of beide zijden van de trap. • Trapbekleding moet veilig en vlak liggen. Meubels • Meubels moeten uw looppad niet versperren en er moet voldoende ruimte zijn om met elleboogkrukken te lopen. • De stoel waar u in zit, moet aan de volgende eisen voldoen: - u zit met uw heupen en knieën in een rechte hoek (90˚) - een vlakke en stevige zitting, waarin u niet teveel kunt wegzakken - een hoge rugleuning en twee armleuningen voor voldoende steun • Een te laag bed kunt u op klossen zetten (te lenen bij de thuiszorg) of op omgekeerde bierkratjes. Toilet en douche Uw toiletpot moet de juiste hoogte hebben zodat uw heup niet te ver buigt. U kunt een toiletverhoger of een toiletstoel kopen of huren bij de thuiszorgwinkel.

4/21

Huishoudelijke activiteiten Het is handig om de spullen die u vaak gebruikt, bijvoorbeeld in de keuken, tussen heup- en schouderhoogte neer te zetten. Hiermee voorkomt u onnodig bukken of reiken. Aanschaf van hulpmiddelen Er is een aantal hulpmiddelen waar u na ontslag uit het ziekenhuis gebruik van kunt maken. De meeste hulpmiddelen zijn te koop of te leen te krijgen bij de thuiszorgwinkel, zoals: • Helping Hand, hiermee kunt u kleine voorwerpen oprapen zonder te hoeven bukken. • Lange schoenlepel, zodat u de schoenen zelf kunt aantrekken; als de schoenlepel aan de bovenzijde voorzien is van een haak dan kunt u deze ook gebruiken om bijvoorbeeld uw onderbroek op te trekken. • Klossen om eventueel een laag bed te verhogen. • Toiletstoel, als u geen toilet op de slaapverdieping heeft. • Toiletverhoger, waarmee u een te laag toilet tijdelijk op een goede hoogte kunt brengen. • Beugels, voor aan de muur in het toilet en in de doucheruimte. • Douchestoel of douchekruk • Twee beugels aan weerskanten van het toilet geven u extra steun bij het opstaan van het toilet. Bij een doe-het-zelfwinkel kunt u deze kopen. • Douchen verdient de voorkeur boven het gebruik van een bad, omdat baden teveel buigen in de heup vereist. • Een antislipmat in de douchebak voorkomt uitglijden en geeft stabiliteit. • U kunt een beugel aan de muur bevestigen als er een hoge instap is naar de douche. U vindt dan steun bij het instappen.

5/21

2. EEN TOTALE HEUPPROTHESE Een gezond heupgewricht Het heupgewricht is een kogelgewricht dat bestaat uit de heupkop en de heupkom. De kop en de kom passen precies in elkaar (tekening) en kunnen naar alle kanten draaien. De gewrichtsvlakken van de kom en de kop zijn bekleed met een laag kraakbeen. Dit heeft een schok-dempende functie. Tussen de gewrichtsvlakken zit een soort smeervloeistof, hierdoor kan het gewricht soepel bewegen. De kop en de kom worden bij elkaar gehouden door een gewrichtskapsel en gewrichtsbanden. Gewrichtsslijtage Bij gewrichtsslijtage, artrose, wordt het kraakbeen-oppervlak van het gewricht aangetast. De kraakbeen-laag kan uiteindelijk zo beschadigd zijn dat de gewrichtsvlakken niet soepel langs elkaar kunnen glijden. U zult merken dat het bewegen van uw heup moeilijker gaat en dat u pijnklachten krijgt. Als u pijn heeft voelt u dat meestal in de liesstreek, vooral als u vanuit een stoel opstaat. Dit noemen we startpijn. Pijnklachten zijn de belangrijkste reden om te kiezen voor een heupoperatie. Als u in beweging blijft, zult u merken dat de klachten verminderen. Bij toenemende slijtage krijgt u meer klachten en kunt u er tijdens uw nachtrust last van hebben. Een nieuw heupgewricht Er zijn twee operatiemogelijkheden voor het plaatsen van een nieuwe heup. De eerste mogelijkheid heet een gecementeerde totale heup en de tweede mogelijkheid heet een ingroei totale heup. Bij de gecementeerde totale heup wordt de steel met zogenaamd botcement bevestigd. De ingroei totale heup wordt zonder botcement bevestigd. De naam zegt het al: de heup moet vanzelf ingroeien. De keuze voor één van deze operaties wordt samen met u bepaald. Uw orthopedisch chirurg zal u uitleggen wat de effecten voor u zijn. Uw leeftijd en de mogelijke belasting van het heupgewricht spelen hierbij een rol. Onze ervaring is dat de meeste heupoperaties succesvol verlopen. Patiënten merken dat de pijn grotendeels is verdwenen. Enkele maanden na de operatie bewegen patiënten zich beter dan ervoor. U kunt zich voorstellen dat lopen, fietsen, autorijden, zwemmen en dergelijke gemakkelijker gaan. Een kunstheup kan zware schokken en overmatige belasting niet goed opvangen. Bewegingen zoals springen en langdurige bergwandelingen worden daarom afgeraden. In overleg met uw arts en fysiotherapeut kunt u bespreken welke sporten geschikt voor u zijn.

