Nationale Dyslexie Conferentie 18 januari 2011
Een verkennend onderzoek naar dyslexie en schoolverzuim in het VMBO Nouchka Tick1 & Veronique Prins2 1Onderzoeker,
Yulius Academie, Yulius 2Gedragsspecialist SEN, Stichting voor Elkaar
Stichting Volkskracht, Provincie Zuid-Holland, CED, CMO Stimulans, Erasmus MC, BAVO-RNO/Europoort, Stichting voor Elkaar, Stichting Actie! Voor Dyslexie, Yulius e.a.
Achtergrond
Achtergrond Onderzoek
beeld
Wat weten we over dyslexie:
Achtergrond
“Stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig probleem met het aanleren van en het accuraat/vlot toepassen van het lezen en of het spellen op woordniveau” Prevalentiegegevens • Schatting: 4% van de leerlingen • Man-vrouw ratio varieert 3:2/5:4 • Comorbiditeit ADHD (18-42%) Risico’s • VS: School-/ studieuitval (bij onvoldoende begeleiding) • Externaliserende problemen • Internaliserende problemen; laag zelfbeeld, depressie, angst o.a.: Habib, 2000; Blomert, 2005; Grogorenko, 2001; Vernooy, 2006; Maag & Reid 2006; Mattison, 1999
Onderkenning & begeleiding bij dyslexie (1) (2) (3) (4) (5)
Signalering & klassikale screening Remediering (min. 20 weken) Verwijzing screening & onderzoek Dyslexieverklaring afgegeven Behandeling, ondersteuning & faciliteiten bieden
Note: Advies, geen plicht voor scholen. Soms dienen ouders het onderzoek mee te financieren
Wat weten we over schoolverzuim: Afwezigheid van school, die zich in verschillende vormen kan voordoen: frequent ziek zijn, spijbelen, maar ook: thuishouden door ouders, schorsing. Prevalentie & risicofactoren • Meisjes: 8,4%; Jongens:7,5% • Vaker onder allochtone jongeren • risicofactoren zijn o.a. lage ouderbetrokkenheid, weinig sociale vaardigheden, slechte leerprestaties Risico’s Schooluitval, Lage SES, werkeloosheid, criminaliteit, psychosociale problemen o.a.: Eimers e.a. 2010; de Baat, 2009; NIPO, 2002; Junger Tas 2002
Achtergrond
Wat lijkt er nu te spelen?
Psychische problemen
Dyslexie
Verzuim
Achtergrond
Wat lijkt er nu te spelen? Sekse
Psychische problemen
Dyslexie
Verzuim
Onderkenning Goede begeleiding
Etniciteit?
Achtergrond
Wat lijkt er nu te spelen? Geslacht
Psychische problemen
Dyslexie
Verzuim
Onderkenning Goede begeleiding
Etniciteit??
Onderzoeksvragen VMBO-3 leerlingen in Rotterdam • Hoge schooluitval • Diverse populatie
Onderzoeksvragen • Hoe hoog is de prevalentie (niet onderkende) dyslexie op het VMBO-3? • Is er een verband tussen verzuim en dyslexie? • Spelen etnische afkomst/sekse hierbij een rol? • Beschikken scholen over een dyslexiebeleid?
Procedure Onderzoek Sample
Screening
Onderzoek
• Rotterdamse VMBO-scholen random geselecteerd • Indien ja, deelname alle leerlingen klas 3
• Registratie verzuimgegevens & kenmerken kind • Klassikale dyslexiescreening (Selectie) • Individuele dyslexiescreening (Selectie)
• Dyslexie-Onderzoek BAVO-RNO/Europoort & Eenheidszorg
Instrumenten Klassikale screening • Zinnendictee: ‘het wonderlijke weer’ • Stilleestoets: ‘hoe gevaarlijk is een tekenbeet?’
Individuele screening • Dictee & Stilleestoets • Een minuut test, letter benoemen, twee-minutentest
Registratie gegevens • Sekse, etniciteit • Ziekteverzuim (>4 keer gedurende 8 weken), Spijbelen • Dyslexiebeleid school
Deelnemers Deelnemers - 12 scholen; - 727 leerlingen
Gegevensverzameling:
Dyslexie (n=528; 73%) Verzuim (n=707; 97%) Etniciteit (n=315; 43%) & Sekse (n=664; 91%)
(1) Resultaten prevalentie Dyslexie (niet-) onderkende dyslexie
Eerste Signalering 31,8%
Dyslexie 12,9%
Geen vermoeden 55,3%
Onderkend (verklaring) 4,9% Niet-onderkend (NO) 8,0%
(2) Resultaten Schoolverzuim Totaal 50%
46%
45%
40% 34%
35% 30%
27%
25%
Totaal
20%
15%
15%
10% 5% 0% Verzuim
Spijbelen
>4 keer ziek
Beiden
(2) Dyslexie onder verzuimers 30,0%
27,9%
25,0% 20,0%
19,2% 16,1%
15,0%
10,0%
10,2%
10,6%
14,7% 10,6%
Wel 10,3%
5,0% 0,0%
Spijbelt
Ziekteverzuim
Verzuim
Beiden
Niet
(2) Dyslexie NO onder verzuimers 12% 9,8%
10%
8,8%
7,6%
7,5%
8,0%
7,6%
8,1%
7,6%
08%
Wel
06%
Niet 04% 02% 00%
Spijbelt
Ziekteverzuim
Verzuim
Beiden
(3) Resultaten Sekse/Etniciteit Sekse • Geen sekseverschil m.b.t. prevalentie dyslexie • Jongens vaker ziek dan meisjes (33,6% vs 26,5%) Etniciteit • Veel dyslexie NO (14,2%) onder allochtone leerlingen • Echter: autochtoon nog hoger (28,2%) • Meer spijbelen, minder ziekteverzuim • Maar: heel weinig gegevens over etniciteit, resultaten niet betrouwbaar
(4) Resultaten Dyslexiebeleid (‘07/’08) Aantal Scholen 7 6
6
5 4 3
3
Aantal Scholen 2
2 1
1 0 Niets
Zorgbeleid
Alleen Screening
Screening en Begeleiding
(Cijfermatige) Conclusies • Prevalentie dyslexie op VMBO scholen hoog • Verzuimcijfers hoog, verband met dyslexie • Onderkenning is slechts een stapje in het proces! • Grote uitdaging voor VMBO scholen • Rol van etniciteit nog onvoldoende duidelijk
Praktijkervaringen • Registratie slecht op orde • Screeningsmateriaal slecht toereikend voor 2talige leerlingen en voor 16-jarige leerlingen • Voor allochtone leerlingen hoge GGZ drempel; Tolk leverde veel resultaat bij doorverwijzing • Bijna alle kinderen met erkende dyslexie waren ook in behandeling voor psychische problemen Beeld
Beeld
Toekomstig Onderzoeksrichtingen..... Geslacht
Psychische problemen
Dyslexie
Verzuim
Onderkenning & begeleiding Etniciteit
Anders denken, anders doen?
