Ziektebeelden op stage
Naam: Saskia Glorie Opleiding: HBO verpleegkunde, HvA tafelbergweg Instelling; Sinaï Centrum te Amstelveen Afdeling; Opname ouderen
Inhoudsopgave Inhoudsopgave + inleiding
pagina 2
Parkinson psychose
pagina 3 + 4
Bipolaire I stoornis
pagina 4
Chronische hypomanie
pagina 5
Cognitieve stoornis
pagina 5
Persoonlijkheidsstoornis
pagina 6
Psychose
pagina 7 + 8
Korsakov syndroom
pagina 9
Woordenlijst
pagina 10 + 11
Inleiding In dit verslag ga ik de belangrijkste ziektebeelden uitwerken en de ziektebeelden waar ik naar eigen idee nog niet genoeg van af weet. Dit doe ik om me beter te kunnen verdiepen in de toestand van de cliënten die bij mij op de stage afdeling zitten. Dit zorgt voor een professionelere werkhouding, meer kennis en het beter in kunnen leven in de situatie van een cliënt. Mijn stage is in het Sinaï centrum te Amstelveen. Ik loop binnen het centrum stage op de afdeling opname ouderen. Binnen het centrum is er verder nog een kliniek met behandelruimten en nog 2 opname afdelingen; langdurige zorg en opname volwassenen. Ik zie dat op de afdeling opname ouderen voornamelijk depressies voorkomen.
Parkinson psychose Mensen met de ziekte van Parkinson kunnen last krijgen van ongewone belevingen. Deze komen niet voor in de werkelijkheid. Dit worden psychotische belevingen genoemd die de vorm van een denkstoornis of een waarnemingsstoornis kunnen aannemen. De klachten kunnen veroorzaakt worden door de ziekte maar ook door bepaalde Parkinson medicatie. Voornamelijk in een later stadium van de ziekte zijn psychoses zichtbaar.
Symptomen van de psychose; De psychose kan zich uiten in de waarneming; het zien en horen van dingen die er in de werkelijkheid niet zijn. Deze klachten kunnen zich bij iedereen in verschillende mate voordoen. Zo hebben sommige er alleen ’s nachts last van en anderen ook overdag. Slaapproblemen die kunnen ontstaan en levendige dromen zijn vaak duidelijke tekens van een psychose. Het besef dat de dingen die zij waarnemen niet geheel kloppen is vaak wel aanwezig maar tegelijkertijd is er vaak wel een overtuiging dat wat zij zien klopt. Door de ziekte van Parkinson kunnen daarnaast ook klachten als achterdochtige opvattingen en achtervolgingswanen gezien worden.
Oorzaak van de psychose; De psychose die bij de ziekte van parkinson op treed kan veroorzaakt worden door een aantal factoren; De ziekte van Parkinson zelf o Bij de ziekte van Parkinson worden lewy- lichaampjes in de hersenen getoond. Als deze in grote hoeveelheden voorkomen kan dit lijden tot psychotische klachten en dan met name visioenen. Gekeken naar de leeftijd en de ziekte wordt gezegd, des te ouder en des te verder in het ziektebeeld is de kans op een psychose hoger. Gebruik van anti- Parkinsonmedicatie o Bepaalde medicatie die tegen de ziekte van Parkinson gegeven worden kunnen psychoses veroorzaken. Het gaat dan met name om de medicatie die de aanvulling of aanmaak van dopamine stimuleren. Er zijn ook nog andere medicijnen die het kunnen veroorzaken. Lichamelijke aandoeningen die niet met Parkinson te maken hebben. o Vooral door infecties of ontstekingen van de longen of blaas kunnen mensen zeer verward raken en in sommige gevallen zelfs psychotisch. Dit wordt dan vaak ook wel een delier genoemd.