6/21

Anesthesie tijdens de operatie De meeste patiënten ondergaan deze operatie met een ruggenprikverdoving. Het heeft veel voordelen ten opzichte van een algehele narcose. Een ruggenprik is een plaatselijke verdoving waarbij een zeer dun slangetje ingebracht wordt in uw rug om de verdoving en pijnstilling te geven. U kunt tijdens de verdoving uw benen niet bewegen. Een aantal uren na de operatie, begint het gevoel in uw benen weer terug te komen. De meeste patiënten ervaren het plaatsen van de ruggenprik niet als pijnlijk. Daarnaast wordt er door de orthopedisch chirurg tijdens de operatie een verdovingsvloeistof in het operatiegebied gespoten als pijnstilling. Of u tijdens de operatie wakker bent of slaapt bespreekt u met uw anesthesioloog. In de folder 'Uw operatie en anesthesie' leest u meer over anesthesie en de ruggenprik. Risico’s en mogelijke complicaties Net als bij andere operaties zijn ook aan deze operatie risico’s verbonden en bestaat er een kans op complicaties. Deze komen zelden voor en uw orthopedisch chirurg en alle anderen die betrokken zijn bij uw verzorging, zullen er alles aan doen om deze complicaties te voorkomen. Mogelijke risico’s en complicaties zijn: Heupluxatie Bij een heupluxatie is de heupkop uit de heupkom geschoten. Een heupluxatie kan direct na de operatie optreden, maar ook nog na weken, maanden, of zelfs vele jaren na de operatie. U verkleint de kans op een heupluxatie als u zorgvuldig de richtlijnen en oefeningen opvolgt die u zijn voorgeschreven. Infectie Een zeer klein percentage van alle patiënten die een nieuw gewricht krijgen loopt een infectie op. In deze situatie is een intensieve behandeling met medicijnen nodig. Loslaten Een kunstheup kan, na tien tot ongeveer vijftien jaar, los gaan zitten. Dit gaat bijna altijd gepaard met pijn. Meestal moet de prothese dan vervangen worden door een nieuwe heupprothese. Beenlengte Na de operatie bestaat er een kleine kans op een beenlengteverschil. Anesthesie Bij de anesthesie kunnen complicaties voorkomen. Hebt u in het verleden complicaties ervaren met verdoving, breng dan uw anesthesioloog op de hoogte. Trombose Iedere operatiepatiënt heeft een verhoogde kans op trombose. Dit betekent dat er in de bloedbaan een stolsel wordt gevormd. Om trombose te voorkomen krijgt u tot 4 weken na de operaties eenmaal per dag een injectie. Dit is geen 100% garantie dat trombose niet voorkomt.

