Zomerzoektocht 2004
IN DE SPOREN VAN
AMBIORIX
Beeldje aan Gasthuiskapel
Mocht Asterix dit jaar meedoen aan de zomerzoektocht van Goedendag, dan zou hij Atuatuca Tungrorum aandoen. Wij gaan het zoeken in Tongeren. Atuatuca Tungrorum was in de Romeinse tijd de hoofdplaats van het volksdistrict der Tungri, een federatie van een aantal volksstammen. De Eburonen was er één van. En Ambiorix was hun koning. In 54 v.C. bracht hij de Romeinse legioenen een zware nederlaag toe. Maar dat heeft niet kunnen beletten dat Tongeren onder Romeins gezag kwam. Tongeren lag op het knooppunt van een aantal belangrijke heirbanen. Logisch dus dat de plaats uitgroeide tot een echte Romeinse stad, ommuurd met een monumentale stadsmuur. Maar ook het landschap wijzigde onder de invloed van de Romeinse cultuur. Vele villa’s werden gebouwd en karakteristieke tumuli (grafheuvels) werden opgericht. Nadat de Romeinen de streek hadden verlaten, dommelde de stad in. Vanaf de 8ste eeuw werd ze opnieuw op de kaart gezet, met onder andere de bouw van een nieuwe kerk. Het begin van een bloeiende periode die duurde tot 1677, toen de stad bijna helemaal werd platgebrand door de troepen van Lodewijk XIV. En het is pas
2
| Goedendag | Zomerzoektocht
na 1830 dat de stad zich heeft hersteld. Dat Tongeren na meer dan 2000 jaar nog steeds een levendige stad is, zullen we vandaag aan den lijve ondervinden. Hoe levendig ook (en op donderdag en zondag nog iets meer, want dan kan men er ‘markten’), we verblijven dit jaar in de oudste stad van België. Op onze tocht zullen we dan ook geregeld geconfronteerd worden met de rijke geschiedenis van de stad. Ogen open dus! Maar vooral omdat ook dit jaar de zoektocht een aantal fotovragen bevat. Vijf zijn het er geworden. Prent de foto’s in uw geheugen, dan pas bent u er klaar voor om met ons op stap te gaan. Dit jaar is het ook mogelijk dat u na de tocht thuis nog wat extra speurwerk zult moeten doen. De tocht wordt niet echt lang. Zo hebt u des te meer tijd om volop te genieten van wat Tongeren te bieden heeft. En nu … op stap!
tekst: Yves Decuypere foto’s: Yves Decuypere en Peter Van Hoof
REGLEMENT 1. Elke ambtenaar van het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap kan deelnemen. Iedereen kan maximaal één deelnemingsformulier insturen. Deelnemen is gratis. Bij duidelijke aanwijzingen dat iemand meer dan een deelnemingsformulier instuurt, kan die persoon uitgesloten worden. 2. U kunt de tocht maken vanaf het ogenblik dat deze routebeschrijving verschijnt tot eind september 2004. 3. De antwoorden op de vragen moeten op het bijgaande deelnemingsformulier ingevuld worden en moeten uiterlijk op maandag 27 september 2004 aankomen bij Yves Decuypere, Doornweg 37 in 9400 Ninove. Vermeld op de envelop: ‘Zoektocht Goedendag’. 4. Als antwoord op de schiftingsvragen moeten de volgende getallen vermeld worden: a. de som van de zes getallen van de lottotrekking van 2 oktober 2004, vermenigvuldigd met het reservegetal van dezelfde trekking. Voorbeeld: trekking is 2-5-10-25-37-42 en reservegetal is 6. Dan geeft u als antwoord: (2+5+10+25+37+42) x 6 = 121 x 6 = 726; b. het jokergetal van de trekking van 2 oktober 2004 (7 cijfers). 5. U moet de tocht in de aangegeven richting volgen. 6. Over de antwoorden en de uitslagen wordt niet gecorrespondeerd. RAADGEVINGEN 1. Probeer de tocht niet in een mum van tijd af te leggen, omdat u er dan niet ten volle van kunt genieten. Trek er een hele dag voor uit en trakteer uzelf op een picknick of een etentje op een of ander mooi plekje. 2. Houd er alstublieft rekening mee dat de vragen absoluut niet als strikvragen zijn bedoeld. Het gaat hier niet om zogenaamde rallyvragen, die gewoonlijk zo listig mogelijk worden opgesteld. Wat niet belet dat nu en dan de vragen met de nodige aandacht en in detail moeten worden gelezen om ze juist te kunnen interpreteren. Soms is het mogelijk dat u thuis nog een aantal zaken moet opzoeken. Meters of andere instrumenten hebt u niet nodig.
