Zorg voor Beter verbetertraject Eten en drinken Verbeteren voedingszorg? Teamwerk vereist!
Henry Mostert MSN, Vilans Nederlands kenniscentrum voor langdurige zorg en ondersteuning Najaarssymposium VVKVM, Sint Niklaas, 6 december 2008
Inhoud: • Zorg voor Beter Verbetertraject Eten en drinken – Opzet, doelen en werkwijze – Deelnemers – Interventies: voorkomen, signaleren, reageren • Verbeteren van voedingszorg: teamwerk – Team en leiderschap – Succesfactoren voor goed teamwerk • Resultaten verbetertraject – Signaleren en reageren m.b.t. ondervoeding – Gewichtsverlies en ondervoeding • Geleerde lessen • Vragen aan u en uw (voedings/verbeter)team
Zorg voor Beter verbetertrajecten: zorgproblemen écht aanpakken • • • • •
Prevalenties LPZ ondervoeding Inspectierapporten Normen Verantwoorde Zorg Rapport Kennedie:pleidooi Hotelzorg Beschikbaarheid goede praktijken: – Richtlijn Vocht en Voedselvoorziening – Optimaliseren maaltijdambiances
Vocht en voeding? Eten en drinken!
Ondervoeding urgent probleem, oorzaken: Ouderen: invloeden door ouder worden • eetlust neemt af • verzadigingsmechanisme verandert • geur en smaak vermindert Minder ontvankelijk voor interne signalen • door ziekte, • door medicijnen en • door psychologische factoren Minder in staat keuzes te maken Slikproblemen en mondproblemen
Sociale en fysieke omgeving, voedingsaanbod en organisatie van de maaltijden • Tijdstip, spreiding en duur van de maaltijd • Smaak, temperatuur en keuze maaltijd • Sfeer, Inrichting, tafelgasten, omgang, rust • Verstoringen tijdens de maaltijden • Hulp & ondersteuning van personeel/tafelgenoten Dilemma´s • balans tussen autonomie en beschermen , • balans tussen wonen en zorgen
complexiteit van de totale voedingszorg visie en beleid, helder proces nodig
Normen Verantwoorde Zorg: V&V-sector: • De mate waarin cliënten of vertegenwoordigers een goed zorgplan en een goede evaluatie daarvan ervaren en de mate waarin zij goede inspraak en goed overleg ervaren. • De mate waarin cliënten of vertegenwoordigers goede maaltijden ervaren. • Percentage cliënten met een onbedoelde (en niet binnen het afgesproken behandelbeleid passende) gewichtsafname van meer dan 3 kg in de laatste maand of meer dan 6 kg in de afgelopen zes maanden.
Verbetertraject: omvang en impact 3 trajectengroepen 38 verbeterteams voor 62 verpleeg- en verzorgingshuizen
v
111 pilot-teams
Impact ± 30.000 bewoners en medewerkers
Wat wilden we bereiken… • • • •
Bewustwording Beter eten met smaak Minder ondervoeding Verbetercultuur
Combinatie maatregelen 1. eetlust bevorderen: o.a. optimale ambiance en aansluiten bij eetpatroon, wensen en voorkeuren 2. signaleren ondervoeding (bij start & regelmatig) en adequaat reageren op deze signalen
Bronnen projectontwerp •
• • • •
Breakthrough Series (Intitute of Healthcare Improvement Boston-Cambridge USA Doorbraakmethode (CBO, Netherlands 1999-nu) incl. Deming Circle (PDSA) Improvement programmes NHS UK, Accelerating the spread of Good Practice (S. Fraser, 2002) Total Quality Management (TQM) & Procesverbetermodel (Harrewijn 2000), Belgie. ‘Effectieve Implementatie’, (ZonMw, 2000) incl. Model voor implementatie (Grol, 1997) Nederland Whole Scale Schange´, ´Large group interventions´ etc. ( Voorbij verandermanagement, van Nistelrooij e.a.2008) Nederland
