Calibris BPV - Barometer ZORG Voorjaar 2011
•
KENNISCENTRUM VOOR LEREN IN DE PRAKTIJK IN ZORG, WELZIJN EN SPORT
BPV Barometer ZORG voorjaar 2011
Beloofde banen Minister Schippers van VWS wil er alles aan doen om de belofte van 12.000 extra medewerkers in de langdurige zorg waar te maken. Ze waarschuwt echter dat er pas vanaf 2012 geld is voor extra
‘We willen meer samenwerking met andere roc’s. Vaak zijn er al
personeel. Schippers ‘vecht ervoor’ om de belofte waar te maken.
afspraken met andere scholen, waardoor onze studenten niet
Eerder gaf ze aan dat dit nog niet zal meevallen.
op stage kunnen’.
Minister Schippers, VWS ‘We hebben geen blik verzorgers of verpleegkundigen dat we
Komen er extra banen in de zorg?
kunnen opentrekken. Je moet ze ook opleiden’.
Door vergrijzing komen er steeds meer ouderen om voor te zorgen en tegelijkertijd meer zittende werknemers die de zorg vanwege hun leeftijd zullen verlaten. Vooral de Ouderenzorg krijgt
Instroom vanuit onderwijs
hiermee te maken. Het kabinet erkent dit probleem en heeft zich
Het aandeel studenten dat kiest voor een opleiding Zorg en
voorgenomen financiële middelen voor extra banen vrij te maken.
Welzijn is op mbo redelijk constant. Op hbo-niveau zien we een
De vraag is alleen waar het personeel vandaan moeten komen.
stijging in het aantal studenten. Het aandeel van Zorg en WJK
Via het mbo alleen is dit niet mogelijk. De instroom in de
binnen het totale beroepsonderwijs is recent iets teruggelopen.
opleiding Verzorgende is in 2011 weer gedaald ten opzichte
Het aantal mbo-ers gaat volgens verwachting dalen. Een zeer
van het jaar daarvoor. Deze ontwikkeling zal gekeerd dienen te
groot deel van de instroom in de BBL in de zorg en WJK bestaat
worden. Jongeren, maar ook allochtonen vrouwen en potentiële
echter uit personen ouder dan 30 jaar. Inmiddels is ook duidelijk
herintreders zullen enthousiast gemaakt moeten worden voor
dat de bezuiniging op het mbo-onderwijs voor 30-plussers, zoals is
een opleiding en baan in de (ouderen)zorg. Daarnaast zullen
opgenomen in het regeerakkoord, niet in zijn geheel doorgaat. De
maatregelen moet worden genomen om het zittende personeel te
minister gaat nog uitzoeken hoe de 30+ maatregel wordt ingericht.
behouden en het niet werkende deel van de beroepsbevolking te mobiliseren.
Kans op stage
Goud werk in de Ouderenzorg
Aantal stageplaatsen uitgebreid
Wat de afgelopen tijd veel in het nieuws is geweest, is de zorg
Uit onderstaande tabel blijkt dat de ontwikkeling van het stage-
rondom ouderen. Uit onderzoek blijkt dat jongeren de Ouderen-
aanbod gelijke tred heeft gehouden met de ontwikkeling van het
zorg onaantrekkelijk vinden. Marian Kaljouw, directeur V&VN vindt
aantal studenten, uitgezonderd de opleiding Verzorgende 3. Voor
het niet zo vreemd dat de status van de Ouderenzorg zo slecht is.
het tweede achtereenvolgende jaar is er sprake van een afname
“Vergeleken met de ziekenhuizen hebben we de zorg in verpleeg-
van het aantal studenten. Het is de vraag in hoeverre de uitbreiding
en verzorgingshuizen jarenlang als ondergeschikt gewaardeerd,
van het stageaanbod de knelpunten die bij de vorige peiling onder
maatschappelijk ook. Verpleegkundigen zijn al jaren wegbezuinigd
de roc’s naar voren zijn gekomen heeft opgelost.
uit de verpleeg- en verzorgingshuizen, zij gingen met z’n allen het ziekenhuis in”. Marian Kaljouw pleit voor meer en hoger opgeleide medewerkers in de Ouderenzorg, onder andere verpleegkundigen niveau 4 en 5.
