Zorg, pensioen en wonen Naar multi-pijler financiering van zorg?
24 april 2012 Lou Spoor
1
Agenda 1
Zorguitgaven
2
Vermogensopbouw voor zorg? Wat en hoe? 2.1 Sparen in de tweede pensioenpijler 2.2 Long-term care verzekering
2
3
Woningvermogen: wonen en zorg
4
Conclusies
1. Aanleiding
Z Zorguitgaven it (% BBP)
bron: CPB (2012)
3
scenario’s CPB: 18%-25% 18% 25% BBP in 2040
Grotere welvaart, meer zorg Uitgavenpatroon VS 1875 - 1995
Maar: D Deadweight d i ht lloss premie- en belastingdruk - Zorgpremies/ gp modaal inkomen 2015-2040: van 22% naar 39%
(Miljoenennota 2012)
bron: Fogel (2008)
4
Verdringing
Toekomstig budget gepensioneerden?
bron data: CPB (2011)
Zorg/verzorging nu 25% van huishoudbudget 65+ 65+. In 2040? Premiedruk jongeren?
5
Vraagstelling paper
∆% Zorgkosten
=
∆% Inkomen
Druk intergenerationele solidariteit
Vermogensopbouw voor zorg? Wat en hoe? Opties?
6
Afbakening Aangrijpingspunten spanning inkomen-uitgaven 1. Bij de bron Doelmatigheid, kwaliteit en efficiency zorg
Prikkels eigen bijdragen:
Preventie
– minder vraag niet strikt nodige zorg
Wegnemen volumeprikkels aanbod
– substitutie uitgaven binnen huishoudbudget
Mantelzorg Lange termijn/indirect: onderwijs, leefstijl, voedselk lit it lluchtkwaliteit kwaliteit, htk lit it etc. t
prioriteit!
7
2. Financiering
Vermogensopbouw: minder premielast toekomstige generaties door rendement opgebouwd vermogen?
dit paper
2. Vermogensopbouw: voors & tegens Voor • Volgende generaties minder belast • Sparen voor eigen uitgaven later l
Tegen • Van omslag naar kapitaaldekking: tijdelijk dubbele lasten
• Beleggingsrendement • = Lagere premiedruk, minder verdringing
• Gedragsverandering zorgvraag (?)
8
• Gevoeligheid financiële schokken
Vermogensopbouw voor zorg: wat? 1. Cure? •
In tijd onvoorspelbaar en zeer scheef verdeeld > In 2005: 10% mannen = 72% kosten acute zorg (Wong, 2012) > Over hele leven minder, maar nog steeds scheef (10% Ö 26%)
•
Moet liquide zijn: geen rendement spaargeld
2. Deel AWBZ: verpleging & verzorging ouderen •
Snel stijgende kosten
•
Minder scheef verdeeld
•
Lange termijn sparen: rendement
Vermogensopbouw: voor care ouderen niet voor cure ouderen,
9
bron: RIVM ((2008))
Rendement vermogen voor zorg op oudere leeftijd
• Kapitaaldekking: premielast lager dan in omslagstelsel
Kracht van kapitaalopbouw: voorbeeld p pensioenfinanciering g ABP
• Verdringingseffect kleiner
• Indien gericht op zorg na pensionering: 30 jaar opbouw haalbaar • Bijvoorbeeld 40-70 jaar
10
bron: APG
Premielast verpleging en verzorging 2030 (ca. 3% BBP) verminderen door rendement vermogen
Vermogensopbouw zorg: hoe? + risico delen - van wie is het geld? + eigen i verantt woordelijkheid - spaartekorten, moral hazard
+ financieel draagvlak - te veel, te weinig sparen
+ zorgkostenbewustzijn g j - te groot individueel risico
11
Nederlandse traditie: solidair en verplicht
9
12
Twee verplicht-solidaire opties uitgewerkt
1. Pensioen, tweede pijler
2. LTC-verzekering zorguitkering na indicatie
annuïteit opbouw
opbouw
pensioenleeftijd
Extra annuïteit voor iedereen na bereiken pensioenleeftijd
13
x
pensioenleeftijd
Risicoverzekering: uitkering selectief na indicatie verlies iADL’s/ADL’s
Optie 1: (extra) sparen in 2e pensioenpijler annuïteit opbouw
pensioenleeftijd
9 Opbouw met rendement 9 Intergenerationele solidariteit ontzien
9 Werkende infrastructuur
14
: :
Alleen voor werknemers
:
Ondoelmatig. Beperkte voorspelbaarheid zorguitgaven: te veel en te weinig sparen (Ö reparaties)
Uitvoering niet uniform (zorg geen CAO-aangelegenheid) en niet i stabiel bi l
Onvoorspelbare zorguitgaven: flexibel pensioen? • Pensioenannuïteiten niet zomaar inruilen voor lump-sum • Toenemende overlevingskansen ook bij chronische aandoeningen
• Hoog-laagconstructies?
• Flexibiliteit? Ö Zorgplicht! • Stick to core-business = zorgen voor houdbare annuïteiten?
