Zit het wel goed? Deel 3 Winkelinspecties en onderzoek naar houten tuinmeubelen in tien winkelketens

Zit het wel goed? Deel 3 Winkelinspecties en onderzoek naar houten tuinmeubelen in tien winkelketens

Een onderzoeksrapport van Milieudefensie, mei 2007

Colofon Onderzoek en tekst: Danielle van Oijen (Milieudefensie), Eric Wakker (AidEnvironment), Anu Lounela en medewerkers van AruPa Eindredactie: Meike Skolnik Vormgeving: Ruparo (Ingeborg Seelemann, Lisa Dröes), Amsterdam Drukwerk: Ruparo, Amsterdam Omslagfoto: Les Amis de la Terre France Amsterdam, mei 2007

© 2007, Milieudefensie campagne Globalisering en Milieu Postbus 19199 1000 GD Amsterdam servicelijn: 020 62 62 620 [email protected] www.milieudefensie.nl Met speciale dank aan: Monique van Beers, Herman van Bekkem, Familie David-Hendel, Mariet Dekking, Johan Derks, Gert-Jan van der Deure, Tina van Doorn, E. Eindhoven, Roelof Eshuis, Marianne van Gemert, Henk Heijns, Wenzel Heldens, Tineke Hesper, Maartje van den Heuvel, Han Horstink, Familie Husslage, Jorg Jacobs, Geurt van de Kerk, Rene de Klein, John Krant, Lucia Kreuger, Wilma Kruger, Judith de Lange, Karel de Lange, Inger Lansen, Marita Leeuwerink, Annelies Lescure, Willem van Leenhoff, Annemiek Markus, Markus Feijen, Marieke Melai, Floris Merison, Bill Morris, Gery van Nieuwkoop, Sara Platon, Maaike Raaijmakers, Kristel Schaap, Menno Schipper, Jorinde van der Schoot, Pim van Tend, Anna Vester, Wouter Voortman, Rozemarijn Warning, Froukje Wiendels, Milieudefensie Zaanstreek, Tiny van Zandbergen, Y.P.C.C. Zandbergen en Familie van Zon, Petra Lettink. De bossencampagne van Milieudefensie wordt medegefinancierd door het Ministerie van Buitenlandse Zaken, het Ministerie van VROM, Oxfam Novib en Hivos en uit het Ecosystems Grants Programme van IUCN NL.

Inhoudsopgave

Samenvatting

4

1. Oerbos in uw tuinstoel 1.1 Van bos naar balkon 1.2 Tuinmeubelen van fout hout 1.3 Houtsoorten voor tuinmeubelen

6 6 7

2. Aanleiding en opzet tuinmeubelenonderzoek 2.1 Waarom dit onderzoek 2.2 Onderzoeksopzet

10 10 10

3. Perum Perhutani 3.1 Perum Perhutani 3.2 Sociale conflicten 3.3 Illegale kap 3.4 Samenwerking tussen Perum Perhutani en de lokale bevolking 3.5 Op weg naar FSC-certificering

12 12 12 14 15 15

4. Resultaten tuinmeubelenonderzoek 4.1 Goed hout 4.2 Dubieus hout 4.3 Valse duurzaamheidsclaims 4.4 Misleiding door winkelmedewerkers 4.5 Reacties van bedrijven en hun milieubeleid 4.6 Tuinmeubelen Toptien

16 17 18 18 28 29 33

5. Conclusies 5.1 Aandeel goed hout vordert gestaag 5.2 Nog steeds veel dubieus hout 5.3 Valse duurzaamheidsclaims blijven terugkomen 5.4 Botte Bijl Award 2007

34 34 34 35 35

6. Wat wil Milieudefensie? 6.1 Consumenten 6.2 Bedrijven 6.3 Overheid

36 36 36 36

Bijlage 1: Verslaglegging van mensenrechtenschendingen op plantages van Perum Perhutani, verzameld door AruPa (engels).

38

Eindnoten

40

Samenvatting Milieudefensie heeft voor het derde jaar achter elkaar het aanbod van houten tuinmeubelen in tien winkelketens geïnspecteerd. Bij GAMMA, Groenrijk, HEMA, IKEA, Intratuin, Kwantum, Leen Bakker, Life & Garden, Praxis Tuin en Tuincentrum Overvecht, inventariseerde Milieudefensie op de winkelvloer het aandeel FSC-gecertificeerd hout en de meubelen die met valse duurzaamheidsclaims worden verkocht. In 63 filialen zijn ongeveer 9500 meubels geteld. Van deze meubels is 37 procent FSC-gecertificeerd. Deze meubelen komen uit bossen en plantages die op een duurzame manier worden beheerd met onafhankelijke controle van de gehele handelsketen. De andere meubelen zijn van dubieuze herkomst: de herkomst is onbekend of de meubelen komen uit bossen waar op niet-duurzame wijze hout wordt geproduceerd. Op 23 procent van de meubelen werden valse duurzaamheidsclaims gevonden. Dat betekent dat de consument, die deze meubelen koopt, wordt misleid met informatie over duurzaam of legaal bosbeheer. Van de claim kan niet worden aangetoond dat de informatie juist is. Het meubel kan dan gewoon uit bossen komen waar destructief of illegaal wordt gekapt. Door valse claims kan de consument niet meer bewust voor echt duurzaam geproduceerd hout kiezen. De meeste tuinmeubelen die werden aantroffen, zijn gemaakt van hout dat afkomstig is van de plantages van Perum Perhutani op Java (Indonesië). AruPa, een lokale Indonesische nonprofit organisatie heeft daar in mei 2007 veldonderzoek gedaan naar de vele sociale conflicten bij deze plantages en de illegale kap. Er liggen diepgewortelde landrechtenconflicten tussen het staatsbosbedrijf Perhutani en de lokale bevolking. Deze conflicten worden vaak gewelddadig. Er zijn daarbij de laatste jaren tientallen doden en gewonden gevallen. De meeste illegale houtkap wordt gepleegd door bedrijven, overheidsambtenaren op districtsniveau, politici, het leger en dorpshoofden. Onderzoek van AruPa wees uit dat deze er verantwoordelijk voor zijn dat bijvoorbeeld in Randublatung, een district in Centraal Java, in 2006 veertig procent van het teakbos illegaal is weggekapt. We vinden ook nog steeds tuinmeubelen van teak uit Birma, een land met een militaire dictatuur die op grove wijze de mensenrechten schendt. De handel in Birmees teakhout zorgt daar voor grootschalige ontbossing en financiert het gewapende conflict. Ook werden tuinmeubelen van verschillende houtsoorten uit Maleisië en Vietnam gevonden, waar ontbossing en illegale kap aan de orde van de dag zijn. Milieudefensie concludeert naar aanleiding van de onderzoeksresultaten dat het aandeel FSC-gecertificeerde tuinmeubelen vooral stijgt door de inzet van de bouwmarkten (Gamma, Praxis Tuin, Leen Bakker) en Tuincentrum Overvecht. De tuincentra Groenrijk, Intratuin en



Life & Garden en de warenhuizen HEMA en IKEA blijven steken in een zeer laag aandeel FSC-gecertificeerd hout. Dit zorgt voor een oneerlijke concurrentie op de markt. Bedrijven, die investeren in duurzaam ondernemen ondervinden hinder van bedrijven die goedkoop fout hout verkopen. Milieudefensie roept daarom de overheid op om middels flankerend beleid de koplopers te belonen en middels wetgeving het illegaal gekapte hout van de Nederlandse markt te weren. De valse duurzaamheidsclaims zijn een hardnekkig probleem. HEMA en IKEA voorzien bijna alle tuinmeubelen van een claim die ze volgens Milieudefensie niet kunnen aantonen en die misleidend zijn voor de consument.* Ook vindt Milieudefensie in vijf winkelketens claims die in 2006 door de Reclame Code Commissie als misleidend en niet aantoonbaar juist zijn beoordeeld. In de tuincentra worden wel veel minder valse claims gevonden dan in eerdere jaren. Het gros van de bedrijven trekken zich kennelijk niet veel aan van de uitspraak van de Reclame Code Commissie. Daarom gaat Milieudefensie dit jaar ook naar de Consumentenautoriteit, de toezichthouder op consumentenrecht en eerlijke handel van Economische Zaken. Milieudefensie verwacht dat ze de sector aanpakken en hierdoor een einde maken aan de valse claims. Life & Garden krijgt de Botte Bijl Award 2007, omdat ze het slechtst presterende bedrijf is. Life & Garden heeft een zeer laag aandeel FSC-gecertificeerde tuinmeubelen in de winkel (vijf procent). Ook ontbreekt concreet en stevig milieubeleid en heeft het bedrijf de afgelopen jaren erg weinig vooruitgang geboekt. Tenslotte heeft Milieudefensie veel hout van plantages van Perum Perhutani gevonden. Life & Garden heeft wel, net zoals de andere tuincentra, inspanningen geleverd om de valse claims aan te pakken. Milieudefensie wil met het uitdelen van de Botte Bijl Award, Life & Garden oproepen om het aandeel FSC-gecertificeerd hout te verhogen tot honderd procent en af te zien van dubieus hout. Dit moet Life & Garden doen door goed milieubeleid op te stellen met concrete en ambitieuze doelstellingen en een stappenplan hoe ze dit in de komende jaren willen bereiken.

* De Reclame Code Commissie oordeelde in 2007 dat de milieuclaim van IKEA inderdaad een valse claim is, maar die van HEMA niet.



1. Oerbos in uw tuinstoel 1.1 Van bos naar balkon Voordat u lekker kunt gaan zitten in uw tuinstoel, is er al heel wat aan vooraf gegaan. Het gekapte hout van bos of plantage gaat naar een lage lonenland als China of Vietnam voor de verwerking tot tuinmeubel. Via verschillende havens en leveranciers komt het uiteindelijk naar de winkel en naar uw tuin of balkon. Op verschillende momenten in deze handelsketen treden problemen op voor mens en milieu. Denk bijvoorbeeld aan illegale kap: het hout wordt gestolen uit bossen en het land uitgesmokkeld. Onlangs werd er nog een schip met vijftien ton illegaal gekapt hout voor de kust van Maleisië ontdekt. Het kan ook al eerder fout gaan. Voor de aanleg van plantages wordt oerbos gekapt. Hierdoor worden de land- of gebruiksrechten van mensen geschaad, die voor hun bestaan afhankelijk zijn van het regenwoud. Op Java zijn mensenrechtenschendingen in door de overheid beheerde plantages, aan de orde van de dag. In hoofdstuk 3 wordt dit uitgebreid besproken.

WWF-Canon / Edward Parker

Ondertussen raast de wereldwijde ontbossing voort met 13 miljoen hectare per jaar1. Dat is een gebied meer dan drie keer zo groot als Nederland. Er komen ook weer bossen en plantages bij, maar dat is vooral in Europa en Noord-Amerika. De landen met de grootste ont-

Tropisch regenwoud in Maleisië



bossing liggen in Zuidoost-Azië, Centraal-Afrika en Zuid-Amerika. Indonesië is zelfs onlangs in het Guiness Book of Records opgenomen vanwege haar enorme ontbossing. De gevolgen van ontbossing voor mens en milieu zijn enorm. Diersoorten, zoals de Orang Oetan en de Sumatraanse tijger, worden bedreigd. Ontbossing versterkt armoede. Volgens de Wereldbank is meer dan negentig procent van de 1,2 miljard mensen die in extreme armoede leven, afhankelijk van het bos. Daarnaast is ontbossing verantwoordelijk voor éénvijfde van de mondiale CO2 uitstoot en draagt daardoor significant bij aan het versterkte broeikaseffect en gerelateerde klimaatverandering2.

1.2 Tuinmeubelen van fout hout De internationale vraag naar hout, houtproducten en palmolie voor biomassa is de drijvende kracht achter de massale ontbossing. Tuinmeubelen maken daarvan een deel uit. Nederland importeerde in 2005 nog voor 604 miljoen euro aan houten tuinartikelen.

Problemen in Zuidoost-Azië Het meeste hout voor onze tuinmeubelen komt uit Zuidoost-Azië. Van de houten tuinartikelen komt de helft uit Indonesië, China, Vietnam en Maleisië3. In deze landen is de ontbossing groot en vormt illegale kap vaak een probleem (zie tabel 1). Het milieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP) luidde onlangs de noodklok over de situatie in Indonesië. Hier wordt door ontbossing de Orang Oetan met uitsterven bedreigd4. UNEP schat dat rond 2022 al het natuurlijke bos in Indonesië is verdwenen als gevolg van illegale houtkap en de uitbreiding van plantages. En hiermee ook de Orang Oetan. De laaglandbossen, een speciaal type regenwoud met veel commerciële houtsoorten zijn al veel eerder verdwenen in Indonesië. Tabel 1. Ontbossing en illegale kap in Zuidoost-Azië volgens UNEP(2007)5, FAO6 en Wereldbank7 Land

Indonesië

Aantal hectare ontbossing per jaar in de periode 2000 – 2005

Percentage ontbossing per jaar van gehele bosareaal

Percentage illegale kap ten opzichte van de totale kap

1.871.000

-2,0

73 - 88

Maleisië

140.000

- 0,7

>35

Birma

466.000

-1,4

50

Vietnam

241.000

- 2,0

20-40

Papua Nieuw Guinea

139.000

- 0,5

70

2.763.000

- 1,3

-

Zuidoost-Azië

I“Made in China” kunnen we vaak lezen op de labels van tuinmeubelen. In China, waar een kapverbod is ingesteld, wordt illegaal en destructief gekapt hout uit Maleisië, Indonesië, Papua Nieuw Guinea en Birma witgewassen.