Behandeling van Parkinson psychose; Over het algemeen zijn de psychotische belevingen goed te behandelen. Er zijn verschillende dingen die dan geprobeerd worden; Er kan gekeken worden of de dosering van de Parkinson medicatie verlaagd kan worden, het risico dan is alleen wel dat de ziekte van Parkinson dan kan gaan toenemen. Daardoor moet er goed afgewogen worden wat is er belangrijker? Daarnaast kan de voorgeschreven medicatie eventueel vervangen worden door andere medicatie. Wanneer dit niet mogelijk is kan er een medicijn tegen de psychose voorgeschreven. Hiervoor zijn twee soorten medicijnen; Atypische anti- psychotica; o Voorbeelden hiervan zijn; clozapine en quetiapine. Acetylcholinesteraseremmers;
worden voorgeschreven bij patiënten met dementie bovenop de ziekte van Alzheimer of Parkinson, dit vanwege dat het mogelijk een remmend effect heeft op de ziekte. Vanzelfsprekend is dat de medicatie niet altijd zal werken. Ondersteuning; Vanwege verwardheid en angst plus de psychotische belevingen is het belangrijk dat iemand met een Parkinson psychose in een veilige en vertrouwde omgeving is. Ook voor partner en dichtbijstaande familie is het omgaan met deze situatie zeer ingrijpend en emotioneel. Hiervoor moet ook ondersteuning geboden worden
Bipolaire I stoornis; Mensen die een bipolaire stoornis hebben krijgen te maken met stemmingswisselingen. Dit houdt in dat de persoon het ene moment heel erg uitgelaten kan zijn; manie, en het andere moment juist heel erg neerslachtig; depressie. Mensen met een bipolaire stoornis hebben niet constant stemmingswisselingen maar tussen deze wisselingen in zijn er ook periodes die rustig verlopen waarin er geen extreme schommeling wordt gezien. Symptomen; Het belangrijkste kenmerk aan een bipolaire stoornis is dat mensen dus uitbundig uitgelaten zijn en dus manisch zijn of juist heel somber zijn en dan wordt er gesproken van een depressie. Behalve deze twee uiterste kan er ook gesproken worden van extreem blij en het volgende moment weer boos. In hun gedrag houden mensen met een bipolaire stoornis geen rekening met de gevolgen van hun gedrag. Volgens de DSM-IV kan er gesproken worden over een bipolaire stoornis wanneer; Hij/ zij een manische episode doormaakt; Iemand heeft vaak ruzie, doen onverantwoorde uitgaven en kunnen psychotische episodes hebben met wanen en hallucinaties. Hij/zij een hypomanische episode doormaakt; Mensen worden druk en impulsief maar hierbij is er geen sprake van psychotische symptomen. Bijna alle mensen met een bipolaire stoornis maken niet alleen manische en hypomanische maar ook depressieve en gemengde episodes door. Daarnaast kunnen bij bipolaire stoornissen soms een rapid cycling beloop hebben. Dit houdt in dat iemand een episode vier of meer keer meemaakt in 1 jaar.
Subtypen bipolaire stoornis Er zijn twee typen bipolaire stoornissen; de bipolaire 1 en bipolaire 2 stoornis. Bipolaire 1 stoornis; hierbij heeft iemand last van manische episodes waarbij soms ook hypomane, depressieve en gemengde episodes. Na 1 episode kan iemand de bipolaire 1 stoornis krijgt. Bipolaire 2 stoornis; hierbij heeft iemand last van depressieve en hypomane episodes maar maakt geen manische of gemengde episodes mee. Deze diagnose wordt gesteld 1 hypomane en 1 of meer depressieve episodes. Cyclothyme stoornis; ontstaat vaak in de jeugd/adolescentie, hierbij hebben mensen last van hypomane episodes en licht depressieve symptomen. De symptomen zijn minder erg dan bij andere episodes. De periode duurt vaak kort en hebben vaak sociale en relationele problemen.
Behandeling Er zijn 3 vormen van psychotherapie die zoals bewezen een effectieve werking hebben. Cognitieve gedragstherapie Interpersoonlijke en sociaal- ritmetherapie Gezinsgerichte therapie Deze behandelingen worden gedaan, met daarnaast nog een medicamenteuze behandeling. De medicamenteuze behandeling is belangrijk in de behandeling van een bipolaire stoornis. De medicatie die gegeven kan worden; Lithium, antidepressiva, antipsychotica en calproïnezuur.
