Zorg op afstand met behulp van ICT

Zorg op afstand met behulp van ICT Deelproject: Inventarisatie van praktijkvoorbeelden en stimuleringskansen

postadres: Postbus 19121, 2500 CC Den Haag bezoekadres: Oude Middenweg 55, 2491 AC Den Haag te le foon : (070) 317 34 50; fax: (070) 320 74 37; e -mail: in fo@n ictiz.n l www.nictiz.nl

December 2008

Colofon Uitgave: Den Haag, december 2008 Contactgegevens: Nictiz Nationaal ICT Instituut in de Zorg Postbus 19121 2500 CC Den Haag Oude Middenweg 55 2491 AC Den Haag T 070 317 34 72 F 070 320 74 37 E: [email protected] I: www.nictiz.nl Tekst: Redactie:

Doortje Boshuizen Hanneke de Graaf

De in dit rapport opgenomen informatie mag worden gebruikt met bronvermelding.

2

Zorg op afstand

Deelproject inventarisatie van praktijkvoorbeelden en stimuleringskansen

december 2008

Inhoud

Samenvatting

5

1. Inleiding

7

1.1 1.2

Doelstelling Begrippen

2. Werkwijze 2.1 2.2

11 Deskresearch Interviews

3. Bevindingen 3.1 3.2 3.3

11 11 13

Praktijkvoorbeelden Stimuleringskansen Awarenesscampagne

4. Conclusie Bijlage 1: Literatuur Bijlage 2: Praktijkvoorbeelden zorg op afstand Bijlage 3: Overzicht van geïnterviewde personen

Zorg op afstand

7 8


13 13 19 25 27 29 35

december 2008

3

4

Zorg op afstand


december 2008

Samenvatting De zorg in Nederland verandert. Door vergrijzing en toename van het aantal chronisch zieken neemt de druk op de zorg toe. Tegelijkertijd voorspellen onderzoeken een tekort aan arbeidskrachten in de zorg. En ook de zorgvraag verandert. Steeds meer patiënten en ouderen die zorg nodig hebben, willen zoveel mogelijk vanuit de thuissituatie worden bediend. Deze veranderingen vragen om innovaties. De overheid en zorgorganisaties zien zorg op afstand als één van de oplossingen om in de toekomst goede zorg te kunnen leveren. De stuurgroep ICT & Innovatie heeft Nictiz gevraagd een inventarisatie uit te voeren naar zorg op afstand in Nederland: welke praktijkvoorbeelden zijn er en hoe kan het gebruik van zorg op afstand gestimuleerd worden? Koepel- en brancheorganisaties in de zorg, het ministerie van VWS en Nictiz nemen deel aan deze stuurgroep, die besluit over landelijke ICT-projecten in de zorg. Uit de inventarisatie zijn praktijkvoorbeelden naar voren gekomen die qua toepassing en zorgdiscipline zeer uiteenlopen, zoals een portaal voor digitale consulten over eczeem, een elektronisch logboek voor hemofiliepatiënten en online behandeling van psychische stoornissen. Verder blijkt uit interviews met beleidsmakers, adviseurs, zorgverzekeraars en leveranciers van zorg-op-afstanddiensten dat vooral financiering mogelijkheden biedt om zorg op afstand te bevorderen. Advies is om zorg op afstand onder te brengen in DBC’s die onderdeel uitmaken van het B-segment van de financieringsstructuur, zodat de prijzen onderhandelbaar zijn. Daarnaast is draagvlak voor stimuleringsregelingen van belang en moet de nieuwe werkwijze die zorg op afstand met zich meebrengt goed begeleid worden. Om consumenten te enthousiasmeren is het belangrijk te laten zien hoe zorg op afstand werkt en wat de mogelijkheden zijn. Tot slot vraagt zorg op afstand om aanpassing van weten regelgeving, zodat bijvoorbeeld meer helderheid ontstaat over de aansprakelijkheid van zorgaanbieders. Een awarenesscampagne voor zorgconsumenten is volgens de geïnterviewden alleen zinvol als het gaat om gerichte campagnes voor specifieke doelgroepen op het moment dat ze om zorg vragen. Ook is bewustwording nodig onder zorgaanbieders, overheid en politiek.

Zorg op afstand


december 2008

5

6

Zorg op afstand


december 2008

1. Inleiding Zorg op afstand wordt door velen als één van de oplossingen gezien om in de toekomst goede zorg te kunnen leveren. Redenen die worden genoemd waarom zorg op afstand nodig is, zijn de vergrijzing en een toename van het aantal chronisch zieken waardoor de druk op de zorg zal toenemen (RIVM, 2007)1. Daarnaast wordt er door velen een tekort aan arbeidskrachten in de zorg verwacht. Uit onderzoek van Prismant (2007)2 blijkt dat er een tekort aan verzorgenden in de care zal gaan ontstaan. Bovendien is er een trend waarneembaar dat patiënten of ouderen die zorg nodig hebben, zoveel mogelijk vanuit de thuissituatie willen worden bediend omdat dit zou bijdragen aan een gevoel van een betere kwaliteit van leven3. Het is daarom niet verwonderlijk dat er in 2007 bij de Stuurgroep ICT en innovatie verschillende voorstellen zijn ingediend die betrekking hebben op dit thema. Omdat alle voorstellen betrekking hebben op zorg op afstand heeft de stuurgroep besloten dat ze in een gezamenlijk project uitgevoerd dienen te worden. Hierdoor is één project ontstaan ‘Zorg op afstand met behulp van ICT’ dat door Nictiz wordt gecoördineerd. Dit project bestaat uit verschillende deelprojecten. Het eerste deelproject wordt uitgevoerd door brancheorganisaties in de care (ActiZ, in samenwerking met VGN, V&VN, GGZ Nederland) en heeft betrekking op het inventariseren van standaarden en protocollen. Het tweede deelproject wordt uitgevoerd door de NPCF die een inventarisatie zal maken van gebruikswensen en –criteria van zorgconsumenten met betrekking tot zorg op afstand. Tot slot heeft de stuurgroep zelf een aantal suggesties gedaan die hebben geleid tot een derde deelproject. Ze heeft aangegeven behoefte te hebben aan een inventarisatie van praktijkvoorbeelden, inzicht te willen krijgen in factoren die een brede toepassing van zorg op afstand kunnen versnellen en heeft gevraagd de mogelijkheden te verkennen om awareness van ‘zorg op afstand’ onder zorgconsumenten te stimuleren. Het document dat nu voor u ligt is de uitkomst van dit derde deelproject en is uitgevoerd door Nictiz. De aanbevelingen uit dit rapport zullen in het eerste en tweede deelproject worden meegenomen.

1.1

Doelstelling

Het doel van dit deelproject is drieledig. 1. Ten eerste is een inventarisatie van Nederlandse praktijkvoorbeelden van zorg op afstand gewenst. Een recent overzicht van zorg-op-afstandtoepassingen is namelijk niet beschikbaar. Het is nadrukkelijk de bedoeling dat voortgebouwd wordt op eerder gedane onderzoeken die geactualiseerd worden. De vraagstelling is: 1 Blokstra, A. Verschuren, W.M.M. (eds) (2007). Vergrijzing en toekomstige ziektelast. Prognose chronische ziektenprevalentie 2005-2025. Bilthoven: RIVM. 2

Windt, W. van der, Bos, J.T., Francke, A.L. (2007). Feiten over verpleegkundige en verzorgende beroepen in Nederland. Utrecht: LEVV/Prismant/NIVEL.