We starten de tocht aan het station van Tongeren. Het is een eindstation dat via rechtstreekse lijnen verbonden is met Brussel en Antwerpen. Voor wie met de trein komt, is het startpunt ideaal. Wie met de auto Tongeren aandoet, vindt snel een parkeerplaatsje in de buurt. We verlaten het station en stappen rechtdoor de Stationslaan in. Die volgen we tot aan het eerstvolgende kruispunt met lichten. Bij groen licht steken we over om vervolgens rechts te stappen. We gaan links de bocht in en ontdekken een eerste spoor van het verleden: restanten van de Middeleeuwse omwalling. We bestijgen de wallen niet, maar volgen rechts het brede wandelpad. Daar leert een eerste monument ons dat Tongeren precies 2019 jaar oud is. Vraag 1 Op het monument vindt u een reeks namen van steden: Romeinse zustersteden van Tongeren. Welke twee steden liggen het verst van elkaar verwijderd? We vervolgen onze tocht langs het wandelpad en krijgen wat extra informatie over de Middeleeuwse muren. In 1213 werd de stad verwoest door de troepen van hertog Hendrik I van Brabant. Om zich beter te beschermen begonnen de Tongenaren in 1241 met de bouw van de Middeleeuwse omwalling. De muur omsloot de toenmalige stadskern en komt nu ongeveer overeen met de huidige ringweg. Vraag 2 In de naam van een van de steden die op het informatiebord vermeld staat,
zit een voluit geschreven lengtemaat verstopt. Hoe lang was de Middeleeuwse muur uitgedrukt in die lengtemaat? Op het einde van het wandelpad volgen we nog even de Sint-Maternuswal tot we links richting ‘Politie’ kunnen stappen. We zien dat parkeren in Tongeren niet echt een probleem kan zijn. Even verder ontdekken we waar het blauw zit als het zich niet op straat bevindt. Rechts achteraan trekt een oude steen onze aandacht. We brengen een bezoekje. Vraag 3 Hoeveel dieren staan op deze steen afgebeeld? We keren op onze schreden terug en weer op straat vervolgen we onze weg naar rechts. Links zien we nog het Kanunnikenhuis. Op het einde van de straat gaan we opnieuw naar rechts. Zo komen we voorbij de hoofdingang van wat vroeger het Praetorium is geweest. U vindt er een erudiet Romein (331-363) in al zijn glorie. Vraag 4 We blijven in de sfeer. Analyseer de naam van deze Romein en maak de som van zijn naam door de letters (wanneer relevant) als Romeinse cijfers te beschouwen. We vervolgen onze weg en komen op de ‘Grote Markt’ terecht. We brengen meteen een bezoek aan Ambiorix, de held van de Eburonen. Hij was het die met zijn medestanders de legioenen van Julius Caesar de grootste nederlaag toebracht die ze bij de verovering van Gallië hebben geleden.