7/21

Delier (acute verwardheid) Tijdens een ziekenhuisopname hebben oudere patiënten een verhoogd risico om een acuut optredende verwardheid door te maken. Het komt vooral voor tijdens ziekte of na een operatie. Wanneer dit optreedt is het belangrijk dat de artsen en verpleegkundigen dit zo vroeg mogelijk herkennen en behandelen. Als u zichzelf anders voelt, of uw naasten zien dat u zich anders gedraagt, kunt u dit het beste zo snel mogelijk doorgeven. 3. VERPLEEGAFDELING D1 Afdeling D1 U wordt opgenomen op verpleegafdeling D1. Deze afdeling heeft 48 bedden, verdeeld over drie gangen. U verblijft tijdens uw opname op deze afdeling. Uw hoofdbehandelaar is de orthopedisch chirurg. Als het nodig is worden andere specialisten als medebehandelaar gevraagd. Wie ontmoet u op afdeling D1 Op D1 werkt een team van verpleegkundigen. Zij zijn verantwoordelijk voor de zorg tijdens uw verblijf in het ziekenhuis. De verpleegkundige fungeert als een schakel tussen u, de orthopedisch chirurg en andere disciplines, zoals de fysiotherapeut. We streven ernaar dat u zoveel mogelijk door dezelfde verpleegkundigen wordt verzorgd. Naast verpleegkundigen, verpleegkundigen in opleiding, stagiaires, orthopeden en fysiotherapeuten ontmoet u nog andere medewerkers. De zorgassistentes zorgen voor uw maaltijden en drinken. Bovendien houden zij uw kamer schoon. De afdelingssecretaresse verzorgt een groot deel van de administratie rondom uw opname. Bereikbaarheid verpleegkundige D1 Als u een vraag, opmerking of klacht heeft kunt u altijd een verpleegkundige aanspreken. Het telefoonnummer van afdeling D1 is 0543 54 45 11. De huiskamer U en uw eventuele groepsgenoten kunnen gebruik maken van een patiëntenkamer en eventueel een huiskamer. Vanaf de dag na de operatie verblijft u het grootste deel van de tijd in de stoel. Als het mogelijk is, traint u in groepsverband zodat u snel weer op de been bent. Op de momenten dat u geen bezigheden heeft kunt u de oefeningen die u gekregen heeft herhalen. Bezoek Bezoek van familie en vrienden betekent vaak een aangename onderbreking van uw dag. Toch kan bezoek erg vermoeiend zijn voor u en uw medepatiënten. Op de patiëntenkamers mogen daarom niet meer dan twee personen per patiënt aanwezig zijn. Daarnaast kan het zijn, dat op de operatiedag het middagbezoek komt te vervallen als u later terug bent van de operatie.

8/21

4. OPNAME EN VERBLIJF Opname Tijdens uw verblijf in het ziekenhuis maakt u deel uit van een druk programma. Hieronder leest u wat u kunt verwachten. Wat neemt u mee naar het ziekenhuis Aangezien u een actief revalidatieprogramma gaat volgen, is het raadzaam comfortabele kleding te dragen, die goed wasbaar is. Uw bovenbeen is na de operatie wat dikker dan normaal. En omdat de wond kan nalekken, zit er een verband op. Wat u verder nodig heeft, verschilt van persoon tot persoon. Dit lijstje is een aanvulling op de lijst die u in de brochure ‘Opname en verblijf’ vindt. 1. goed ingelopen stevige schoenen 2. gemakkelijk zittende en wasbare kleding 3. elleboogkrukken of uw eigen rollator 4. deze voorlichtingsbrochure Waar meldt u zich voor opname Op de afgesproken dag en tijdstip moet u zich melden bij afdeling D1, op de eerste verdieping. U heeft van te voren bericht gekregen over het tijdstip, waarop u verwacht wordt. Bij aankomst op verpleegafdeling D1 wacht een verpleegkundige u op en maakt u wegwijs op de afdeling. Deze verpleegkundige helpt u ook met de voorbereiding op de operatie. De voorbereiding op de operatie Uw bloeddruk en uw lichaamstemperatuur worden gemeten en uw polsslag geteld. U krijgt operatiekleding aan en medicijnen tegen pijn zodat die alvast kunnen inwerken. Tijdens de operatie mag u geen contactlenzen of sieraden dragen. Uw bril kunt u ophouden en een gebitsprothese kan blijven zitten, net zoals een hoorapparaat. Eventuele piercings moet u verwijderen. U hebt van tevoren gehoord of u deze ochtend thuis nog iets mag eten en drinken. In de loop van de dag ontmoet u eventueel de andere patiënten die aan hun heup zijn geopereerd, uw groepsgenoten. De meeste patiënten die deze operatie ondergaan krijgen een verdoving via een ruggenprik. De verpleegkundige brengt een blaaskatheter in uw blaas in, die de volgende dag wordt de verwijderd. Het inbrengen van de blaaskatheter is meestal niet pijnlijk, maar kan een onaangenaam gevoel geven. Bij mannen wordt de blaaskatheter ingebracht op de operatiekamer als de verdoving is ingewerkt. Tenslotte vraagt de verpleegkundige u om zelf een pijl te zetten richting de heup waaraan u wordt geopereerd. Patiëntveiligheid Ter verhoging van de patiëntveiligheid vragen onze medewerkers regelmatig naar uw naam en geboortedatum. Daarnaast wordt rondom de operatie meerdere malen een checklist afgewerkt, waarbij men nagaat of alle gegevens juist zijn en of alle handelingen zijn uitgevoerd. Ook bij de overdracht van de operatieafdeling naar de verpleegafdeling vindt deze controle plaats.