3

Zie samenvatting proefschrift ‘Langer zelfstandig wonen en hoe ICT daarbij kan helpen’. Te raadplegen via: http://www.fontys.nl/fhss/0%20infact/onderzoek/langer%20zelfstandig/Samenvatting_dissertatie_Jan_Vermeu len.pdf

Zorg op afstand


december 2008

7

Welke Nederlandse praktijkvoorbeelden van zorg op afstand zijn er beschikbaar? 2. Het tweede doel is te achterhalen welke factoren een brede toepassing van zorg op afstand positief kunnen bevorderen. Reden hiervoor is de veelgehoorde uitspraak dat zorg op afstand nog onvoldoende van de grond komt. Zo concludeert het College voor Zorgverzekeringen (CVZ) in haar rapport dat telemedicine hoge verwachtingen heeft gewekt, maar die tot op heden nog niet waar heeft gemaakt (CVZ, 2004)4. Daarom is het van belang om te achterhalen wat de bevorderende factoren zijn met betrekking tot zorg op afstand. Om dit doel te bereiken is de vraagstelling: Welke factoren kunnen een brede toepassing van zorg op afstand versnellen? 3. Ten derde moet het project suggesties opleveren voor een eventuele awarenesscampagne om zorgconsumenten meer bekend te maken met deze toepassingen. Dit komt voort uit de aanname dat veel zorgconsumenten niet op de hoogte zijn van toepassingen op het gebied van zorg op afstand en er daarom ook niet naar vragen (TNO, 2006)5 (NPCF, 2007)6. Dit zou een belangrijke reden zijn waarom zorg op afstand in Nederland nog onvoldoende van grond komt. De derde vraagstelling is daarom: Is een awarenesscampagne om zorgconsumenten meer bekend te maken met zorg op afstand nodig en zo ja, welke aanpak is het meest geschikt?

1.2

Begrippen

Om de resultaten van dit onderzoek goed te kunnen interpreteren, worden hier enkele begrippen nader toegelicht. Zorg op afstand Er worden vaak verschillende definities als telemedicine, telezorg, domotica, telehealth en telecare met zorg op afstand in verband gebracht. De EU definieert telemedicine als volgt: “Delivery of healthcare services for patients, using information and communication technologies, in situations where the clinician(s) and/or the patient are not in the same location. This includes transmission of medical images, audio, video, text or other data to support diagnosis, monitoring and/or treatment.” 7 Het Nederlands Normalisatie-instituut (NEN) heeft een Nederlandse Technische Afspraak (NTA) geformuleerd met betrekking tot telemedicine. Volgens deze NTA is telemedicine: “Een zorgproces of het geheel van zorgprocessen waarbij 4

CVZ (2004). Zorg met ICT. Een strategische verkenning aan de hand van diabetes mellítus. Te raadplegen op: http://www.cvz.nl/resources/rpt0406_zorg-ict_tcm28-19232.pdf

5

TNO. (2006). Domotica en telemedicine in het verzekerde pakket: naar nieuwe besluitvormingsprocessen?

6 NPCF (2007). Remote control! Toekomst en betekenis van telemedicine voor de zorggebruiker. Te raadplegen op: http://www.npcf.nl/uploads/files////visiedoctelemedicine.pdf

7

8

Uit de presentatie van Michael Palmer, gehouden op de Med-e-tel conferentie in Luxemburg op 16 april 2008.

Zorg op afstand


december 2008

-afstand wordt overbrugd door gebruikmaking van informatietechnologie en telecommunicatie, én -er tenminste twee actoren betrokken zijn, waarvan er minimaal één een erkende zorgverlener (Wet BIG) is of handelt onder de verantwoordelijkheid van een erkende zorgverlener”. Het NEN heeft aan de Internationale Organisatie voor Standaardisatie (ISO) voorgesteld om de Nederlandse Technische Afspraak voor telemedicine als Technical Spefication8 op te nemen. Het Nederlandse voorstel is in oktober 2008 door de ISO aanvaard en de vertegenwoordigers van zeven landen zullen hun nationale normalisatie organisaties benaderen met het voorstel menskracht en middelen beschikbaar te stellen om het Nederlandse voorstel verder te steunen. De ondersteunende landen zijn: Australië, Canada, Nieuw-Zeeland, Groot-Brittannië, Nederland, Finland en Brazilië. De Verenigde Staten beraden zich. Het Europees Comité voor Normalisatie (CEN) is ook aangehaakt. Van Buitenen & Buytendijk (2002)9 hanteren een bredere definitie. In de definitie die door hen is opgesteld wordt de eis van betrokkenheid van een BIG-geregistreerde niet genoemd. Zij zien telemedicine als “het op afstand toepassingen van zorgdiensten met gebruikmaking van informatie- en communicatie technologie, gericht op het primaire zorgproces”. De Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF)10 sluit bij de definitie van Van Buitenen en Buitendijk aan, maar voegt er aan toe: “zodanig dat de kwaliteit van leven van de zorggebruiker toeneemt”. Naast definities voor telemedicine, worden er ook definities voor zorg op afstand gehanteerd. Volgens ActiZ gaat zorg op afstand over “zorgverlening waarbij de zorgverlener niet fysiek aanwezig is maar zorgverlening die met behulp van communicatiemiddelen op afstand plaatsvindt” (ActiZ, 2007)11. In het kader van dit deelproject is gekozen om de definitie van ‘zorg op afstand’ van ActiZ als uitgangspunt te nemen. Vervolgens is deze definitie op een aantal punten aangescherpt. Het gaat in dit deelproject om: • Zorg-op-afstandtoepassingen of -diensten waarbij via een beveiligde verbinding informatie over de patiënt wordt uitgewisseld. • Zorg-op-afstandtoepassingen of -diensten waarbij sprake is van een relatie tussen zorgverlener en patiënt. Diensten waarbij sprake is van een ‘zorg-opafstandrelatie’ tussen zorgverleners onderling vallen buiten de scope van dit project. Zo valt bijvoorbeeld teleconsultatie tussen artsen op Sint Maarten en

8

Voor meer informatie over een technical specification zie: http://www.iso.org/iso/standards_development/processes_and_procedures/deliverables/iso_ts_deliverable.htm 9

Buitenen, JCJ. van, Buytendijk, J., Epping, PJMM. (Eds.) & Rijn, PWE. van (Eds.), De Telemedicine Monitor 2000 / 2002 – Bevindingen van het Platform Telemedicine Nederland.

10

NPCF (2007). Remote control! Toekomst en betekenis van telemedicine voor de zorggebruiker. Te raadplegen op: http://www.npcf.nl/uploads/files////visiedoctelemedicine.pdf

11

ActiZ (2007). Zorg op afstand, Dichterbij. 2007-2010. Te raadplegen via: http://www.nederlandbreedbandland.nl/uploaded/FILES/Projectplan%20Zorg%20op%20afstand%20Dichterbijdef.pdf

Zorg op afstand


december 2008

9

Nederland met behulp van breedbandtechnologie buiten de reikwijdte van dit deelproject. De primaire focus ligt op toepassingen waarbij medische gegevens van de patiënt worden uitgewisseld. De focus is minder gericht op ‘Domotica’ toepassingen waarbij vooral meldingen van sensoren worden doorgestuurd zoals personenalarmering, videofoontoepassingen om voordeuren te openen en veiligheidsschakelingen. Praktijkvoorbeelden Met praktijkvoorbeelden worden zorg-op-afstandtoepassingen en -diensten bedoeld die op dit moment in Nederland in gebruik zijn genomen door zorgconsumenten. Het kan gaan om toepassingen die tot de reguliere zorg behoren en waarvoor een tarief is vastgesteld door de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) of toepassingen die zich in een pilotfase bevinden. Bij de toepassingen in een pilotfase moeten er minimaal tien personen van de toepassing gebruik maken of gebruik hebben gemaakt om in de inventarisatie van dit project te worden opgenomen.

