De totale heup- en knieprothese Algemene informatie
Inleiding Deze folder is alleen bedoeld voor mensen die zich willen oriënteren op een nieuwe knie- of heupprothese, en kan (als samenvatting) ook gebruikt worden op de verpleegafdeling. Als u besluit tot een heup- of knieprothese in Orthopedisch Centrum Máxima, dan ontvangt u een uitgebreid Patiënten Informatie Dossier (PID) met alle informatie over de ingreep.
In deze folder vindt u informatie over: •
ons programma omtrent een nieuwe heup of knie
2
•
de totale heup- en knieprothese
4
•
de meest gestelde vragen
7
•
complicaties
11
Wilt u na het lezen van deze folder meer informatie, dan kunt u tijdens kantooruren contact opnemen met de orthopedisch doktersassistenten van Orthopedisch Centrum, telefoonnummer (040) 888 5949, dagelijks tussen 10.00u en 11.30u. U kunt ook kijken op onze website www.ocm.mmc.nl of de algemene website www.mmc.nl.
Orthopedisch chirurgen, verpleegkundigen en medewerkers Orthopedisch Centrum Máxima
1
1.
Snel weer op de been
1.1 Ons programma Voor mensen die een heup- of knieprothese krijgen, heeft Orthopedisch Centrum Máxima een uitgekiend programma voor nazorg en revalidatie. Het is erop gericht om u na uw operatie weer snel op de been te helpen. U heeft daarbij veel steun aan uw ‘coach’ (uw persoonlijk begeleider) en aan uw medepatiënten die ook een heup- of knieprothese krijgen. Belangrijke pijlers van het programma zijn: 1. Voorlichting Voor, tijdens en na uw opname wordt u uitgebreid voorgelicht over wat u te wachten staat. Als iets u niet duidelijk is, kunt u terecht bij de orthopedisch doktersassistenten. 2. Vooraf oefenen Voor uw opname leert de fysiotherapeut van het ziekenhuis u hoe u moet lopen met loophulpmiddelen en leert hij u een aantal oefeningen. 3. Vooraf voorzieningen thuis Vóór uw opname kunt u thuis voorzieningen treffen, om uw revalidatie straks makkelijker te maken. 4. Samen sterk met uw medepatiënten U wordt zoveel mogelijk samen met andere patiënten, die ook een heup- of knieprothese krijgen, opgenomen in het ziekenhuis. Ook aan elkaar zult u veel steun hebben. 5. Huiskamer Op de verpleegafdeling is een speciale ‘huiskamer’ ingericht waar u samen met uw medepatiënten revalideert. U kunt er stapsgewijs oefenen met lopen, zodat u straks ook thuis weer uw normale leven kunt oppakken.
2
6. Zorgdossier Alle zorgverleners noteren hun bevindingen in uw persoonlijk zorgdossier. Dit kunt u te allen tijde inkijken. 1.2 De coach Uw persoonlijk begeleider, uw ‘coach’, speelt een belangrijke rol. Hij of zij kan u ondersteunen bij onderdelen van het programma, vóór, tijdens én na uw opname. Uw partner kan uw coach zijn, of iemand anders die u daarvoor vraagt. Een coach is niet verplicht, maar we raden het u wel aan. Door samen met u het hele traject van voorbereiding, opname en herstel te doorlopen, weet uw coach precies wat u met uw kunstgewricht mag doen en hoe u het moet doen. Uw coach neemt deel aan de gesprekken met zorgverleners. Coaches zijn de hele dag welkom op de verpleegafdeling. Uw coach krijgt u een aantal gratis parkeerkaartjes. Uw coach kan in het ziekenhuis tegen betaling een maaltijd gebruiken. De afdeling legt uit hoe dit in zijn werk gaat. 1.3 De orthopedisch doktersassistente De orthopedisch doktersassistente informeert en begeleidt u rondom uw opname voor de totale knie- of heupprothese. U heeft vóór uw opname een uitgebreid gesprek met haar en ook daarna is zij uw vaste aanspreekpunt voor al uw vragen; voor, tijdens én na uw opname.
3
2.