Ian Redmond

Orang oetan.

Driekwart van de houtkap in Indonesië is illegaal. Hiervan wordt éénvijfde deel zo het land uit gesmokkeld. De rest wordt verwerkt tot gezaagd hout of pulp voor papier. De hoeveelheid hout die de verwerkende industrie van houtproducten nu gebruikt is twee tot vijf keer zo groot is als wat er legaal (volgens de regering ingestelde kapquota) gekapt mag worden.

1.3 Houtsoorten voor tuinmeubelen Voor tuinmeubelen worden vaak tropische houtsoorten gebruikt. In tabel 2 staan de meest voorkomende houtsoorten. Tabel 2. Meest voorkomende houtsoorten voor tuinmeubelen in Nederland. Hout in tuinmeubelen

FSCgecertificeerde tuin­meubelen

teak

eucalyptus

acacia

acacia

vuren

teak

eucalyptus

vuren

nyatoh

almendrillo

bangkirai (balau)

cumaru

keruing meranti



Teak komt vaak van plantages in Indonesië waar illegale kap en sociale conflicten aan de orde van de dag zijn Er vallen geregeld slachtoffers onder de lokale bevolking door gewelddadige aanvaringen met de bewakers van plantages. Ook maken het leger en de overheid zelf zich schuldig aan illegale kap. Er is ook teak uit de natuurlijke bossen van Birma op de markt. Dit is conflicthout, wat betekent dat de handel in dit hout de gewapende strijd financiert en mensenrechten schendingen als dwangarbeid veroorzaakt. In Birma gaat de houthandel hand in hand met drugs en wapenhandel.

WWF-Canon / N.C. Turner

De houtsoorten nyatoh, bangkirai en meranti, die in de tropische bossen van Zuidoost-Azië groeien, worden overgeëxploïteerd en illegaal gekapt. Keruing bestaat volgens de IUCN uit ernstig bedreigde boomsoorten afkomstig uit de laatste primaire tropische bossen van Zuidoost Azië. Ook een houtsoort als vuren kan illegaal en destructief zijn gekapt. Dit hout kan uit Rusland en de Baltische Staten komen, waar in totaal 13.3 miljoen kubieke meter illegaal hout per jaar vandaan komt8. Maar het is niet alleen kommer en kwel. Er wordt ook FSC-gecertificeerd hout gebruikt voor tuinmeubelen. Dit hout komt uit bossen waarvan een onafhankelijke instelling heeft vastgesteld dat het bos duurzaam wordt beheerd. Duurzaam beheerd bos voldoet aan vele vergaande eisen op het gebied van natuur, milieu en sociale omstandigheden. Het FSC-keurmerk van de internationaal erkende Forest Stewardship Council is volgens Milieudefensie nog steeds het enige echt goede en betrouwbare certificaat. Nederland en Engeland zijn koplopers op het gebied van FSC-certificering van houten tuinartikelen, waarvan in Nederland ongeveer 13 procent FSC-gecertificeerd was in 20069.

FSC-logo op verantwoord gekapte stam.



2. Aanleiding en opzet tuinmeubelenonderzoek 2.1 Waarom dit onderzoek Voor het derde jaar op rij, inventariseert Milieudefensie de tuinmeubelen bij tien winkelketens10. Hiermee houden we een vinger aan de pols in de tuinmeubelenbranche en hopen daarmee verandering teweeg te brengen: geen valse duurzaamheidsclaims meer in de winkel en een groter aandeel duurzaam hout. In 2005 constateerden we dat het aandeel goed hout (FSC-gecertificeerd) bedroevend laag was. Ook werden er veel valse claims over de duurzaamheid van de producten gevonden. Milieudefensie diende over deze valse duurzaamheidsclaims een klacht in bij de Reclame Code Commissie en won deze. In 2006 waren de valse duurzaamheidsclaims voor een deel verdwenen, maar was het aandeel FSC-gecertificeerd hout niet sterk gestegen. Gezien de slechte resultaten van 2006, wil Milieudefensie dit jaar nadrukkelijk meten of de winkelketens het aandeel FSC-gecertificeerde meubelen hebben verhoogd na het contact met Milieudefensie in 2005 en 2006. Milieudefensie kijkt door de ogen van de consument en meet dus wat de consument aantreft in de winkels. Dit kan oude, incidentele of nieuwe voorraad zijn.

2.2 Onderzoeksopzet Tijdens de winkelinspecties inventariseert Milieudefensie: 1. Goed hout: het aandeel FSC-gecertificeerde tuinmeubelen. 2. Fout hout: Hieronder verstaat Milieudefensie a. Dubieus hout: Dit is het aandeel tuinmeubelen van destructief gekapt hout, illegaal gekapt hout of hout waarvan de herkomst onbekend is. In de meeste herkomstlanden van tuinmeubelenhout is het percentage illegale en destructieve kap zo hoog, dat alle hout waarvan de herkomst niet direct te herleiden is, van zeer dubieuze herkomst is. Zonder onafhankelijke controle worden houtstromen op verschillende punten in de productieketen gemengd en is de herkomst van het eindproduct niet meer te herleiden. Door de combinatie van dit gebrek aan ketentransparantie en de enorme schaal en verspreiding van illegale en destrucieve kap, zijn de meest uiteenlopende houtsoorten van de meest uiteenlopende herkomsten - van vuren uit Rusland tot meranti uit Indonesië – van dubieuze herkomst. b. Hout met valse duurzaamheidsclaims: het aandeel tuinmeubelen met valse claims op het gebied van duurzaam bosbeheer. Hiermee bedoelt Milieudefensie claims op producten die de consument misleiden over de bijdrage van het product aan duurzaam bosbeheer. En waarvan het bedrijf niet kan aantonen dat ze juist zijn. Volgens de 10

Reclame Code Commissie moeten alle claims niet misleidend zijn en aantoonbaar juist, waarbij de bewijslast bij de adverteerder ligt. 3. Informatieverstrekking: de informatie die de winkelmedewerkers verstrekken over de herkomst en duurzaamheid van het hout in de tuinmeubelen. Milieudefensie onderzoekt of de aangetroffen duurzaamheidsclaims ook stroken met de werkelijkheid. Om dit vast te stellen voert Milieudefensie, samen met haar zusterorganisaties van het internationale Friends of the Earth netwerk, onafhankelijke onderzoekers en overige nonprofit organisaties, onderzoek uit in de landen waar het hout en de producten vandaan komen (de producentenlanden). De milieu- en sociale aspecten van het bosbeheer worden onderzocht. Aan de hand van deze informatie wordt geanalyseerd of de duurzaamheidsclaims op de tuinmeubelen vals zijn. Voorafgaand aan de publicatie, legt Milieudefensie de resultaten van het onderzoek voor aan de winkelketens. Bedrijven krijgen zo de ruimte om te reageren en extra informatie te verstrekken. Hun reacties worden meegewogen en meegenomen in dit rapport. Bij de eindbeoordeling wordt het milieubeleid van de winkels ook meegewogen. Hierbij gaat het over de kwaliteit van het beleid dat het bedrijf heeft ingesteld: de concrete doelstellingen en een stappenplan voor het aandeel duurzaam geproduceerd hout, het deelnemerschap van FSC Nederland of Tropical Forest Trust en beleid om valse claims te weren. Tenslotte maakt Milieudefensie een totaalplaatje. Door middel van een scorekaart wordt de Tuinmeubelen Top Tien samengesteldII. Het slechtst presterende bedrijf krijgt de Botte Bijl Award uitgereikt. Omdat we dit jaar nadrukkelijk kijken naar de voortgang, krijgen winkelketens die volgens onze onderzoeksresultaten meer dan 10% groei in het aandeel FSC hebben bereikt er een bonuspunt bij.

II De scores worden als volgt ingedeeld: 0-5%, 5-33%, 33-66%, 66-95%, 95-100% en worden gewaardeerd van -2 tot +2 in de respectievelijke categorieen. Als de percentages op de grenzen vallen, wordt gekeken naar de afronding. Deze scorekaart is in principe een 1/3 verdeling waarbij de echte uitschieters of toppers die tegen de 0 of 100 procent aanzitten extra worden belast of bevoordeeld.

11

3. Perum Perhutani In dit hoofdstuk wordt een update gegeven over Perum Perhutani, een belangrijk houtbedrijf in Indonesië. Bijna al het teakhout dat gebruikt wordt voor tuinmeubelen komt van de plantages van Perum Perhutani. In de eerste twee tuinmeubelenonderzoeken van Milieudefensie werden de sociale en milieuproblemen op plantages van dit bedrijf uitgebreid besproken. Ook circuleerden er veel valse claims over de legaliteit en duurzaamheid van hun hout. De Reclame Code Commissie had hier begin 2006 een stokje voor gestoken (zie hoofdstuk over valse claims), maar het blijft een hardnekkig probleem. De informatie is verzameld door veldwerk van de lokale nonprofit organisatie AruPa in mei 2007 en door aanvullend literatuuronderzoek. De informatie komt deels van interviews met de lokale bevolking en de staf van Perum Perhutani, die anoniem willen blijven.

3.1 Perum Perhutani In Indonesië worden beschermde bossen beheerd door het ministerie van bosbouw. Perum Perhutani is het staatsbosbedrijf van Indonesië, dat vooral op het eiland Java actief is. Perum Perhutani is daar eigenaar van de plantages en bossen die voor productie bestemd zijn. Het bedrijf bezit in totaal 1.767.304 hectare productiebos onderverdeeld in 57 administratieve bosbeheerseenheden. Volgens Perum Perhutani bestaat meer dan de helft van hun areaal uit teakplantages. Dit genereert ongeveer zeventig procent van hun inkomsten. Een andere deel bestaat uit naaldhout, acacia en meranti.

3.2 Sociale conflicten Perum Perhutani is een grote werkgever. Er werken officieel 32.000 mensen. Indirect zijn er echter ongeveer zes miljoen mensen afhankelijk van Perum Perhutani voor hun levensonderhoud. Bijvoorbeeld in de gerelateerde houtverwerkende industrie en dienstverlening of mensen die er werken zonder officieel contract. Er zijn al sinds jaar en dag enorme landrechtenconflicten tussen de lokale bevolking en Perum Perhutani. De meest heftige conflicten zijn in Centraal Java in onder meer de districten Randublatung, Rembang Semarang en Blora. Deze conflicten gaan vooral over de rechten van lokale bevolking in de plantages en de grenzen van het staatsbos en zijn vaak gewelddadig. Bij deze conflicten zijn tientallen doden gevallen. Ook zijn er mensen gemarteld (zie bijlage 1 voor een overzicht). Tussen 1998 en 2000 liepen de spanningen zo hoog op, dat de lokale bevolking de staf van Perum Perhutani en hun huizen heeft aangevallen.

12

Eén van de oorzaken van de conflicten, is dat de lokale bevolking volgens hun religie, cultuur en gebruiken zelf de rechten op het land hebben. Hun voorvaderen hebben de bomen geplant. De lokale bevolking vindt dus dat ze het land mag betreden en daar hout van mag nemen voor brandhout of constructiehout. Perum Perhutani heeft echter strenge regels en huurt bewapend bewakingspersoneel in om de lokale bevolking van het land te jagen. De conflicten worden extra gewelddadig als Perum Perhutani de Brimob inzet, zoals in 1998 en 2003 in Randublatung. De Brimob is de mobiele brigade die overal in Indonesië bekend staat om zijn gewelddadige optreden. AruPa

Volgens de wet mag Perum Perhutani illegale houtkap-

Jongetje op de uitkijk voor gewapende patrouilles bij Perum Perhutani.

Inwoners van een dorp bij Randublatung: “zeven mensen van mijn gemeenschap zijn al gestorven door dit conflict. Wij zien de bomen als een bron waar wij gebruik van kunnen maken, de bomen zijn van iedereen. Om op het land te komen moeten we de staf van Perum Perhutani betalen met geld of illegaal gekapt hout.”

“X en vier vrienden kapten hout bij KPH Randublatung. In dit staatsbosgebied is X in zijn been geschoten door Brimob patroules en bospolitie (polhut). X had ook wonden achter op zijn hoofd en is in het ziekenhuis gestorven. Er was geen autopsierapport en de familie weet niet wat te doen”

”Het is altijd de veldstaf die het bos leeg haalt. Als wij bomen meenemen dan worden we gepakt door de veldstaf en Perhutani mensen. Dus hoe moeten we dan bomen nemen? Ze hebben ook geweren. Als we land willen dan moeten we dit aan de veldstaf vragen, die dan geld of bomen vraagt.”