10

Zorg op afstand


december 2008

2. Werkwijze Om de doelstellingen, zoals geformuleerd in paragraaf 1.1 te realiseren is gebruik gemaakt van verschillende methoden. Voor doelstelling 2 en 3, het achterhalen van bevorderende factoren voor zorg op afstand en het onderzoeken van het nut van een awarenesscampagne voor zorgconsumenten, is de methode interview gebruikt. Voor doelstelling 1, het achterhalen van beschikbare praktijkvoorbeelden in Nederland, is gebruik gemaakt van een combinatie van de methodes deskresearch en interview. In de volgende paragrafen wordt de werkwijze nader uitgelegd.

2.1 Deskresearch In het kader van dit deelproject is het doel geweest een overzicht te geven van Nederlandse toepassingen die in de onderstaande bronnen en in de interviews zijn genoemd. Het overzicht met praktijkvoorbeelden is opgenomen in bijlage 2. De volgende bronnen zijn geraadpleegd voor het verzamelen van praktijkvoorbeelden. • De database van het Nitel12 biedt een overzicht van Nederlandse telemedicine projecten. In de database staan zowel onderzoeksprojecten als implementatieprojecten. Sommige projecten zijn al gerealiseerd, anderen zijn nog in de ontwikkelingsfase. Alle genoemde projecten, die in de scope van dit project vielen, zijn benaderd via e-mail en/of telefoon om na te gaan of ze nog actief zijn. Een aanzienlijk deel van de projecten bleek niet meer actief te zijn. De actieve projecten die onder de scope van dit project vielen zijn meegenomen in het overzicht van projecten verwerkt. Zie bijlage 2. • Op de website van het Nitel13 zijn alle genomineerde initiatieven voor de Nitel telemedicine stimuleringsprijs doorgenomen. • Op de website ‘www.consumentendezorg.nl’ worden bij ‘Voorbeelden van goede zorg’ verschillende toepassingen van zorg op afstand genoemd die zijn meegenomen in het overzicht van dit deelproject. • In het Rapport ‘Domotica en telemedicine in het verzekerde pakket: naar nieuwe besluitvormingsprocessen?’ dat TNO in 2006 heeft opgesteld, worden verschillende toepassingen van zorg op afstand genoemd die zijn verwerkt in het overzicht met praktijkvoorbeelden in bijlage 2.

2.2 Interviews Naast het deskresearch zijn tweeëntwintig interviews gehouden met beleidsmakers op het terrein van zorg op afstand, medewerkers van kenniscentra, vertegenwoordigers van branche of koepelorganisaties in de zorg, adviseurs, leveranciers en zorgverzekeraars. De respondenten is gevraagd wat zij als goede praktijkvoorbeelden zien, welke factoren in hun optiek een brede toepassing van zorg op afstand kunnen versnellen en wat hun opvattingen zijn over een eventuele awarenesscampagne gericht op zorgconsumenten. Een overzicht van de geïnterviewde personen is opgenomen in bijlage 3. De bevindingen leest u in hoofdstuk 3.

12

http://database.nitel.nl/

13

http://www.nitel.nl/telemedicine/

Zorg op afstand


december 2008

11

12

Zorg op afstand


december 2008

3. Bevindingen In dit hoofdstuk zijn de uitkomsten van de interviews en het deskresearch beschreven. De aanbevelingen in paragraaf 3.2 en 3.3 geven de globale lijn aan die in de interviews naar voren is gekomen (wat dus niet betekent dat ze door alle respondenten worden gedeeld). Deze aanbevelingen zijn in eerste instantie bedoeld voor het project ‘zorg op afstand’ van Nictiz. Maar daarnaast zijn de aanbevelingen ook relevant voor de stuurgroep ICT & Innovatie, koepelorganisaties, leveranciers, het ministerie van VWS, politiek, zorgaanbieders en zorgverzekeraars.

3.1

Praktijkvoorbeelden

Uit de inventarisatie zijn praktijkvoorbeelden naar voren gekomen die qua toepassing en zorgdiscipline zeer uiteenlopen, zoals een portaal voor digitale consulten over eczeem, een elektronisch logboek voor hemofiliepatiënten en online behandeling van psychische stoornissen. De praktijkvoorbeelden zijn opgenomen in bijlage 2 van dit rapport. Nictiz blijft graag op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen. Praktijkvoorbeelden die nog niet in deze lijst zijn opgenomen kunt u zenden naar [email protected] onder vermelding van ‘praktijkvoorbeelden zorg op afstand’.

3.2

Stimuleringskansen

Tijdens de interviews is de respondenten gevraagd of er volgens hen factoren zijn die een brede toepassing van zorg op afstand kunnen versnellen. De respondenten noemen verschillende factoren die onderverdeeld kunnen worden in de categorieën: financiering, draagvlak, transitie, culturele aspecten en weten regelgeving. Financiering Verschillende respondenten geven aan dat een goede financieringsstructuur een enorme impuls kan geven aan zorg op afstand. Zorg dat zorg-op-afstandtoepassingen en -diensten worden ondergebracht in DBC’s die vallen onder het B-segment van de financieringsstructuur zodat prijzen onderhandelbaar worden en innovatie wordt gestimuleerd. Op dit moment loopt de financiering volgens een aantal respondenten vooral stroef bij zorg-op-afstandtoepassingen of -diensten die bedoeld zijn voor chronisch zieken. Veel zorg voor chronisch zieken valt onder een Diagnose Behandel Combinatie (DBC) die valt onder het A-segment van de financieringsstructuur. De tarieven in dit segment zijn landelijk vastgesteld en niet onderhandelbaar. Doordat het tarief in heel Nederland hetzelfde is heeft een specifieke zorgaanbieder of verzekeraar er geen baat bij als er met behulp van een toepassing van zorg op afstand een kostenreductie kan worden gerealiseerd. Het tarief is immers landelijk vastgesteld en zal niet omlaag gaan op het moment dat er efficiënter wordt gewerkt. In veel gevallen worden de kosten juist hoger omdat er met de investering in innovatieve toepassingen veel geld gemoeid is. Een aantal respondenten is daarom van mening dat de zorg voor chronische zieken onder het B-segment zou moeten vallen. Want voor het B-segment geldt dat de zorgverzekeraar elk jaar met de zorgaanbieders kan onderhandelen over de prijs van de zorg. Hierdoor kan een zorgaanbieder die met behulp van zorg-op-afstandtoepassingen aantoonbaar kosten kan besparen, een betere prijs bedingen bij de zorgverzekeraar. Uit het rapport ‘Doorpakken! De effecten van het B-segment op kwaliteit en innovatie in de curatieve sector’ dat het ministerie van VWS in april 2008 heeft laten uitbrengen, blijkt dat •

Zorg op afstand


december 2008

13

introductie van het B-segment aantoonbaar positieve gevolgen heeft voor de kwaliteit en innovatie in de curatieve zorg. Het is daarom nu zaak om te zorgen dat zorg-opafstandtoepassingen of -diensten onder het B-segment worden geschaard waardoor innovatie op het gebied van zorg op afstand wordt beloond. Zorg voor een financieringsstructuur waarin de baten terechtkomen bij de investeerder. Naast het schot tussen het A- en B-segment, is er volgens verschillende respondenten ook sprake van een schot tussen eerstelijns en tweedelijns zorg omdat er in de praktijk sprake kan zijn van tegengestelde belangen. Drie respondenten geven de volgende voorbeelden. •

