Landelijke studiedag Associatie Intensieve Thuisbehandeling
Zichtbaar resultaat in hulpverlening en zorg Ondersteunen van ontwikkeling bij cliënten en professionals met behulp van video-feedback
12 december 2006 9.30 – 17.00 uur Congrescentrum de Reehorst te Ede, Bennekomseweg 24 6717 LM Ede
Zichtbaar resultaat! De begeleiding die thuis geboden wordt aan gezinnen middels video-hometraining (VHT) en in professionele werksituaties middels video-interactiebegeleiding (VIB) richt zich allereerst op het ondersteunen en ontwikkelen van gezonde communicatie. Herstel van communicatie en verbeteren van de kwaliteit van de communicatie, is een belangrijke motor om ook ontwikkeling op andere gebieden te bevorderen. Centraal instrument in de werkwijze is de micro-analyse van de communicatie. Middels het schema ‘basiscommunicatie’ worden op een video-opname van enkele minuten, de elementen en patronen van de communicatie zichtbaar. Duidelijk wordt wat goed loopt in de communicatie en wat de aandachtspunten zijn die om ontwikkeling vragen.Wat betreft de ondersteuning die aan opvoeders en kinderen geboden wordt: het initiatief van het kind en de ontwikkeling van het kind is vertrekpunt en ijkpunt bij de hulp die geboden wordt. Uiteraard beperkt een goede hulpverlener zich niet tot de communicatie, maar is deze attent op alle aspecten die behartigd dienen te worden om de leefsituatie te verbeteren. Analyse van de video-beelden geeft o.a. aanvullende informatie over de emotionele, motorische en taalontwikkeling van het kind en over het functioneren van de ouders. Nauwkeurig aansluiten bij de behoeftes van het kind en de mogelijkheden en beperkingen van ouders, wordt hierdoor mogelijk. In de ouderen- en volwassenenzorg wordt uiteraard aangesloten bij het initiatief van de cliënt en toegewerkt naar een responsieve attitude bij de verzorgers en begeleiders. De begeleiding middels VHT en VIB wordt aangeboden door goed opgeleide professionals in hulpverlening en de zorg, het betreft hierbij zowel artsen als verpleegkundigen, gespecialiseerd verzorgenden, maatschappelijk werkers, (ortho) pedagogen, psychologen, gezinsvoogden als (gezins) groepswerkers en bijv. managers en leidsters op de kinderopvang. De video-opnames bieden de mogelijkheid om procesmatig op tal van aspecten in de professionele begeleiding te reflecteren, omdat ook het handelen van de professional in beeld wordt gebracht.VIB is een flexibele begeleidingsvorm, die gekoppeld wordt aan tal van programma’s in de zorg en hulpverlening. Per werkveld, zijn soms specifieke aanpassingen nodig om de video-analyse en video-feedback, goed te laten aansluiten. Op deze studiedag brengen we het professioneel handelen in de zorg en hulpverlening in beeld, waarbij het bevorderen van gezond contact gecombineerd wordt met de andere aspecten die behartigd dienen te worden. Het kan hierbij zowel gaan om het uitoefenen van een bepaald vak (bijv. als gezinsvoogd), het uitvoeren van een specifiek programma (bijv. Samen Starten of VoorZorg) of het heel nauwkeurig en specifiek aansluiten bij de handicap of ontwikkelingsstoornis bij kind of volwassene (autisme, getraumatiseerde ouders). De video-analyse is daarbij altijd vertrekpunt voor ontwikkeling en geen doel op zichzelf. Kortom het gaat bij het maken en analyseren van de video-opname en bij de feedback-sessie met name om het vervolg: het beter functioneren van cliënten en professionals. Als de analyse klopt, wordt deze herkend in het overleg tijdens de feedback-sessie en is het resultaat op de vervolgopname(s) ook te zien. Zo niet, dan dient bijstelling plaats te vinden. Niet vergeten mag worden dat video-analyse zowel bij cliënten als professionals tal van aspecten in het persoonlijk functioneren op indringende wijze in beeld brengt, dit vraagt van de VHT-ers en VIB-ers en de VHT/VIB opleiders en supervisoren, veel zorgvuldigheid. De transparantie die inherent is aan video-coaching, maakt het mogelijk om in het overleg over opvoeding, verzorging of hulp te vertrekken bij ‘de werkelijkheid’ van alle dag. Niet alleen uitgaan van wat cliënten en professionals vertellen of opschrijven, maar samen kijken wat al goed loopt en wat nog beter zou kunnen en ‘last but not least’: op de vervolgopnames checken of de aanpak die is afgesproken ook leidt tot zichtbaar resultaat! Marjan Hoogland, coördinator landelijk bureau AIT
PLENAIR OCHTENDPROGRAMMA 9.30 - 10.00 uur:
ontvangst en koffie
10.00 - 10.10 uur:
opening door Marjan Hoogland, coördinator landelijk bureau van de AIT.