13

AruPa

Perum Perhutani bospolitie (polhut) met geweren in hun handen.

pers in het bos oppakken, maar moet ze dan wel aan de politie overdragen. Dit gebeurt echter niet en sommige medewerkers van Perum Perhutani nemen het recht in eigen hand. In het bedrijfsprofiel van 2006 vertelt Perum Perhutani trots dat ze de bossen zal beschermen met doortastende, onderdrukkende en preventieve maatregelen.

3.3 Illegale houtkap Perum Perhutani heeft veel te maken met illegale houtkap in de plantages en leidt hierdoor jaarlijks tientallen miljarden rupiah verlies11. Door illegale kap is tussen 1997 en 2000 23 procent van het staatsbosbouwareaal verloren gegaan12. De meeste illegale houtkap wordt gepleegd door professionele organisaties. Dit zijn bedrijven, overheidsambtenaren op districtsniveau, politici, het leger en dorpshoofden13. Deze zijn er voor het grootste deel verantwoordelijk voor dat bijvoorbeeld in Randublatung in 2006 veertig procent van het teakbos is weggekapt14. De belangrijkste drijfveer voor deze illegale kap is de enorme vraag naar teak. De vraag naar teak is veel hoger dan het aanbod. Geschat wordt dat de houtindustrie op Java zes miljoen kubieke meter hout nodig heeft per jaar en maar 2.9 miljoen kubieke meter uit legale bronnen kan krijgen. De rest komt van buiten Java of van illegale bronnen1516. De meeste houthandelaren kopen “legaal” gekapt hout van Perum Perhutani met bijbehorende vergunningen wat gemengd is of verder in het productieproces wordt gemengd met illegaal gekapt hout. Op dit moment ontbreekt onafhankelijke controle. Hierdoor is het niet mogelijk om te stellen dat het hout van Perum Perhutani legaal is17.

14

Veel houtbedrijven en tuinmeubelbedrijven betalen onderhands geld aan het hoofd van de bosbeheerseenheid van Perum Perhutani om teak te mogen kappen. Ze drijven daarmee de prijs en de druk op om illegaal te kappen. Het illegaal gekapte hout is ongeveer de helft goedkoper dan het legale hout. Perum Perhutani hoopt hier nu verbetering in aan te brengen door de bevoegdheden van het management die contacten met kopers onderhoud en de plantagebeheerders meer te scheiden18. De lokale bevolking heeft maar een klein aandeel in de illegale kap, zo stelt ook Perhutani zelf in de interviews. De bevolkingsdruk is groot en er zijn maar weinig alternatieven voor hun levensonderhoud. Bovendien ziet de lokale bevolking, vanwege traditionele land- en gebruiksrechten, het bos als hun eigendom. In feite is het gebruik van het bos door lokale bevolking niet zozeer illegale kap als wel een conflict over land- en gebruiksrechten. Er zijn 5617 dorpen rond de staatsbossen en ongeveer 21 miljoen mensen op Java die afhankelijk zijn van bosproducten voor hun levensonderhoud.

3.4 Samenwerking tussen Perum Perhutani en de lokale bevolking Perum Perhutani is bezig om sociaal bosbeheer te ontwikkelen met deelname van de lokale bevolking: het zogenaamde PHBM (Pengelolaan Hutan bersama masyarakat – bosbeheer samen met mensen). De lokale bevolking wordt dan betrokken bij de aanplant en verzorging van de jonge teakboompjes. Ze mogen ook landbouw plegen tussen de nieuwe aanplant. Er worden afspraken gemaakt over delen van de winst na geleverde diensten zoals bewaking en verzorging van kleine boompjes, het ontwerpen van het bosbeheersplan en de bewaking van de plantages. Volgens Perum Perhutani, zou al tachtig procent van de dorpen op Java hierbij betrokken zijn, maar anderen stellen dat het veel minder is en dat de participatie van de bevolking laag is. Dit moet een cultuuromslag in het bedrijf gaan worden. Voor de werknemers die het plantwerk verrichten is op dit moment echter het salaris zeer intransparant geregeld. Sommige werknemers krijgen maar 25.000 rupiah per twee weken (bijna twee euro), terwijl een normaal salaris in het dorp 20.000 rupiah per 12 uur is.

3.5 Op weg naar FSC-certificering Daarnaast zijn vijf van de districten van Perum Perhutani op weg naar FSC-certificering. Tropical Forest Trust (TFT)III levert financiële en technische steun om het FSC-certificaat te behalen. Een aantal projecten loopt sinds 2003, maar het is erg lastig om de diepgewortelde landrechtenconflicten en de grootschalige illegale kap en corruptie te overwinnen. TFT laat echter weten dat er bij Perum Perhutani de wil is om verbeteringen aan te brengen in het bosbeheer. De nieuwe directeur van Perum Perhutani, Transtoto, stelt dat hij probeert de corruptie onder het management de kop in te drukken.

III Tropical Forest Trust is in 1999 door enkele retailers (oa. Kwantum) opgericht met als doel de groei van FSC-gecertificeerd hout actief te stimuleren. Kern van de aanpak is dat alle deelnemers voor elk niet FSC artikel wat ze verkopen 2% van de prijs betalen aan de TFT stichting. De stichting financiert hiermee lokale projecten voor FSC certificering.

15

4. Resultaten tuinmeubelenonderzoek Milieudefensie heeft in 2007 de volgende winkelketens geïnventariseerd: GAMMA, Groenrijk, HEMA, IKEA, Intratuin, Kwantum, Leen Bakker, Life & Garden, Praxis Tuin en Tuincentrum Overvecht. Deze winkelketens hebben we ook in 2006 en – met uitzondering van IKEA – in 2005 onderzocht. De resultaten van 2007 zijn af te lezen in tabel 1 en 2. In tabel 3 staan de resultaten van de afgelopen drie jaar. IVVI VII VIII IX  XI XII

Tabel 1: Resultaten tuinmeubelenonderzoek winkelketens in 2007 winkelketen

aantal filialen

aantal onder­ zochte filialen

aantal onderzochte meubelen

Waarvan in percentages (%) goed hout

fout hout

FSC

valse claims

dubieus hout

Intratuin

59

7

1068

13IV

2

85

Groenrijk

45

6

161

10

8

82

Tuincentrum Overvecht

18

7

835

46

27

28

Life & Garden

20

6

556

5V

3

92

Praxis Tuin

11

8

2150

37VI

10

52

GAMMA

156

7

1600

69

VII

3

29

Leen Bakker

±100

6

342

74VIII

0

26

HEMA*

>300

6

149

1

95

5

Kwantum

110

5

693

96

4

0

IKEA

12

5

1900

5

78

18

Legenda: Goed hout: FSC-gecertificeerde tuinmeubelen. Fout hout: 1) dubieus hout (hout dat op een niet-duurzame wijze gekapt is, illegaal gekapt is of waarvan de herkomst onbekend is). 2) tuinmeubelen met valse claims. NB. Door afronding is de optelsom van verschillende categorieën niet altijd 100% IV Intratuin heeft in de collectionering van 2007 17 procent FSC-gecertificeerde meubelen op de huisbeurs aangeboden (onduidelijk is of dit aantallen sets/volume is en wat er uiteindelijk is afgenomen) V Volgens Life&Garden is 15% van de collectie 2007 FSC gecertificeerd. VI Praxis geeft aan dat het aandeel FSC 46 procent is en dat Milieudefensie met haar meting daar tien procent onder zit. Milieudefensie past dit binnen dit onderzoek niet aan, omdat Milieudefensie meet wat er op de winkelvloer wordt aangetroffen en bij alle winkels dezelfde meetmethode toepast. VII GAMMA stelt dat collectie van 2007 collectie honderd procent FSC-gecertificeerd is. Milieudefensie meet “door de IV ogen van de consument” en neemt dus ook de incidentele voorraden en voorraden van afgelopen jaren mee, waar onder de non-FSC “paastopper” bij GAMMA van 2007. VI VIII Ook Leen Bakker stelt dat ze in de collectie van 2007 meer FSC-gecertificeerde tuinmeubelen hebben dan wat VII Milieudefensie in de winkel meet. Leen Bakker komt zelf uit op 90 procent. VIII IX * De Reclame Code Commissie oordeelde in 2007 dat de milieuclaim van HEMA geen valse claim is.  XI Milieudefensie vindt dat de HEMA milieuclaims alleen op gecertificeerd hout uit duurzaam beheerde XII

bossen moet zetten om zo verwarring te voorkomen.

16

Tabel 2: Resultaten tuinmeubelen onderzoek totalen Aantal onderzochte meubelen

Waarvan de aandelen goed hout

fout hout

FSC

valse claims

dubieus hout

Totaal

9454

3473

2175

3792

In percentages (%)

100

37

23

40

Tabel 3: Resultaten tuinmeubelenonderzoek afgelopen 3 jaar winkelketen

percentage FSC

percentage valse claims

2005

2006

2007

2005

2006

2007

Intratuin

8

11

13

14

4

2

Groenrijk

2

6

10

60

10

8

Tuincentrum Overvecht

36

13

46

21

0

27

Life & Garden

2

3

5

22

1

3

Praxis Tuin

32

30

37

0

1

10

GAMMA

86X

39

69

0

10

3

Leen Bakker

41

48

74

3

0

0

HEMA*

44

0

1

0

75

95

Kwantum

100

100

96

0

0

4

IKEA

-

4

5

-

96

78

TOTAAL

-

27

37

-

19

23

IX

4.1 Goed hout Het aandeel FSC-gecertificeerde tuinmeubelen verschilt stevig tussen de winkelketens. Het varieert van 96 procent bij Kwantum tot één procent bij HEMA. Leen Bakker (74 procent) en GAMMA (69 procent) scoren ook hoog, gevolgd door Tuincentrum Overvecht (46 procent) en Praxis Tuin (37 procent). De bouwmarkten laten relatief goede vooruitgang zien, terwijl de tuincentra Life & Garden, Intratuin en Groenrijk mijlenver achterblijven wat betreft het aandeel FSC-gecertificeerd hout. De warenhuizen IKEA en HEMA sluiten de rij met geen of maar een paar procent FSC-gecertificeerde meubelen. De algemene indruk is dat het percentage FSC-gecertificeerde tuinmeubelen duidelijk is gestegen ten opzichte van 2005 (21 procent) en 2006 (27 procent). IX Praxis geeft aan dat het aandeel FSC-gecertificeerde tuinmeubelen 46 procent is en dat Milieudefensie met haar meting daar tien procent onder zit. Milieudefensie past dit binnen dit onderzoek niet aan, omdat Milieudefensie meet wat er op de winkelvloer wordt aangetroffen en in alle winkels dezelfde meetmethode toepast. X In 2005 heeft Milieudefensie bij de GAMMA naast het FSC gecertificeerde hout ook de Scan com meubelen die gecertificeerd waren voor legaal bosbeheer meegerekend onder de categorie goed hout omdat dit door een onafhankelijke organisatie werd gecontroleerd.

* De Reclame Code Commissie oordeelde in 2007 dat de milieuclaim van HEMA geen valse claim is. Milieudefensie vindt dat de HEMA milieuclaims alleen op gecertificeerd hout uit duurzaam beheerde bossen moet zetten om zo verwarring te voorkomen.

17

4.2 Dubieus hout Binnen de categorie dubieus hout wordt niet veel voortgang gemaakt. Nog steeds wordt in de winkels veel hout aangetroffen dat op een niet-duurzame of illegale wijze is gekapt of waarvan de herkomst onbekend is. In Indonesië en andere houtproducerende landen, blijven de negatieve gevolgen voor mens en milieu voelbaar in de vele plantages en bossen waar het hout voor de tuinmeubelen vandaan komt. De ketentransparantie in de houtsector is nog niet verbeterd. De informatievoorziening aan consumenten maar ook “business to business”over de herkomst van het hout is bedroevend slecht. De inkopers hebben vaak geen oog voor verantwoord bosbeheer of betrouwbare leveranciers. Prijs en kwaliteit van het hout wegen altijd nog veel zwaarder. Hoe kan de inkoper een zo goed mogelijke marge berekenen en zoveel mogelijk verkopen? Duurzaam is in deze optiek alleen maar duur.