Chronische hypomanie Dit wordt gekenmerkt door een toegenomen energie, prikkelbaarheid en verminderd slaappatroon. Zoals bij de meeste mensen treed er vermoeidheid op na een lange dag en kan in sommige gevallen juist slapeloosheid voorkomen zodra iemand daadwerkelijk in bed ligt, dit zakt na een aantal uren weer weg en zal iemand in slaap vallen. Bij een hypomanie echter is dit niet het geval, de slapeloosheid is een echte kwelling. Hypomanie komt met name voor wanneer iemand ontremd raakt en het zich kan gaan uiten tot een manie. De hypomanie wordt vaak pas als een officiële aandoening gezien zodra iemand andere symptomen zoals depressiviteit erbij krijgt. De persoon met de hypomanie kan vaak zonder andere aandoeningen ernaast nog normaal functioneren.
Cognitieve stoornis Met name bij het ouder worden kan een persoon te maken krijgen met een langzame achteruitgang van de hersenfuncties. In sommige gevallen gebeurd dit op een snelle wijze, dan kan er gesproken worden van een cognitieve stoornis. Door de achteruitgang van de hersenen kunnen er stoornissen gaan plaatsvinden bij de volgende punten; Waarneming Aandacht Concentratievermogen Geheugen Oriëntatie Taalgebruik Uitvoering van praktische vaardigheden Een cognitieve stoornis kan tijdelijk voorkomen maar in vele gevallen ook blijven zijn. Wanneer een cognitieve stoornis van tijdelijke aard is dan komt dit vaak kijken bij psychische problematiek zoals depressies, maar ze kunnen ook veroorzaakt worden door lichamelijke problemen zoals een ontregelde stofwisseling of blaas- of longontsteking. Met name oudere mensen (vanaf 65+) zijn hier gevoelig voor. Als er gesproken wordt van een blijvende cognitieve stoornis gaat dit vaak gepaard met dementie, ziekte van korsakov of andere niet aangeboren hersenletsels. Behandeling; Cognitieve gedragstherapie; zie woordenlijst
Persoonlijkheidsstoornis Mensen met deze stoornis hebben een lang patroon van stoornissen in hun denken, voelen en handelen. Het kunnen in dit geval denkbeelden bevatten over zichzelf of anderen, intens of juist ongevoelig, problemen in de omgang met anderen of juist zeer impulsief. Iedere persoon heeft zijn eigenaardigheden. Er wordt pas van een persoonlijkheidsstoornis gesproken zodra de persoonlijke eigenschappen uit de hand lopen en hinderlijk worden. Maar ook wanneer iemands gedrag onberekenbaar of egocentrisch wordt dat de omgeving hier last van krijgt. De symptomen die bij een persoonlijkheidsstoornis horen komen vaak tot uiting in sociale situaties zoals binnen het gezien, vriendschappen of op het werk. Steeds terugkerende conflicten met mensen in de directe omgeving Instabiel levenspatroon en niet weten hoe het eigen leven in te vullen Extreme gevoelsuitingen en constante stemmingswisselingen Agressieve uitingen en impulsieve reacties Zich snel buitengesloten/afgewezen voelen Zelfstandig geen keuzes in het leven kunnen maken en angstig afhankelijk zijn van anderen. Op een dwangmatige manier een perfect leven te creëren Behandelingen Bij de behandeling van een persoonlijkheidsstoornis wordt de aandacht gelegd op de klachten en niet op het beeld zelf. Als de persoonlijkheidsstoornis de klachtgerichte behandeling belemmerd zal er gekozen moeten worden voor een behandeling van de stoornis zelf door middel van psychotherapie. De behandeling vind meestal plaats op wekelijkse afspraken maar soms kan een opname in een GGZ instelling ook nodig zijn. Een tussen weg daarin is een dagbehandeling. Hierbij worden er groepstherapieën, psychotherapie en creatieve therapie georganiseerd die in combinatie met medicatie(antidepressiva, anti- psychotica) moeten gaan werken. Bij dagbehandeling wordt er op verschillende punten gekeken naar het functioneren, met name wordt er dan gekeken naar; zelfbeeld, omgaan met emoties, invloed van traumatische ervaringen, zelfstandigheid en sociale omgang.