Informatie over de totale heup- en knieprothese
2.1 Waarom een totale heup- of knieprothese? Op de uiteinden van het heup- en kniegewricht zit een laag kraakbeen. Hierdoor kan het gewricht soepel bewegen. Normaal gesproken is kraakbeen een glad, verend weefsel. Bij het ouder worden, verslechtert de kwaliteit van het kraakbeen. Meestal gaat het hier om 'gewone' slijtage, ook wel 'arthrose' genoemd. De meest voorkomende klacht bij slijtage van het heup- of kniegewricht is pijn. Als de slijtage toeneemt, nemen ook de klachten toe. Als medicijnen en fysiotherapie niet meer helpen, is het plaatsen van een prothese (kunstgewricht) vaak de enige oplossing. Omdat een prothese geen onbeperkte levensduur heeft, wordt de operatie meestal zo lang mogelijk uitgesteld. De pijn die u voor de operatie had, zal na de operatie vrijwel altijd sterk verminderd zijn. Vaak is het gebied rondom het kunstgewricht de eerste maanden nog wel gevoelig. Uw heup of knie wordt ook minder stijf, maar hij wordt niet meer zo soepel als hij ooit geweest is. Met veel oefenen en geduld kunt u uw nieuwe gewricht na een aantal weken weer voldoende bewegen om de dagelijkse activiteiten weer op te pakken. Dit functieherstel gaat bij de heup meestal sneller dan bij de knie. 2.2 Ruggenprik (regionale anesthesie) Bij uw operatie is anesthesie (narcose of verdoving) nodig. Er bestaan verschillende soorten anesthesie of verdoving. Voor de totale heup- of knieoperatie krijgt u 'regionale' anesthesie, via een ruggenprik. Uw gehele onderlichaam wordt dan tijdelijk gevoelloos en bewegingloos gemaakt. U kunt eventueel een slaapmiddel krijgen, zodat u niets van de operatie merkt. Als u wilt, kunt u tijdens de operatie ook wakker blijven. U ziet overigens niets van de operatie.
4
2.3 De prothesen De heupprothese Er zijn verschillende soorten heupprothesen: de traditionele heupprothese en de resurfacing prothese. De orthopedisch chirurg bespreekt met u welke soort prothese voor u het meest geschikt is. Traditionele heupprothese Ook de traditionele heupprothese is er in meerdere soorten. Het belangrijkste verschil is de manier van vastzetten: met of zonder cement. Bij de operatie wordt de heupkop verwijderd. In de heupkom wordt een kom van kunststof, metaal of keramiek geplaatst. Hierna wordt in het bovenbeen een metalen pen geplaatst waarop de kop is vastgemaakt die precies in de kom past. Het hele heupgewricht wordt dus vervangen.
heupkop, meestal van kunststof of metaal
kop meestal van keramiek bovenbeen met metalen pen De traditionele heupprothese
De resurfacing prothese Bij relatief jonge heuppatiënten wordt een enkele keer gekozen voor een resurfacing prothese. Als dit het geval is, krijgt u hierover uitleg van uw orthopedisch chirurg. . 5
De knieprothese Er zijn twee typen knieprothesen in gebruik: de totale en de halve knieprothese. De meest gebruikte is de totale knieprothese (zie tekening); het kraakbeen van zowel het bovenals het onderbeen wordt dan vervangen. De orthopedisch chirurg geeft aan welk type prothese de voorkeur verdient en op welke wijze de prothese wordt vastgezet op het botweefsel. Dit kan met of zonder botcement.
zijaanzicht met gestrekte knie
zijaanzicht met gebogen knie
vooraanzicht
Tijdens de operatie maakt de orthopedisch chirurg een verticale snee van ongeveer 20 centimeter, over de voorkant van de knie. De aangetaste gewrichtsvlakken worden verwijderd. Vervolgens wordt het bot met speciale instrumenten aangepast aan de vorm van de prothese, waardoor goede verankering mogelijk is. Een plastic schijf tussen de metalen delen van de prothese zorgt ervoor dat het gewricht soepel scharniert. 2.4 Opnameduur In Orthopedisch Centrum Máxima zijn twee 'trajecten' mogelijk: een snel en een langzamer traject. Snel traject ('Joint Care' genaamd) U wordt opgenomen op de 10e etage van Máxima Medisch Centrum, locatie Eindhoven. In dit traject duurt de opname gemiddeld 3,5 dagen 6
Langzamer traject U wordt opgenomen op locatie Eindhoven (9e etage) of locatie Veldhoven (afdeling 227). De opname duurt in dit traject gemiddeld 5 tot 7 dagen
3.
Revalidatie
De dag na uw operatie begint u met het oefenen van uw geopereerde heup of knie, onder leiding van de fysiotherapeut. De oefeningen zijn bedoeld om de beweeglijkheid van de heup of knie te verbeteren en de spieren eromheen te versterken. Het is belangrijk dat u de oefeningen die de fysiotherapeut u leert dagelijks doet, óók als u weer thuis bent.
4.
