DE STILLE VERBOUWING VAN PENSIOEN, ZORG, WERK EN WONEN

DE STILLE VERBOUWING VAN PENSIOEN, ZORG, WERK EN WONEN Onze overheid is klaar voor de toekomst, nu wij nog

ING Economisch Bureau 9 september 2014

INLEIDING

De stille verbouwing van pensioen, zorg, werk en wonen Een stille verbouwing Nederland is in de afgelopen jaren structureel economisch hervormd. De invoering is geleidelijk, maar het uiteindelijke effect is groot. De verantwoordelijkheid om financiële risico’s te dragen is verschoven van het collectief naar het individu. Hierdoor kan de Nederlandse overheid de vergrijzing opvangen en de groei van de economie neemt toe. Aan de andere kant: Mensen die relatief veel financiële tegenslag moeten opvangen, zullen wel merken dat het vangnet minder royaal is.

Consumenten bereiden zich niet financieel voor Consumenten zien weliswaar verandering aankomen, maar zetten geen geld opzij. Zij verwachten bovendien dat vooral de lagere inkomens geraakt worden door het beleid. Het zijn juist vaker de hogere inkomens die de gevolgen financieel opvangen: hogere eigen bijdrages in de zorg, minder hypotheekrenteaftrek en een lagere ontslagvergoeding raken hun portemonnee.

Ons leven verandert door de verbouwing De lagere inkomensgroepen zullen hun leven relatief meer zien veranderen: twee jaar langer werken is – met een kortere gemiddelde levensverwachting – een grotere ingreep in hun leven. Ook maken lagere inkomens meer gebruik van de huidige verzorgingshuizen, waar zij straks geen recht meer hebben op verblijf. Zij zullen hun gedrag meer moeten veranderen.

Een acute aanleiding voor structurele wijzigingen

Afbakening

De crisis is een acute aanleiding geweest om structurele maatregelen te nemen die op lange

• Deze analyse richt zich op de vier gewijzigde stelsels met een grote impact op de economie en de (financiële) situatie van mensen: pensioen, langdurige zorg, werk en wonen. Onderwerpen die deelgroepen raken, zoals de Participatiewet en het Sociaal Leenstelsel laten we buiten beschouwing. • Deze analyse biedt overzicht en inzicht, en laat de samenhang zien. Daardoor negeren we regelmatig aspecten van

termijn grote effecten hebben. Over 10 jaar zal Nederland terugkijken en constateren dat de maatregelen weliswaar geleidelijk zijn ingevoerd, maar toch een groot en blijvend effect hebben.

de regelgeving. Alles met als doel het grote geheel inzichtelijker te maken. Concreet betekent dit: -

We negeren de impact van compenserende koopkrachtmaatregelen en kijken alleen naar de directe impact van de veranderingen. Die koopkrachtmaatregelen zorgen er namelijk voor dat iedereen per jaar iets meer te besteden heeft. Deze analyse richt zich op risico’s die mensen in een korte periode relatief sterk raken.

-

We maken grove schattingen van bedragen, en het aantal mensen dat dit betreft. Het gaat altijd om gemiddelden, voor mensen zelf kunnen de gevolgen veel hoger of lager uitkomen.

De stille verbouwing van pensioen, zorg, werk en wonen

ING Economisch Bureau • 9 september 2014

2

KALENDER

Wat verandert er precies per wanneer? Pensioen

De belangrijkste hervormingen zijn samengevat:

Hogere AOW leeftijd, minder belastingkorting voor pensioensparen, stabieler pensioen en premies

Zorg

Minder recht op verblijf in een instelling, hogere eigen bijdrages (vooral op basis van vermogen)

Werk

Lagere ontslagvergoeding, maar wel in alle gevallen, die direct belast wordt, korter WW

Wonen

Extra huurverhogingen en minder hypotheekrenteaftrek

2011

2014

2016

2019

Overdrachtsbelasting naar 2%

maximale pensioenopbouw omlaag (2,15%, pensioenrichtleeftijd 67)

WW-duur op max 24 maanden

Sociale huurwoningen voor 90% voor inkomens tot 35.000 euro

ontslagvergoeding niet meer belastingvrij

WW-duur naar max 37 maanden nieuwe gevallen met middelhoge zorgbehoefte geen recht meer op verblijf

nieuwe gevallen met gemiddelde zorgbehoefte geen recht op verblijf

2013

eigen bijdrage in instelling omhoog (kortingen vervallen)