4.3 Valse duurzaamheidsclaims In tabel 4 staan de valse duurzaamheidsclaims die Milieudefensie op de labels en in de folders bij de houten tuinmeubelen aantrof. Een claim is vals als deze misleidende informatie bevat over bijvoorbeeld de bijdrage van het product aan duurzaam of legaal bosbeheer of een gegarandeerde legale herkomst. Ook is de claim vals als het bedrijf niet kan aantonen dat het juiste informatie is. Volgens de Reclame Code Commissie moeten alle claims niet misleidend zijn en aantoonbaar juist, waarbij de bewijslast bij de adverteerder ligt. Ook in 2007 zijn er veel valse duurzaamheidsclaims in de winkels aangetroffen. Het blijkt een hardnekkig probleem. Milieudefensie vindt duurzaamheidsclaims bij alle winkelketens met uitzondering van Leen Bakker. HEMA (95 procent) en IKEA (78 procent) maken het bont met een algemene duurzaamheidclaim op bijna alle meubelen. IKEA kan niet aantonen dat de claims op hun meubelen juist zijn en misleidt de consument. HEMA mag van de Reclame Code Commissie wel deze milieuclaim voeren, maar Milieudefensie vindt dat bedrijven alleen op gecertificeerde producten voor duurzaam bosbeheer milieuclaims moeten zetten, om verwarring te voorkomen. Praxis en Tuincentrum Overvecht laten zich dit jaar opnieuw in met valse duurzaamheidsclaims, terwijl we daar in 2006 juist haast geen valse claims vonden. De tuincentra Groenrijk, Intratuin en Life & Garden hebben wel veel verschillende valse claims, maar communiceren deze op een relatief laag percentage meubelen. Leen Bakker is de enige die helemaal geen valse claims voert. In 2005 diende Milieudefensie een klacht in bij de Reclame Code Commissie over duurzaamheidsclaims van de tuinmeubelmerken Summer Garden (Piet Versteegt Beesd B.V.), Brinks Teak & Garden, Sun Furniture, ACT Universal, Hartman groep, Allure, CSUN garden furniture, Haans, Exotan en Mega Ceramics. De Reclame Code Commissie stelde Milieudefensie in het gelijk: de bedrijven moesten hun reclame wijzigen. De uitspraken van de Reclame Code Commissie zijn niet direct juridisch bindend, maar zijn wel een sterke aanbeveling aan de bedrijven. Tijdens de winkelinspecties van dit jaar, trof Milieudefensie nog steeds de eerder als misleidend beoordeelde claims aan van Hartman, Summer Garden (Piet Versteegt Beesd) 18

en Sun Furniture aan. Haans, Exotan en Mega Ceramics hadden vroeg in het RCC proces aangetoond aan Milieudefensie dat zij de materialen voor het volgende seizoen hadden gewijzigd, maar ook van hen vond Milieudefensie– wellicht oude - labels.

Tabel 4. Gevonden duurzaamheidsclaims bij de winkelketens Winkelketen

Merk

Claim

GAMMA

Topwood (hardhout)

Label: 1993, Lembaga perindustrian kayu malaysia, sustainable forest management statement. This certificate confirms that innoprise wood products. Will supply only timber or timber products that have been obtained from logs of well-managed forests in accordance with out national policy and strategy for such forests. These plans also comply with the international tropical timber organisation (itto) guidelines for the sustainable management of natural tropical forests and the draft criteria for sustainability at national and forest management unit level within the framework of target year 2000, agreed by the international tropical timber council in Yokohama in december 1991. Op doos: future generations can look up to our forests with confidence. In Malaysia, we exercise policies to ensure our forests remain a renewable resource. And a healthy balance is met between economc and environmental needs.

Groenrijk

Hillhout (balau ea)

Folder Tuinspiratie & informatie, Hillhout tuinmagazine 2007: waar het hout ook vandaan komt, het komt uitsluitend uit gebieden waar een verantwoord bosbeleid wordt gevoerd, hiervan is inmiddels meer dan 65% PEFC gecertificeerd.

naamloze claim (keruing)

Label: Uw keruing buitenmeubel is een milieuvriendelijk product, waarvan het hout uit beheerde bossen komt. informatie over arbeid en milieu: Bij de productie is geen gebruik gemaakt van kinderarbeid. Sinds het begin van de jaren negentig heeft Vietnam met economische hulp uit het Westen het grootste herbebossingsprogramma ingevoerd van heel Zuidoost-Azië. In deze regio staat Vietnam bekend als de koploper in milieubeleid. Reforest Action Alliance. Deze tuinmeubelen worden geleverd door een bedrijf dat deelneemt aan het Reforest Action Alliance project. Dit houdt in dat voor iedere gekapte boom 25 nieuwe bomen worden gepland op een beschikbaar gestelde plantage van 50 hectare. Bovendien wordt hier ook een gedeelte fruitbomen gepland. De 50 hectare worden bewerkt door de oorspronkelijke bewoners van deze plantages. Na 4 jaar worden de vruchten van deze fruitbomen verkocht en de opbrengst hiervan dient als loon voor het verrichte werk in dit project. Met andere woorden, dit project is volledig selfsupporting.

Summer Garden (Piet Versteegd) Beesd (teak)

De Summer Garden collectie teakhouten tuinmeubelen komt uit Indonesie. De door ons gebruikte teakbomen (Tectona grandis), komen uitsluitend uit (Perum Perhutani) staatsbosbeheer gecontroleerd plantages.

HEMA (acacia)

Deze stoel/tafel is gemaakt van acaciahout. Acacia is een snelgroeiende harde en duurzame tropische houtsoort en ongeveer net zo duurzaam als teak. Het acaciahout van deze stoel/tafel is niet afkomstig uit oerbossen of beschermde bossen, maar uit speciaal hiervoor bestemde plantages.

HEMA

19

Winkelketen

Merk

Claim

IKEA

bolo, vino (acacia, robinia, elzenhout, naaldhout, grenen)

milieu, vernieuwbaar materiaal (hout). Massief hout – afkomstig van verantwoord beheerde bossen. lage prijs – maar niet tegen elke prijs. IKEA is streng voor hout. We garanderen dat het hout in onze producten afkomstig is uit verantwoord beheerde bossen en niet uit tropische regenwouden. Onze leveranciers moeten voldoen aan een aantal basiseisen voor bosbouw en kunnen aantonen waar het hout in hun producten vandaan komt. We hebben daarnaast een team van IKEA bosbouwspecialisten dat de herkomst van het hout nagaat door controles uit te voeren bij onze leveranciers. Door strenge eisen te stellen aan leveranciers, levert IKEA een bijdrage aan verantwoordelijke bosbouw in de landen waar IKEA werkzaam is. Niet tropisch hardhout. Acaciahout en robiniahout zijn de twee belangrijkste houtsoorten die IKEA gebruikt voor het tuinmeubelassortiment. Het zijn duurzame houtsoorten van hoge kwaliteit, maar niet afkomstig uit tropische regenwouden. Geen enkele houtsoort in Ikeaproducten komt uit tropische regenwouden. Daarnaast beschermen we de bossen door zo efficiënt mogelijk met hout om te gaan. Omdat we de producten zelf ontwikkelen, in nauwe samenwerking met onze leveranciers, wordt er minimaal verspild. Indien mogelijk wordt restmateriaal van producten voor andere producten gebruikt. Hierdoor blijven onze kosten laag – en profiteer jij mee van deze besparingen – en is er sprake van verantwoord beheer van de wereldbossen. Jouw bijdrage. Jij kunt op eenvoudige wijze ook een bijdrage leveren aan het behoud van onze wereldbossen: als je je houten tuinmeubelen goed onderhoudt, gaan deze langer mee. Door deze schoon te houden en regelmatig met olie te behandelen, verleng je de levensduur van je houten tuinmeubelen. Parners in bosbeheer. Samen staan we sterk. Daarom werkt IKEA actief samen met andere organisaties om verantwoord bosbeheer te steunen in de landen waar IKEA werkzaam is. Sinds 2000 heeft IKEA aan diverse projecten deelgenomen voor het bestrijden van illegale kap, het uitbreiden van de capaciteit voor gecertificeerde bossen en het bijdragen aan onderzoek naar en educatie over verantwoord bosbeheer

Intratuin

20

Haans (teak)

Hout afkomstig van zorgvuldig beheerde plantages, klasse 1 teak, original teak

Mega Ceramics (teak)

Certificate of Forest product legality, ecologisch verantwoorde en legale houtkap van tropisch hardhout (enz. inclusief specimen van SKSHH certificaat).Environmentally sound and legal logging of tropical hardwood. The tropical hardwood used in Mega Ceramics garden furniture is guaranteed to meet the strictest environmental requirements set by the European consumers. Another hugely important issue is that the production of the tropical hardwood complies with the standarsd set by the indonesain goavernment for environmentally sound and therfore legal logging. Because Mega Ceramics is convinced that the preservation of the tropical rainforest is a necessity, it also wishes to emphasise that it only purchases and sells furniture produced from wood that was obtained in an environmentally sound way by means of absolutely legal logging. the relevant official certificate of forest product legality, which the indonesian government in the kehutanan province issues ads proof of legal logging can be consulted at mega ceramics. Our mega ceramics sales representatievs will also be happy to show you a copy. Mega Ceramics hereby proves that its purchasing policy for garden furniture is based on environmentally sound local wood production. This means hat all logging is absolutely legal and is supervised by the indonesian government. In short this is what legal logging entails: The logging is very selective. The selection of trees that are allowed to be felled is environmentally sound so that the complex ecosystem of the tropical rainforest is not disturbed. Once trees are felled, new ones are planted.

Winkelketen

Merk

Claim

Intratuin (vervolg)

Mega Ceramics (teak)

On the SKSHH certificate: Department Kehutanan/surat keterangan sahnya hasil hutan (skshh), Jawa Barat, Dispatcher: Koko Kosasih/CV Sinar Harapan. JL Raya Ciawi No 9 Pameung peuk Garut, Terminal Pameungpeuk Garut, KB Jati, Destination: H. Adi Priono, PT Radiya JL KH Yasan 32 Yepara. Melengkapi Bersama SAMA hasil hutan yang diangkut / dikuasai/ dimiliki.

Haans (teak)

Europese norm: Duurzaamheid van houtsoorten. Teak, een waardevol bezit voor lange tijd. Hout afkomstig van zorgvuldig beheerde plantages.

Sun Furniture (teak)

Sun and the environment label: our customers may rest assured that when buying furniture from SF they indirectly support CARE and participate in getting a greener world.

Kwantum

Inside out, TFT (teak)

TFT Certification. Milieuaspecten: Het teak dat voor dit product is gebruikt is TFT-gecertificeerd. TFT (Tropical Forest Trust) is een organisatie die zich inzet tegen de ontbossing van regenwouden en de illegale handel in fout hout tegen gaat. Daardoor kan het hout tot aan de oorspronkelijke groeiplaats worden getraceerd.

Life & Garden

Haans (teak)

klasse I europese norm: duurzaamheid van houtsoorten, hout afkomstig van zorgvuldig beheerde plantages.

Haans (teak)

Dit teakhouten meubel is afkomstig uit Java (Indonesië) en is vervaardigd van hout uit door de Indonesische Staatsbosbouwdienst en lokale overheden beheerde plantages.

Hartman (teak)

Dit meubel is vervaardigd uit hoogwaardig teakhout (tectona grandis) dat speciaal voor Hartman geselecteerd is op duurzaam beheerde plantages. Teak is één van de meest duurzame houtsoorten ter wereld.

Scan Com/ Jutlandia (hardhout)

Das Holz, das fur dieses Produkt verwendet wurde, lasst sich den ganzen Weg bis zu seinem Ursprung zuruckverfolgen. Weitere Informationen uber die Umweltschutzinitiativen und Firmenpolitik von ScanCom erhalten Sie unter www.scancom.net. Soziale verantwortung: ScanCom ist nicht nur umweltbewust, sondern tragt soziale Verantwortung gegenuber seinen Mitarbeitern in der ganzen Welt. Fur ScanCom ist es selbstverstandlich, sich sowohl um die eigenen Mitarbeiter zu kummern als auch die Umwelt zu Schutzen.

Central Park (teak)

Door wanpraktijken en overdreven ontbossing is teakhout aan het verdwijnen. De Central Parkmeubelen worden exclusief vervaardigd uit teakplantages

Haans, Belize (teak)

Dit teakhouten meubel is afkomstig uit Java (Indonesië), en is vervaardigd van hout uit door de Indonesische Staatsbosbouwdienst en lokale overheden beheerde plantages.

naamloze claim (teak)

Dit product is gemaakt van hout dat verbouwd wordt onder strenge regeringsvoorschriften om de herbebossing en de bescherming van regenwouden te waarborgen