Tabel 1 Vergelijking van de ontwikkeling van aantallen studenten en stageplaatsen in de periode 2010-2011 Opleidingen
Marjan Kaljouw, directeur V&VN
Verpleegkunde 4
‘De Ouderenzorg is hoogcomplexe zorg voor een hele
Verzorgende 3
kwetsbare doelgroep. Verpleegkundigen zouden daar goud werk kunnen doen.’
ontwikkeling aantal studenten
ontwikkeling aantal stageplaatsen1
3%
4%
-2%
1%
Helpende 2
1%
0%
Medewerker MZ3 en 4*
4%
5%
Bronnen: Studentenaantallen: DUO-CFI; schooljaren 2009/2010 ten opzichte van 2010/2011. Stageplaatsen: Bedrijvenregister Calibris; peildata: maart 2010 en februari 2011 *) incl. PW3/4
1
2
Dit zijn alleen Beroeps Opleidende Leerweg (BOL) plaatsen.
Meer en passende stageplaatsen niveau 2 en (eerstejaars) niveau 4 nodig
zelfde aantal is terechtgekomen op een niet passende plaats.
Het bieden van voldoende stageplaatsen voor studenten van
stageplaats nijpend. Het gaat hier om zo’n 100 studenten.
niveau 2 (en 3) is een belangrijke voorwaarde voor de ambitie van
Het probleem van de niet passende stageplaats is het grootst
de overheid om extra banen in de Ouderenzorg te realiseren.
in Noord-Kennemerland. Bij ruim een kwart van de studenten
Op dit moment vormt vooral het stageaanbod voor niveau 2
is hier sprake van een niet passende plaats. Tenslotte is het
studenten een groot knelpunt. Maar er zijn ook regio’s waar het
opvallend dat Flevoland als enige regio in Nederland voor
vinden van stageplaatsen voor verzorgenden en verpleegkun-
de opleiding VZ3 een nijpend tekort heeft aan stageplaat-
digen nog steeds moeizaam verloopt. Bij niveau twee gaat het
sen. Voor de opleiding AKA zijn er vooral in Midden-Utrecht,
vooral om het ontbreken van stageplaatsen, terwijl op niveau 4
Amsterdam en Zaanstreek-Waterland onvoldoende stagemo-
studenten vaak op een niet passende stageplaats terechtkomen.
gelijkheden.
Vooral in Flevoland is het probleem van de studenten zonder
Het probleem concentreert zich in dat geval meestal in de eerste
denten in het 1e en 2e jaar van de opleiding. Deze kunnen in de
Knelpunten stageplaatsen in werkgebied Zuidwest
complexe omgeving te weinig productief worden ingezet. In alle
Net zoals bij de vorige peiling kennen de regio’s in dit werk-
regio’s worden combinatietrajecten (eerste 2 jaar BOL, dan 2 jaar
gebied in vergelijking met de andere werkgebieden over
BBL) ingericht. BOL-studenten lopen vaak stage in verpleeg- en
het algemeen weinig problemen. Er zijn bovendien niet veel
verzorgingshuizen.
studenten zonder stageplaats. Wel verloopt het vinden van
opleidingsjaren. Ziekenhuizen willen nauwelijks meer BBL-stu-
een stageplaats hier en daar moeizaam en zijn meer studen-
Regionale verschillen
ten op een niet passende stageplaats terechtgekomen. Dit
In de onderstaande overzichten zien we voor de vier werkgebieden
betreft vooral studenten van niveau 2 en 4 in Holland-Rijnland
van Calibris, per regio van het UWV WERKbedrijf, de gesignaleerde
en studenten VP4 in West-Brabant. Dit laatste punt is opval-
knelpunten voor de opleidingen. Uit deze tabellen wordt duidelijk
lend. Het zou hier gaan om ongeveer 90% van de studenten
in welke regio’s het zoeken van stageplaatsen een probleem is.
VP4 (115) in deze regio. Toch wordt het desbetreffende roc
Soms is de situatie zo ernstig dat studenten worden geweigerd.
aangegeven dat het stagaanbod voldoende is. Voor AKA studenten in Holland Rijnland zijn er onvoldoende stageplaat-
Knelpunten stageplaatsen in werkgebied Noordoost
sen aanwezig.
In Noordoost hebben studenten in Groningen en Drenthe moeite om stageplaatsen te vinden. Dit geldt voor alle opleidingen.
Knelpunten stageaanbod in werkgebied Zuidoost
Uitgezonderd niveau 2 gaat het vinden van een stageplaats in
In Zuidoost zijn gegevens van vijf regio’s bekend. In Midden-
de overige regio’s zonder veel problemen gepaard. Nog steeds
Brabant is bijna één op iedere vijf studenten HP2 zonder
hebben vrijwel alle regio’s te maken met een nijpend tekort aan
stageplaats of op een niet passende stageplaats terechtge-
stageplaatsen voor Helpende 2. Vooral in Twente is het probleem
komen. Verder is een deel van de studenten MZ3 in Midden
groot. Op het moment van de peiling waren er 120 studenten zon-
Gelderland (10) en Midden Brabant (10) op het moment van
der stageplaats. In Drenthe en Stedendriehoek is het probleem van
de inventarisatie zonder stageplaats. Wat betreft de opleiding
een andere orde. Hier is een groot aantal studenten (respectievelijk
MZ4/GHZ is het opvallend dat in Zuid-Limburg alle studenten
30 en 40) terechtgekomen op een niet passende plaats. Opval-
(70) een niet passende stagplaats hebben. Het blijkt voor
lend is dat in Friesland ongeveer een kwart van studenten VP4 niet
AKA studenten moeilijk om op tijd stageplaatsen te vinden in
op een stageplaats van hun eerste voorkeur terecht is gekomen.