9/21

De operatie De verpleegkundige krijgt bericht wanneer u op de operatiekamer verwacht wordt. U wordt op uw bed naar de voorbereidingskamer gereden. Deze kamer bevindt zich in het operatiekamercomplex. Nadat u een infuus heeft gekregen zal de anesthesioloog de verdoving toedienen. Vervolgens wordt u op de operatietafel gelegd. Tijdens de operatie wordt het aangetaste gewricht vervangen door een kunstgewricht. De operatie duurt ongeveer anderhalf uur. Na de operatie Na de operatie wordt u naar de uitslaapkamer gebracht. Daar verblijft u één à twee uur, afhankelijk van hoe u zich voelt. Daarna halen verpleegkundigen u op en brengen u naar afdeling D1. U hebt dan nog een infuus, een blaaskatheter en eventueel drains. Via het infuus krijgt u vocht en medicatie toegediend. De blaaskatheter zorgt voor de afvoer van urine. De drains zijn slangetjes die aan een opvangpot bevestigd zijn. Via de drains wordt het wondvocht afgevoerd. Als u weer op afdeling D1 bent krijgt u de mogelijkheid om naar uw coach of contactpersoon te bellen. Afhankelijk van hoe u zich voelt mag u weer normaal eten. Een verpleegkundige komt regelmatig vragen hoe u zich voelt, en controleert uw bloeddruk, polsslag, lichaamstemperatuur, de operatiewond en de hoeveelheid vocht die door de eventuele drains wordt afgevoerd. Daarnaast vraagt de verpleegkundige u of u pijn heeft en in welke mate dat is. Deze controles zullen de dagen na de operatie regelmatig uitgevoerd worden, maar steeds minder vaak. De verpleegkundige zal met u controleren of het gevoel in uw benen terug komt. Een paar uur na de operatie zal u met hulp van de fysiotherapeut of verpleegkundige voor de eerste keer uit bed gaan. In de loop van de operatiedag ontmoet u eventueel uw groepsgenoten. ‘s Avonds zal een verpleegkundige het programma van de volgende dag met u bespreken. In de programma’s van de volgende dagen zullen veel activiteiten in groepsverband uitgevoerd worden. Als het nodig is zullen de activiteiten individueel plaatsvinden. Het is de bedoeling dat u in de loop van de dagen zoveel mogelijk zelf gaat doen. U kunt zich dan redden als u naar huis gaat. Medicijnen Vanaf de operatiedag tot vier weken na de operatie krijgt u een aantal medicijnen voorgeschreven. Ze zijn vooral om pijn, infectie, verkalking en trombose te voorkomen. • Om trombose te voorkomen krijgt u tot vier weken na uw operatie medicijnen. Tijdens uw verblijf krijgt u informatie en instructie over het injecteren van dit medicijn. Het is de bedoeling dat u dit zelf leert. • Kalkaanslag rondom uw nieuwe heup is niet wenselijk. U krijgt daarom gedurende uw opname medicijnen, die dat moeten voorkomen. • De kans op een ontsteking moet zo klein mogelijk zijn. U krijgt daarom gedurende 24 uur na de operatie een antibioticum toegediend. • Afhankelijk van hoe u zich voelt kunt u pijnstillers krijgen en een medicijn om misselijkheid te voorkomen.