Voorbeeld 1: Een zorgconsument wonend in zorginstelling A krijgt van haar instelling een screen-toscreentoepassing waarmee het huisartsbezoek met 40% afneemt. In de huidige financieringssituatie betekent dit dat de zorginstelling veel geld investeert, terwijl de zorginstelling daar zelf niet direct profijt van heeft. De screen-to-screentoepassing wordt namelijk gefinancierd uit de AWBZ, terwijl een huisartsbezoek wordt bekostigd uit de Ziektekostenwet. Voorbeeld 2: Zorg-op-afstandtoepassingen of -diensten kunnen vaak zorgen voor een reductie van de duur van een ziekenhuisopname. In de praktijk pakt dit voor de ziekenhuizen vaak nadelig uit omdat de eerste ziekenhuisopnamedag van een patiënt vaak de duurste dag is. Doordat de opnameduur van patiënten korter is, kunnen er in dezelfde tijd meer mensen worden opgenomen waardoor er vaker 1e opname dagen voorkomen en de kosten voor het ziekenhuis daardoor hoger uitvallen. Voorbeeld 3: Twee respondenten vertellen dat innovatieve instellingen in de care terughoudend zijn met opschalen van toepassingen naar buiten de instelling omdat het ervoor kan zorgen dat hun concurrentiepositie verslechtert. Instellingen die screen-to-screentoepassingen binnen de instelling aanbieden, kunnen vaak op relatief eenvoudige wijze opschalen door de toepassing ook voor mensen buiten de instelling aan te bieden, bijvoorbeeld bij de mensen thuis. In de praktijk gebeurt dit heel weinig omdat de instellingen bang zijn dat ze met het breed beschikbaar stellen van de toepassing de noodzaak voor zorgconsumenten wegnemen om in deze instelling te gaan wonen. Dit kan namelijk betekenen dat ze op termijn inkomsten mislopen. Zorg dat er zo snel mogelijk financieringssystematieken beschikbaar komen voor de praktijk van de ketenzorg. Zorg op afstand kan een component zijn in die keten. Als een zorg-op-afstandtoepassing ontwikkeld is voor een patiënt in een keten, komt al snel de vraag op: ‘waar in de keten past het het beste en wie uit de keten moet de toepassing gaan betalen?’ In de praktijk zorgt dit nogal eens voor problemen, aldus twee respondenten. Zorgverleners die deel uitmaken van een keten willen namelijk voorkomen dat zij alle kosten voor een nieuwe toepassing voor de patiënt op zich moeten nemen, terwijl de rest van de keten daar de vruchten van plukt. •

14

Zorg op afstand


december 2008

Zorg dat er zo snel mogelijk financieringssystematieken beschikbaar komen voor preventie. Zorg op afstand kan een component zijn in het preventieve proces. Veel zorg-op-afstandtoepassingen hebben een preventieve werking. Met monitoring op afstand kan vaak op tijd worden ingegrepen en daardoor kunnen bijvoorbeeld ziekenhuisopnames worden voorkomen. Op dit moment is het echter zo dat alleen geleverde zorg wordt vergoed. Aan de ene kant is dat logisch, waarom zou je geld krijgen voor zorg die niet geleverd wordt? Aan de andere kant zorgt dit ervoor dat er door zorginstellingen en zorgverzekeraars niet snel in toepassingen met een preventieve werking wordt geïnvesteerd. Het kost immers alleen maar geld en levert niet direct iets op. •

Zorg ervoor dat de businesscases van alle partijen -die beïnvloed worden door een nieuwe dienst- expliciet onderdeel worden van de complete businesscase. Verschillende respondenten geven aan meerdere malen te hebben gezien dat initiatieven op het gebied van zorg op afstand worden ontplooid vanuit enthousiasme zonder dat er sprake is van een goed doordachte businesscase. Doordat een gezamenlijke businesscase van alle betrokken partijen ontbreekt, strandt het initiatief nadat de subsidiekraan wordt dichtgedraaid. Eén respondent kan zich aan de ene kant volledig in de bovenstaande zienswijze vinden, maar geeft tegelijkertijd aan dat er soms van te voren niet precies kan worden geschat welk voordeel een initiatief gaat opleveren. Volgens hem kom je daar vaak pas achter als je van start bent gegaan. Daarom is het volgens hem van groot belang dat niet te star wordt omgegaan met businesscases. •

• Betrek zorgverzekeraars eerder in het proces. Daarnaast zijn er volgens de respondenten ook initiatieven waar wel goed wordt nagedacht over een businesscase, maar die het simpelweg niet rond krijgen. Vaak heeft dit te maken met het feit dat de initiatiefnemers in het begin van het proces niet op de hoogte zijn van relevante partijen, zoals zorgverzekeraars, waardoor deze partijen pas op het laatste moment bij het initiatief worden betrokken. Vaak is het dan al te laat en lukt het niet meer de businesscase rond te krijgen. Drie respondenten geven daarom aan dat het goed zou zijn als de zorgverzekeraar eerder in het proces wordt betrokken. Draagvlak • Zorg dat er draagvlak is voor de regeling bij betrokken partijen, want met regelingen alleen kom je er niet. Eén respondent vertelt over de experimentele screen-to-screenregeling14 die in het leven geroepen is. De regeling is geïntroduceerd omdat er in de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) uit wordt gegaan van het principe van ‘uurtje-factuurtje’ en alleen zorg mag worden gedeclareerd die fysiek aan een cliënt wordt geleverd. Hierdoor ontbreken prikkels voor zorginstellingen om te zoeken naar innovaties die leiden tot andere vormen van zorg, zoals screen-to-screenzorg15. Twaalf zorgorganisaties mogen 14

Deze regeling heeft tot doel om: –een bekostigingssystematiek te ontwikkelen die het mogelijk maakt om technologische alternatieven voor reguliere zorg in te zetten; –inzicht te verwerven in de besparingen die gerealiseerd kunnen worden met behulp van de inzet van technologie in de zorg. Bron: http://www.nza.nl/13755/14769/17320

15

http://www.nza.nl/9156/13600/30614/AWBZ_05_04c.pdf

Zorg op afstand


december 2008

15

daarom gebruik maken van de screen-to-screenregeling. De regeling is tot stand gekomen vanuit de gedachte dat zorgorganisaties inkomsten mislopen op het moment dat ze met screen to screen gaan werken en biedt hiervoor een vergoeding. Met screen to screen zou namelijk efficiënter kunnen worden gewerkt, maar daardoor blijft er per klant tijd over die niet kan worden gedeclareerd. De respondent geeft aan dat dit in principe een mooie regeling is, maar dat het in die praktijk niet blijkt te werken. De zorgkantoren -die zorg inkopen bij de zorgaanbieders- hebben de regeling weliswaar formeel erkend, maar houden vast aan het principe dat deze screen-to-screentoepassing grotendeels uit de reguliere uren moet worden betaald. Hierdoor is de ruimte voor innovatie gering. Dit voorbeeld laat zien dat alleen het hebben van een regeling niet voldoende is. De regeling moet ook door alle betrokken partijen worden nageleefd. Richt een niet-concurrentieël platform op om gezamenlijke afspraken te maken over infrastructuur en standaarden. Maak daarbij gebruik van ontwikkelingen in het buitenland. Bijna de helft van de respondenten gaat tijdens het interview in op infrastructuur en standaarden. Een aantal respondenten geeft aan dat het op dit moment vaak voorkomt dat elke initiatiefnemer van een zorg-op-afstandproduct of -dienst een eigen infrastructuur bedenkt zonder dat de verschillende initiatieven op elkaar aan kunnen sluiten. Bij zorginstellingen zorgt dit voor grote problemen omdat ze soms toepassingen van verschillende leveranciers willen afnemen en vervolgens op het probleem stuiten dat ze moeilijk op elkaar aan te sluiten zijn. Een gezamenlijke infrastructuur is hard nodig om te kunnen opschalen. Twee respondenten wijzen bovendien op buitenlandse initiatieven om standaarden te ontwikkelen, zoals Continua Health Alliance16. Wij moeten in Nederland niet opnieuw het wiel gaan uitvinden, maar de ontwikkelingen in het buitenland volgen en deze kennis gebruiken, aldus twee respondenten. Daarnaast wijst een aantal respondenten op het belang van nieuwe zorgprotocollen. Zorg op afstand betekent een andere manier van werken met de patiënt en daarom zijn er vaak nieuwe protocollen nodig. De ontwikkeling hiervan kost veel tijd en verschillende initiatieven zouden op dat vlak van elkaar kunnen leren. In deelproject 2 van het project zorg op afstand zal expliciete aandacht worden besteed aan zorgprotocollen. Bovendien heeft ActiZ het ‘Netwerk Zorg op Afstand’ opgericht, waar aandacht is voor zorgprotocollen. •