Zuid-Gelderland, Midden-Brabant en Zuid-Limburg.
Desondanks is het beeld van de gezamenlijke roc’s voldoende. Voor de opleiding AKA ontbreken de gegevens.
Kans op werk
Knelpunten stageplaatsen in werkgebied Noordwest
Arbeidsmarkt Zorg gunstig
In het werkgebied Noordwest is het probleem voor de opleiding
terugval in de afgelopen jaren een voorzichtig herstel zien.
Helpende 2 nog steeds groot. Ruim 200 studenten hadden op het
Voor 2011 en 2012 verwacht het CPB voor de zorg een ver-
moment van de inventarisatie geen stageplaats en ongeveer het-
dere toename van de werkgelegenheid van gemiddeld 3%.
De Nederlandse economie laat het komende jaar na de sterke
3
knelpunten stageaanbod
opleiding* Rapportage regio
Friesland
Groningen
Noordoost
Regio
Stedendriehoek
Noord-Kennemerland/
West-Friesland
Zaanstreek-Waterland Noordwest
Flevoland
Holland/Rijnland
Haaglanden
Midden-Holland
Zuidwest
Midden-Utrecht
Drechtsteden Rijnmond West-Brabant
Zeeland
Midden-Gelderland
Achterhoek
Zuid-Gelderland
Rivierenland
Zuidoost
MZ4 VW
Gooi- en Vechtstreek
MZ4 GHZ
Groot-Amsterdam
Oost-Utrecht
MZ3
Zuid-Kennemerland
VP4
IJsselvechtstreek Twente
VZ3
Drenthe
HP2
Noordoost-Brabant Midden-Brabant
Zuidoost-Brabant
Noord- en Midden-Limburg
Zuid-Limburg Studenten geweigerd / instroom roc aangepast Nijpend tekort > Studenten uiteindelijk geplaatst op niet passende stages. Stages uitgesteld of afgelast. Tekort
> Stages pas te vinden na intensief zoeken, en vaak te laat.
Voldoende
> Studenten voor 95% op tijd geplaatst op passende stages.
Ruim voldoende
> Stages makkelijk te vinden. Aanmeldingen nieuwe leerbedrijven onnodig.
Onbekend
> Geen gegevens beschikbaar gesteld of niet van toepassing.
* HP2 Helpende Zorg en Welzijn, VZ3 Verzorgende, VP4 Verpleegkundige, MZ3 Medewerker Maatschappelijke Zorg, MZ4 GHZ Persoonlijk begeleider Gehandicaptenzorg, MZ4 VW Persoonlijk begeleider specifieke doelgroepen 4
Tabel 2 De mutaties in de werkgelegenheid sinds 2007 in arbeidsjaren (in %)
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Marktsector
2,7
1,2
-2,4
-1,8
0,8
0,8
Zorgsector
1,5
1,9
2,9
3,3
2,5
3,5
Overheid
0,2
0,5
1,9
1,8
-1,5
1,5
Bron: Centraal Plan Bureau (april 2011).
Beroepenvoorlichting voorkomt schooluitval! Schooluitval in het mbo is nog steeds een hot item. Schooluitval wordt zelfs het zorgenkindje van het beroepsonderwijs genoemd. Voor studenten in het voortgezet onderwijs is voorlichting over de kans op een baan van de verschillende opleidingen van groot
Extra personeel voor de Ouderenzorg
belang. Goede beroepsvoorlichting verkleint de kans op vroegtijdig
Het kabinet wil meer geld voor banen in de Ouderenzorg
schoolverlaten. Het is belangrijk de noodzakelijke instroom in het
uittrekken. Dit heeft positieve gevolgen voor de werkgelegenheid
beroepsonderwijs te bevorderden en het stageaanbod hierop af te
in met name de V&V-branche en in mindere mate in de GGZ en
stemmen.