2021

Ontslagrecht ambtenaren gelijk aan werknemers marktsector

start verlaging hypotheekrenteaftrek

eigen bijdrage in instelling afhankelijk vermogen

Ontslagvergoeding ouderen gelijk aan jongeren

2017

tweede extra huurverhoging

AOW leeftijd 65+1 maand

2020

AOW leeftijd 67

nieuwe gevallen met lichte zorgbehoefte geen recht op verblijf lagere ontslagvergoeding topfunctionarissen (semi)publieke sector eerste extra huurverhoging alleen annuitair of lineair volledig afgeloste hypotheken aftrekbaar

2025

2015

2018

lichte zorgvormen naar gemeente, met lager budget

Minder lenen voor een koopwoning (100%)

hypotheekrenteaftrek hoogste schijf 46%

bezuiniging van 40% op huishoudelijke hulp

minder lenen voor een koopwoning (105%)

lagere ontslagvergoeding en elke baan accepteren na 6 maanden

Eigen bijdrage zorg

Huur AOW

Minder recht verblijf instelling

Hypotheekrenteaftrek Maximale WW duur

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2021

2022

2023

2024

2025 3

BEGROTING

Wat betekent de verbouwing voor de rijksbegroting? Rijksfinanciën op orde De rijksbegroting komt, voor een flink deel door de verbouwing van pensioen, zorg, werk en wonen, weer op orde. In 2010 schatte het CPB nog in dat Nederland op lange termijn een flink gat in de begroting had (in de orde van grootte van 30 miljard euro per jaar, 4,5% BBP). De belangrijkste oorzaken waren de vergrijzing (meer AOW-ontvangers en minder premiebetalers, en meer zorggebruik). Nu schat het CPB in dat er een klein overschot is (in de orde van grootte van 3 miljard euro per jaar, 0,4% BBP).

Vooral door pensioen, zorg, werk en wonen De vier hervormingen (pensioen, zorg, werk en wonen) zorgen samen voor een structurele verbetering van ongeveer 24 miljard euro. Ze vormen dus zo ongeveer driekwart van de oplossing van het probleem dat het CPB in 2010 signaleerde. Ook op het totale budget van de overheid is dat substantieel, ongeveer negen procent: de overheid geeft per jaar nu ongeveer 270 miljard euro uit.

Effect loopt sterk op in de tijd Het financiële effect in 2015 is met 5,5 miljard euro substantieel, maar nog maar een fractie van het structurele effect. Door de geleidelijke invoering neemt de impact van de maatregelen voor de overheidsfinanciën toe in de tijd. Steeds meer mensen worden geraakt, en voor steeds grotere bedragen.

Hervormingspakket van historische omvang Ter vergelijking: tussen 1983 en 1993 bezuinigden de achtereenvolgende kabinetten Lubbers in totaal ongeveer 5% van het gemiddelde BBP over die periode. Dat zou met het huidige BBP neerkomen op 33 miljard euro. Tussen 2013 en 2023 gaat het alleen al voor pensioen, zorg, werk en wonen om een structureel effect van zo’n 24 miljard euro. Daar komen andere grote bezuinigingen en hervormingen, zoals de Participatiewet, het Sociaal Leenstelsel en mogelijk de herziening van het belastingstelsel nog bovenop.



4

PENSIOEN

Hoe verandert ons pensioen? Gedrag • Je werkt meer jaren, je loopbaan duurt langer

Financieel • Je hebt minder jaren een uitkering na je pensioen, maar meestal meer inkomen ervoor én erna

OUDE SITUATIE

40 JAAR

22 JAAR

WERKEN

PENSIOEN

25 JAAR

65 JAAR

meer jaren werken

minder jaren pensioen

+4 jaar = meer tijd om te sparen voor pensioen

- 4 jaar = minder tijd om te spenderen

Langer werken, korter pensioen Vroeger stond de pensioenleeftijd vast. Voortaan staat vast hoe lang iemand gemiddeld pensioen mag verwachten. Dat betekent dat iemand die dit jaar met pensioen ging nog ongeveer 20 jaar pensioen voor de boeg heeft. Straks gaat iedereen met pensioen op het moment dat hij of zij naar verwachting nog 18 jaar en drie maanden pensioen voor de boeg heeft. De duur van het pensioen is dus voor alle generaties gelijk. Zonder deze verandering zou het aantal jaren inleg in de pensioenpot lager zijn, en het aantal jaren uitkering hoger. Per uitkeringsjaar zou er dan veel minder geld beschikbaar zijn.

Minder belastingvoordeel Via het salaris mogen werknemers per gewerkt jaar een lager bedrag sparen, het belastingvoordeel is hierdoor lager. Omdat het aantal gewerkte jaren toeneemt en het aantal pensioenjaren daalt, bouwen werknemers per pensioenjaar alsnog een hoger bedrag per jaar op. Werknemers die meer dan 100.000 euro verdienen, doen voor het inkomen boven dat bedrag niet meer mee aan de pensioenregeling. Zij krijgen meer netto salaris en mogen zelf beslissen of en hoe ze alsnog geld opzij zetten.