Transitie • Ontwikkel een strategie waarmee de transitiefase overbrugd kan worden. Bijna alle respondenten geven aan dat zorg op afstand een nieuwe werkwijze met zich meebrengt. Bedrijfsprocessen en informatiestromen moeten door het gebruik van zorg op afstand anders gaan lopen. Dit vraagt om nieuwe samenwerkingsvormen17. Eén van de respondenten geeft het voorbeeld van een huisarts. In een situatie zonder zorg op afstand beperkt de scope van een huisarts zich veelal tot het consult. Op het moment dat een huisarts met zorg-op-afstandtoepassingen te maken krijgt, gaat de zorg veel verder dan het consult alleen. Het gaat dan vaak om een langere periode waarin de 16

http://www.continuaalliance.org/about/

17

In deelproject 2 van het project zorg op afstand zal expliciete aandacht worden besteed aan bestaande bedrijfsprocessen en mogelijke nieuwe samenwerkingsvormen.

16

Zorg op afstand


december 2008

patiënt intensief wordt begeleid. Bovendien vereist zorg op afstand dat op een transparante manier gewerkt wordt. Volgens sommige respondenten is het de vraag of artsen dit willen. In de volgende alinea wordt nader ingegaan op deze culturele aspecten. Drie respondenten geven aan dat de voordelen van zorg op afstand eigenlijk te vroeg zichtbaar worden. Als we op dit moment landelijk alle toepassingen doorvoeren dan betekent dat naar hun mening een grote capaciteitsbesparing in de zorg die op dit moment nog niet nodig is, maar pas in 2025. Dit heeft als negatief effect dat veel instellingen terughoudend zijn om met innovatieve oplossingen te komen. Want met het invoeren van zorg-op-afstandtoepassingen lopen ze het risico dat er minder personeel nodig is om zorg te moeten leveren. In sommige situaties zou dat betekenen dat er personeel moet worden ontslagen, terwijl personeel in de toekomst juist hard nodig is. Vanwege deze tegenstrijdigheid is het volgens de respondenten van groot belang dat we samen nadenken over hoe we deze transitiefase het beste kunnen overbruggen. Culturele aspecten • Laat aan mensen zien hoe zorg op afstand werkt, vaak heeft dit een positief effect. Verschillende respondenten vertellen dat zowel bij zorgprofessionals als zorgconsumenten de angst aanwezig is dat ICT het werk van mensen in de zorg helemaal gaat vervangen. Ze zijn bang dat de kwaliteit van zorg daardoor achteruit zal gaan. Tegelijkertijd geven deze respondenten aan dat je deze weerstand zou kunnen wegnemen door zorgprofessionals en consumenten te laten ervaren hoe zorg op afstand werkt. Eén respondent vertelt dat hij in de praktijk merkt dat veel mensen in eerste instantie een negatieve associatie hebben bij bewegingsmelders omdat mensen denken dat de privacy van een patiënt daardoor afneemt, terwijl in de praktijk blijkt dat een bewegingsmelder veel patiënten juist het gevoel van een hogere privacy geeft vanwege het feit dat de verpleegkundige ’s nachts niet meer ter controle de kamer van de patiënt hoeft binnen te komen. • Zorg ervoor dat zorgconsumenten meer om zorg op afstand gaan vragen. Een aantal respondenten vindt de houding van sommige patiënten onvoldoende assertief. Een structurele vraag naar zorg op afstand ontbreekt. Als er meer vraag naar zorg op afstand komt, zal dit een positieve impuls geven. Het is hierbij van groot belang om ook mantelzorgers van jonge en oude patiënten te betrekken. Zorg ervoor dat de behoeften van zorgconsumenten een centrale plek krijgen bij het ontwerpen van toepassingen. Volgens sommigen hangt de geringe vraag samen met het aanbod waarbij soms de behoefte van de patiënt nog onvoldoende als uitgangspunt is genomen. •

Probeer zorgconsumenten van het idee af te krijgen dat alles wordt betaald door overheid en zorgverzekeraar. Een eigen bijdrage voor zaken op welzijnsvlak is reëel. Twee respondenten geven aan dat veel Nederlandse zorgconsumenten er onterecht vanuit gaan dat alles maar door de overheid moet worden vergoed. Zorg-opafstandtoepassingen, zoals een screen-to-screenverbinding, bieden vaak de mogelijkheid om met familie en vrienden contact te leggen. Hoewel deze mogelijkheid tot communiceren gekoppeld is aan een ‘zorgtoepassing’ zijn dit zaken waar de zorgconsument gewoon zelf voor zal moeten betalen. Het zelf aanschaffen van zorg-opafstandtoepassingen via ‘normale’ retailkanalen is ook een optie. •

Zorg op afstand


december 2008

17

Maak meer gebruik van ‘prikkels’ om artsen te stimuleren met zorg op afstand te gaan werken. Twee andere respondenten vertellen dat op dit moment de incentives ontbreken voor artsen om met zorg op afstand aan de slag te gaan. Een arts mag niets extra’s rekenen op het moment dat hij met zorg op afstand wil gaan werken. Dat is een verkeerde aanpak, want als je zorg op afstand wilt stimuleren moet je daar ook financiële prikkels aan koppelen. •

• Steek bij innovatietrajecten meer tijd in cultuuraspecten. Eén respondent vindt dat er bij innovatietrajecten in de zorg, waar zorg op afstand wordt ingezet, onvoldoende rekening wordt gehouden met de sociale en culturele aspecten zoals de weerstand die mensen kunnen hebben tegen verandering. Innovatie brengt namelijk een enorme cultuuromslag teweeg waar je niet zomaar aan voorbij kunt gaan. De respondent geeft aan dat er bij projecten vaak 80% van de tijd wordt gestoken in de techniek en dat er voor de cultuuraspecten nog maar 20% overblijft. Dit is een gemiste kans. Wet- en regelgeving • Pas de Wet Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO) aan aan de situatie waarin met zorg op afstand wordt gewerkt zodat helderheid ontstaat over de aansprakelijkheid van artsen. Een aantal andere respondenten vertelt dat het merendeel van de artsen nogal terughoudend is als het gaat om zorg op afstand. Soms heeft dit simpelweg te maken met het feit dat ze de meer traditionele manier prima vinden werken en geen behoefte hebben aan zorg op afstand. Soms heeft het volgens de respondenten ook te maken met het feit dat artsen als gevolg van zorg-op-afstandtoepassingen transparanter moeten gaan werken. Sommige artsen zouden hier huiverig voor zijn omdat ze niet willen dat iedereen over hun schouders mee kan kijken. Eén respondent gaat tijdens het interview expliciet in op de Wet Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO) en geeft aan dat daar een gedeeltelijke verklaring te vinden is voor de voorzichtige houding van sommige artsen. Hij vertelt dat er in deze wet vanuit wordt gegaan dat er bij een behandeling sprake is van een vastgestelde tijd en plaats. In de reguliere zorg is dat ook het geval, maar bij zorg op afstand zijn de tijd en plaats vaak ontkoppeld waardoor de aansprakelijkheid niet altijd goed geregeld is. Bij een e-mailconsult kan het gebeuren dat een patiënt op vrijdag een e-mail naar de huisarts stuurt en op maandag een reactie van de arts krijgt. Stel dat de patiënt in de tussentijd ernstig ziek wordt. Is de arts dan aansprakelijk? Deze onzekerheid zorgt volgens de respondent voor de voorzichtige houding van veel artsen. Zorg voor meer transparantie over de regelgeving voor de vaststelling van een tarief. Drie respondenten geven aan dat veel initiatieven stranden omdat de initiatiefnemers de weg naar de overheid niet weten te vinden. Daarnaast is het voor hen vaak onduidelijk wat de regels zijn om een vaststelling van een tarief te krijgen. De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) die de tarieven bepaalt zou volgens hen transparanter moeten werken. Nu krijgen initiatiefnemers van zorg op afstand die een tarief voor hun toepassing willen, te maken met een wirwar aan regels. Bovendien wordt opgemerkt dat •