10/21

De dagen na de operatie Fase 1 De eerste dag na de operatie wordt er bloed geprikt en een röntgenfoto gemaakt. Het infuus kan de eerste dag worden verwijderd. De eerste fase staat in het teken van het leren mobiliseren en gaat alles nog onder begeleiding. U leert met krukken of een ander passend loophulpmiddel lopen en doet samen met de fysiotherapeut de oefeningen. Daarnaast is het belangrijk om 2 keer per dag een half uur plat te liggen op bed voor het strekken van de heup. Fase 2 Fase twee staat in het teken van zelfstandigheid. De fysiotherapeut geeft aan wanneer u weer zelfstandig kunt gaan lopen. De fysiotherapeut geeft instructies over de adviezen. De afstand van het lopen wordt uitgebreid en u gaat oefeningen doen in staande houding. Houd wel uw eigen grens in de gaten. Iedereen herstelt in zijn eigen tempo. Daarnaast is het belangrijk om 2 keer per dag een half uur plat te liggen op bed voor het strekken van de heup. In overleg met u, de verpleegkundige en de fysiotherapeut bepaalt de orthopedisch chirurg wanneer u met ontslag gaat. Ontslag De dag voor ontslag houdt de verpleegkundige een ontslaggesprek met u. U krijgt uitleg over de wondzorg, ontslagpapieren en medicijnen. Zij vraagt ook naar uw ervaring tijdens deze opname en voorbereiding voor deze operatie. De dag van ontslag krijgt u eventueel nog de laatste instructies en oefeningen van de fysiotherapeut. Van de verpleegkundige krijgt u de afspraakkaart met de datum om de eventuele hechtingen veertien dagen na de operatie te laten verwijderen door uw huisarts en een vervolgafspraak bij de orthopedisch chirurg. Deze vervolgafspraak zal ongeveer zes weken na uw ontslag uit het ziekenhuis zijn. Daarnaast krijgt u een machtiging voor uw eigen fysiotherapeut mee. De afspraak met de fysiotherapeut die u thuis behandeld moet u zelf maken. De medicijnen waar u thuis mee doorgaat en eventueel wondverband, worden door de apothekersassistent van de Beatrixapotheek bij u op de afdeling gebracht voordat u met ontslag gaat. Wanneer kunt naar huis Als u naar huis gaat is het belangrijk dat u zelfstandig: • in en uit bed kunt komen • in en uit een stoel kunt komen • in uw toilet- en douchebehoeften kunt voorzien • kunt lopen met behulp van een loophulpmiddel • de trap op- en af kunt lopen met behulp van een loophulpmiddel (als u een trap in huis moet gebruiken). • De pijn acceptabel is • U bent zelfstandig in de ADL of nazorg is hiervoor in gang gezet. • U injecteert zichzelf of nazorg is hiervoor geregeld Daarbij moet uw nieuwe gewricht voldoende kunnen bewegen en u moet in staat zijn uw activiteiten veilig uit te voeren.

11/21

5. WEER THUIS Huisarts De assistente van de huisarts verwijdert eventueel de hechtingen. U moet hiervoor een afspraak maken, zodat twee weken na de operatie de hechtingen verwijderd kunnen worden. Verder ontvangt uw huisarts van de orthopedisch chirurg een ontslagbrief. Daarin staat een verslag van uw behandeling in het ziekenhuis, uw toestand bij ontslag en de eventuele noodzakelijke nazorg. Problemen, pijn, koorts Hieronder vindt u een aantal signalen die kunnen duiden op een mogelijke complicatie van uw nieuwe heup. • 38,5˚C koorts of hoger • abnormale roodheid, warmte of vochtafscheiding van de wond • meer pijn in uw heup die niet wordt verlicht door pijnstillers • meer pijn of zwelling van uw kuit Binnen 24 uur na ontslag kunt u contact opnemen met de Spoedeisende Hulp van het SKB. Telefoon: 0543 54 45 55. Nadien kunt u contact opnemen met uw huisarts als u denkt dat er een probleem is of als u last heeft van een van de genoemde symptomen. Controle bij de orthopedisch chirurg Zes weken na de operatie komt u op controle bij de orthopedisch chirurg. De verpleegkundige geeft u een afspraak mee voor zowel de controlefoto als voor uw afspraak met de orthopedisch chirurg. De daarop volgende controlemomenten komt u bij de orthopedisch chirurg of de verpleegkundig specialist. Verwijzing fysiotherapie U heeft van de verpleegkundige een verwijsbrief ontvangen voor fysiotherapie. U kunt zelf contact opnemen met een fysiotherapiepraktijk bij u in de buurt voor een afspraak. Bij de eerste afspraak geeft u de verwijsbrief en overdrachtsformulier van de ziekenhuistherapeut af aan uw eigen fysiotherapeut. Seksualiteit Zodra u er behoefte aan heeft kunt u weer seksueel actief zijn. Laat uw partner een actieve rol spelen. Waarschijnlijk zijn bepaalde houdingen comfortabeler dan andere. Uw fysiotherapeut, orthopedisch chirurg of verpleegkundige kunnen eventuele vragen beantwoorden. Fietsen en autorijden Als u een totale heup heeft gekregen, mag u zes weken na de operatie beginnen met fietsen. Begin hier niet eerder mee voordat u veilig kunt op- en afstappen. Zorg ervoor dat het zadel goed hoog staat zodat u de heup niet te ver hoeft te buigen. Bovendien moet u goed zonder hulpmiddel kunnen lopen. Als de hechtingen verwijderd zijn en de wond goed gesloten is, gaat u bij de fysiotherapie op de hometrainer oefenen. U mag tot aan de eerste controle (6 weken) geen auto rijden; daarna in overleg met uw orthopedisch chirurg. Werkhervatting Als u nog werkt, begeleidt de bedrijfsarts de terugkeer naar uw werk. Die moet dus op de hoogte zijn van uw behandeling. Afspraken over uw werk zullen vaak soepeler verlopen als u uw bedrijfsarts al vóór de operatie informeert.