Mix top-down & bottom-up (participatie)
Werkwijze verbetertraject (1 jaar) • •
•
•
Intake: commitment MT & faciliteiten Werkbijeenkomsten (± 15 verbeterteams): • Instructie, uitwisseling ervaringen & dialoog • Leren: verbeteren, oplossingen, meten Organisatie: Learning in action, aan de slag • Verbeterteams: alle stakeholders incl. cliënten • Analyse, SMART-doel, praktisch plan • PDSA: uitvoeren, meten en continu leren • Communiceer = betekenis geven aan informatie Ondersteuning: • Gebruik extranet, incl. forum • Begeleiding, maandelijkse rapportages
Verbeterwerkwijze: Doorbraak Expertbijeenkomst
Werven deelnemers
Literatuur, praktijk, best practices
Intake
Startbijeenkomst
alle stakeholders! In dialoog gelijkwaardig&wederkerig
A
P
P D
A
S S 1e 2e werkconferentie werkconferentie
D Slotbijeenkomst
Ondersteuning kernteam en experts Monitoring via maandelijkse metingen Extranet & forum deelnemers
versprei ding
Verbetering en ´handhaven´: een continu proces gestuurd door indicatoren Verbeteren P P P Plan Act
Handhaven
Do Study
Maandelijks voortgang meten en voortgang volgen in de tijd indicatoren – Structuur: Er ís beleid m.b.t. signaleren en reageren op ondervoeding in de organisatie – Resultaat: Aantal bewoners zorgwekkend gewichtsverlies (definitie verantwoorde zorg) – Proces: Aantal nieuwe bewoners gewicht, lengte, bmi, eet/drink-gewoonten en wensen vastgelegd in dossier – Proces: Percentage dagen in de maand dat de ambiance was zoals we hadden afgesproken.
Interventie 1: Eetlust en sfeer verbeteren (kwaliteit en Ambiance maaltijden)
A cluster randomized controlled trial van Kristel Nijs, 2006, Universiteit Wageningen
Optimizing the ambiance during mealtimes in Dutch Nursing Homes A cluster randomized controlled trial Kristel Nijs, 2006, Universiteit van Wageningen
Resultaten PHD: Huiskamerstijl maaltijd ambiance geeft • behoud van kwaliteit van leven • behoud van lichamelijk functioneren ( fijne motoriek) • behoud lichaamsgewicht bij bewoners van verpleeghuisbewoners
Kern interventie: Kristel Nijs, 2006, Wageningen Universiteit: • Tijdstippen maaltijden en tijdsduur maaltijden • Gedekte tafel: kleed, porselein, glazen, kan, bloemen • Geen 3-vaksbord, gerechten apart (dekschalen) • Afspraken over ´tafelgebruiken´, zoals start/stilte • Geen storingen door: uitdeel medicijnen, bezoek familie, arts, schoonmaak of geluid • Ondersteuning aanwezig als tafel-genoten
Afspreken hoe de ambiance moet zijn Oude en nieuwe situatie Tijdstippen en de duur maaltijden
Gedekte tafels Tafel Schikking Start rituelen
3-vaksbord ⇔ huiskamer stijl
Oude en nieuwe situatie
personeel: aanwezig actief in het gesprek Geen storingen zoals bezoekuitdeel medicijnen
3-vaksbord ⇔ huiskamer stijl
Afspreken wat je doet blijven doen wat je afspreekt. Percentage dagen van de maand dat de maaltijd-ambiance was zoals we hebben afgesproken 100%
80%
60%
40%
Meten is weten!