Anders omgaan met mee- en tegenvallers De uitkering van gepensioneerden mag pas stijgen als de prijzen stijgen én er voldoende buffer is. Aan de andere kant wordt de kans op een korting ook kleiner: tegenvallers mogen over een langere periode worden uitgesmeerd.

Andere invloeden op pensioen vaak ongunstig NIEUWE SITUATIE

25 JAAR

44 JAAR

18 JAAR

WERKEN

PENSIOEN 69 JAAR

‘75

Dit is een voorbeeld en geldt voor iemand die geboren is in 1975

De hogere pensioenleeftijd is – als er verder niets verandert - gunstig voor het maandelijkse inkomen na pensionering. Er spelen echter tegelijk meer zaken, die vaak een negatief effect hebben op het netto bedrag per maand: • De rente staat laag • De rendementen zijn gedurende enkele jaren lager geweest • De levensverwachting – het aantal jaren pensioenuitkering – is onverwacht hoog gebleken • Veel werkgevers vangen minder van de financiële tegenvallers in de pensioenpot op, zij hebben deze afgekocht met een eenmalige bijstorting Op termijn stijgt de AOW-uitkering wel extra. Alle AOW-gerechtigden hebben daar voordeel van, en vooral voor de ouderen die weinig pensioen hebben is dit relatief gunstig.



5

ZORG

Hoe verandert de langdurige zorg? Gedrag • Je woont langer in je eigen huis, je omgeving zorgt meer voor je • Je zorgt meer voor je omgeving

Thuis wonen met zorg uit je omgeving Ongeveer dertig procent van de ouderen die nu in een instelling voor verpleging en verzorging zitten zou onder de nieuwe regels nog thuis wonen. Het gaat om mensen die ‘lichtere zorg’

Financieel • Je betaalt meer zelf aan de zorg • Je erft minder vermogen van je ouders

nodig hebben en nu in een verzorgingshuis zitten. Dit zijn relatief vaak ouderen met een lager inkomen. De nieuwe regels gelden alleen voor nieuwe instroom. De wijkverpleegkundige stelt vast welk deel van de zorg de omgeving op zich kan nemen, en welke zorg vanuit een zorgorganisatie moet komen.

Hogere eigen bijdrage Wie zorg ontvangt – thuis of in een instelling – betaalt daaraan mee. Dat was altijd al zo, maar de bedragen zijn nu ook afhankelijk van het vermogen. Daardoor komt de gemiddelde bijdrage hoger uit. De eigen bijdrage is maximaal 900 euro per maand voor mensen die thuis nog een partner hebben en voor mensen die alleen zijn en kort in een instelling verblijven. Als mensen (alleen of samen) geen eigen huis meer hebben en lang in een instelling wonen betalen ze maximaal 2300 euro per persoon per maand voor zorg, kost en inwoning. Huishoudelijke hulp wordt voor een veel kleiner deel vergoed. Mensen moeten die dus of zelf betalen, of in hun omgeving iemand vinden die te hulp kan schieten.

Per saldo korter in een instelling, per maand een hogere bijdrage Nu verblijft ongeveer 15% van de 85-plussers in een instelling. Dat zijn straks minder mensen: nog ongeveer 10%. Zij zitten bovendien gemiddeld korter in de instelling (hun gezondheid is immers minder goed). Per maand is het bedrag dat zij betalen wel hoger, vooral voor mensen die vermogen hebben.



6

WERK

Hoe veranderen ontslagrecht en WW? Gedrag

Een lagere ontslagvergoeding, maar wel voor iedereen

• Je wisselt vaker van baan en doet ander werk

Voor de crisis verliep ongeveer 40% van de ontslagprocedures – vaker die van mensen met een hoger inkomen - via de kantonrechter. Die wees dan een vergoeding toe van gemiddeld

Financieel

een maandsalaris per jaar dat de werknemer in dienst was. Vooral voor wie lang in dienst

• Bij werkloosheid is de ontslagvergoeding lager, je inkomen is lager en fluctueert meer

was liep dit bedrag hoog op, tot wel drie jaarsalarissen. Onder de nieuwe regels ontvangen de meeste werknemers nog een derde van een maandsalaris per dienstjaar, voor ouderen is dit soms een halve maand. Voortaan mag dit bedrag maximaal één jaarsalaris zijn, tenzij het

Ontslagvergoeding omlaag OUDE SITUATIE

NIEUWE SITUATIE

Vrijwel iedereen ontslagvergoeding

jaarsalaris lager is dan 75.000 euro, dan is dat het maximale bedrag. De vergoeding wordt