Psychose Bij een psychose speelt met name het zien, denken of horen van dingen die niet tot de realiteit behoren zoals het horen van stemmen die anderen niet horen. Daarnaast kunnen deze mensen afwijkend gedrag vertonen. Met afwijkend gedrag wordt voornamelijk bedoelt gedrag vertonen wat voor jou idee nut heeft maar voor anderen niet te volgen is. Zoals bijvoorbeeld het achteruit lopen omdat op die manier je gezondheid verbeterd. Onder psychotische stoornissen kunnen beelden vallen als; Schizofrenie; Hierbij is er vaak sprake van een psychose en kan iemand last hebben van wanen, hallucinaties en vreemd gedrag. Daarnaast ontbreken bij deze aandoening verschillende dingen zoals; sociale betrokkenheid, initiatief nemen, vermogen om ergens plezier aan te beleven, wilskracht, concentratievermogen en spontane deelname aan een gesprek. Schizofrenie zorgt door deze symptomen en gebreken voor het disfunctioneren van een persoon. Behandeling; In de behandeling van schizofrenie wordt er voornamelijk geleerd hoe om te gaan met deze, als het ware, zware handicap en de acceptatie van de aandoening. De symptomen van de aandoening kunnen verminderd worden door medicatie. Maar zelfs dan nog zal er altijd een zwakke plek zijn waardoor iemand snel terugvalt. Hierdoor is een goede samenwerking nodig tussen therapeut, cliënt en familie van de cliënt. Als deze er niet is dan zal het poliklinisch bijna niet lukken om het proces in de gaten te kunnen houden en zal een opname in een GGZ instelling nodig zijn. Melancholie; Er wordt van melancholie gesproken zodra iemand een depressie heeft met psychotische kenmerken. Hierbij treden voornamelijk panische angsten en een gevoel van waardeloosheid op. Melancholie kan zorgen voor complete stilstand, niet praten eten of andere primaire en secundaire lichamelijke activiteiten. Daarnaast kan iemand een plotselinge agressie naar zichzelf vertonen en alles doen voor een suïcide poging. Behandeling; Bij melancholie is een directe opname in een instelling van belang zodat iemand goed in de gaten gehouden kan worden. Medicatie en in sommige gevallen elektrotechniek zal voor kleine verbetering en een minder grotere schommeling tussen stemming veroorzaken. Manie; Dit is de tegenhanger van de melancholie. Waar mensen met melancholie last van hebben; gevoel van waardeloosheid enz. is bij de manie andersom; vaak hebben mensen grootheidswanen en denken special gaven te hebben. Deze wanen kunnen vaak gevolgd worden door betrekking- en achtervolgingswanen wat ernstige vormen aan kan nemen. Behandeling; Vraagt om veel toezicht en daarom ook opname in een instelling. Ook medicatie speelt in de behandeling van manische patiënten een grote rol.
Reactieve psychose; Er wordt pas van een reactieve psychose gesproken als er voor iedereen een duidelijke factor is geweest die het veroorzaakt/ getriggerd heeft. Pas als het ziektebeeld niet langer dan een maand duurt wordt een psychose uitgesloten en kan er dus achteraf pas overtuigd gesproken worden van een reactieve psychose. Tegenwoordig wordt hierdoor ook wel eens gesproken van een ‘kortdurende psychotische periode’. Behandeling; De behandeling hiervan bestaat met name uit een medicamenteuze behandeling. Er wordt dan met name behandeld met benzodiazepines waarvan haloperidol het meest gebruikelijke is. Dit zal de ergste symptomen verminderen. Daarnaast is het aan de therapeut om gesprekken te voeren over de gebeurtenis die de aandoening opgewekt heeft. Schizo - affectieve stoornis; Hierbij wordt er voornamelijk een grote schommeling in de stemming gezien die ook bemerkt wordt bij een manisch- depressieve stoornis. Als geen van beide (manisch of depressief) speelt dan zie je niet een beeld van een ‘normaal persoon’, dan is er vaak nog een psychotische kant zichtbaar. De stoornis zal zich, net zoals bij schizofrenie, vaak al ontwikkelen bij jong volwassenen. Behandeling; In de behandeling wordt vaak gebruik gemaakt van stemmingsstabilisatoren als van anti- psychotica.