12/21

Belangrijk na de operatie Ter voorkoming van infectie van de nieuwe heup is het van belang dat u onder bepaalde omstandigheden tijdelijk wordt beschermd met Penicilline of een daarmee vergelijkbaar antibioticum. Deze bescherming is belangrijk bij: - ingrepen aan uw gebit in een geïnfecteerd gebied (dus niet bij tandsteen verwijderen) - operaties of inwendige ingrepen in een geïnfecteerd gebied - etterende wonden, steenpuisten of bloedvergiftiging - andere ontstekingen. Wij adviseren u om in bovenstaande gevallen uw behandelend arts of tandarts zo nodig aan uw heupoperatie (prothese) te herinneren. Meer informatie Het volgende adres is van een belangenorganisatie. Hier kunt u aanvullende informatie opvragen: NPCF Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie Postbus 1539 3500 BM Utrecht T 030 297 03 03 [email protected] www.npcf.nl

13/21

6. RICHTLIJNEN, HOUDING EN OEFENINGEN Een vlot en goed herstel staat natuurlijk voorop. Als u zich aan de richtlijnen houdt en de oefeningen regelmatig uitvoert zult u merken dat u snel vooruit gaat. De richtlijnen zullen de kans op complicaties verkleinen. Uw conditie, spierkracht en uithoudingsvermogen zullen ook verbeteren als u de oefeningen doet. Revalidatie Bij ontslag loopt u met twee elleboogkrukken of met een looprek. Als u vóór de operatie een rollator gebruikte, kunt u deze blijven gebruiken. Als u thuis bent gaat u door met fysiotherapie. Uw fysiotherapeut zal aangeven wanneer en hoe u het gebruik van de krukken, looprek of rollater kan afbouwen. Het belasten van de heup gaat op geleide van de pijnklachten. Richtlijnen Om het herstel zo spoedig mogelijk te laten verlopen moet u zich zeker 3 maanden aan een aantal leefregels houden. Deze zijn: 1. U mag de geopereerde heup niet verder buigen dan 90º. Dat is niet verder dan een haakse hoek tussen uw bovenlichaam en uw bovenbenen. Dit geldt zowel liggend, zittend als staand. 2. U mag het geopereerde been niet naar binnen- of naar buiten draaien. 3. U mag het geopereerde been niet over het andere been kruisen; dit geldt zowel liggend, zittend als staand. Een combinatie van bovengenoemde houdingen is verboden omdat het een groot risico geeft op luxatie (hoofdstuk vier). Deze drie regels lijken eenvoudig, maar hebben grote gevolgen voor het dagelijkse leven. Denkt u maar aan gaan zitten en opstaan. En ook: hoe komt u in de auto; hoe bukt u; hoe ligt u in bed; hoe heeft u de kasten ingericht en nog veel meer. U zult merken dat na de operatie alle betrokken hulpverleners u hier steeds op attenderen. Weer gaan bewegen De vaardigheden die hieronder staan vermeld zijn belangrijk bij het voorkomen van problemen, zoals luxatie van uw nieuwe heupgewricht. De fysiotherapeut leert u deze vaardigheden aan. In en uit bed gaan, lighoudingen U leert hoe u op een veilige manier in en uit bed kunt komen. Als u aan de kant van het geopereerde been op de rand van het bed zit, kunt u gemakkelijk het bed in en uit gaan. Als dit bij u thuis niet mogelijk is oefent de fysiotherapeut met u andere manieren. Zorg dat uw bed op de goede hoogte staat, laat het bed eventueel op klossen zetten. (zie hoofdstuk 3). • Rugligging is de beste lighouding. Leg uw benen nooit over elkaar, leg ze liever iets uit elkaar, eventueel met een kussen tussen de benen. • De eerste zes weken na de operatie mag u niet op de geopereerde zijde liggen. • Als u thuis op uw niet-geopereerde zijde wilt liggen, leg dan een kussen tussen uw benen. Het is beter om ook niet op deze zijde te liggen, vanwege gevaar van luxatie. • Op de foto’s wordt het rechterbeen, gemarkeerd met een kruis, beschouwd als het geopereerde been.