OUDE SITUATIE

bovendien altijd direct belast. De ontslagprocedures via het UWV worden juist duurder: ook NIEUWE SITUATIE

daar moet de werkgever altijd een vergoeding betalen, terwijl dit eerder niet zo was. Mensen met een lager inkomen krijgen daardoor vaker een ontslagvergoeding dan nu, hun ontslag is voor de werkgevers dus duurder.

belasting direct eraf

via kantonrechter

Minder recht op een WW-uitkering De WW-uitkering duurt ten hoogste nog 24 maanden. En pas als iemand 38 jaar arbeidsverleden heeft (dus tenminste 58 of ouder is) komt diegene voor die 24 maanden in aanmerking. Nu komt iemand al met 24 jaar arbeidsverleden in aanmerking voor 24 maanden WW. Na zes maanden moet iedereen bovendien iedere baan accepteren. Mocht het salaris van de nieuwe baan lager zijn dan de WW-uitkering, dan wordt het inkomen wel aangevuld tot het

Werkloosheidsuitkering stopt eerder OUDE SITUATIE

NIEUWE SITUATIE

38

MND

Iedere baan accepteren na: OUDE SITUATIE

niveau van de WW.

NIEUWE SITUATIE

12

24

MND


MND

6

MND


7

WONEN

Hoe verandert de woningmarkt? Extra huurverhogingen vooral bij een hoger inkomen

Gedrag • de kans dat je in een sociale huurwoning kunt wonen neemt af

In 2013 en 2014 mochten verhuurders van sociale huurwoningen eenmalig een extra huur-

Financieel • Je woonlasten zijn hoger • Je lost je hypotheek verplicht af, dus bouwt vermogen op (alleen koop) • Je maandlasten zijn tijdens de looptijd van je hypotheek hoger, daarna nihil (alleen koop) • De kosten van een verhuizing zijn lager (alleen koop)

meer dan 43.000 euro per jaar verdienen betalen in totaal zeven procent extra, mensen met een inkomen tot 32.000 euro betalen vijf procent extra en ontvangen ter compensatie een hogere huurtoeslag.

Sociale huurwoningen alleen nog voor lagere inkomens

Ontwikkeling van de huurprijzen EURO’S

verhoging toepassen. Hoe hoger het inkomen, hoe hoger de extra huurverhoging: mensen die

zonder beleid

Vrijgekomen woningen met een huur onder 700 euro per maand moeten de corporaties voor

inkomen tot 33.000 €

90% verhuren aan huishoudens met een inkomen onder 35.000 euro. Mensen met een inko-

inkomen tussen 33.000 - 43.000 €

men daarboven mogen iedere huurwoning huren, mits de verhuurder meer dan 700 euro huur

inkomen meer dan 43.000 €

vraagt. Dat betekent ook dat ze dan geen huurtoeslag kunnen ontvangen.

Verhuur levert meer op De verhuurders ontvangen per woning hogere huren. Via een heffing betalen de verhuurders

Huurwoning

van sociale huurwoningen een groot deel van de extra inkomsten aan de Rijksoverheid. Per In 2013 en 2014 mochten verhuurders van sociale huurwoningen eenmalig een extra huurverhoging toepassen. Hoe hoger het inkomen, hoe hoger de extra huurverhoging.

saldo is het verhuren van woningen financieel aantrekkelijker. TIJD

Minder hypotheekrenteaftrek Geleidelijk vermindert de hypotheekrenteaftrek, tot uiteindelijk mensen met een inkomen

Ontwikkeling van de netto rentelasten

boven 52.000 euro per jaar de rente kunnen aftrekken tegen 38%. De netto rentelast die zij per maand betalen neemt daardoor toe.

EURO’S

Nieuw afgesloten hypotheken moeten verplicht volledig worden afgelost om in aanmerking te komen voor hypotheekrenteaftrek. Kopers moeten zelf ook meer geld inleggen bij de aankoop van een woning. Per saldo zijn de maandlasten van een koopwoning hoger. Als compensatie voor hogere inkomens gaat het belastingtarief op hun inkomen tegelijk omlaag.

Lagere overdrachtsbelasting

Koopwoning

Verplicht aflossen, verplicht vermogen opbouwen


Geleidelijk vermindert de hypotheekrenteaftrek voor mensen met een inkomen boven 52.000 euro. De netto rentelast die mensen per maand betalen neemt daardoor toe.

Wie een huis koopt betaalt een lagere overdrachtsbelasting, de kosten van een verhuizing dalen hierdoor met vier procent van de koopsom. TIJD


8

GROEPEN

Wie worden er het meest geraakt? Risico’s verschuiven, financiële onzekerheid neemt toe Een groot aantal maatregelen verschuift financiële risico’s van het collectief naar het individu: het inkomen wordt minder zeker, de uitgaven voor zorg en wonen worden hoger en onzekerder. Door de langere tijdshorizon (een leven duurt langer), het grote aantal maatregelen en de samenhang ertussen wordt het voor mensen moeilijker om hun financiële toekomst in te schatten.