18

Zorg op afstand


december 2008

de rol van de NZa moet veranderen. Een respondent zegt: “Op dit moment is de NZa vooral aan het waken, terwijl ze veel meer de markt moet gaan maken”. Er is een aantal initiatieven om deze problemen op te lossen. Zo is de Zorginnovatiewijzer opgericht door het College van Zorgverzekeringen, ZonMW en de Nederlandse Zorgautoriteit. Deze Zorginnovatiewijzer is ontwikkeld om zorginnovatoren te helpen bij het vinden van de juiste regeling en knelpunten met betrekking tot de weten regelgeving te identificeren. Vragen van zorginnovatoren, bijvoorbeeld over prestatiebeschrijvingen, beleidsregels, het verzekerde pakket en onderzoek, worden daarom integraal door de drie partijen beantwoord. De innovatiewijzer heeft de eerste vragen in behandeling genomen en een aantal innovatoren al kunnen doorverwijzen naar de juiste regeling of in contact kunnen brengen met relevante partijen. Een andere bevorderende factor die wordt genoemd is dat er door de overheid platformen zijn opgericht die de ontwikkelingen van zorg op afstand stimuleren.

3.3

Awarenesscampagne

Tijdens het interview is de respondenten de vraag voorgelegd hoe ze aankijken tegen een eventuele awarenesscampagne om zorgconsumenten meer bekend te maken met zorg-op-afstandtoepassingen. Vier respondenten geven expliciet aan dat een hogere awareness bij zorgconsumenten een brede toepassing van zorg op afstand zal versnellen en dat een campagne daarom zeer nuttig is. Vijftien anderen vertellen dat ze op zich positief tegen een dergelijke campagne aankijken, maar van mening zijn dat de tijd daar nog niet rijp voor is. Er zijn volgens hen nog te weinig toepassingen op grote schaal beschikbaar om awareness te kunnen creëren. Met een campagne op dit moment loop je volgens hen het risico dat zorgconsumenten om toepassingen gaan vragen, die vervolgens niet op grote schaal beschikbaar blijken te zijn. Op die manier kan juist een averechts effect worden verwacht. Twee respondenten zijn van mening dat de tijd nooit echt rijp zal zijn voor een awarenesscampagne gericht op de zorgconsument. In hun optiek is de invloed van de zorgconsument beperkt en om die reden moet een campagne zich niet op die doelgroep richten. Nieuwe concepten van zorg worden namelijk uitgevoerd bij zorgaanbieders en bij de zorgverzekeraars. De patiënt heeft daar in hun optiek niet zo heel veel mee te maken. De helft van de respondenten begint tijdens het interview zelf over het belang van awareness bij zorgprofessionals en overheid. Want als je de vraag naar zorg op afstand wilt stimuleren, dan moet je ook zorgen voor overtuigde professionals die met zorg op afstand willen werken en een overheid die helpt om belemmeringen weg te nemen. Sommigen vinden awareness gericht op de zorgprofessional zelfs belangrijker en nuttiger dan awareness onder zorgconsumenten. Een driesporenaanpak lijkt daarom het meest effectief; het creëren van awareness onder: • zorgconsumenten • zorgprofessionals en de instellingen waarvoor zij werken • overheid en politiek Awareness gericht op zorgconsumenten Focus op bepaalde doelgroepen met een aandoening of ziekte waarvoor zorg-opafstanddiensten of -producten breed beschikbaar zijn. Een groot deel van de respondenten benadrukt dat het in hun optiek geen zin heeft om een grootscheepse landelijke campagne op te zetten omdat ze verwacht dat dat nauwelijks effect zal sorteren. Met een dergelijke campagne wordt waarschijnlijk wel •

Zorg op afstand


december 2008

19

bereikt dat mensen weten van het bestaan van toepassingen, maar dit wil nog niet zeggen dat ze er ook om gaan vragen en het gaan gebruiken. En dat laatste is juist wat bereikt moet worden. Het hoogste rendement kan volgens hen worden behaald met een doelgroep specifieke aanpak waarbij wordt gefocust op doelgroepen waarvoor toepassingen breed beschikbaar zijn. De respondenten dragen verschillende voorbeelden aan. Zo zou je diabetespatiënten actief kunnen benaderen via een patiëntenvereniging of via de arts om hen te laten zien welke zorg-op-afstandtoepassingen er voor hen beschikbaar zijn. Een respondent zegt: ‘het kwartje valt pas echt als jij een bepaalde ziekte hebt en je wordt vervolgens geconfronteerd met een mooie toepassing die jou kan helpen’. • Laat mensen kennismaken met ICT-producten in brede zin. Eén respondent is van mening dat het van groot belang is dat de focus niet alleen op zorg-op-afstanddiensten wordt gelegd, maar breder wordt getrokken. Zo zijn er bijvoorbeeld welzijnsdiensten en gemaksdiensten die gebruik maken van ICT. Op het moment dat deze diensten door veel consumenten worden gebruikt, is de stap naar zorgop-afstanddiensten voor zorgconsumenten minder groot en meer vanzelfsprekend. • Zet awareness in op het moment dat de zorgconsument om zorg vraagt. Eén respondent benadrukt dat zorgconsumenten al bekend gemaakt zouden moeten worden met zorg-op-afstandtoepassingen op het moment dat ze vanwege hun aandoening voor het eerst met een bepaalde zorginstantie in aanmerking komen. Dan hoeven ze namelijk niet over te stappen van ‘traditionele zorg’ naar zorg op afstand en raken ze van begin af aan gewend. • Probeer een sneeuwbal effect op te wekken. Eén respondent geeft aan dat gestart zou moeten worden met het promoten van zorgop-afstanddiensten waar zorgconsumenten grote behoefte aan hebben. Zo kan begonnen worden met het promoten van het e-consult. Hij geeft aan dat patiënten behoefte hebben aan het e-consult, maar dat uit onderzoek van de Universiteit Twente (2006)18 blijkt dat slechts 9% van de huisartsen het aanbiedt. Op het moment dat patiënten hier meer bekend mee worden, zullen ze er meer om gaan vragen en zullen meer huisartsen het gaan aanbieden. Belangrijk is hierbij volgens hem wel dat bij het maken van een dergelijke campagne goede afstemming plaatsvindt met artsenorganisaties. • Zet in op toepassingen die breed beschikbaar zijn en/of worden vergoed. Een belangrijk aandachtspunt waar verschillende respondenten op wijzen is dat een awareness campagne gericht op de zorgconsument niet direct nuttig is zolang er geen afspraken tussen zorgverleners en zorgverzekeraars zijn over een tarief of vergoeding. Want daar begint het mee. Het komt überhaupt nog niet zo veel voor dat toepassingen door de verzekeraar worden vergoed. Vaak gaat het om project met financiering vanuit een andere pot. Wil je een succesvolle awarenesscampagne realiseren, dan moeten de producten die je wilt promoten wel vergoed worden door de zorgverzekeraar of overheid, anders is het effect waarschijnlijk gering.