Tuincentrum Overvecht

Praxis Tuin

21

Topwood bij GAMMA GAMMA voert nog steeds de claim van Topwood, terwijl GAMMA in 2006 aangaf aan Milieudefensie deze claim te verwijderen van de winkelvloer omdat valse duurzaamheidsclaims in strijd zijn met het eigen beleid. Dit is waarschijnlijk oude collectie. De claim van Topwood, met het certificaat uitgegeven door MTIB, een Maleisische promotie-organisatie voor houtproducten, is absoluut vals. Deze certificaten werden nota bene verkocht door MTIB voor 200 Maleisische Ringgit (ongeveer €50,–) per stuk tussen 1992 en 2001. Er werd geen enkele betekeniswaardige set aan criteria of controle voor duurzaam bosbeheer voor geëist. Iedereen kon zo’n certificaat kopen. Het bedrijf Innoprise Wood, de houder van het certificaat, is bekend van destructieve bosbouwpraktijken. Zij halen bijvoorbeeld hout uit de Yayasan kapconcessie te Kalabakan in Maleisië waar grote stukken bos worden kaalgekapt voor oliepalmplantages. Dit bosgebied is een belangrijk gebied voor neushoorns, olifanten en orang-oetans (Sabah Wildlife Department (2003)19. Hillhout en naamloos merk bij Groenrijk Hillhout Hillhout beweert in zijn folder dat al haar hout, ongeacht wáár het vandaan komt, uit gebieden komt waar een verantwoord bosbeleid wordt gevoerd. Veel van het hout van Hillhout komt uit midden-Europa en Scandinavië. Het balau (bangkirai) komt echter uit Zuidoost-Azië, waar destructieve en illegale bosbouw praktijken aan de orde van de dag zijn (zie ook hoofdstuk 1). Groenrijk stuurde Milieudefensie de PEFC-ketencertificaten door om aan te tonen dat Hillhout de claim wel hard kan maken. Deze laten zien dat vier leveranciers van Hillhout, PEFC-hout mogen en kunnen leveren en dat ze daarvoor gecontroleerd wordenXIII. Hillhout stelt dat deze vier leveranciers zeventig procent van het inkoopvolume verzorgen. Of dat allemaal PEFC-hout is, is de vraag want deze leveranciers hebben niet uitsluitend PEFC hout. Ook meldt Hillhout aan Groenrijk, dat de leveranciers van het overige hout de gedragscode van de Vereniging van Nederlandse Houthandelaren (VVNH) hebben ondertekend. De VVNH gedragscode zou daardoor de duurzame herkomst van producten garanderen. Echter, de gedragscode bestaat uit zeven artikelen waarin intenties zijn opgeschreven over legaal en duurzaam hout. Het feit dat een houtbedrijf de gedragscode van de VVNH heeft ondertekend is dus absoluut geen enkele garantie dat het hout echt duurzaam is. Daar is de gedragscode ook niet voor bedoeld. De VVNH laat desgevraagd aan Milieudefensie weten dat deze benadering van Hillhout onjuist is. Bovendien is Hillhout zelf geen lid van de VVNH. Hillhout voert hier dus een valse claim. Naamloos merk Groenrijk voert ook een andere claim over tuinmeubelen van keruing hout uit Vietnam van een naamloos merk. Volgens Groenrijk is dit waarschijnlijk Garden Impressions of Ten Tije, maar Groenrijk geeft aan dat ze niet meer kan nagaan wat de achtergrond van deze claim is. Van de organisatie die op het label genoemd wordt (reforest action alliance) is geen spoor te bekennen op internet en bij andere organisaties.

XIII PEFC staat voor “programme for the endorsement of forest certifcation schemes”. Zie voor informatie over de keerzijden van PEFC onze folder: overzicht van gebruikte certificaten voor duurzaam of legaal hout in de houtbranche. Milieudefensie, oktober 2006.

22

Keruinghout is een handelsnaam voor ongeveer veertig boomsoorten van de Dipterocarp familie. Hiervan staan enkele op de rode lijst van bedreigde soorten van de International Union for Conservation of Nature (IUCN).20 Het Wereld Natuurfonds concludeert dat er “significante risico’s verbonden zijn aan de handel in bosproducten uit Vietnam”. Zo is illegale en niet-duurzame kap een bedreiging voor de natuurlijke bossen en de waterhuishouding. Vietnam importeert meer dan de helft van het hout voor de omvangrijke verwerkende industrie uit landen in de regio zoals Laos en Cambodja. De claim dat het hout uit Vietnam komt is dus niet aantoonbaar juist. Het keruinghout kan uit verschillende landen komen, zoals Cambodja, waar de onafhankelijke waarnemer Global Witness constateert dat sinds het moratorium op boskap van 2002 er nog steeds volop gekapt wordt en de sector zich nog steeds karakteriseert door een gebrek aan transparantie, corruptie en gebrek aan goed beleid21. Groenrijk heeft in een brief alle deelnemers opgeroepen om de valse claims te verwijderen. In de brief wordt ook verzocht om bij de leveranciers (buiten de voorkeursleveranciers van Groenrijk) altijd naar de herkomst van de meubelen te vragen zodat consumenten altijd goed geïnformeerd kunnen worden over herkomst.

Intratuin is verbaasd dat Milieudefensie nog steeds valse claims van Mega Ceramic in de winkels aantreft. Ze heeft namelijk maatregelen genomen om de valse claims te weren van de winkelvloer. Dat is ook toegezegd door alle leveranciers.

Mega Ceramics

Respectievelijk Summer Garden, Mega Ceramics en Hartman bij Groenrijk, Intratuin en Tuincentrum Overvecht Mega Ceramics heeft in 2006 tijdens de klachtenprocedure bij de Reclame Code Commissie aan Milieudefensie beloofd om de oude misleidende informatie te vervangen. Zij kwamen dit jaar met een nieuwe folder op de markt, waarin dezelfde misleidende en onjuiste informatie is opgenomen over de plantages van Perum Perhutani. In hoofdstuk 3 wordt een update gegeven over Perum Perhutani, waarin wordt aangetoond dat de situatie op sociaal en milieugebied nog steeds niet duurzaam is. Consumenten die tuinmeubelen van het merk Mega Ceramics kopen, worden dus nog steeds misleid. Dit geldt ook voor consumenten die de meubels aanschaffen van Hartman en Summer Garden met de oude claims over legaal en duurzaam hout van Perum Perhutani. Deze claims zijn eerder beoordeeld door de Reclame Code Commisie als misleidend en mogen niet meer gevoerd worden.

Valse claim van Mega Ceramics

23

Otto Mittienen

Kap van laaglandregenwoud in Teso Nilo op Riau (2001) Hier is nu acacia geplant.

HEMA bij HEMA Ondanks het protest van Milieudefensie in 2006 gaat HEMA door met de communicatie over duurzaam bosbeheer. HEMA kan volgens Milieudefensie geen garanties bieden over duurzaam of legaal bosbeheer, maar communiceert wel in de algemene consumenteninformatie die op bijna alle meubelen van het eigen merk te vinden zijn dat het hout niet uit oerbossen of beschermde bossen komt. HEMA gebruikt voor haar tuinmeubelen de exotische houtsoort acacia (Acacia Magnium). Deze houtsoort komt oorspronkelijk uit Australië, maar veel is aangeplant in Indonesië voor tuinmeubelen en de pulp- en papierindustrie. Voor de aanleg van deze plantages worden in de regel de oorspronkelijke bossen vernietigd. De plantages, een soort bomenakkers van acacia, komen ervoor in de plaats. De grootste producenten in Indonesië zijn Riau Andalan Pulp & Paper (RAPP) en Asia Pulp & Paper (APP). Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch, brengt aanplant van acacia in verband met mensenrechtenschendingen zoals het afnemen van land zonder compensatie en gewelddadige onderdrukking van protest demonstraties.22 Ey es of the forest, een samenwerking van WALHI, Wereld Natuurfonds en JikalahariXIV documenteert alle misstappen van deze grote plantagebedrijven in Indonesië Illegale kap in natuurlijke bossen, ontbossing, landrechten conflicten, gewelddadige conflicten, overstromingen.23 Het is gewoonweg teveel om op te noemen. Recente misstappen van APP zijn 2000 hectare illegale kap in Kerumutan, Riau waarbij waardevolle natuurgebieden verloren zijn gegaan en 150 ha ontbossing door RAPP in de laatste paar maanden van 2006.24 HEMA heeft laten weten aan Milieudefensie dat ze het hout van één van de leden van het GFTN betrekt. Lidmaatschap hiervan vereist legale houtproductie en een actieplan voor FSC-certificeXIV WALHI is de zusterorganisatie van Milieudefensie in Indonesië, Jikalahari is een netwerk van NGO’s in Indonesie die zich inzetten om duurzaam bosbeheer in Riau te stimuleren en milieuvernietiging tegen te gaan.

24

ring binnen vijf jaar. De houtproducten zijn vooralsnog niet gecertificeerd voor duurzaam bosbeheer en er is dus geen onafhankelijke controle van de handelsketen. Zonder deze controle kunnen er geen garanties worden gegeven en is het zeer waarschijnlijk dat er menging van houtstromen plaatsvindt met controversiële bronnen uit bijvoorbeeld Riau en Oost-Kalimantan. Bijvoorbeeld bij de meubelfabrikant, maar ook tijdens transport en in opslagplaatsen. De bedrijven die lid worden van het GFTNXV geven daarmee aan dat ze serieus willen certificeren voor duurzaam bosbeheer. Het is nog altijd beter met hen zaken te doen dan een willekeurig leverancier, maar tot het moment van certificering kunnen er echt nog geen garanties gegeven worden over duurzaam en legaal bosbeheer omdat de keten niet sluitend is. Kortom: HEMA kan de consument geen garanties geven dat er voor dit meubel geen oerbos of beschermd bos verloren is gegaan tijdens omvorming naasr plantages, want HEMA verkoopt hout zonder certificaat voor duurzaam bosbeheer en zonder een gecontroleerde handelsketen. HEMA mag volgens een uitspraak van de Reclame Code Commissie in 2007 deze milieuclaim wel voeren op de tuinmeubelen omdat HEMA aan kan tonen dat het hout uit plantages komt.

IKEA bij IKEA Ook bij IKEA protesteerde Milieudefensie over de door het bedrijf geuite misleidende communicatie over duurzaam bosbeheer. IKEA heeft haar beleid ongewijzigd gelaten. IKEA bevestigt geen labels anders dan haar eigen labels aan haar tuinmeubelen. Ze geeft wel garanties over de herkomst van de meubelen op deze labels. Het is niet bekend óf en in welke kwantiteit er FSC-gecertificeerde meubelen in de winkel staan, omdat alle meubelen het IKEA-label dragen. De consument kan hierdoor geen bewuste keuze maken voor gecertificeerd duurzaam hout bij IKEA. IKEA voert zelf de controles uit. Deze bestaan uit een jaarlijkse papieren controle en steeksproefsgewijs meer uitgebreid controle bij de houtleverancier. De bosbouwdeskundige Kjell-Owe van IKEA stelt in een brochure over de IKEA gedragscode: ‘maar we kunnen nooit overal tegelijk zijn, dus noch ik noch IKEA kan met honderd procent zekerheid zeggen dat hout niet afkomstig is van illegaal gekapte bomen of waardevolle bossen die beschermd zouden moeten worden25.” IKEA zegt dus zelf al dat de claim niet altijd klopt en kan dus niet garanderen dat ze alleen duurzaam hout verkopen. Ook het Wereld Natuurfonds, waar IKEA in verschillende projecten (maar niet op het gebied van tuinmeubelen) mee samenwerkt, spoort in dezelfde folder IKEA aan, te kiezen voor het FSC-keurmerk, omdat dit de enige garanties is voor duurzaam bosbeheer en IKEA anders haar eigen gedragscode en beleid niet kan waarmaken. In haar officiële reactie naar aanleiding van dit onderzoek geeft IKEA echter aan dat zij de duurzaamheidsclaim wel waar kunnen maken. IKEA doet er volgens eigen zeggen alles aan om duurzame bosbouw na te streven. Al het hout zou traceerbaar zijn en de bossen en plantages zijn ingedeeld in een stapsgewijze benadering naar duurzaam bosbeheer en certificering daarvan.

XV Global Forest and Trade Network van het Wereld Natuurfonds

25

Haans bij Intratuin, Life & Garden en Praxis Tuin Al in 2005 trof Milieudefensie de claims van Haans aan. Deze hebben betrekking op Perum Perhutani (zie hoofdstuk 3). Milieudefensie besloot de klachten over Haans bij de Reclame Code Commissie, in te trekken. De reden hiervoor was dat de het bedrijf vroeg in de klachtenprocedure inbracht dat ze de communicatie wilden wijzigen. Bij de inspectie in 2007 trof Milieudefensie deze – waarschijnlijk verouderde - materialen echter nog steeds aan. Milieudefensie verzoekt de winkelketens en leveranciers daarom dit materiaal onmiddellijk te verwijderen. Haans laat weten de duurzaamheidsclaims in ieder geval niet meer op de nieuwe producten te voeren. Het bedrijf heeft dit structureel aangepakt, maar kan niet voorkomen dat enkele oude materialen nog met het label in de winkel staan. Sun Furniture bij Intratuin Op de labels van de teakhouten meubelen van Sun Furniture wordt vermeld dat het teak uit Myanmar (Birma) of Java komt en op de achterkant staat een duurzaamheidclaim. Op het label staat dat Sun Furniture CARE steunt, een internationale ontwikkelingsorganisatie en attendeert de klant er op dat door de aankoop van het meubel de wereld er een stukje groener op wordt. Dit is misleidend. De ontwikkelingsorganisatie CARE doet niks met bossen in Birma of Java. Bovendien heeft CARE Denemarken ons bevestigd dat de overeenkomst tussen CARE en Sun Furniture al jarenlang is afgelopen:“We did not want to prolong it as we were heading into problems with them. We no longer have an agreement with them”. Sun Furniture gebruikt CARE dus oneigenlijk om haar merk te vergroenen. Birma herbergt de laatste natuurlijke teakbossen ter wereld. Helaas wordt er op grote schaal illegaal gekapt. Als de ontbossing op het huidige niveau doorgaat is over tien jaar al het teakhout verdwenen. Birmees teak is conflicthout26. Dit maakt de claim van Sun Furniture des te schrijnender. De handel in Birmees teak financiert direct het gewapende conflict in Birma, waar een militaire dictatuur aan de macht is27. De Nederlandse regering ontmoedigt sinds 2001 officieel alle handel en investeringen in Birma. Buiten het feit dat dit een valse claim is, houdt Sun Furniture zich dus niet aan dit Nederlandse beleid. En evenmin aan alle internationale oproepen om te stoppen met de import van Birmees teak. Sun Furniture is nog één van de weinige leveranciers die nog Birmees teak op de markt brengt. In 2006 oordeelde de Reclame Code Commissie dat de claim van Sun Furniture misleidend en niet aantoonbaar juist is. Het is ronduit schandalig dat deze claim nog steeds in de winkel te vinden is. Intratuin is verbaasd dat Milieudefensie nog steeds valse claims van Haans en Sun Furniture in de winkels aantreft. Ze heeft namelijk maatregelen genomen om de valse claims te weren van de winkelvloer. Dat is ook toegezegd door alle leveranciers.