Soms ook meer zekerheid Tegenover deze grote beweging staat op een paar terreinen juist wat meer zekerheid: de fluctuaties in pensioenpremies nemen af, verplicht aflossen leidt tot het opbouwen van een buffer en meer mensen met een laag inkomen ontvangen bij ontslag een ontslagvergoeding.

Als eerste meer financieel risico voor ouderen Veel van de maatregelen raken eerst mensen boven 50. Echter, wie nu jong is wordt op latere leeftijd alsnog geraakt. • De verhoging van de AOW-leeftijd raakt mensen tussen 65 en 67 jaar • Gepensioneerden hebben een kleinere kans dat de pensioenuitkering omhoog gaat met het prijspeil (de kans op grote kortingen wordt overigens ook kleiner). • Vooral ouderen boven 75 hebben langdurige zorg nodig en blijven thuis wonen en/of betalen een hogere eigen bijdrage. • Hun mantelzorgers nemen zorg over en zijn zelf vaak al ouder dan vijftig. • De lagere ontslagvergoeding en verkorte WW-duur raakt vooral mensen tussen 50 en 67 jaar (een deel van deze groep komt juist wel in aanmerking voor een ontslagvergoeding en eerder niet).

Vooral hogere inkomens in portemonnee geraakt, lagere inkomens leven anders Onder de huidige ouderen worden hogere inkomens financieel meer geraakt, door de hogere bijdrage voor de zorg op basis van vermogen, door de lagere hypotheekrenteaftrek of de extra huurverhoging, en door de lagere pensioenuitkering. Ouderen met lagere inkomens zullen hun levens juist meer zien veranderen: zij wonen langer thuis (nu verblijven ze vaker in een instelling), hun kinderen moeten daardoor extra mantelzorg verlenen. Dat het pensioen korter duurt heeft voor hen een groter effect: hun levensverwachting is immers korter, zodat zij een groter deel van hun vrije tijd inleveren.



9

IMPACT

Hoe groot is de structurele maatschappelijke impact? Grote impact: veel mensen en grote bedragen Hiernaast geven we een inschatting van het aantal mensen dat door de verschillende maatregelen geraakt wordt. Het zijn meestal veel mensen, en soms per persoon veel euro’s.

In 2025 veel meer impact dan in 2015 Omdat veel maatregelen geleidelijk worden ingevoerd zien we in 2015 nog niet goed hoe veel mensen door de maatregelen beïnvloed worden. In 2025 is bijna al het beleid helemaal ingevoerd en van toepassing op alle bestaande gevallen. Daarom laten we hier zien hoe groot de impact is in 2025.

Verhoging AOW-leeftijd heeft veruit de grootste impact Het aantal mensen dat door de AOW-leeftijd wordt geraakt en het bedrag waar het voor hen om gaat – zo’n 12.000 euro per jaar – levert per saldo de grootste impact op.

Koopkracht versus risico De impact in dit overzicht heeft betrekking op de financiële zekerheid van mensen. Hier tegenover staan ook maatregelen die de koopkracht compenseren. Dit zijn ten eerste een hogere AOW voor alle AOW-gerechtigden, met name relatief gunstig voor lagere inkomens, ten tweede een hogere huurtoeslag voor lagere inkomens en tot slot een verlaging van het belastingtarief voor de hoogste inkomens. Het netto inkomen van een grote groep mensen gaat er door deze maatregelen wat op vooruit. Hun voordeel wordt daarbij verspreid over meerdere jaren. De mensen die meer risico ervaren worden over het algemeen juist in een korte periode geraakt door een groot effect.



10

ECONOMIE

Hoe stimuleren de maatregelen de economie? De maatregelen op gebied van pensioen, zorg, werk en wonen geven de economie ruimte om harder te groeien. Hieronder staat schematisch weergegeven hoe de maatregelen kunnen leiden tot meer economische groei.

Betere concurrentiepostie: meer buitenlandse vraag naar producten Bruto Loonkosten stijgen minder snel Premies en belastingen kunnen omlaag

Pensioenleeftijd omhoog

Bedrijven en instellingen nemen meer personeel aan

Meer mensen werken

Meer binnenlandse vraag naar producten

Hoger nettoloon

Mensen werken meer

Werkloosheid minder aantrekkelijk



11

Hoe reageren consumenten?

CONSUMENTEN

Het vangnet van de overheid wordt de komende jaren...

veel groter iets groter gelijk

7%

5%

Ruim de helft van de consumenten ziet grote verandering aankomen

8%

Volgens 59% van de consumenten wordt het financiële vangnet van de overheid veel kleiner.