14/21

Zitten en opstaan Zitten • Gebruik een stevige stoel met armleuningen . • Ga niet op een te lage stoel of een te zachte bank zitten. • Gebruik een stoel waarvan de leuning licht achterover staat. • Leg eventueel een kussen op de zitting. • Als u achter in de stoel zit, moeten uw bovenbenen goed ondersteund worden door de zitting. • Uw voeten staan ontspannen, plat op de vloer. • Voorkom dat u de geopereerde heup te ver buigt! • Reik niet te ver naar voren of naar beneden. • U kunt met uw fysiotherapeut de juiste zithoogte bespreken. Op foto 2 staat de voet naar buiten. U ziet dat het bovenbeen, de heup, naar binnen gedraaid staat. Dit moet u altijd voorkomen. Zorg ervoor dat alles wat u nodig denkt te hebben, onder handbereik hebt. Dat wil zeggen dat u niet naar voren of opzij hoeft te reiken of te bukken. Tip: plaats aan beide zijden een tafeltje naast uw stoel (3).

2

3

Opstaan Op foto 4 ziet u een patiënt op de verkeerde manier opstaan. Zij komt te veel met haar bovenlichaam naar voren en buigt te veel in de rechter heup. Op foto 5 staat de patiënt op een goede manier op. Zij zet eerst het geopereerde been naar voren en gaat dan staan. Zij zorgt er voor dat haar bovenlichaam niet te ver naar voren komt en dat zij steun neemt met beide handen. Gaan zitten gebeurt op dezelfde manier. Eerst zet u het geopereerde been naar voren, vervolgens pakt u beide leuningen goed vast en gaat u zitten.

4

5

15/21

Lopen met elleboogkrukken De eerste dag na de operatie komt u ’s morgens uit bed en u gaat op een stoel zitten. U gebruikt hierbij elleboogkrukken. Bij ontslag loopt u met twee elleboogkrukken. 1. Zet beide krukken een klein stukje naar voren (6). 2. Het geopereerde been zet u tussen de beide krukken in (7). 3. Het niet geopereerde been zet u een normale pas vooruit, voorbij het geopereerde been (8).

6

7

8

Bukken en hurken en tillen U mag niet bukken en niet hurken! Als u toch iets van de grond wilt oprapen zet dan het geopereerde been naar achteren, steun op het goede been en steun met de arm op een stevige tafel of stevige stoel. U mag tillen zolang u hierbij maar niet hoeft te bukken. Foto 9: De patiënt bukt verkeerd. Zij houdt de benen bij elkaar waardoor zij te sterk buigt in de geopereerde heup.

9

Foto 10: De patiënt bukt op de juiste manier. Het geopereerde been is eerst naar achteren gezet. De patiënt neemt steun op een stoel of op een kruk en reikt vervolgens naar de vloer. Hierbij blijft de rechter heup zoveel mogelijk gestrekt. Hierdoor moet het goede been wel in staat zijn uw hele gewicht te dragen 10

16/21

Traplopen Zowel bij trap op lopen als bij trap af lopen moet u gebruik maken van een stevige trapleuning. In beide situaties houdt u de twee krukken in dezelfde hand. Trap op lopen 1. U zet eerst het niet geopereerde been een tree hoger (11). 2. Zet vervolgens het geopereerde been en de elleboogkruk bij (12).

11

12

Trap af lopen 1. Zet eerst de elleboogkruk een tree lager (13). Kijk goed waar u de kruk neerzet. 2. Zet het geopereerde been een tree lager naast de kruk (14) . 3. Zet daarna het niet geopereerde been ernaast (15).

13

14

15

17/21

In- en uitstappen en zitten in de auto (zie foto’s 16 tot en met 19) 1. Zorg ervoor dat de leuning van de stoel iets achterover is gezet. 2. De stoel staat zover mogelijk naar achteren. 3. Leg een kussentje op de zitting zodat u niet te laag komt te zitten; leg daarop een plastic zak zodat u gemakkelijk kunt draaien. 4. Als u de auto instapt, gaat u met de rug naar de auto staan (16); u zet het geopereerde been naar voren (17) en gaat rustig op de stoel zitten (18); buig de geopereerde heup niet te ver (19). 5. Het eerst het linker been in de auto en vervolgens het rechter been. 6. Stap nooit vanaf een stoep in de auto en vanuit de auto op een stoep.