Korsakov syndroom Door ernstig drankmisbruik kunnen de hersenen onherstelbaar beschadigd raken. Door deze beschadiging in de hersenen kan het korsakov syndroom ontstaan. Hoe meer iemand drinkt en hoe langer deze persoon drinkt hoe groter de kans is op hersenschade die kan lijden tot het syndroom van korsakov.
Oorzaak; Door een tekort aan vitamine B1 in combinatie met langdurig alcoholgebruik kan het korsakov syndroom ontstaan. Het tekort aan vitamine B1 kan ontstaan door een slecht eetpatroon en verminderde opname van B1 in het lichaam. Het slechte eetpatroon gaat vaak weer samen met overmatig alcoholgebruik en het bemoeilijkt de opname van vitamine B1 doordat organen zijn aangetast.
Klachten; Doordat bij het syndroom van korsakov de hersenen vaak 10-15% gekrompen zijn raken de hersenen aan getast. Dit veroorzaakt klachten die lijken op een dementiëel syndroom zoals; Aantasting korte termijngeheugen; moeite met opnemen en onthouden van nieuwe informatie, informatie uit het verleden wordt wel onthouden. Desoriëntatie in plaats en tijd; niet weten waar te zijn, welke dag het is enz. Last van angst- paniekaanvallen Mogelijk last van depressie Moeite met het maken van plannen, deze uitvoeren en in actie komen. Behandeling; In het begin van de behandeling van het syndroom van korsakov wordt er aandacht gericht op de volgende punten; o Hulp bieden met het stoppen van alcoholmisbruik o Vitamine injecties/tabletten enz. o Gevarieerde voeding o Behandeling van zowel lichamelijke als psychiatrische klachten. Als dit verbetering geeft en de lichamelijke functies stabiel raken dan wordt de behandeling verder gericht op gedragsproblemen en geheugenstoornissen. Pas een jaar na de diagnose van korsakov en het stoppen met drankgebruik kan er gezien worden in hoeverre iemand hersteld is. Na dit jaar is iemand in de meeste gevallen stabiel geworden en zal er geen verdere verbetering meer plaatsvinden. Het herstel dat wel mogelijk is, is verder totaal afhankelijk van de conditie van de persoon en in welk stadium van het syndroom iemand zich bevindt.
Woordenlijst; Manische episode voortdurend verhoogde of prikkelbare stemming van minstens 1 week een te groot gevoel van eigenwaarde of grootheidsideeën, verminderde behoefte tot slaap, toegenomen spraakzaamheid, verlaagde concentratie, toegenomen activiteiten en/of psychomotorische agitatie, zich overgeven aan leuke bezigheden met vaak pijnlijke gevolgen (Ongecontroleerd geld uitgeven). Sociale en relatie problemen Hypomane episode Een constant verhoogde/prikkelbare stemming van minstens 4 dagen. Zelfde klachten als bij de manische episode in mindere mate Depressieve episode Een aanhoudende neerslachtige stemming, verlies van interesse in omgeving en activiteiten van minstens 2 weken. Afgenomen/toegenomen eetlust +gewicht, slaapproblemen, opgewonden en rusteloos zijn, vermoeid of verlies van energie, concentratieproblemen, vertraag denken en besluiteloos, gevoelens van waardeloosheid of schuld, gedachten aan de dood of soms zelfs zelfdoding. Sociale en relationele problemen. Gemengde episode Dagelijks last van symptomen die thuishoren in de bovenstaande episodes. De symptomen duren in dit geval minimaal een week.