59% iets kleiner

veel kleiner

21%

Toch zegt een flink deel van de consumenten dat er geen of weinig verschil is, of juist dat het financiële vangnet groter wordt. Ook al ziet een grote groep een grote verandering komen, dit lijkt nog steeds een onderschatting van de daadwerkelijke verandering.

Later met pensioen, meer betalen voor zorg en wonen, soepeler ontslag: wie denkt u dat de grootste financiële risico’s van dit beleid opvangen? Mensen van ...

60 - 80 jaar hoog inkomen

8% 40 - 60 jaar hoog inkomen

20 - 40 jaar laag inkomen

Consumenten denken dat de financiële gevolgen vooral neerkomen bij lagere inkomens. Veel

14%

financiële effecten raken in werkelijkheid juist mensen met een inkomen boven 42.000 euro. Maar weinig consumenten denken dat mensen tussen 60 en 80 met een hoger inkomen de

17% 28%

20 - 40 jaar hoog inkomen

Effect op hogere inkomens onderschat

40 - 60 jaar laag inkomen

12%

financiële risico’s opvangen. Toch raken pensioen, eigen bijdrages en langer thuis wonen in de zorg, minder hypotheekrenteaftrek of hogere huren juist deze groep. Opvallend is ook dat consumenten verwachten dat juist mensen tussen 40 en 60 met een lager inkomen geraakt worden. Hun ontslagbescherming neemt wat toe, de kosten voor wonen stijgen voor hen het

21%

minst. Wel zullen zij tot 67 jaar of langer doorwerken.

60-80 jaar laag inkomen



12

CONSUMENTEN

Hoe reageren consumenten?

Als iemand in Nederland in grote financiele problemen komt, moet dat met name worden opgevangen door… de overheid

13%

zijn / haar familie

Financiële risico’s bij mensen zelf

9%

Consumenten geven aan dat grote financiële problemen vooral opgevangen moeten worden door de persoon die het betreft. De richting van de verandering lijkt dus aan te sluiten bij de algemene perceptie: risico’s liggen vooral bij het individu.

78% de persoon zelf

Stel: uw bejaarde vader of moeder heeft langdurig verzorging nodig. Wat heeft uw voorkeur? Verzorging…

door mijzelf, ik betaal lagere zorgpremie

32%

in een instelling, ik betaal hogere zorgpremie

68%

Mantelzorg liever afgekocht Een meerderheid van de consumenten betaalt liever meer premie dan voor de eigen ouders te zorgen. Het verleggen van zorgverantwoordelijkheid naar de kinderen krijgt dus weinig steun.

De pensioenleeftijd gaat omhoog / de kosten voor langdurige zorg komen meer voor eigen rekening / de WW wordt korter en de maximale ontslagvergoeding wordt lager. Heeft dit invloed op uw spaargedrag in de komende jaren?

Consumenten sparen meestal niets extra iets / veel minder geld opzij zetten

18%

18%

iets / veel meer geld opzij zetten

Een grote meerderheid (65 procent) zegt naar aanleiding van de wijzigingen in zorg, pensioen, werk en wonen niet meer of minder geld opzij te leggen. Ongeveer 18% van de consumenten zet meer geld opzij vanwege het beleid, iets meer van de consumenten doen dat vanwege het verhogen van de pensioenleeftijd (22%). Evenveel mensen zetten minder geld opzij vanwege het beleid (18%). Iets meer consumenten zet vanwege de eigen bijdrages in de zorg minder geld opzij (21%).

64% evenveel geld opzij zetten

Bron: ING Vraag van Vandaag in de periode van 9 augustus tot en met 2 september 2014 onder gemiddeld 45.000 respondenten, antwoorden als ‘weet niet / geen mening / niet van toepassing’ zijn niet meegewogen.



13

Wat kun je als consument doen? DOEN Wat kun je als consument doen?

Zoek weer een baan

Volg opleidingen

De Nederlandse overheid werkt hard aan economische hervormingen. De invoering gaat geleidelijk, maar het uiteindelijke effect is groot. Financiële risico's verschuiven van het collectief naar het individu. Wat kunnen consumenten doen om zich voor te bereiden op de veranderingen die de hervormingen met zich meebrengen?