10.10 – 11.10 uur:
Effecten van VHT/VIB: een overzichtsstudie, door Dr. R. Fukkink, onderzoeker bij het SCO-Kohnstamm Instituut van de Universiteit van Amsterdam. Werkt het? Dat is, kort gezegd de vraag die momenteel wordt gesteld bij VHT/VIB en de vele andere programma’s die de Nederlandse jeugdzorg rijk is. Als een (voorlopig?) antwoord zijn de resultaten van Nederlandse effectstudies naar VHT/VIB samengevat in een recent afgeronde overzichtsstudie. Drie vragen staan centraal: wat zijn de effecten voor de ouders, voor de kinderen en voor de relatie tussen ouders en kinderen? De resultaten van het Nederlandse onderzoek worden afgezet tegen buitenlands onderzoek naar vergelijkbare videomethodieken. De internationale vergelijking biedt een blik over de eigen grenzen en daarmee een breder perspectief op de aanpak en opbrengsten van verwante programma’s.
11.10 - 11.30 uur:
Pauze
11.30 - 12.30 uur:
‘Autisme anders bekeken’ door Colette de Bruin. Colette is trainer en gedragsdeskundige autisme en al jaren werkzaam in de begeleiding van gezinnen met kinderen, waarbij sprake is van autisme. Colette is ook ervaringsdeskundige: haar vader heeft het Syndroom van Asperger en samen met haar man is ze ook ouder van 5 autistische (pleeg)kinderen. De kracht van de specifieke werkwijze die ze heeft ontwikkeld: ‘Geef me de 5’ is dan ook ontstaan uit de mix van professionele deskundigheid en dagelijkse praktijkervaring. De praktische voorbeelden en handvatten van Colette voor de praktijk van alle dag, worden nog versterkt door de videofragmenten die de uitleg ondersteunen, waardoor autisme zichtbaar en inzichtelijk wordt. Lunch van 12.30 tot 13.30 uur
MIDDAGPROGRAMMA Workshop 1: Pauze: Workshop 2: Borrel:
13.30 14.45 15.15 16.30
tot tot tot tot
14.45 15.15 16.30 17.30
uur uur uur uur
Op de studiedag staan in de ochtend twee presentaties gepland die voor (vrijwel) alle werkvelden interessant zijn. In de middag zijn er specifieke themazalen voor de Thuiszorg, de Jeugdzorg en de Gehandicaptenzorg. U kunt voor de middag TWEE workshops selecteren en één reserve aangeven op het aanmeldingsformulier. Inschrijving op volgorde van aanmelding! De workshop over contextuele hulpverlening (nr. 5 ) duurt de hele middag. Indien u hiervoor intekent, kunt u dus geen andere workshop bezoeken. Indien u op deze dubbele workshop intekent, graag TWEE reserves aangeven, voor het geval deze is volgeboekt.