Tropical Forust Trust-label bij Kwantum Kwantum voert een Tropical Forust Trust-label (TFT) met daarop “TFT-certified” en een herkomstclaim. TFT is een organisatie die financiële en technische steun verleent om FSCcertificering te behalen. TFT heeft projecten voor FSC-certificering op Java in de districten Kendal, Kebonharjo, Cepu, Randublatung en Ciamis. Kwantum communiceert de claim van TFT omdat de leveranciers dan ook voor de overgangsfase naar FSC-certificering meer 26

omzet kunnen maken. Dit hout zou dus in ieder geval traceerbaar zijn en verschilt in die zin van het niet- gecontroleerde hout. Kwantum en TFT hebben de formulieren toegestuurd die aantonen dat TFT minstens tien keer tijdens het productieproces controleert op de herkomst van het hout. Milieudefensie onderschrijft de doelstellingen en werkwijze van TFT, maar vindt de communicatie op dit label misleidend en niet juist geformuleerd. Het label suggereert, dat enkel door de visie van TFT – het werken tegen ontbossing en de handel in illegaal hout - de herkomst gegarandeerd kan worden. Milieudefensie heeft TFT verzocht te stoppen met de “TFT certification” claim, omdat dit verwarrend is voor de consument. Het betreft hier bossen en plantages die op weg zijn naar FSC-certificering, maar dit betekent in geen geval dat er al garanties voor duurzaam bosbeheer kunnen worden gegeven. Volgens TFT is het certificaat van Kwantum inderdaad niet volgens de eigen regels en procedures en heeft TFT Kwantum daar ook over op de vingers getikt. Kwantum heeft toegezegd in het vervolg de procedures beter te volgen om dit te voorkomen.

Scan Com bij Tuincentrum Overvecht Tuincentrum Overvecht voert naast de oude Hartman claim, ook een claim van Scancom op de hardhouten Jutlandia meubelen. Overvecht heeft laten weten in het duister te tasten over deze claim. Scan Com zet zich in voor FSC-certificering en stelt eisen aan de houtleveranciers aan de hand van Scan Com criteria. Het betreft hier echter ongecertificeerde meubelen, wat betekent dat er geen onafhankelijke controle plaatsvindt. Scan Com controleert zichzelf, wat geen garanties geeft voor herkomst en legaliteit. Wat echter vooral misleidend is op het label, is de informatie over duurzaamheid en het sociale programma van Scan Com. Deze intenties en dit beleid van Scan Com geeft de consument nog geen garanties dat dit meubel onder die voorwaarden is geproduceerd. Zo stelt Scan Com op hun website www.scancom.net, dat ze alleen teak van plantages op Java gebruiken. In hoofdstuk 3 is toegelicht dat dit juist geen garanties geeft voor duurzaam bosbeheer. Over de valse claims heeft Tuincentrum Overvecht contact gezocht met Hartman. Bij Hartman wist men van niets.

Central Park bij Praxis Bij Praxis vinden we het Central Park label. Dit label suggereert dat het hout van dit meubel niet bijdraagt aan wanpraktijken en overdreven ontbossing. Scancom, een Deens bedrijf, is fabrikant van deze meubelen en stelt in een brief dat de herkomst gegarandeerd is van plantages in Indonesië. Dit zegt echter niets over ontbossing en wanpraktijken. Ook wordt een Surat Keterangan Sahnya Hasil Hutan (SKSHH)-document door Praxis doorgestuurd. Deze officiële documenten voor legaliteit van bosproducten, worden uitgegeven door het ministerie van bosbouw in Indonesië. Er is echter veel corruptie met deze certificaten en ze worden niet onafhankelijk gecontroleerd. In 2003 werd een nieuw format ingevoerd wat misbruik, zoals vervalsing, tegen moet gaan28 In 2004 vond WALHI, de Indonesische zusterorganisatie van Milieudefensie, in korte tijd 208 valse SKSHH-certificaten in Riau. Deze certificaten waren te koop bij een klein kantoortje, dat zich bij de ingang van een houtpulpfabriek had gevestigd.29 Of de SKSHH-certificaten van de Central Parkmeubelen kloppen is op dit moment nog onduidelijk. De certificaten zeggen in ieder geval niets over wanpraktijken of ont27

bossing, want daar dient het SKSHH niet toe, dat gaan slechts over de controle op de herkomst van het hout.

Naamloos merk bij Praxis Op een meubel van teak/RVS dat door Maxeda DIY/Praxis zelf geïmporteerd wordt, treft Milieudefensie een duurzaamheidsclaim aan. De claim is echter onbekend bij Praxis en is niet gecontroleerd door het importkantoor voor het meubel de winkel in ging, wat normaal gesproken de gang van zaken is bij Praxis. Het hout is volgens Praxis afkomstig uit Ivoorkust, maar de claim kan niet door Praxis worden onderbouwd omdat zij niet op de hoogte zijn van het houtbeleid van Ivoorkust. Praxis geeft aan dit voor het komende jaar te bespreken met de fabrikant en dit nauwgezet te controleren.

4.4 Misleiding door winkelmedewerkers De onderzoekers in de winkels hebben ook de winkelmedewerkers vragen gesteld over de herkomst en de duurzaamheid van het hout van de tuinmeubelen. Deze informatie is exemplarisch omdat het niet in alle vestigingen is gelukt om een winkelmedewerker te spreken. De informatie laat wel zien hoe slecht de meeste winkelmedewerkers zijn geïnformeerd en welke onzinverhalen de consument te horen krijgt. Hieronder een bloemlezing.

Intratuin Bij Intratuin vertelt de medewerker met een stalen gezicht dat FSC-gecertificeerd hout mindere kwaliteit heeft. Dat komt omdat je niet terug in de tijd mag certificeren. Hiermee bedoelt hij dat de bomen te jong zijn om te kappen en daardoor een mindere kwaliteit hebben. Dit is onzin, want het is mogelijk bestaande bossen en plantages te certificeren met bomen die oud genoeg zijn voor de kap. De medewerker zegt verder dat het is ook niet gegarandeerd dat er geen ontbossing voor FSC plaatsvindt, want “in de voorwaarden staat dat er rekening wordt gehouden met de sociale en ecologische omstandigheden daar. Als de mensen echt honger hebben mogen ze wel kappen.” Wat verder verteld wordt over het hout van Intratuin: “Al het hout wat hier staat is goed, daar kun je van op aan. Het wordt heel streng gecontroleerd, ook vanuit Indonesië enzo. Er staan hoge boetes op, als ze het controleren en het blijkt niet goed te zijn, dan kunnen we alle Intratuinen wel sluiten.” Een andere medewerker wist niet eens wat FSC-gecertificeerd hout was.

Groenrijk Ook bij Groenrijk vertellen de medewerkers dat al het hout duurzaam is met het oog op milieu. Een medewerker vertelt ook dat alles FSC-gecertificeerd is, maar dat het er alleen niet opstaat. Ook het merk Gloster is verantwoord: “Gloster haalt niet gewoon ergens de bomen vandaan, maar beheert de bossen zelf en ze planten telkens zodra ze kappen.”

28

Life & Garden Bij Life & Garden worden de tuinmeubelen van Allure met de claims van herplantgarantie door de medewerkers verkocht met de mededeling dat dit FSC-gecertificeerd hout betreft. Praxis Van een Praxismedewerker moet de consument erop vertrouwen dat ook de meubelen zonder FSC-keurmerk goed zijn. De inkoper zou het goed uitzoeken, omdat deze zelf naar het land gaat waar het hout vandaan komt. GAMMA Een Gammamedewerker vertelt dat de meubelen met de Topwood claim (waarvan GAMMA zelf vorig jaar erkende dat ze misleidend is) eigenlijk hetzelfde zijn als FSC-gecertificeerde tuinmeubelen. HEMA Een HEMA medewerker vertelt dat het allemaal FSC-gecertificeerd hout betreft, omdat ze dat besteld had: “Het staat er alleen niet op”.

4.5 Reacties van bedrijven en hun milieubeleid De resultaten van het onderzoek zijn voor publicatie voorgelegd aan de winkelketens. Ze werden geconfronteerd met de resultaten van de inspecties en de eventuele discrepantie met hun voorgenomen milieubeleid. De bedrijven worden verzocht de resultaten te controleren en vragen te beantwoorden over beleid, herkomst van meubelen, valse claims en het informeren van winkelmedewerkers.

Kwantum Kwantum onderstreept onze bevindingen op de winkelvloer en geeft aan dat het beleid honderd procent goed hout (FSC-gecertificeerd) niet is veranderd ten opzichte van vorige jaren. Het beleid is er op gericht om in hoge transparantie en duidelijkheid toe te werken naar een steeds grotere beschikbaarheid van goed hout en een steeds groter aandeel goed hout op de markt. Kwantum werkt dus ook aan het verhogen van het aandeel goed hout in de overige productgroepen zoals vloeren, binnenmeubelen, behang etcetera. Kwantum informeert uitgebreid en op veel verschillende manieren de medewerkers over het beleid op duurzaam hout en maatschappelijk verantwoord ondernemen in het algemeen. Het bedrijf geeft duidelijke handvatten hoe de medewerkers dit aan de consument kunnen communiceren. Kwantum gebruikt ondermeer informatiebulletins, presentaties aan managers, informatiebijeenkomsten voor medewerkers van het hoofdkantoor, schriftelijke informatie voor alle medewerkers, intranet en internet, een indiensttredingsmap en binnenkort wordt duurzaamheidsbeleid opgenomen in de opleidingen. Ook buiten het bedrijf werkt Kwantum aan duurzaam bosbeheer. Het bedrijf is deelnemer van FSC Nederland en medeoprichter van de Tropical Forest Trust en is zeer actief binnen deze organisaties.

29

GAMMA GAMMA wil niet uitgebreid reageren op de vragen en informatie van Milieudefensie. GAMMA vindt dat Milieudefensie geen representatief onderzoek doet. Het bedrijf stelt dat de nieuwe collectie honderd procent FSC-gecertificeerd is en dat het onderzoek van Milieudefensie dus geen recht doet aan de inspanningen. Milieudefensie telt namelijk alle meubelen in de winkel, inclusief oude en incidentele voorraad. Daarnaast vindt GAMMA het onderzoek van Milieudefensie niet representatief. GAMMA vertelt wel dat het beleid ongewijzigd is ten opzichte van vorige jaren en dat de doelstelling van 100% FSC hout in de hele bouwmarkt blijft. GAMMA is deelnemer en bestuurslid van FSC Nederland en zeer actief in de promotie van FSC-hout. Praxis Praxis meldt aan Milieudefensie dat het aandeel FSC-gecertificeerd hout in de collectie van 2007 aanzienlijk hoger is dan wat Milieudefensie in de winkel heeft gemeten. Er zijn negen sets met FSC-keurmerk en negen sets zonder FSC-keurmerk (vijftig procent). Wanneer gemeten wordt naar het aantal artikelen met FSC-keurmerk, komt het assortiment van de Praxis op 46 procent FSC-gecertificeerde artikelen.Ten opzichte van de circa 33 procent van 2006, is dat een stevige stijging, aldus de Praxis Het beleid en het streven van Praxis is, om honderd procent FSC-gecertificeerde houten tuinmeubelen in de winkel te voeren. De realisering is afhankelijk van het aanbod, de prijs en het design wat bij de Nederlandse consument past. Daardoor is het voor Praxis lastig om een tijdsplanning aan de realisatie van de doelstelling te hangen. Het aandeel FSC-gecertificeerde tuinmeubelen moet wel ieder jaar stijgen. Praxis zegt zelf structureel de valse claims te weren, door alle labels op te vragen bij de diverse fabrikanten en importeurs en dit te controleren. Praxis zegt dit beleid verder uit te gaan breiden door dit ook schriftelijk te bevestigen op de order, zowel bij het wel of niet voeren van een label. Praxis gebruikt verschillende instrumenten om de winkelmedewerkers goed te informeren over FSC-certificatie zoals een instructiedag voor medewerkers op de werkvloer en een interne presentatie voor managers. De consument wordt goed geïnformeerd door diverse folders, het instoremagazine en in het programma Eigen Huis & Tuin. Onlangs heeft Praxis ook in de Telegraaf nog een interview gegeven over duurzaam hout en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Praxis is deelnemer van FSC Nederland. IKEA IKEA wil geen medewerking verlenen aan het Milieudefensie onderzoek, omdat ze vinden dat Milieudefensie de inspanningen van IKEA op het gebied van duurzaam hout niet genoeg erkend en hout van IKEA als fout hout bestempelt. IKEA is het daarover niet eens met Milieudefensie en stelt dat zij de duurzaamheidsclaim wel waar kunnen maken. IKEA doet er volgens eigen zeggen alles aan om duurzame bosbouw na te streven. Al het hout zou traceerbaar zijn en de bossen en plantages zijn ingedeeld in een stapsgewijze benadering naar duurzaam bosbeheer en certificering daarvan. Over haar milieubeleid zegt IKEA op haar website: “IKEA accepteert geen massief hout, fineer of multiplex uit ongerepte oerbossen of bossen waarvan vaststaat dat zij bescherming verdienen. Wij streven ernaar om uiteindelijk alleen nog maar hout te gebruiken uit geverifieerde, goed beheerde bossen die gecertificeerd zijn volgens door IKEA

30

erkende normen voor bosbeheer.” Dit beleid is ongewijzigd gebleven ten opzichte van vorige jaren inclusief de gedragscode en het beleid ten aanzien van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Quercus, een milieuorganisatie uit Portugal, is in april 2007 een campagne gestart tegen IKEA. IKEA bouwt een nieuwe meubelfabriek in Portugal, midden in een nationaal natuurreservaat in de Agrela Mountain Range. IKEA heeft daar al honderden bomen gekapt en meer dan twee miljoen kubieke meter steen en grond bovenop een waterloop gestort. Quercus heeft IKEA meermalen gevraagd te kiezen voor een andere locatie in een bestaand industriegebied. Zonder resultaat. Deze keuze van IKEA staat op gespannen voet met haar beleid op het gebied maatschappelijk verantwoord ondernemen30.