18

Universiteit Twente (2006). E-consult 2006. Een onderzoek naar het gebruik van e-consult onder huisartsen. Te raadplegen via: http://www.gw.utwente.nl/pcgr/oz/econsult.pdf

20

Zorg op afstand


december 2008

• Laat zien hoe leuk en handig zorg op afstand kan zijn. Drie respondenten vertellen dat het bij een awarenesscampagne van groot belang is dat de leuke kanten van zorg op afstand worden benadrukt in plaats van de nadruk te leggen op de aandoening. Het is van belang om in te zoomen op de mogelijkheden en niet op de beperkingen die de aandoening van mensen met zich meebrengt. De uitdaging zou moeten zijn dat mensen het ‘leuk’ vinden om hun gezondheid te managen, net zoals mensen het op dit moment handig vinden om hun bankzaken via internet te regelen. Volgens één respondent zal het desondanks een zware kluif zijn om zorg op afstand bij zorgconsumenten aan de man te brengen. Uit ervaring weet hij te vertellen dat de kans groot is dat de eerste reactie van mensen een ontkenningsreactie zal zijn. Mensen kunnen nog zo overtuigd zijn van een toepassing, maar dit wil niet zeggen dat ze er voor zichzelf voordelen in zien. “De eerste reactie zal zijn: leuke toepassing, maar niet voor mij want ik heb het niet nodig”. • Richt je campagne ook op mantelzorgers. Twee respondenten wijzen op de belangrijke positie van mantelzorgers. Deze doelgroep is vooral van belang als het gaat om zorg-op-afstandtoepassingen die bedoeld zijn voor bijvoorbeeld dementerenden of mensen op leeftijd. “Als je dergelijke toepassingen aan de man wilt brengen is het belangrijk om een campagne te richten op hun kinderen”. • Probeer zorgconsumenten via zorgverzekeraars te bereiken. De rol van zorgverzekeraars moet volgens een respondent niet worden onderschat. Zij kunnen hun zorgconsumenten op bepaalde zorg-op-afstandtoepassingen wijzen. Overwogen zou kunnen worden een deel van de campagne via de zorgverzekeraars te laten lopen. Zorgverzekeraars kunnen zich van elkaar onderscheiden door bepaalde toepassingen te vergoeden. • Zorg voor een goede database met zorg-op-afstandtoepassingen. Tijdens het onderzoek wordt gewezen op het belang van een database. In deze database kan informatie over allerlei zorg-op-afstandtoepassingen en -diensten worden opgenomen en deze kan als wegwijzer dienen voor de zorgconsument. Het zou volgens hen goed zijn als de database van het Nitel19 nieuw leven in wordt geblazen en in een nieuw jasje wordt gestoken. De informatie zou namelijk veel meer toegespitst moeten worden op specifieke doelgroepen. Eén respondent laat weten dat deze database niet alleen voor patiënten, maar ook voor zorgverleners ingezet kan worden. Die informatie kan uit dezelfde bron worden geput, maar op andere wijze worden gepresenteerd, waardoor het aansluit op de doelgroep. Tot slot moet de database gebruiksvriendelijk zijn en gemakkelijk te onderhouden. • Laat geïnteresseerden in een demoruimte ervaren wat zorg op afstand is. In de interviews geeft een aantal respondenten verschillende malen aan dat het van groot belang is dat mensen kunnen ervaren wat zorg op afstand is en welke voordelen het voor hen kan opleveren. Daarom zou het goed zijn een demoruimte in te richten. Gedacht zou kunnen worden aan ‘het huis van nu’ in plaats van ‘het huis van de toekomst’. Het gaat immers om de bekendmaking van toepassingen die op dit moment beschikbaar zijn. Dit huis kan worden ingericht met toepassingen die door de zorgverzekeraar zijn opgenomen in het pakket. Deze toepassingen zouden regelmatig 19


Zorg op afstand


december 2008

21

ververst kunnen worden zodat de nieuwst beschikbare producten kunnen worden getoond. Eén respondent geeft aan dat leveranciers graag bereid zijn om een dergelijke aanpak te financieren. Volgens hem zou de communicatie over het bestaan van dit huis naar de zorgconsumenten via de Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie kunnen lopen. Een andere respondent geeft aan dat er eventueel samenwerkingsvormen denkbaar zouden kunnen zijn met Stichting Smarthomes en haar ‘Slimste woning van Nederland’. Op dit moment staan er in het huis al diverse toepassingen zoals de healthbuddy, screen-to-screentoepassingen, medicatieherinnering, weegschalen en bloeddrukmeters, toepassingen voor COPD en een ECG-apparaat voor de meting van hartfalen. Awareness gericht op zorgprofessionals en de instellingen waarvoor ze werken Het overgrote deel van de respondenten geeft aan dat er aan de kant van de zorgprofessional en instellingen ook het nodige aan awareness moet gebeuren. Negatieve denkbeelden van veel zorgprofessionals over zorg op afstand moeten worden doorbroken. Een cultuurverandering is hard nodig, maar tegelijkertijd moet duidelijk zijn welke voordelen deze toepassingen voor zorgprofessionals kunnen bieden. • Zet de juiste prikkels in. Drie respondenten wijzen op het belang van de inzet van de juiste prikkels om zorgprofessionals te stimuleren om met zorg op afstand te gaan werken. Eén respondent zegt: “Om de juiste prikkels te kunnen verzinnen moet je de financieringsstructuur goed kennen”. Voor financiële prikkels zijn zorgprofessionals volgens hem erg gevoelig. Bij ongeveer 95% van alle veranderingen die bij zorgprofessionals worden bereikt, is sprake van een geldgestuurde motivatie. Hij schat dat slechts 5% voort komt uit idealisme etc. Dit lijkt wellicht een negatieve constatering, maar dat is het allesbehalve. Dit betekent namelijk dat je met financiële middelen dit soort veranderingen kan sturen. • Besteed in opleidingen voor zorgprofessionals meer aandacht aan zorg op afstand. Naast de juiste prikkels moet er veel aandacht in de opleidingen komen voor zorg op afstand. Verschillende respondenten geven aan dat ze de indruk hebben dat dit op dit moment een marginale plaats inneemt in het onderwijs van de zorgprofessionals. Ook in de nascholing zou er meer aandacht moeten komen voor dit thema. Naast de scholing wijst één respondent ook op het generatie aspect. Hij denkt dat pas afgestudeerden al positiever aankijken tegen het gebruik van zorg op afstand dan artsen die al jarenlang in het vak zitten en die meer aan de traditionele aanpak gewend zijn. Het is daarom ook een kwestie van tijd. • Benader artsengroepen via koepels en wetenschappelijke verenigingen. Verschillende respondenten geven aan dat de artsen benaderd moeten worden via de koepels die hen vertegenwoordigen. Het is volgens hen van groot belang dat de verenigingen van huisartsen en specialisten overtuigd worden van het belang van zorg op afstand. Eén respondent geeft de expliciete voorkeur aan een benadering via de wetenschappelijke verenigingen van artsen. Er zou een start gemaakt kunnen worden met de wetenschappelijke verenigingen van de cardiologen, internisten en klinisch chemici omdat zij veel met technische voorzieningen te maken hebben. Met deze wetenschappelijke verenigingen kan een inventarisatie worden gemaakt van de zorg-op-