THEMAZALEN THUISZORG 1.VoorZorg, preventieprogramma voor jonge moeders in risicovolle omstandigheden Geraldien Blokland, senior medewerker bij de afdeling Ondersteuning en Preventie van NIZW Jeugd verzorgt samen met Erna Stockman, AIT-opleidingscoördinator bij ZuidZorg, een workshop over het programma VoorZorg. Dit programma dat vanuit de JGZ wordt aangeboden, biedt jonge moeders van een eerste kind extra ondersteuning bij de zwangerschap en de start van het ouderschap.VoorZorg richt zich op kwetsbare gezinnen die in moeilijke omstandigheden verkeren en een verhoogd risico hebben op het ontwikkelen van problemen in de opvoeding. Om de moeder kind interactie te bevorderen wordt binnen VoorZorg ook met video-feedback gewerkt. Geraldien zal uitleggen hoe het programma is opgezet en Erna zal vertellen hoe VHT binnen VoorZorg wordt ingezet en op video enkele praktijkvoorbeelden laten zien. 2. Samen Starten en video-feedback Noortje Tan, onderzoeker en ontwikkelaar bij TNO Preventie en Gezondheid, en Lianne Verstraten, stafverpleegkundige JGZ bij St.Thuiszorg Midden Gelderland presenteren het preventieprogramma ‘Samen Starten’. Doel is om psychische en sociale problemen te voorkomen. Binnen ‘Samen Starten’ worden JGZ verpleegkundigen en artsen middels video-feedback getraind in het DMO-protocol. Dit protocol vormt een stapsgewijs volgsysteem waarin de medewerkers de brede opvoedingssituatie ‘empowerment gericht’ met de ouders bespreken. Op de studiedag presenteert Noortje in het kort het programma en de onderzoeksopzet en bespreekt Lianne aansluitend, aan de hand van videobeelden, hoe de training verloopt. Deelnemers zijn welkom om hier verdiepende vragen over te stellen. 3.VIB en VHT in de Ouderen- en Volwassenenzorg Jan Dubach, werkzaam bij het team Verpleging en Verzorging en VHT-er bij ZuidZorg verzorgt deze workshop samen met Monique Loch, GV-er en VHT-er in de Ouderen & Volwassenenzorg bij Thebe. VIB in de ouderenzorg biedt mogelijkheden om het contact tussen dementerende en mantelzorgers c.q. professionele zorgverleners, te herstellen en te ondersteunen. Door het terugkijken van video-opnames van de alledaagse omgang, komen de initiatieven en reacties van de dementerende heel precies in beeld, waardoor diegenen die hen verzorgen en begeleiden zich beter en gemakkelijker af kunnen stemmen. Ook biedt VHT goede mogelijkheden in de begeleiding thuis van volwassenen en ouderen met niet aangeboren hersenletsel, waarbij het weer opbouwen van goed contact met de partner en de kinderen centraal staat. 4. SOVA-training & het ontwikkelen van effectieve communicatie bij kinderen José Hofmans (instellingsopleider) en Nettie Nabuurs(GVZ-er en VHT-er), werkzaam bij de Stichting Thuiszorg Brabant Noord Oost laten in hun workshop zien hoe zij kinderen in de leeftijd van 4 tot 8 jaar die ‘sociaal onhandig’ zijn, begeleiden middels een training Sociale Vaardigheden. Nettie en José zijn beiden VHT/VIB opgeleid en hun inzet is om in de training de kinderen maximaal te ondersteunen in hun communicatie. De training wordt geboden aan kinderen die het moeilijk vinden om met andere kinderen om te gaan, die niet goed voor zichzelf kunnen opkomen, die pesten of gepest worden, niet zichzelf durven zijn, erg verlegen zijn of juist te veel aandacht opeisen en aan kinderen die veel ruzie maken. De cursus wordt al enkele jaren met veel succes aangeboden. Er komen veel verwijzingen vanuit scholen en de eerste lijn. De workshop is ook interessant voor professionals uit andere werkvelden!