Leen Bakker Leen Bakker stelt dat het aandeel FSC-gecertificeerde tuinmeubelen, berekend in volume en omzetwaarde, negentig procent is. Dit is meer dan Milieudefensie heeft gemeten, omdat Milieudefensie alle aanbod in de winkels meet. Leen Bakker haalt het FSC-gecertificeerde eucalyptushout uit Brazilië. Het beleid is ongewijzigd gebleven ten opzichte van vorige jaren. Leen Bakker streeft naar een aanbod dat honderd procent FSC-gecertificeerd is en heeft ook dit jaar weer meer FSC-gecertificeerde tuinmeubelen dan voorheen. In verband met risicospreiding, vraag en aanbod en concurrentieverhoudingen, is nog niet alles FSC-gecertificeerd op dit moment. Leen Bakker informeert de medewerkers voldoende met presentaties en informatiegidsen. Leen Bakker is lid van TFT en deelnemer van FSC Nederland. Life & Garden Life & Garden laat Milieudefensie weten dat het aandeel hout in de tuinmeubelen collectie enorm is teruggedrongen ten gunste van materialen als aluminium, metaal, wicker en dergelijke. Hout maakt ongeveer twintig procent uit van de collectie. Daarnaast geeft Life & Garden aan dat ongeveer vijftien procent van de collectie houten tuinmeubelen in 2007, FSC-gecertificeerd is. Life & Garden verzoekt alle winkels om de valse claims te verwijderen. Life & Garden wil zoveel mogelijk gebruik maken van houtsoorten die duurzaam geproduceerd worden of houtsoorten die volop verkrijgbaar zijn. Life & Garden dringt bij de leveranciers aan op FSC-gecertificeerd hout en heeft FSC-gecertificeerd hout van Exotan, Garden Impressions en Jorritsma in het assortiment. Voor het hout dat niet FSC-gecertificeerd is, wil Life & Garden zoveel mogelijk houtsoorten gebruiken die volgens hen “problemenvrij” zijn of die “volop verkrijgbaar zijn”, zoals vuren, robinia, acacia, balau et cetera. Milieudefensie deelt deze mening over de houtsoorten niet (zie hoofdstuk 1 en paragraaf 3 van dit hoofdstuk). Life & Garden informeert de medewerkers via de leveranciers en op de huisbeurs. Belangrijke insteek is daarbij dat er geen andere claims afgegeven moeten worden. Groenrijk Groenrijk schat in dat de door Milieudefensie gevonden cijfers over de tuinmeubelen correct zijn. Groenrijk benadrukt dat ze een franchise-organisatie is. Dit betekent dat de deelnemende vestigingen verplichten zijn een basisassortiment af te nemen, maar daarnaast vrij zijn om aanvullende artikelen aan te verkopen. Groenrijk heeft in een brief alle deelnemers opgeroepen om de valse claims te verwijderen. In de brief wordt ook verzocht om bij de leveranciers (buiten de voorkeursleveran31

ciers van Groenrijk) altijd naar de herkomst van de meubelen te vragen zodat consumenten altijd goed geïnformeerd kunnen worden over herkomst. De beleidsraad van Groenrijk heeft besloten om beleid te formuleren met betrekking tot duurzaam hout. Dit is in juni 2006 aan de GroenRijkvergadering gepresenteerd. Groenrijk wil het breder aanpakken. Ze is een onderzoek naar maatschappelijk verantwoord ondernemen gestart en is bezig met een plan van aanpak. Er is (voorzover bij Milieudefensie bekend) nog geen concreet beleid op dit moment.

Tuincentrum Overvecht Tuincentrum Overvecht geeft aan dat de resultaten van het Milieudefensie overeenkomen met hun eigen gegevens. Over de valse claims heeft Tuincentrum Overvecht contact gezocht met Hartman. Bij Hartman wist men van niets. Tuincentrum Overvecht laat verder weten dat ze er alles aan doen om te komen tot een aanbod dat voor honderd procent uit FSC-gecertificeerde meubelen bestaat. Ze hebben geen concreet tijdspad vastgesteld. Tuincentrum Overvecht is deelnemer van FSC Nederland. Intratuin Intratuin laat weten dat ze in de collectionering van 2007 17 procent FSC-gecertificeerde meubelen op de huisbeurs aangeboden. Op deze beurs kunnen de vestigingen inkopen. Dit is hoger dan de metingen van Milieudefensie. Het aanbod in de vestigingen kan echter verschillen doordat de vestigingen de collectie gedeeltelijk opnemen. Intratuin zegt bereid te zijn om FSC-gecertificeerde meubelen die aan de kwaliteitseisen voldoen, op te nemen in in het assortiment. Ook wil ze het aandeel FSC-gecertificeerde meubelen uitbreiden. Intratuin heeft haar doelstelling van 20 tot 25 procent FSCgecertificeerde meubelen in 2007 niet gehaald. Dit komt volgens Intratuin omdat er maar twee FSC-gecertificeerde houtsoorten zijn die aan de eisen voldoen. Dat is FSC-gecertificeerde acacia en FSC-gecertificeerde teak. Intratuin vind dat er nog teveel inferieure kwaliteit wordt aangeboden, ook binnen deze twee houtsoorten. De valse claims van Haans en Mega Ceramics verwijdert Intratuin uit de winkels. Intratuin heeft zeker maatregelen genomen om valse claims te weren van de winkelvloer. Dat is ook toegezegd door alle leveranciers en het verbaast Intratuin dan ook dat Milieudefensie de valse claims nog steeds in de winkels aantreft. Intratuin informeert de medewerkers met o.a. een informatieboekje over FSC-certificatie. Voor het seizoen 2008 zullen ze informatiebijeenkomsten organiseren waarin op het onderwerp wordt ingegaan. Intratuin is deelnemer van FSC Nederland, maar zet zich daar niet actief in. HEMA HEMA laat in eerste instantie weten niet mee te willen werken aan het onderzoek van Milieudefensie omdat “de informatie die we in de afgelopen jaren aan Milieudefensie over ons houtbeleid hebben verstrekt niet is terug te vinden in de (gepubliceerde) bevindingen van uw onderzoek”. HEMA acht nadere communicatie over ons houtbeleid naar Milieudefensie niet zinvol. HEMA voert als bedrijf wel degelijk een verantwoord houtbeleid. Daarbij refereert HEMA aan de Maxeda Code of Conduct en het bezoek wat Maxeda (samen met het Wereld Natuurfonds en FSC Nederland) recent aan Borneo heeft gebracht om verantwoorde (plantage, niet FSC-gecertificeerde) initiatieven te bekijken en om met concessiehouders en leveranciers te praten over verantwoorde houtproductie. 32

De HEMA garandeert dat er “geen enkel houtproduct in onze winkels wordt toegelaten dat niet aan de eisen van het eigen beleid voldoet”. Het beleid van Hema is dus ongewijzigd. Ook in 2006 was het beleid dat hout en papier afkomstig moet zijn uit duurzaam beheerde bossen. Na enig aandringen liet HEMA wel weten dat het hout uit één van de plantages en leveranciers van de GFTN van WWF komt (zie uitleg in hoofdstuk over valse claims). HEMA is deelnemer van FSC Nederland.

4.6 Tuinmeubelen Top Tien In tabel 5 staan de totaalscores van de verschillende bedrijven. De scores worden als volgt ingedeeld: 0-5%, 5-33%, 33-66%, 66-95%, 95-100% en worden gewaardeerd van -2 tot +2 in de respectievelijke categorieën (zie ook hoofdstuk 2). Als de percentages op de grenzen vallen, wordt gekeken naar de afronding. Omdat we dit jaar nadrukkelijk kijken naar de voortgang, krijgen winkelketens die volgens onze onderzoeksresultaten meer dan tien procent groei in het aandeel FSC-gecertificeerde tuinmeubelen hebben bereikt er een bonuspunt bij. De totaalscores worden omgezet in de de Tuinmeubelen Top Tien. Bovenaan staat het slechts presterende bedrijf, onderaan het best presterende bedrijf.

Tabel 5 Scorekaart tuinmeubelbedrijvenXVI

Totaal

Winkelketen

FSC

Valse claim

Dubieus hout

FSC bonus

Milieubeleid

-2

Life & Garden

-2

2

-1

0

-2

-2

Groenrijk

-1

1

-1

0

-1

-1

HEMA*

-2

-1

1

0

1

-1

IKEA

-2

-1

1

0

1

-1

Intratuin

-1

2

-1

0

-1

3

Praxis Tuin

0

1

0

0

1

4

Tuincentrum Overvecht

0

1

1

1

1

7

GAMMA

1

2

1

1

2

7

Leen Bakker

1

2

1

1

2

8

Kwantum

2

2

2

0

2

XVI Life & Garden wint dit jaar omdat zij een lager aandeel FSC-gecertificeerd hout hebben dan Groenrijk, die dezelfde eindscore heeft.

* De Reclame Code Commissie oordeelde in 2007 dat de milieuclaim van HEMA geen valse claim is. Milieudefensie vindt dat de HEMA milieuclaims alleen op gecertificeerd hout uit duurzaam beheerde bossen moet zetten om zo verwarring te voorkomen.

33

5. Conclusies 5.1 Aandeel goed hout vordert gestaag De tuinmeubelbedrijven hebben in 2007 een goede stap voorwaarts gemaakt wat betreft het aandeel FSC-gecertificeerd hout. GAMMA, Leen Bakker en Tuincentrum Overvecht hebben allemaal een flinke vergroting van het FSC-assortiment gerealiseerd. Praxis en GAMMA geven aan dat de 2007 collectie meer FSC-gecertificeerd hout bevat, dan wat de Milieudefensie cijfers laten zien. Kwantum blijft aan de top staan met bijna honderd procent FSC-gecertificeerd hout, maar wordt dicht genaderd door de andere bouwmarkten en Tuincentrum Overvecht. Milieudefensie vindt dat deze winkelketens zich goed inzetten en spoort ze aan om versneld door te zetten naar een collectie tuinmeubelen die honderd procent FSC-gecertificeerd is. Ze roept de bedrijven wel op om af te zien van illegaal en destructief gekapt hout. De tuincentra Groenrijk, Intratuin en Life&Garden en de warenhuizen HEMA en IKEA blijven steken in een laag aandeel FSC-gecertificeerd hout. Dit zorgt nog steeds voor een oneerlijke concurrentie op de markt. De bedrijven die investeren in duurzaamheid ondervinden oneerlijke concurrentie ten opzichte van bedrijven die het hier niet zo nauw mee nemen. Laatstgenoemden kunnen hierdoor grotere marges voeren met vaak relatief lagere inkoop en verkoopprijzen. Hier ligt volgens Milieudefensie een duidelijke taak voor de overheid. De overheid moet zorgen voor een level playing field. Dit is te realiseren door wetgeving en flankerend beleid dat koplopers beloont en de import van illegaal gekapt hout verbiedt.

5.2 Nog steeds veel dubieus hout Binnen de categorie dubieus hout wordt niet veel voortgang gemaakt. Nog steeds wordt in de winkels veel hout aangetroffen dat op een niet-duurzame of illegale wijze is gekapt of waarvan de herkomst onbekend is. In Indonesië en andere houtproducerende landen, blijven de negatieve gevolgen voor mens en milieu voelbaar in de vele plantages en bossen waar het hout voor de tuinmeubelen vandaan komt. De transparantie in de houtsector is nog niet verbeterd en de problematiek van illegale houtkap blijft urgent. De informatie op de tuinmeubelen is over het algemeen erg schaars. Winkelketens zouden de herkomst en houtsoort moeten vermelden. Transparantie en goede informatie aan consumenten verschaffen is een onderdeel van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Er zijn twee dingen die de winkelketens op dit moment kunnen doen om het aanbod dubieus hout terug te dringen. Ten eerste kunnen ze hun aanbod volledig FSC-gecertificeerd maken. Daarnaast kunnen ze hun leveranciers stimuleren om over te gaan tot FSC-certificatie. 34

De overheid moet er middels wetgeving voor zorgen dat in ieder geval het illegale hout van de markt wordt geweerd, zodat de consument niet meer wordt opgezadeld met producten waarvoor wetgeving is overtreden.