20%
0% mei
juni
juli
aug
Afdeling Kerkstraat
sept
okt
nov
dec
Afdeling Binnenhof
jan
feb
mrt
apr
Afdeling Oude Schans
mei
Interventie 2: signaleren van ondervoeding én hier adequaat op reageren Weegbeleid in de praktijk… • Afspraken samen met betrokkenen (!): wanneer, door wie, wanneer, hoe eenvoudig • Betrekken cliënt • Praktisch: de weegschalen • Vaardigheid wegen • Vaardigheid rekenen • Signaal en dan….. • Discipline uitvoer weegbeleid
Intermezzo: Teamwork Goed Vlaams woord voor ´team´ is … Elk team is een groep, niet elke groep is een team Doel bepaald samenstelling team Een team kan wel zonder leider, niet zonder leiding, nodig zijn: coördinatie, inspiratie en zorg duidelijke afspraken & mandaat van opdrachtgever ambities zo ver als de middelen reiken reële doelen!
Succes-factoren voor goed teamwerk 1 gezamenlijk doel rollen binnen én buiten het verbeterteam omgang & besluitvorming
Bron: Martijn Vroemen 2008
meer bewustzijn Deel 3: meer cliëntgericht de resultaten meer samenwerking en minder eilandjescultuur meer beleid in organisatie meer screening meer adequate reactie meer zeggenschap meer sfeer/ambiance! meer waardering meer eten minder afvallen minder ondervoeding
Resultaten m.b.t. signaleren en reagerenop signalen ondervoeding LPZ: 2300 bewoners, LPZ 2007 vs 2006
• Screening op ondervoeding: 71% (=3½ meer dan 2006) • Halvering percentage bewoners dat te veel afvalt (>3 kg in 1 mnd, >6kg in 6 mnd): 2007=3,5% • Halvering ´geen maatregelen getroffen bij ondervoede bewoners´: 2007=14%
• Significante verlaging % ondervoeding (-15% vp+vz-huizen, -24% vp-huis t.o.v. 2006),
• Daling is significant groter dan niet-deelnemers ZvB! % bewoners verpleeghuizen (risico op) ondervoeding 0
10
20
30
40
60
20,6 38,3
80
90
-0,4% risico = 1% reductie
37,9
-6,5% ondervoeding = 24% reductie
27,1
Zorg voor Beter
70
-1,4% ondervoeding = 6,4% reductie
22
Niet Zorg voor Beter
50
20,6 46,7 38,9
2006% ondervoeding 2006% risico op ondervoeding
-7,8% risico = 16,7% reductie
2007% ondervoeding 2007% risico op ondervoeding
100
Geleerde lessen • Zorg voor goede gedragenheid in de lijn • Pak verbeteringen multidisciplinair aan neem de steakholders op in je verbeterteam! • Werk vanuit een heldere focus en bezieling die een gezamenlijke binding geeft, een motto helpt • Pak het gestructureerd aan… (verbetertraject) • Leg de puzzel samen, combineer leren en veranderen én werk aan eigenaarschap! • Communiceer i.p.v. instrueer of informeer • Houd het simpel m.b.t. metingen, registraties) • Maak gebruik van wat er al is
Vragen aan u en uw (voedings)teams In hoeverre…. is uw mandaat helder en reëel? zijn stakeholders gelijkwaardig teamlid? legt u de puzzel samen met betrokkenen? vult u uw rol in als begeleider? (dus in dialoog & enige bescheidenheid i.p.v. hiërarchisch expert) voorkomt u bureaucratie en registratiedwang communiceert u (i.p.v. informeren/instrueren)? wordt veranderen en leren gecombineerd?
Succes veel plezier! en.. hartelijk dank
Meer informatie Veel informatie en voorbeelden. Ga naar: www.zorgvoorbeter.nl/onderwerpen/over/eten-en-drinken
Boekje ´Elke maaltijd weer een feest´ Maaike van der Rijst en Kristel Nijs
(Vilans-reeks Inzicht in Verzorging, Verzorging in zicht) te bestellen via www.vilans.nl
www.leerzorgverbeteren.nl voor gratis toegang en gebruik van online leerprogramma ´Optimaliseren Maaltijdambiance´.
Vilans, kenniscentrum voor langdurige zorg en ondersteuning Henry Mostert, Postbus 8228, 3503 RE Utrecht,
[email protected] +31.30.7892300.