THEMAZALEN JEUGDZORG: JEUGDHULPVERLENING, GGZ & JUSTITIE 5: ‘Het gevende in beeld’,Videohometraining en contextuele hulpverlening. Inleiders: Mirjam Bakker van UJL/OCG,Wil Bührs van OCK Het Spalier en Dorini Janssen van UJL/OCG. Binnen de Jeugdzorg hebben we regelmatig te maken met gezinnen waarin het moeilijk is om contactgroei tussen ouders en kinderen op gang te brengen. Blijkbaar vragen we dan iets van ouders dat ze nog niet kunnen bieden. De oorsprong hiervan ligt veelal in hun eigen geschiedenis. Het in beeld zien van je eigen kinderen met hun behoeftes en hun beleving, raakt altijd aan je eigen ervaringen destijds als kind. Soms zit de ‘eigen gekwetstheid’ van de ouder nog teveel in de weg om de initiatieven van hun eigen kind(eren) te kunnen ontvangen. Hier inspireert het contextuele gedachtegoed ons om tot verdieping te komen; het kan helend werken voor een ouder om zijn/haar kind iets te kunnen bieden wat hij/zij zelf als kind niet heeft ontvangen of om datgene dat goed was in de eigen opvoeding door te kunnen geven. In deze workshop onderzoeken we hoe twee krachtige methodieken elkaar kunnen versterken; het contextuele denkkader leidt tot inzicht, video brengt de praktische mogelijkheden in beeld in het ’hier en nu’ voor gezin én hulpverlener.
6. Functiescholing gezinsvoogden Presentatie: Margot de Graaf, René Struijk en Fred de Zoete. Binnen Bureau Jeugdzorg Haaglanden/Zuid-Holland krijgen alle startende gezinsvoogden ‘functiescholing’ om hen in te werken in het vak.VIB maakt integraal onderdeel uit van de functiescholing. Binnen de functiescholing wordt ook aangesloten op de werkwijze van het ‘Deltaplan’ voor de gezinsvoogdij. Bij het Deltaplan gaat het om methodiekvernieuwing in combinatie met caseloadverlaging. Sleutelbegrippen in deze methodiek zijn: positioneren, engageren, leidinggeven aan het veranderingsproces en planmatig werken. Binnen deze werkwijze wordt transparantie nagestreefd: samen mét de cliënt wordt een Plan van Aanpak opgesteld en uitgevoerd. Daarbij wordt aangesloten op de vragen, zorgen en de krachten van de cliënt. 7. ‘Een doos vol gevoelens’ Susanne Ledel is werkzaam als ambulant hulpverlener bij UJL/OCG te Amersfoort. Zij werkt vanuit haar achtergrond als pedagogisch hulpverlener met de ‘Doos vol Gevoelens’. Dit is een instrument om de emotionele ontwikkeling van het kind centraal te stellen. Alle ‘basisgevoelens’ kunnen daardoor aan bod komen. Het kind leert samen met de ouders om gevoelens te herkennen, te benoemen en te differentiëren. Susanne zal beelden laten zien van ambulante hulp in gezinnen, waar samen gespeeld en gewerkt wordt met deze ‘Doos vol Gevoelens’. Als VHT-er legt Susanne de link tussen de ‘basiscommunicatie’ en het hanteren van de ‘basisgevoelens’. 8.VIB in de TGV (Therapeutische Gezinsverpleging). Anita Venderbosch, ambulant hulpverlener en VIB-er bij Pactum Jeugdzorg, Deventer bespreekt aan de hand van video beelden de mogelijkheden om binnen de TGV met pleeg- en adoptief ouders te werken aan het versterken van het zelfvertrouwen van hun pleegkind/adoptiekind. Zij zal laten zien dat met behulp van het middel VIB de hechting tussen ouders en kind versterkt wordt en dat daarmee niet alleen het zelfvertrouwen van het kind groeit, maar ook het vertrouwen van ouders in zichzelf.