3. Wij hopen dat alle deelnemers zo sportief zullen zijn om hun resultaten niet door te spelen aan lezers die de tocht niet hebben afgelegd. 4. De woorden die in de beschrijving van de reisweg tussen aanhalingstekens (‘…’) zijn geplaatst, zijn letterlijk ter plaatse te zien. 5. Ten slotte wensen we iedereen veel zoekgenot en voldoende mooi weer om er een aangename dag van te maken.
Middeleeuwse omwalling
Goedendag | Zomerzoektocht |
3
Vraag 7 Waar sneuvelde een ‘kind’ op kerstdag 1895?
Ambiorix
Al leert de geschiedenis ons dat de waarheid wellicht iets minder heldhaftig was. Zo zou Ambiorix in een eerste fase bevriend zijn geweest met de Romeinen om een gunstige behandeling van zijn volk te verkrijgen. Maar van die vriendschap zou hij gebruik hebben gemaakt om de Romeinen te bekampen en te verslaan. Later vluchtte hij met een paar medestanders tot achter de Rijn. In 1866 werd het standbeeld opgericht door de beeldhouder Jules Bertin.
We richten nu de blik op de Onze-LieveVrouwebasiliek. Het meest opvallende symbool van Tongeren is de statige, 64 meter hoge toren. Van mijlenver, uit welke richting men ook Tongeren bereikt, ziet men de Belforttoren boven de stad uitsteken. Aan deze indrukwekkende basiliek werd meer dan 300 jaar gebouwd. Het is een prachtvoorbeeld van gotische bouwkunst. Voor de zoektocht zelf is een bezoekje aan de kerk niet noodzakelijk, maar laat dat u niet tegenhouden. Het binnenzicht is adembenemend en u vindt nergens mooiere kerkschatten. U vindt er het miraculeuze genadebeeld van Onze-Lieve-Vrouw uit de 15de eeuw. Haar kroning wordt sinds 1890 om de zeven jaar herdacht in een processie. Op het hoogaltaar ontdekken we een hoogstandje van gotische houtsnijkunst: het Maria-retabel. Bekijk ook even het Le Picardorgel met zijn 4000 pijpen. Rustgevend is ook de unieke Romaanse kloostergang uit de 12de eeuw. De Onze-Lieve-Vrouwebasiliek bezit de rijkste schatkamer van België. In de omgebouwde kapittelzaal vindt men unieke kunstobjecten vanaf de Merovingische periode tot de 19de eeuw. Niet verplicht dus, alleen als u het wilt. De basiliek is dagelijks open van 7.30 tot 12 uur en van 13.30 tot 18.30 uur.
Vraag 5 Hoeveel koppen van “dieren” vinden we op dit monument? Van Ambiorix tot aan het stadhuis is het maar een boogscheut ver. Tot voor de grote, alles verwoestende brand van 1677 was het stadhuis gevestigd op de Grote Markt. Het was pas in het begin van de 18de eeuw dat het stadhuis werd gebouwd op de plaats waar het zich nu bevindt, dat is op de plaats waar vroeger de lakenhalle stond. Het gebouw, dat in classicistische stijl werd opgetrokken, is gebouwd tussen 1737 en 1750. Vandaag kan men er ook terecht voor toeristische informatie over Tongeren en omgeving. Vraag 6 U kunt volgens lokale informatie het gebouw waarin het stadhuis is gevestigd drie adressen geven: geef de drie mogelijke straatnamen.
4 | Goedendag | Zomerzoektocht
Maquette van de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek
Onze-Lieve-Vrouwebasiliek
Voor de zoektocht zelf houden we het liever wat kleiner. We concentreren ons daarbij op een maquette van de OnzeLieve-Vrouwebasiliek. Die ontdekken we door langs de zijgevel van de basiliek te stappen. De maquette moet slechtzienden een idee geven van hoe de basiliek is opgebouwd. We wagen ons even aan het schrift van Braille.