Kies een andere koers

PENSIOEN Zorg ervoor dat je kunt werken tot je pensioen

Bedenk wanneer je liever je geld uitgeeft: nu of later? Als je nu met minder toe kunt: spaar en/of beleg

Blijf netwerken

Bekijk of je later goed kunt rondkomen

om st a ndig e bent of Voo ra l als je ze lfe red en g ee n ge ld ee n of a nd er et voor late r he bt weg g ez

ZORG Schenken om een eigen bijdrage te voorkomen is lang niet altijd verstandig

Bespreek met je kinderen, broers en zussen en buren hoe je elkaar kunt en wilt helpen

Zoek weer een baan Volg opleidingen

Kies een andere koers


Bespreek met je kinderen,

Bekijk of je later goed kunt rondkomen

ZORG

om st a ndig e bent of Voo ra l als je ze lfe red en g ee n ge ld ee n of a nd er et voor late r he bt weg g ez


Schenken om een eigen

en z ulle n De m ee st e ou d erwe re ge ls on d er d e ni eu won en th ui s blij ve n Onderzoek bij welke organisaties je zorg kunt inkopen zodat je kunt leven zoals je wilt, of zodat je ouders zorg krijgen

WONEN

14

a a rpot, Hoe vo lle r die sp je nodig en io ns hoe m in d er pe te ko m en he bt om ro nd

en z ulle n De m ee st e ou d erwe re ge ls on d er d e ni eu won en th ui s blij ve n

DOEN

Wat kun je als consument doen? Onderzoek bij welke organisaties je zorg kunt inkopen zodat je kunt leven zoals je wilt, of zodat je ouders zorg krijgen

De prijzen van dure koopwoningen staan de komende jaren wat meer onder druk, onderhandel goed wanneer je zo'n woning gaat kopen

WONEN

WERK Verplicht aflossen? Zie dit dan als een spaarpot voor later

Een kleinere woning voorkomt dat je wordt verrast door de lagere hypotheekrenteaftrek

Blijf aantrekkelijk voor de arbeidsmarkt

Een kleinere woning houdt ruimte in je maandbudget zodat je nog rond kunt komen wanneer je ander werk moet zoeken

Blijf netwerken

a a rpot, Hoe vo lle r die sp ioen je nodig hoe m in d er pe ns te ko m en he bt om ro nd

Verander van baan

r zi jn d at je H et ka n zo m ansa ee n he le ni eu we ee ro nd je 50 e nogje ca rrie re zu lt ge ve n n a a g in d wen

Volg opleidingen

De prijzen van dure koopwoningen staan de komende jaren wat meer onder druk, onderhandel goed wanneer je zo'n woning gaat kopen

Zet wat geld opzij voor het geval je werkloos raakt of om je later om te scholen

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met ING Nederland, Afdeling Externe Communicatie, 06 - 2200 16 18


WERK


[email protected]. Voor het laatste nieuws: ing.nl/Prinsjesdag of

@INGnl_economie

15

INZICHT

1

Vier misverstanden verduidelijkt

Ik moet geld sparen om mijn zorgkosten later te betalen

3

Ik moet extra geld sparen omdat de pensioenleeftijd omhoog gaat

(16% van de consumenten zegt dit te doen)

(22% van de consumenten zegt dit te doen)

De eigen bijdrages in de zorg zijn afhankelijk van het vermogen. Wie meer spaart betaalt dus

Omdat we later met pensioen gaan, duurt ons pensioen korter. In principe hoeven mensen

later meer voor zorg, sparen is in dat opzicht niet gunstig. Er kunnen twee redenen zijn om wel

per maand dus minder geld opzij te zetten, de periode dat zij geld opmaken duurt namelijk

extra te sparen: de wens om evenveel geld achter te laten voor de erfgenamen, of de wens

korter en de tijd dat ze kunnen sparen duurt langer. Ook wie nu al met pensioen is, merkt

om zelf luxere zorg in te kunnen kopen. Er zijn ook mensen die juist minder willen sparen of

niets van de hogere pensioenleeftijd. Natuurlijk zijn er mensen die absoluut op 65 jaar willen

hun geld willen wegschenken (21% van de consumenten). De extra eigen bijdrage vanwege

stoppen met werken. In dat geval is het wel verstandig zijn om extra te sparen. Andere ontwik-

het vermogen willen zij ontlopen. Daarbij is het goed te bedenken dat veel ouderen uiteinde-

kelingen, zoals de overdracht van financieel risico naar de deelnemers kunnen ook een reden

lijk nooit of slechts kort in een instelling terecht komen, omdat het recht op verblijf juist is

zijn om meer opzij te zetten.

ingeperkt.

2

Mijn huidige huis is niet meer te betalen als de hypotheekrenteaftrek daalt

4

Het nieuwe ontslagrecht raakt mensen boven 50 niet

Voor de meeste mensen zullen de netto rentelasten van hun huis de komende jaren dalen: ie-

Mensen boven 50 hebben de komende jaren inderdaad recht op een iets hogere ontslagver-

dereen die aflost op zijn hypotheek betaalt in de loop van de tijd namelijk steeds minder rente.

goeding dan mensen die jonger zijn. Echter: het maximum aan de vergoeding geldt ook voor

Het voordeel van de hypotheekrenteaftrek neemt voor hen weliswaar af, maar de maandlasten

hen: ze ontvangen ten hoogste één jaarsalaris, of 75.000 euro als hun brutoloon lager is

zullen per saldo toch dalen. Alleen wie grotendeels aflossingsvrij leent, zal zijn netto rentelast

dan dat bedrag. Bovendien betalen ze direct belasting over dit bedrag. Ze houden dus netto

zien toenemen.

duidelijk minder over dan in de oude situatie.