15
Optie 2: Long-term care verzekering ouderen zorguitkering na indicatie
x opbouw
pensioenleeftijd
• Verzekering met kapitaaldekking • Intergenerationele solidariteit ontzien
• Verschillende varianten: o.a. VS, Frankrijk, Singapore • Overeenkomst: nergens complete dekking • LTC ouderen als geheel onverzekerbaar
16
LTC-verzekering: vele varianten opbouw
indicatie & acceptatie
uitkering
collectief/ individueel?
drempel min. verlies (i)ADL’s
feitelijke kosten of tegemoettegemoet koming?
start- en eindleeftijd? werkgeversk bijdrage? overheidsbijdrage?
17
centrale indicatiestelling?
limiet i tijd? in
verplicht, of medische di h acceptatie?
in geld / voucher/ o che / zorgbewijs?
Aandachtspunt 1: samenspel overheid-markt Singapore: gelimiteerd in hoogte/duur
Private LTCV
Private LTCV
Publieke LTC voorziening
zorgindicatie
Franse model: DC-toezegging, incl. langlevenrisico
einde dekking private LTCV
Publieke APA* pensioendatum zorgindicatie
pensioendatum
Beide modellen: geen complete dekking kosten LTC • Dus: publieke dekking + private dekking + eigen bijdragen
Nodig: stabiele afbakening overheid-markt overheid markt lange termijn
* Allocation Personnalisée d’Autonomie 18
Aandachtspunt 2: zorginkoop
Nodig: zorginkoop zonder schotten
Zorginkoop in stelsel met LTC-verzekering eigen bijdragen
Zvw
19
AWBZ
LTCV dekking
Achterkant (financiering) loskoppelen van voorkant (zorginkoop en levering)
Optie 2a: LTC-verzekeringsfonds? • Praktische bezwaren LTC-verzekering • Complexe verzekering • Stelselwijziging financiering
• Alternatief: extra p premie naast Zvw-premie p in LTC-fonds • Kapitaalopbouw in fonds • Verevening via fonds verzekerden
x x x x x
20
verzekeraars
LTC-premies
uitkeringen
LTC-fonds
Conclusie: ideale beleidsoptie bestaat niet 1. Sparen 2e pensioenpijler
21
2. Verzekering met vermogensopbouw
3. Zorgfonds met vermogensopbouw
9 Werkende infrastructuur 9 Rendement 9 Intergenerationele I t ti l solidariteit ontzien
9 Doelmatig: voor wie het nodig heeft 9 Rendement 9 Intergenerationele I t ti l solidariteit ontzien 9 Voor iedereen
9 Werkende infrastructuur 9 Rendement 9 Intergenerationele I t ti l solidariteit ontzien 9 Voor iedereen 9 Verevening
: All Alleen werknemers k : Uitvoering niet uniform, niet stabiel : Ondoelmatig: te veel en te weinig g sparen
: C Complexe l verzekering, hoog risico : Moet ingepast in financiering g ZvwAWBZ-WMO
: G Geen polis. li Van en voor wie het geld in het fonds? (Vertrouwen, transparantie) p )
3. Woningvermogen: wonen en zorg
22
Collectief vermogen (institutionele beleggingen)
Individueel vermogen (eigen woning)
Huur
Koop
Pensioen in natura?
Vermogen liquide maken voor zorg?
Naturapensioen Pensioenfonds
y X
Woon(zorg)leverancier Natura: woondiensten
Deelnemer Voordeel deelnemer: toegang tot diensten bij schaarste Voordeel fonds: minder cash-out ((N.B.: PW kent e t geen gee pensioen pe s oe in natura) atu a)
23
Naturapensioen: niet micro, dan macro? • Pensioenfonds krijgt (woon)zorg in natura niet gedistribueerd naar eigen deelnemers • Macro-perspectief: • Fondsen op zoek naar rendement vanwege ambitie reëel pensioen: i 96% beleggingen b l i naar b buitenland i l d • Gezamenlijke impuls aan woon(zorg)infrastructuur? Reële pensioenambitie pensioen
uitgaven pensioen
Search for yield, hoog risico, schaarse zorg en woningen
24
uitgaven
Matiger rendement, minder risico, goedkopere zorg en woningen
Koop: woning belangrijk vermogensbestanddeel
bron: CBS
25
Ouderen blijven lang thuis
bron: SCP 2011
26
Nieuwe oplossingen nodig • Opeethypotheek? • Op te vroege leeftijd f aangeboden: duur en riskant • Richten op (woon)zorg op hogere leeftijd, als het echt nodig is
• Reverse annuity y mortgages g g (De ( Roon et al. 2011)) • Rol woningcorporaties? • Beleid nu: woningen verkopen aan starters • Waarom niet óók: kopen van ouderen?
• Ierland: Nursing Home Loan • Leenfaciliteit voor vermogensbijdrage intramurale zorg
27
4. Conclusies • Zorguitgaven scheef verdeeld: verzekeren blijft kern • Vermogensopbouw voor zorg? Bijdrage aan vermindering druk intergenerationele solidariteit • Ideale optie bestaat niet • Zoekrichting nader bepalen Solidair > individueel; care ouderen > cure etc.
• Wonen en zorg • Collectief: institutioneel investeren (natura toekomstvoorzieningen) • Individueel: nieuwe oplossingen vrijmaken woningvermogen
• Voorwaarde in iedere optie: stabiele afbakening markt overheid over lange termijn
28
Aechmea
29
20600344