Vraag 8 Vertaal wat staat na:
Vraag 9 Wie danst hier en waar? We dalen de archeologische site af en volgen het metalen trappentraject. We vinden er een Romeinse toren uit de 4de eeuw. De toren maakte deel uit van de tweede Romeinse verdedigingsmuur. In de 2de en 3de eeuw stond op deze plaats een luxueuze stadswoning. De site wordt aan de zuidzijde omsloten door de verdedigingsmuur van de basiliek van omstreeks 1100. Vraag 10 Met welke “munitie” was de buitenbekleding van de toren waarschijnlijk versierd? We stijgen uit de archeologische site op en zoeken de ‘Allée Verte’ om, achter het hoekje, links het ‘Vrijthof’ op te stappen. We komen voorbij het gerechtshof uit 1841. Daarna gaan we rechts de ‘Piepelpoel’ in. De naam verwijst naar een oude stadspoel. We stappen rechtdoor de Momberstraat in. Op het einde gaan we rechts en komen even verder bij het Perron. In het Prinsbisdom Luik staat het Perron symbool voor de prinselijke macht en de vrijheden der Goede Steden. Oorspronkelijk stond het op de Grote Markt, maar het moest wijken voor Ambiorix. Sedert 1985 heeft het een plaats gevonden op het ‘Plein’.
Vraag 12 Welke twee letters volgen op ‘IE’, in ieder geval als die letters zich onder een tweezijdige pijl bevinden? Voorbij het instituut gaan we rechts en komen op het Regulierenplein. We wandelen tot op het einde van het plein en zien links nog een restant van de Middeleeuwse omwalling, de Velinxtoren. Vraag 13 Uit welke steensoort is deze toren opgebouwd? Hebt u het antwoord? Dan gaan we rechtdoor en wandelen de Kastanjewal in. Zo komen we langs het Culturele Centrum. Rechts ontdekken we al snel het stadspark en even verder kunnen we rechts zigzaggend naar beneden. Eventjes rechts en dan links het park instappen. We kiezen voor het pad dat ons links langs de vijver voert. Zo komen we bij het botenhuis terecht. Daar gaan we links en verlaten via ‘Tickets’ het park. Vraag 14 Hoeveel betaalt u in totaal (volgens de hier aangeduide gegevens) als u als 12jarige wilt deelnemen aan alle activiteiten? We stappen rechts richting ‘Sportcentrum De Motten’. Daar huist de voormalige eersteklasser SK Tongeren, nu een gedegen derdeklasser.
Vraag 15 Welke kleur moet u volgen om een tumulus te ontdekken? Voorbij het stadion, aan SBSO, gaan we rechts. We doen dat zo veilig mogelijk. Daarom dwarsen we de drukke weg en wandelen verder tussen twee rijen bomen door. Enkele bruggen proberen ons te verleiden om het water over te steken, maar we doen het niet. We willen immers nog de restanten van de Lakenmakerstoren (13de eeuw) een bezoekje brengen. Voorbij een linkse bocht en via restanten van de omwalling komen we bij de Moerenpoort. Vraag 16 Vanuit de Moerenpoort had men ruim zicht op de buurt. Door hoeveel ramen? We gaan het zelf niet proefondervindelijk onderzoeken. Wat we wel doen is links de Kielenstraat inwandelen. Even verder moeten we links meevolgen, de Sint-Rosastraat in en dan weer links, de Sint-Ursulastraat in die we volgen tot op het einde. We verwijlen zo een tijdje in het Begijnhof van Tongeren, het oudste begijnhof van Limburg. Het miniatuurstadje overleefde de Grote Brand van Tongeren in 1677 en de meeste huisjes bleven bewaard. In de Ursulastraat ontdekken we de typische begijnhofhuizen achter muurtjes.