16

17

18

19

Oefeningen De hier beschreven oefeningen zijn bedoeld als geheugensteun bij het onthouden van de oefeningen die de fysiotherapeut zal doornemen. Het is niet de bedoeling dat u op eigen initiatief met nieuwe oefeningen begint. Over het algemeen geldt: oefen twee keer per dag, bij het oefenen mag u enige rek voelen en er mag gerust enige vermoeidheid optreden. Forceer echter nooit! Oefeningen liggend op uw rug Deze oefeningen zijn belangrijk voor het oprekken van uw spieren, het versterken van de spieren en het verbeteren van uw conditie. 1 • beweeg de tenen en de voeten op en neer • houd de benen stil • regelmatig, minimaal elk uur 2 • beweeg uw knie rustig in de richting van de borst 'been optrekken' • schuif hierbij uw hak over de onderlaag van het bed • buig de heup niet verder dan 90°, geen haakse hoek • 5 tot 10 keer herhalen 3 • leg uw been gestrekt neer • druk uw bovenbeen en uw knieholte naar beneden zodat u de bovenbeenspieren aanspant • het niet geopereerde been mag gebogen op het bed staan • 5 tot 10 keer herhalen

18/21

4 • ga zoveel mogelijk gestrekt liggen • knijp de billen samen • 5 tot 10 keer herhalen 5 • spreid uw geopereerde been naar buiten • uw tenen blijven omhoog wijzen • schuif hierbij met de hak over het bed • 5 keer herhalen 6 • lig twee keer per dag plat op uw rug • gebruik alleen een kussentje onder uw hoofd, niet onder uw schouders • het niet geopereerde been mag u optrekken • blijf een half uur liggen Oefeningen die u zittend kunt doen 1 • ga goed achter in de stoel zitten • strek de knie en maak het been zo recht mogelijk • 5 tot 10 keer herhalen 2 • hef uw been een klein stukje op • houd de knie gebogen • laat de voet ongeveer 1 cm. van de grond komen • in het begin mag u op uw tenen afzetten • buig de heup niet verder dan 90° (geen haakse hoek) • blijf goed achter in de stoel zitten • 5 tot 10 keer herhalen Oefeningen in stand Bij deze oefeningen staat u en neemt steun aan een aanrecht of iets dat niet zo maar kan omvallen (zie foto 22, 23, 24) Herhaal deze oefeningen 5 tot 10 keer.

22

23

24

19/21

1 • beweeg het geopereerde been zijwaarts • let er goed op dat u het bekken niet optrekt • houd het been gestrekt 2 • beweeg het geopereerde (boven)been achterwaarts • blijf hierbij goed rechtop staan • houd de knie gestrekt 3 • til de knie van het geopereerde been op • buig de heup niet verder dan 90° (geen haakse hoek • houd uw knie gebogen • uw rug blijft zo recht mogelijk, niet achterover leunen • beweeg alleen het been Vragen Heeft u nog na het lezen van deze brochure nog vragen dan kunt deze aan de verpleegkundige of fysiotherapeut stellen. Ook kunt u telefonisch contact opnemen met het ziekenhuis: • Receptie 0543 54 44 44 • Secretariaat anesthesie 0543 54 42 00 • Polikliniek Orthopedie 0543 54 45 60 • Afdeling D1: 0543 54 45 11 Geheimhouding en recht op privacy Alle medewerkers van ons ziekenhuis, dus ook artsen en verpleegkundigen, hebben een geheimhoudingsplicht. Alleen als u schriftelijk toestemming geeft, mogen zij gegevens aan derden verstrekken. Degenen die bij uw behandeling betrokken zijn, mogen alleen onderling gegevens opvragen en uitwisselen als dat voor uw behandeling nodig is. Het recht op privacy houdt nog meer in. Alle (para) medische, verpleegkundige en verzorgende handelingen moeten worden uitgevoerd zonder dat anderen dat kunnen zien. Een vertrouwelijk gesprek met een zorgverlener dient in een aparte ruimte gevoerd te worden. Wij doen ons best om deze afspraken na te komen. Meer informatie staat in de brochure ‘De rechten en plichten van de patiënt’, verkrijgbaar op de afdeling.

20/21

Adresgegevens SKB Streekziekenhuis Koningin Beatrix Bezoekadres: Beatrixpark 1 7101 BN Winterswijk Postadres: Postbus 9005 7100 GG Winterswijk T 0543 54 44 44 F 0543 52 23 95 E-mail [email protected] Website www.skbwinterswijk.nl

_____________________________________ foldernummer: ort 139 versie: november 2015

21/21