GHZ. Nog niet duidelijk is in hoeverre hiermee ook de kansen op werk voor niveau 2-studenten wordt vergroot. Om iets te kunnen
Figuur 1 Kaart van
zeggen over de kans op werk voor mbo-studenten binnen de
Nederland verdeeld
zorgsector, hebben we het aantal studenten dat nu in opleiding is
in UWV regio’s
GRONINGEN
FRIESLAND
NOORD-KENNEMERLAND/ WEST-FRIESLAND
vergeleken met het aantal dat voor de arbeidsmarkt nodig is in de komende vier jaar. Waar nu te weinig studenten in opleiding zijn, is
DRENTHE
NOORD-OVERIJSSEL ZAANSTREEK/WATERLAND FLEVOLAND ZUID-KENNEMERLAND
de kans op werk het grootst.
GROOT-AMSTERDAM GOOI- EN VECHTSTREEK HOLLAND/RIJNLAND
Tabel 3 Kans op werk voor studenten Branches
Opleidingen
HP2
VZ3
Ziekenhuizen
**
GGZ
**
GHZ
**
HAAGLANDEN
UTRECHT OOST
UTRECHT MIDDEN MIDDEN-HOLLAND
RIJNMOND
MZ32
MZ4/PW43
WEST-BRABANT
GELDERLAND ZUID ‘S-HERTOGENBOSCH
TILBURG
ZEELAND ZUID-OOST BRABANT NOORD- EN MIDDEN LIMBURG
**
V&V
ZUID-LIMBURG
Thuiszorg
GELDERLAND MIDDEN ACHTERHOEK
RIVIERENLAND
DRECHTSTEDEN
VP4
TWENTE STEDENDRIEHOEK
Bron:RegioMarge/ Prismant 2011
Kleine kans op werk Matige kans op werk Goede kans op werk Grote kans op werk Zeer grote kans op werk
SIGNALEN UIT DE PRAKTIJK ‘Veel te weinig stageplaatsen ziekenhuis voor 3e en 4e jaars studenten’ ‘Concurrerende scholen. Aanbod instellingen vermindert’. ‘In het 3e jaar kan de helft van de studenten die dit wil, op stage. Het 4e jaar geeft iets minder problemen. Komend jaar ook bij 4e jaars te kort doordat wij een groeiende opleiding hebben’.
** dit niveau komt nauwelijks voor in de desbetreffende branche
‘Vaste afspraken met andere onderwijsinstellingen waardoor ziekenhuizen niet met ons willen werken, veel
Uit de tabel blijkt dat het met de werkgelegenheid voor niveau 3 en 4 goed is. Dit is op dit moment (nog) niet het geval voor niveau 2. Er zijn op dit moment veel meer studenten in opleiding dan er gevraagd worden, waardoor de kans op werk klein is. Bij het stimuleren van meer banen in de Ouderenzorg zal men niet
vraag naar ziekenhuisstages in verband met leerplan’. ‘In theorie is er geen tekort, maar het is wel aan de orde door wel de moeilijk planbare situatie vanuit school en afstemming met de werkplek’.
om deze doelgroep heen kunnen. Het personeel voor deze banen
‘Te weinig aanbod van plaatselijk ziekenhuis, escape
ligt namelijk niet voor het oprapen. Vooral de Thuiszorg en de
mogelijkheden gezocht in Duitsland en België’.
Verpleeg- en Verzorgingshuizen hebben werk op dit niveau.
2
5
3
‘Past net, maar een hoop gepuzzel’.
MZ3 = medewerker Maatschappelijke Zorg 3 en (S)PW3 MZ4/PW4 = persoonlijk begeleider Gehandicaptenzorg 4/persoonlijk begeleider specifieke doelgroepen 4 en (S)PW4
NADERE KENNISMAKING Vragen over onze dienstverlening? Graag brengen wij u in contact met een adviseur in uw regio of met een medewerker van het hoofdkantoor in Bunnik.
Calibris Runnenburg 34 3981 AZ Bunnik Postbus 131 3980 CC Bunnik T 030 - 750 7000 F 030 - 750 7001 E
[email protected] I www.calibris.nl
Het werkterrein: Leren in de Praktijk Als kenniscentrum voor leren in de praktijk in Zorg, Welzijn en Sport is Calibris verantwoordelijk voor erkenning van leerbedrijven en vaststelling van kwalificaties. In het verlengde van deze wettelijke taken ligt en expertise die veel meer omvat. Calibris verkent de markt. Brengt landelijk en regionaal betrokken partijen bijeen. Initieert maatschappelijk relevante projecten. Ontwikkelt innovatieve en effectieve oplossingen. Alles gericht op één doel: meer balans en dynamiek op de arbeidsmarkt. Zo levert Calibris een waardevolle
© Calibris 5.21/1/2011
bijdrage om beroepspraktijk en beroepsonderwijs soepel op elkaar te laten aansluiten.