De meest gestelde vragen
Uit ervaring weten we dat (leven met) een heup- of knieprothese vragen oproept. Hieronder vindt u de meest gestelde vragen. Na het plaatsen van een van beide prothesen: 1. Hoe lang blijft mijn been dik? De zwelling vermindert meestal gedurende de eerste maanden na ontslag. Het dik worden vermindert door regelmatig overdag de benen omhoog te leggen. De zwelling is in het algemeen ‘s avonds het grootst en neemt af als u goed blijft oefenen. 2. Wanneer mag ik weer gaan fietsen? Als u voor de operatie ook regelmatig fietste, mag u ongeveer 6 weken na de operatie weer gaan fietsen. Gebruik bij voorkeur een damesfiets vanwege de lage instap. 3. Wanneer mag ik weer gaan autorijden? Autorijden is een individuele aangelegenheid. Als u voldoende controle heeft over uw geopereerde been kunt u na ongeveer 6 weken (bij een heupprothese) of 3 tot 6 weken (bij een knie-
7
prothese) weer gaan autorijden. Het is niet verstandig om te rijden wanneer u nog veel pijnmedicatie slikt. 4. Wanneer mag ik weer gaan douchen en in bad? U mag na de operatie douchen met een waterdicht verband op de wond. Als de wond droog is en de hechtingen verwijderd zijn mag u ook zonder verband douchen. Algemene regel is: beperk het contact tussen de wond en het water tot enkele minuten, zodat de huid niet week kan worden. 5. Wanneer mag ik weer trappen lopen? Tijdens de opname in het ziekenhuis wordt trap lopen met u geoefend, zodat dit voor u thuis geen problemen oplevert. 6. Wanneer kan ik weer aan het werk? Dit kan per patiënt verschillend zijn en vraagt om een individueel advies. Raadpleeg hierover dus uw bedrijfsarts. 7. Ik heb veel last van het litteken, mag ik in de zon? Het litteken heeft een jaar nodig om tot rust te komen. U mag wel in de zon met het litteken. U kunt het beste een littekencrème gebruiken met een hoge beschermingsfactor. 8. Moet ik iets aangeven bij de douane, kan ik door het poortje bij het vliegveld, problemen MRI-scan? In uw prothese is titanium/roestvrij staal verwerkt. Dit geeft bijna zeker een signaal bij een douanepoortje. Meestal wordt u gefouilleerd. Een MRI-scan in de toekomst kan meestal wel plaatsvinden 9. Hoeveel weegt een prothese? De prothese is ongeveer even zwaar als het bot (500 gram). 10. De huid is gevoelloos Dit klopt, de oppervlakkige huidzenuwen zijn doorgesneden, het duurt een tijd voordat dit weer is genezen.
8
Na het plaatsen van een heupprothese 1. Hoe lang blijft mijn heup pijnlijk? De pijn na het plaatsen van een heupprothese wordt geleidelijk aan minder, beginnend ongeveer 2 weken na de operatie. Drie tot vier maanden na de operatie treedt een aanzienlijke verbetering op. 2. Waar moet ik op letten na de heupoperatie? Gedurende de eerste drie maanden is het, om luxatie te voorkomen (dit is het uit de kom raken van het heupgewricht), erg belangrijk dat u de volgende leefregels goed in acht neemt: • Niet uw knie in de richting van uw neus brengen (bijvoorbeeld om uw nagels te knippen). • Niet bukken vanuit een stoel. • Niet met de benen over elkaar zitten. • Niet hurken. • Niet op een lage stoel of kruk gaan zitten. • Niet bukken vanuit een stand met de benen naast elkaar. • Bij het geopereerde been niet op de ‘gewone’ manier de kous en schoen(veters) aantrekken. • In deze periode moeten de benen enigszins gespreid worden gehouden bij het zitten en liggen. • Zwemmen kan na ongeveer zes weken (overleg met uw arts!). • Gymnastiek en (beperkt) sporten kan en mag na ± drie maanden (overleg met uw arts!). • Bij een heupprothese moet minimaal 6 weken na de operatie een loophulpmiddel gebruikt worden. • Draag de eerste 3 maanden dichte schoenen met brede hak. 3. Ik heb een beenlengteverschil na de heupoperatie, wat kan ik daar aan doen? We raden u aan tot de 1e controle niets aan te passen. Als het verschil daarna minder dan een halve centimeter is, hoeft u niets te doen. Tot 1 centimeter kunt u een inlegzooltje van een halve centimeter in de schoen doen.