THEMAZALEN GEHANDICAPTENZORG 9. ‘Afstand in nabijheid’ Erna Teunissen is werkzaam als Coördinator VHT/VIB bij de afdeling Zorgexpertise van Zozijn. Daarnaast werkt zij samen met Colette de Bruin. Beiden coachen en ondersteunen zowel ouders als professionals met VIB rondom de problematiek ASS. Besproken wordt een VIB traject voor medewerkers, dat zich richt op de begeleiding aan een jongere met autisme die op laag niveau functioneert. Een mooi voorbeeld van begeleiden ‘op afstand in nabijheid’. Op de beelden is te zien hoe de diagnostiek en de wijze van ondersteunen onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Het is voor de medewerkers van essentieel belang dat zij zowel gecoacht worden op de ‘taak - as’ als op de ‘communicatie - as’. De begeleiding die geboden wordt is gekoppeld aan de methode: ‘Geef me de 5’. Bij voldoende tijd kan er ook uitwisseling plaatsvinden over de ondersteuning die geboden wordt aan een 4 jarige jongen met ASS, middels het ’intrainen’ van een visueel systeem. Belicht wordt de afstemming thuis en het specifieke van de ‘auti-communicatie’. 10.Video-methodiek op maat Lilian Slijkhuis, opleider VHT/VIB bij MEE-Veluwe in Apeldoorn, presenteert de begeleiding die vanuit haar instelling geboden wordt en die mede op basis van de uitgangspunten van VIB is ontwikkeld. Een aantal jaren geleden is de naam ‘Sociaal Pedagogische Dienst’ (SPD) veranderd in ‘MEE’. Niet alleen de naam veranderde, maar ook de werkwijze: in plaats van het geven van geïndiceerde hulp werd de overstap gemaakt naar het geven van niet-geïndiceerde hulp. Op basis van de uitgangspunten van VIB is een methodiek ontwikkeld, die naadloos aansluit op de veranderingen in de werkwijze van MEE: kortdurende en laagdrempelige hulp aan mensen met een lichamelijke en/of verstandelijke beperking en mensen met een Autistisch Spectrum Stoornis. In de verschillende diensten die MEE-Veluwe biedt, wordt basiscommunicatie en videoanalyse benut. In de Bdienst: ‘Vraagverduidelijking’, wordt Video Observatie aangeboden: met behulp van twee video-opnames, wordt i.s.m. de orthopedagoog, een advies gegeven aan de klant. In de D-dienst wordt ‘Kortdurende ondersteuning’ geboden. Regelmatig is dit een aanloop naar langdurige(r) begeleiding (geïndiceerde hulp) door een zorgaanbieder. Ook bij de cursussen zoals ‘SoVa-trainingen’ en ‘Brussengroepen’ wordt de video ingezet. In de work-shop laat Lilian een aantal voorbeelden zien van deze videomethodiek op maat.
11.VIB en ‘Heilpedagogie’ Geertrui Smit (orthopedagoog) en Ilse Vervoort (heilpedagoog), beiden VIB-er en onder andere werkzaam in Orion en Huize Thomas te Rotterdam verzorgen deze workshop. In een aantal instellingen voor cliënten met een verstandelijke beperking wordt op basis van antroposofische uitgangspunten zorg verleend, zowel wat betreft wonen als werken en dagbesteding. Orion en Huize Thomas in Rotterdam werken vanuit deze specifieke methodiek.Video Interactie Begeleiding wordt ingezet om het contact van begeleider en cliënt goed in beeld te brengen bij de verzorging, behandeling en begeleiding. De beelden helpen ook om de uitgangspunten van de antroposofische ‘Heilpedagogie’ te concretiseren en te vertalen naar de dagelijkse praktijk. 12. Brughuizen in beeld Petra Belt,VIB-er en begeleidster bij de Brughuizen, laat zien hoe auditieve beperkingen in combinatie met psychiatrische problemen invloed hebben op de afstemming in de communicatie. De deelnemer kan in deze workshop zelf ervaren voor welke uitdagingen je bij deze problematiek komt te staan als ‘communicatiepartner’. Brughuizen is een afdeling van de Koninklijke Effatha Guyot Groep in Zoetermeer. Het is een specifieke behandelvoorziening voor dove en slechthorende (jong)volwassenen met psychiatrische problemen. De cliënten worden begeleid bij het ontwikkelen van vaardigheden om tot meer zelfstandigheid te komen. Wanneer afstemming extra inspanning vraagt, helpen videobeelden je om bewust te worden van de interactie.VIB laat de mogelijkheden zien om het contact te versterken.