5.3 Valse duurzaamheidsclaims blijven terugkomen De valse claims zijn een hardnekkig verschijnsel. Ondanks de uitspraken van de Reclame Code Commissie, treft Milieudefensie deze nog steeds op de winkelvloer aan en komen er weer nieuwe valse claims bij. Bedrijven trekken zich blijkbaar niet veel aan van de uitspraken van de Reclame Code Commissie omdat deze niet juridisch bindend zijn. Milieudefensie zal de nieuwe claims indienen bij de Reclame Code Commissie en daar ook melding maken van het feit dat de oude claims nog aanwezig zijn op de winkelvloer. Valse duurzaamheidsclaims zijn en blijven schadelijk voor het echte duurzame hout met een FSC-certificaat. Op dit moment verkopen verschillende ketens willens en wetens meubelen die het etiket duurzaam dragen, maar die in werkelijkheid van dubieuze herkomst zijn of zelfs van illegaal en destructief gekapt hout. De consument wordt misleid en kan daardoor niet een bewuste en goede keuze maken voor duurzaam hout. Milieudefensie ziet het beschermen van de rechten van de consument duidelijk als een taak van de overheid. Hierbij zou de de Consumentenautoriteit, die in 2007 in het leven is geroepen als toezichthouder op consumentenrecht en eerlijke handel, een rol kunnen spelen. De Consumentenautoriteit is een dienst van het Ministerie van Economische Zaken. De Consumentenautoriteit bevordert eerlijke handel tussen bedrijven en consumenten, met als uitgangspunt de economische belangen van consumenten. Het aanpakken van collectieve inbreuken hierop en het vergroten van kennis over rechten en plichten, zijn daarbij de belangrijkste taken.

Het slechtstpresterende bedrijf krijgt van Milieudefensie de Botte Bijl Award uitgereikt. In 2005 kreeg Intratuin de Botte Bijl Award voor de vele valse claims en het lage aanbod FSC. Sindsdien is Intratuin niet sterk vooruit gegaan. De valse claims zijn wel redelijk aangepakt, maar het aandeel FSC-gecertificeerd hout is nog steeds laag. GAMMA heeft na de uitreiking van de Botte Bijl in 2006 wel maatregelen genomen en heeft het aandeel FSC-gecertificeerde tuinmeubelen stevig verhoogd. De winnaar van de Botte Bijl Award 2007, Life & Garden is nog een jonge organisatie (start 2005). We roepen Life & Garden op om concreet beleid te ontwikkelen en implementeren om het aandeel FSCgecertificeerd hout te verhogen en de valse claims te weren. Stevige doelstellingen, een concreet stappenplan met tijdspad en deelname aan FSC Nederland of Tropical Forest Trust zouden volgens Winnaar Botte Bijl Award 2006: Milieudefensie onderdeel van dit beleid moeten zijn. GAMMA 35

Michiel Wijnbergh

5.4 Botte Bijl Award 2007: Life & Garden

6. Wat wil Milieudefensie? Milieudefensie doet de volgende aanbevelingen aan consumenten, bedrijven en de overheid. Allen kunnen een rol spelen illegaal en destructief hout te weren, valse claims te voorkomen en het aanbod duurzaam hout te vergroten. De aanbevelingen komen sterk overeen met de aanbevelingen uit 2006. Er is immers nog lang niet genoeg verbeterd.

6.1 Consumenten De consument kan het volgende overwegen bij de aanschaf van houten tuinmeubelen: • Hout is een waardevol product, maak daarom een bewuste en overdachte keuze als u een houten tuinmeubel aanschaft; • Let bij de aanschaf van een houten tuinmeubel op het FSC-keurmerk voor duurzaam bosbeheer; • Als u geen FSC-meubelen kunt vinden, vraag ernaar in de winkel en neem als het echt niet anders kan meubelen waarvan de Europese houtsoort en herkomst is aangetoond.

6.2 Bedrijven De volgende aanbevelingen doet Milieudefensie aan de bedrijven: • Voer beleid voor honderd procent FSC-gecertificeerd hout in uw collectie en zet daarvoor een duidelijke tijdslijn en stappenplan uit; • Vermijd misleidende communicatie en valse claims. Communiceer helder en duidelijk naar de consument en controleer dat leveranciers of fabrikanten dit ook doen; • Draag er zorg voor dat het winkelpersoneel goed op de hoogte is van de herkomst en duurzaamheid van het assortiment en de klant daarover voldoende kan informeren; • Zorg voor transparantie en neem ketenverantwoordelijkheid in de gehele handelsketen; • Neem zelf initiatieven om de aanbodszijde te stimuleren duurzaam te gaan produceren, zoals door het lidmaatschap of een actieve rol binnen FSC Nederland en Tropical Forest Trust31.

6.3 Overheid De overheid moet het volgende aanpakken: • Ontwikkel wetgeving die ervoor zorgt dat er geen illegaal gekapt hout en houtproducten meer op de Nederlandse markt terechtkomen; • Naast onbewerkt of gezaagd illegaal hout, dienen illegale houtproducten (zoals tuinmeubelen) ook in het FLEGT-procesXVII en in de VPA’sXVIII te worden opgenomen.

XVII FLEGT is het actieplan van de Europese Unie om de handel in illegaal hout tegen te gaan. XVIII VPA’s zijn vrijwilige partnerschappen tussen de Europese Unie en producentenlanden om alleen nog legaal geproduceerd hout te verhandelen.

36

Thomas Schlijper

Milieudefensie timmert het ministerie van VROM dicht om te protesteren tegen de import van illegaal gekapt hout (2006).

• Bescherm de consument tegen misleidende informatie (al dan niet via de Consumentenautoriteit.) • Stimuleer koplopers in het bedrijfsleven door flankerend beleid (bijvoorbeeld financiële instrumenten32). Voorkom dat zij afgestraft worden door de concurrentie die het veel slechter doet.

37

Bijlagen BIJLAGE 1: Verslaglegging van mensenrechtenschendingen op plantages van Perum Perhutani, verzameld door AruPa (engels).

Date

Place

event

source

D

1

01-Mar-98

North Banyuwangi

shooting

SP 5/3/98

1

2

28-Jun-98

Randublatung

shooting

SP 24/7/98

2

1

3

27-Okt-98

Purwodadi

shooting

SP 29/10/98

 

5

4

18-Jul-99

Semarang

shooting

SP

1

3

5

01-Jan-00

Probolinggo

shooting

SU 30/5/01

1

 

 

6

01-Jul-00

Semarang

Shooting

Bernas 01/01/00

 

1

 

7

05-Nop-00

Cepu

Shooting

IO 6/11/00

1

 

 

8

01-Des-00

Cepu

Shooting

ARuPA

1

 

 

9

31-Mar-01

West Banyumas

Shooting

KP 6/4/01

 

1

 

10

18-Apr-01

Nganjuk

Shooting

KP 27/4/01

 

1

 

11

18-Jun-01

Saradan/Nganjuk

Shooting

RP 19/7/01

 

1

 

12

01-Nop-01

Majalengka

Shooting

PR 8/11/01

 

1

 

13

18-Jan-02

Banten

Shooting

KT 19/1/02

 

 

2

14

26-Jan-02

Banyumas Timur

Shooting

KR 29/01/02

 

1

 

15

29-Apr-02

Blora

Shooting

KR

 

1

 

16

14-Okt-02

Cepu

Torturing

JP

1

 

 

17

01-Apr-03

Rembang

Shooting

ARuPA

 

1

 

8

17

2

Total

w

Source: Newspaper clipping digital (1997-2002) and report by ARuPA 1998-2003. AruPa. Legenda: Events: D = died, W = wounded, B = building broken Source (newspapers): SP = Suara Pembaruan, KP= Kompas, RP = Republika, KR = Kedaulatan Rakyat, PR = Pikiran Rakyat, SU = Surabaya Post, KT = Koran Tempo, IO = Indonesian Observer, JP = Jawa Pos

38

B

18.April 01

Nganjuk

Shooting

1

 

29. April.01

Kendal

Torturing

1

 

18 June.01

Saradan/Nganjuk

Shooting

1

 

5-Agu-01

Balapulang

Shooting

 

1

24-Agu-01

Indramayu

Shooting

4

 

1-Nop-01

Majalengka

Shooting

1

 

#########

Banyumas Timur

Torturing

1

 

29.April02

Blora

Shooting

1

 

2002

Randublatung

Shooting

2

 

14 Oct02

Cepu

Torturing

 

1

25 Dec02

Purwodadi

Shooting

1

1

2March.03

Saradan

Shooting

1

 

3.March.03

Pasuruan

Shooting

1

 

1.April03

Rembang

Shooting

1

 

28.July.03

Kendal

Shooting

4

1

26Sept03

Balapulang

shooting

 

1

8 Oct.03

Banyuwangi Selatan

Shooting

 

1

16-Dec-03

Randublatung

Shooting

 

1

15-July-04

Blora

Shooting

1

 

15-Sept-04

Mantingan

Shooting

 

1

2-Dec-04

Kendal

Shooting

 

1

16-Apr-05

Gundih

Shooting

 

1

13-May-05

Rembang

Shooting

2

 

13-May-05

Rembang

Torturing

1

 

30-May-06

Semarang

Shooting

 

1

13-Jun-06

Randublatung

Torturing

 

1

47

24

Total Sources: AruPa: newspaper clippings and field findings

39

Eindnoten 1

FAO (2007) state of the world’s forests.

2

Stern review on the Economics of Climate Change (2007).

3

CBI marketsurvey (2006) The EU market for FSC garden articles.

4

UNEP (2007) The last stand of the orang utan – State of emergancy: illegal logging, fires and palmoil in Indonesia’s national parks.

5

UNEP (2007) The last stand of the orang utan – State of emergency: illegal logging, fires and palm oil in Indonesia’s national parks.

6

FAO (2007) State of the world’s forests 2007.

7

Wereldbank (2006) Strengthening forest law enforcement and governance. report no 36638-GLB.

8

WWF (2005) Failing the forests, Europeess illegal timber trade.

9

CBI marketsurvey (2006) The EU market for FSC garden articles.

10

Zie voor de rapporten: www.milieudefensie.nl/globalisering/publicaties-hout

11

Duta rimba, ed. 9Th. 1/30 oktober – 30 november 2006

12

AruPa, Rama Astraatmaja

13

Interview, Perhutani, Jakarta mei 2007. anoniem

14

Tempointeraktif (indonesische krant) 28.8.2006

15

Kompas (indonesische krant), 26.5.2003.

16

Astraatmaja, Fuad, Ginting, Loraas: Case study 3

17

Kompas (indonesische krant) 26.5.2003 en interview Perum Perhutani mei 2007

18

AruPa, interview met Perhutani in Jakarta, mei 2007

19

www.sabah.gov.my/jhl & The Star (2002), Kalabakan Logging Threat To Orang utans.

20

WWF and GFTN (2005) country facts, issues for suppliers of forest products, Vietnam. Zie ook http://www.forestandtradeasia.org/ index.html?cnt=Vietnam&lang=English

21

http://www.globalwitness.org/pages/en/cambodia.html

22

http://hrw.org/press/2003/01/indo010703.htm

23

http://eyesontheforest.or.id/index.php?option=com_frontpage&Itemid=1 , onder andere het laatste



rapport over APP: Social conflict and environmental disaster: A report on Asia Pulp and Paper’s



operations in Sumatra, Indonesia Rivani Noor and Rully Syumanda, World rainforest movement,



december 2006

24

Eyes of the forest, november 2007 investigative report

25

IKEA (2004) Verantwoordelijkheid voor maatschappij en milieu.

26

A conflict of interests. The uncertain future of Burma’s forests. A briefing document by Global Witness, oktober 2003.

27

Jarvie, Kanaan, Malley, Roule and Thomson, 2003. Conflict Timber: Dimensions of the Problem in Asia and Africa.Vol 2 – Asian Cases.

28

siaran pers dephut (januari 2003) Government issued a new SKSHH 2003 form

29

www.walhi.or.id/kampanye/hutan/germanwalhidiscussion17092004 en Down to Earth Newsletter van



februari 2004.

30

Zie voor meer info en voor een schokkende powerpointpresentatie: http://www.quercus.pt/scid/webquercus/defaultArticleViewOne.asp?categoryID=567&articleID=1989

31

www.tropicalforesttrust.com en www.fscnl.org

32

ICCO (2006): Goed hout verdient beter. Dringende oproep aan de overheid voor stimulerend beleid en ICCO (2006): Een streepje voor... flankerend beleid voor duurzaam hout.

40

44