9
Als het verschil meer is dan 1 centimeter kunt u een verhoging onder de hak van de schoen laten maken. 4. Mijn heup is stijf De stijfheid vermindert wel door de operatie, maar uw heup wordt nooit meer zo soepel als vóór de artrose-klachten. 5. Hoe lang gaat de prothese mee? Dit is zeer wisselend van patiënt tot patiënt. Het materiaal slijt nauwelijks, maar de verbinding tussen de prothese en uw bot gaat op den duur loszitten. De één- of tweejaarlijkse polikliniekcontroles met röntgenfoto zijn hiervoor van belang. 6. Hoe lang is er gevaar dat de heup uit de kom gaat? Dit kan eigenlijk uw hele verdere leven gebeuren. Het gevaar vermindert wel naarmate het langer is geleden. 7. Ik heb veel pijn in de rug Dit hoort deels bij het revalidatieproces. Er worden andere spieren gebruikt dan in de tijd dat de heup versleten was. Vaak hebben patiënten niet alleen slijtage van de heup, maar ook van de rug. Dit probleem verandert niet door een heupoperatie.
Na het plaatsen van een knieprothese 1. Hoe lang blijft mijn knie pijnlijk of warm? De pijn na het plaatsen van een knieprothese wordt geleidelijk aan minder, beginnend ongeveer een maand na de operatie. Drie tot vier maanden na de operatie treedt een aanzienlijke verbetering op. Men kan gedurende zes tot twaalf maanden na de operatie een warm (soms zelfs heet) gevoel aan de knie ervaren. Dit is het gevolg van het natuurlijke genezingsproces. 2. Hoe vaak moet ik oefenen en hoe weet ik dat ik teveel geoefend heb? Drie keer per dag 30 minuten oefenen, vooral het strekken en buigen van de knie belangrijk. Voer de oefeningen serieus uit, 10
maar overdrijf niet! Bij te lang oefenen neemt zwelling en pijn toe. 3. Waar moet ik op letten na de knieoperatie? Om na de operatie de losgemaakte spieren en het kapsel vlot te laten herstellen, is het belangrijk de volgende leefregels goed in acht te nemen: • De eerste 6 weken niet hurken. • Niet op een lage kruk of stoel gaan zitten. • Extreme bewegingen vermijden. • Zwemmen kan na ongeveer zes weken (overleg met uw arts). • Gymnastiek en (beperkt) sporten kan en mag na 6 weken (overleg met uw arts). • Slaap op uw zij met een kussen tussen uw knieën. Leg in rugligging geen kussen onder uw geopereerde knie! • Gebruik minimaal vier weken na de operatie een loophulpmiddel. Dit is nodig om de druk te verminderen op de knie, terwijl de genezing plaatsvindt. • Draag de eerste drie maanden schoenen die vast aan de voet zitten en een brede hak hebben. Vermijd dus hoge hakken en slippers!
5.
Complicaties
Mogelijke complicaties Ondanks alle zorg die wordt besteed aan de operatie, kunnen er soms toch nog complicaties optreden, zoals: Algemeen (heup- én knieprothese): • Infectie van de prothese of het gebied eromheen. • Nabloedingen. • Trombose (bloedpropjes). Om dit te voorkomen gaat u gedurende zes weken door met de trombosespuitjes of tabletten. • Materiaalslijtage. Met name op de lange termijn bestaat er een kleine kans dat één van de prothesedelen los gaat zitten. Daarom wordt u jaarlijks of om de twee jaar gecontroleerd. 11
Een belangrijk onderdeel van deze controle is een röntgenfoto van de heup of knie. Heupprothese: • Luxatie. Dit betekent dat de kop van de kunstheup uit de kom schiet. De kans hierop is het grootst in de eerste drie maanden na de operatie. U dient zich daarom goed aan de bewegingsinstructies te houden. • Beenlengteverschil.
Voorkom infecties Bij iemand die een prothese heeft blijft de kans op infectie, ook in de toekomst, bestaan. U dient uw huisarts, tandarts of specialist van tevoren in te lichten als tanden en kiezen getrokken worden, tandwortelbehandelingen plaatsvinden en operaties of andere inwendige ingrepen worden verricht.
Vragen •
•
Heeft u vragen of wilt u een afspraak maken, dan kunt u bellen naar Orthopedisch Centrum Máxima, telefoonnummer (040) 888 86 00 of de orthopedisch doktersassistente (040) 888 59 49 tussen 10.00-11.30 Meer informatie vindt u ook op www.mmc.nl of www.ocm.mmc.nl
12
Máxima Medisch Centrum www.mmc.nl Locatie Eindhoven: Ds. Th. Fliednerstraat 1 Postbus 90 052 5600 PD Eindhoven
Locatie Veldhoven: de Run 4600 Postbus 7777 5500 MB Veldhoven
De informatie in deze folder is van algemene aard en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. © MMC.220.226_02_12