Vraag 11 Wat komt na ‘LOVINK’? Vanaf het Perron zoeken we de Putstraat, die we links inwandelen. Vroeger kwam hier de Romeinse heirbaan Keulen-Bavai voorbij. We treden dus echt in de voetsporen van onze verre voorvaders. Als we nog eens aan de straatnaam worden herinnerd, gaan we links. Even verder ontdekken we een aantal collega’s. Hier is immers het ‘Instituut voor het Archeologisch Patrimonium (IAP) – buitendienst Tongeren’ gehuisvest. En eerlijk gezegd … waar anders in Vlaanderen moet zo’n instituut zeker aanwezig zijn.
Begijnhof van Tongeren
Goedendag | Zomerzoektocht |
5
Vraag 17 Hoeveel herbergen vindt u in de Sint-Ursulastraat? Op het einde van de straat gaan we rechts. We wandelen tot voorbij een linde met een infobord. Op dit pleintje vinden we de oudste stenen huizen van het Begijnhof. We gaan rechts en zoeken de Sint-Catharinakerk, een van de mooiste hoekjes in Tongeren. Deze vroeg-Gotische kerk dateert uit 1294 en werd in de loop der eeuwen verschillende keren verbouwd en aangepast. Vraag 18 Welke gemeente uit de provincie Antwerpen ligt mee aan de basis van het bestaan van deze kerk? We zoeken nu de Sint-Catharinastraat, die we links inwandelen. Daarna verkennen we rechts de Repenstraat. Op het einde gaan we even rechts om direct weer links te kiezen. We komen voorbij het nieuwe gerechtsgebouw. Zowat tegenover dit gerechtsgebouw kunnen we links een aantal trappen op en ontdekken zo het Gallo-Romeins museum. Vraag 19 Mocht het kunstwerk voor het Gallo-Romeins museum ef-
Gallo-Romeins museum
fectief een spin voorstellen, waar zouden de wetten van de natuur dan met voeten zijn getreden? Vraag 20 Hoeveel jaar na de overwinning van Ambiorix op de Romeinse legioenen werd de eerste steen van het Gallo-Romeins museum gelegd?
Hier eindigt de tocht voor dit jaar … althans officieel. Niets belet u om een bezoek te brengen aan het museum. Naast de vaste verzameling komt u er dit jaar (tot halfweg september) oog in oog te staan met de Neanderthalers. Zeker de moeite waard, vooral voor wie net een tocht naar de historie achter de rug heeft. De toegangsprijs is democratisch en u krijgt er met de personeelskaart van de Sociale Dienst een korting van 1 euro bovenop. Het museum is op maandag open van 12 tot 17 uur; van dinsdag tot en met vrijdag van 9 tot 17 uur. Op zater-, zon- of feestdag kunt u er terecht van 10 tot 18 uur.
Begijnhof
6
| Goedendag | Zomerzoektocht
HIER ZIJN DE FOTOVRAGEN Voor u evenwel verbroedert met onze oudste voorouders, vergewist u zich er beter nog eens van of u alle fotovragen hebt gevonden. Want als u eenmaal binnen bent, vliegt de tijd snel …
Fotovraag 1 Welke gemeente behoort hier tot dezelfde zone als Tongeren?
Fotovraag 3 Boven welk veelvlak hang ik?
Fotovraag 2 Wat stond hier vroeger?
Fotovraag 4 Waar kwam men hier terecht in 1262?
Fotovraag 5 Uit welk jaar dateert mijn woonst?
Goedendag | Zomerzoektocht |
7
Deelnemingsformulier zoektocht 2004 IN DE SPOREN VAN AMBIORIX Naam Adres Departement Afdeling Administratieve standplaats Datum deelname tocht Antwoorden
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.
Antwoorden fotovragen
1. 2. 3. 4. 5.
Schiftingsvragen
a: de som van de zes getallen van de lottotrekking van 2 oktober 2004, vermenigvuldigd met het reservegetal van dezelfde trekking - zie reglement:
b: het jokergetal van de trekking van 2 oktober 2004 - zeven cijfers:
Opmerkingen en reacties:
8
| Goedendag | Zomerzoektocht