Voor hogere inkomens met een dure woning ontstaat een belangrijker financieel effect pas bij

De kans op ontslag neemt door de hogere pensioenleeftijd extra toe. Werkgevers houden

verkoop van hun woning. De kopers hebben bij aanschaf immers nog hoge rentelasten, en be-

immers rekening met het aantal jaren dat een dienstverband nog duurt. Hoe langer de tijd tot

talen netto dus veel hypotheekrente. In 2025 zijn de netto rentelasten voor nieuwe kopers met

de pensioenleeftijd, hoe groter de kans dat de werkgever een ontslag terugverdient.

een hoog inkomen al 13% hoger dan ze op dit moment zijn. Zij zullen daardoor een lagere prijs

Na hun ontslag ontvangen mensen bovendien korter WW en na zes maanden moeten ze

willen of kunnen betalen voor een koopwoning.

iedere baan accepteren. De kans op baan- en inkomenswisselingen neemt dus voor mensen boven 50 met een goed inkomen duidelijk toe.



16

CONCLUSIE

Stille verbouwing is een echte renovatie Nederland verandert De Nederlandse overheid is door de renovatie klaar voor de vergrijzing en het opraken van de aardgas. De maatregelen op gebied van pensioen, zorg, werk en wonen van de afgelopen vijf jaar zullen Nederland echt veranderen: de economie kan harder groeien, maar de financiële zekerheid neemt af, financieel risico verschuift naar het individu.

Wie zien iets aankomen, maar weten niet precies wat we kunnen doen De verandering heeft een grote impact, maar komt geleidelijk tot stand. In 2025 is de impact van de maatregelen veel groter dan die in 2015 is. Vooral mensen die meerdere gevolgen tegelijk voelen kunnen flink in hun portemonnee geraakt worden. Daarbij gaat het vaker om mensen met een hoger inkomen die ouder zijn dan 50. Het leven verandert juist het meest voor ouderen met lagere inkomens. Uiteindelijk worden alle jongeren zelf ook ouderen, dus zij zullen dan ook de gevolgen ervaren. Deze analyse is een hulpmiddel voor wie niet voor verrassingen wil komen te staan.

Nawoord Deze publicatie van het ING Economisch Bureau beoogt mensen te helpen bij het nemen van betere financiële beslissingen. We streven naar overzicht over de samenhang en impact van een groot aantal maatregelen. We hebben daartoe vaak gekozen voor hoofdlijnen en details achterwege gelaten. De lezer die op basis van deze

Disclaimer

analyse zijn eigen financiële situatie tegen het licht wil houden raden we aan zelf

Deze publicatie is tot stand gekomen op basis van de informatie zoals die in augustus 2014 beschikbaar was over de

of met behulp van een financieel planner in zijn eigen specifieke situatie te duiken.

verschillende regelingen. Wetten en regels zijn nog niet allemaal definitief. De in deze publicatie neergelegde opvattingen zijn gebaseerd op de door ING vergaarde informatie en door ING betrouwbaar geachte bronnen. Deze gegevens zijn op zorgvuldige wijze in onze analyses verwerkt. Noch de ING, noch medewerkers van de bank kunnen aansprakelijk worden gesteld voor de in deze publicatie eventueel aanwezige onjuistheden. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. ING aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor de inhoud van de publicaties of voor informatie die op of via de sites wordt verstrekt. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Niets in deze publicatie mag worden gereproduceerd, verspreid of gepubliceerd zonder de uitdrukke-

ING Economisch Bureau m.m.v. Marieke Blom, Dimitry Fleming, Senne Janssen, Marten van Garderen, Maurice van Sante, Edse Dantuma, Bram van Eijndthoven, Nathalie Michielsens © ING Economisch Bureau september 2014

lijke vermelding van de ING als bron van deze informatie. De afnemer van deze informatie is verplicht aanwijzingen van de ING betreffende het gebruik van de informatie op te volgen. Nederlands recht is van toepassing.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met ING Nederland, Afdeling Externe Communicatie, 06 - 2200 16 18



[email protected]. Voor het laatste nieuws: ing.nl/Prinsjesdag of

@INGnl_economie 17

DE STILLE VERBOUWING VAN PENSIOEN, ZORG, WERK EN WONEN

Recommend Documents