Psychotherapie; bij psychotherapie zijn de gesprekken tussen therapeut en cliënt het belangrijkst. Naast die gesprekken worden er ook oefeningen gedaan, rolspellen, opdrachten en spelvormen. Psychotherapie gebeurt soms niet alleen tussen therapeut en cliënt maar kan ook binnen een groep gedaan worden of een gezin. Er zijn verschillende vormen; Gedrag- en cognitieve psychotherapie Hierbij wordt er gewerkt aan het gedrag wat iemand toepast en de manier van denken die iemand hanteert. Psychoanalyse en psychoanalytische psychotherapie Hierbij wordt er vooral gesproken over de gebeurtenissen die de cliënt heeft meegemaakt en hoe deze de persoon heeft beïnvloedt. Cliëntgerichte psychotherapie Hierbij mag de cliënt zelf bepalen wat er besproken en behandeld wordt, op wat voor manier en hoe ver hier in te gaan. Het helpt iemand stappen te ondernemen voor een persoonlijke groei en dingen in hun leven te veranderen. Relatie- en gezinstherapie Hierbij wordt de partner, het gezin of andere sociale contacten betrokken en wordt gekeken welke dingen problemen veroorzaken en hoe dit veranderd kan worden. De gesprekken worden met alle partijen besproken. Groepspsychotherapie De therapie wordt gegeven in een groep van ongeveer 10 cliënten. Iedereen is hierbij gericht op het eigen herstel proces maar binnen de groep help je elkaar hier mee. De
problematiek die besproken/behandeld wordt tijdens deze therapie kan variëren in iedere vorm van persoonlijkheidsproblematiek. Kinder- en jeugdpsychotherapie Dit wordt gegeven aan cliënten van 0 tot 22 jaar. Tijdens deze therapie worden allerlei soorten problematiek kijkend naar de psyche, sociaal of opvoeding. Bij de gesprekken kunnen ook de ouders/verzorgers van de cliënt aanwezig zijn.
DSM classificatie; Diagnostic and Statistical manual of Mental disorder Bestaat uit 5 assen; o As 1 Klinische stoornis (bijv. depressie) o As 2 Persoonlijkheidsstoornissen en zwakbegaafdheid (bijv. afhankelijke persoonlijkheidsstoornis) o As 3 Lichamelijke aandoeningen (relevant voor het begrijpen of behandelen van een psychische stoornis) (bijv. migraine) o As 4 Psychosociale en omgevingsfactoren (bijv. scheiding, werkeloosheid ) o As 5 Algehele beoordeling van het functioneren (Global Assement of Functioning Scale, GAF) uitgedrukt op een schaal van 0 tot 100
GAF- score; Globel Assesment of Functioning Door middel van de GAF-score wordt gekeken hoe het psychisch, sociaal en beroepsmatig functioneren van een persoon is, dit wordt aangeduid in een schaal van 0 tot 100. De GAF- score is een onderdeel van het DSM classificatie systeem en wordt gebruikt bij de diagnose van psychiatrische aandoeningen. Hieronder een uitleg wat de score ongeveer inhoud; 91-100; uitstekend functioneren bij meeste activiteiten. Geen symptomen. 81-90; geen tot minimale symptomen, geen problemen met activiteiten of sociaal gebied, alleen alledaagse problemen en zorgen. 71-80; symptomen zijn van voorbijgaande aard. Vaak een reactie op stress, beperkte hinder in het dagelijkse leven. 61-70; lichte of enige symptomen/problemen op sociaal gebied (werk/school). Goede omgang met mensen in directe omgeving. 51-60; matige symptomen/problemen in sociaal functioneren (werk/school). 41-50; matige symptomen/problemen in sociaal functioneren (werk/school). 31-40; vermindering in realiteitsbesef/communicatie of sterke vermindering op verschillende terreinen zoals werk, school, gezin- of familierelaties, beoordelingsvermogen, denkvermogen of stemming. 21-30; gedrag beïnvloedt door wanen of hallucinaties of ernstige beperkingen van communicatie of beoordeling/onvermogen op alle terreinen te functioneren. 11-20; enig gevaar om zichzelf/anderen te verwonden. Af en toe verwaarlozing van persoonlijke hygiëne of vermindering van communicatie. 1-10; blijvend gevaar om zichzelf/ anderen te verwonden. Blijvend onvermogen om de persoonlijke hygiëne te onderhouden of ernstig suïcidaal gedrag met duidelijke doodsverwachting. GAF- score (H); Huidige GAF-score. GAF- score (V); Voorgaande hoogste GAF-score over het afgelopen jaar.