22

Zorg op afstand


december 2008

afstandtoepassingen die voor de artsen van hun vereniging relevant zijn. Vervolgens kunnen de relevante toepassingen door de wetenschappelijke vereniging gepromoot worden naar de achterban. • Richt awareness ook op instellingen waar de zorgprofessionals werken. Naast de wetenschappelijke verenigingen zou je volgens drie respondenten de instellingen waar zorgprofessionals werken ook rechtstreeks kunnen benaderen. Eén respondent vertelt dat de medische professional vaak best bereid is om met zorg op afstand aan de slag te gaan, maar dat er bij de Raden van Bestuur veel weerstand is. Op het niveau van de Raad van Bestuur is men vaak bang dat zorg op afstand zorgt voor een verschuiving van zorg van de 2e naar de 1e lijn, waardoor zij inkomsten mislopen. Een andere respondent geeft aan dat bestuurders van instellingen duidelijk gemaakt moet worden dat het van groot belang is dat er transparantie in de zorg komt en dat dit met ICT, waaronder zorg op afstand, kan worden bereikt. Een andere respondent wijst op het rapport ‘e-awareness van Maatschappelijke sectoren & ICT20’ waarin wordt gesproken over het awareness richting management en bestuur van instellingen. Awareness gericht op de overheid en politiek Maak overheid en politiek bewust van het feit dat zorg op afstand niet alleen in de zorg, maar ook op andere terreinen besparingen kan opleveren en dat het daarom een hogere prioriteit moet krijgen. Tijdens de interviews noemen verschillende respondenten de rol van overheid en politiek. Eén respondent benadrukt dat zorg op afstand niet alleen in de zorg kan leiden tot kostenbesparingen, maar ook daarbuiten. Hij geeft een voorbeeld van een trombosepatiënt die nu onder werktijd naar de trombosedienst moet, terwijl hij met een zorg-op-afstandtoepassing zijn bloedwaarde op het werk kan meten en digitaal kan doorsturen. Of bijvoorbeeld een nierdialysepatiënt die door nachtelijke thuishemodialyse in staat is om overdag te werken, in plaats van beroep doen op een (gedeeltelijke) uitkering. •

Maak overheid en politiek bewust van het feit dat zij belemmeringen weg moeten nemen. Het denkbeeld dat in de politiek heerst dat zorginstellingen in de care op eigen kracht moeten innoveren omdat het vanzelf geld oplevert, is volkomen onjuist, aldus één van de respondenten. In de praktijk van vandaag levert innovatie bij zorginstellingen in de care vaak (nog) helemaal geen geld op. Door de huidige regelgeving en financieringsstructuur kost het momenteel alleen maar geld. De overheid zou zich actiever in moeten zetten om dit soort belemmeringen weg te nemen, anders komt innovatie niet van de grond. ‘Een campagne gericht op de politiek is daarom van groot belang, want het veld wil graag, maar eerst moet de politiek belemmeringen opheffen’. •

20

M&ICT (2007). Verkenning e-awarness in sectoren, eindrapport. Te raadplegen via: http://www.mict.nl/images//verkenning%20e-awareness.pdf

Zorg op afstand


december 2008

23

24

Zorg op afstand


december 2008

4. Conclusie In hoofdstuk 3 zijn de bevindingen van de interviews weergegeven. De belangrijkste bevindingen worden in dit hoofdstuk per deelvraag weergegeven in de vorm van aanbevelingen. Praktijkvoorbeelden Uit de inventarisatie zijn praktijkvoorbeelden naar voren gekomen die qua toepassing en zorgdiscipline zeer uiteenlopen, zoals een portaal voor digitale consulten over eczeem, een elektronisch logboek voor hemofiliepatiënten en online behandeling van psychische stoornissen. In bijlage 2 is een overzicht bijgevoegd van Nederlandse praktijkvoorbeelden, waarmee de eerste deelvraag is beantwoord. Stimuleringskansen Uit de interviews met de respondenten kan worden geconcludeerd dat de bevorderende factoren voor zorg op afstand kunnen worden opgedeeld in de categorieën: financiering, draagvlak, transitie, culturele aspecten, weten regelgeving. De belangrijkste bevindingen zijn hieronder verder uitgewerkt. Volgens de respondenten zou een goede financieringsstructuur een enorme impuls kunnen geven aan zorg op afstand. De volgende stappen moeten daarom worden ondernomen. • Zorg dat zorg-op-afstandtoepassingen en -diensten worden ondergebracht in het B-segment van de financieringstructuur zodat prijzen onderhandelbaar worden. • Zorg voor een financieringsstructuur waarin de baten terechtkomen bij de investeerder. • Zorg dat er zo snel mogelijk financieringssystematieken beschikbaar komen voor de praktijk van de ketenzorg en preventie. Bovendien is het van groot belang dat er sprake is van voldoende draagvlak. • Creëer draagvlak voor de regelingen bij betrokken partijen, want met regelingen alleen kom je er niet. • Betrek zorgverzekeraars eerder in het proces en zorg ervoor dat de businesscases van alle partijen -die beïnvloed wordt door een nieuwe dienst- expliciet onderdeel worden van de complete businesscase. • Richt een niet-concurrentieël platform op om gezamenlijke afspraken te maken over infrastructuur en standaarden. Maak daarbij gebruik van ontwikkelingen in het buitenland. Daarnaast moeten er op het organisatorische vlak verbeteringen worden doorgevoerd. Zorg op afstand brengt namelijk vaak een nieuwe werkwijze met zich mee. Bedrijfsprocessen en informatiestromen moeten daardoor anders gaan lopen. Dit vraagt om nieuwe samenwerkingsvormen. Daarom is de aanbeveling: • Ontwikkel een strategie waarmee de transitiefase overbrugd kan worden. Ook culturele aspecten spelen een belangrijke rol. Zowel aan de kant van de zorgprofessionals als aan de kant van de zorgconsument is de angst aanwezig is dat ICT het werk van mensen in de zorg helemaal gaat vervangen. Ze zijn bang dat de kwaliteit van zorg daardoor achteruit zal gaan. De volgende punten zijn daarom van belang: • Laat aan mensen zien hoe zorg op afstand werkt, vaak heeft dit een positief effect.

Zorg op afstand


december 2008

25

Zorg dat zorgconsumenten meer bekend worden met de mogelijkheden van zorg op afstand. Want dan kunnen ze, indien ze interesse hebben, om deze toepassingen gaan vragen. • Zorg ervoor dat de behoeften van zorgconsumenten een centrale plek krijgen bij het ontwerpen van toepassingen en diensten. • Probeer de zorgconsument van het idee af te krijgen dat alles wordt betaald door overheid en zorgverzekeraar. Een eigen bijdrage voor zaken op welzijnsvlak is reëel. Het zelf aanschaffen van zorg-op-afstandtoepassingen via ‘normale’ retailkanalen is ook een optie. • Maak meer gebruik van incentives om artsen te stimuleren met zorg op afstand te gaan werken. Tot slot zou er met het oog op weten regelgeving de volgende maatregelen genomen kunnen worden om het gebruik van zorg op afstand te bevorderen: • Pas de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO) aan aan een situatie waarin er met zorg op afstand wordt gewerkt zodat helderheid ontstaat over de aansprakelijkheid van artsen. • Zorg voor meer transparantie over de regelgeving voor de vaststelling van een tarief. •

Awarenesscampagne Het creëren van awareness bij zorgconsumenten wordt door de respondenten over het algemeen belangrijk gevonden, maar velen achtten de tijd nog niet rijp vanwege de beperkte beschikbaarheid van toepassingen. Een gerichte campagne voor specifieke doelgroepen waarvoor zorg-op-afstandproducten en -diensten beschikbaar zijn behoort wel tot de mogelijkheden. Het overgrote deel van de respondenten geeft aan dat er aan de kant van de zorgprofessional en instellingen ook het nodige aan awareness moet gebeuren. Negatieve denkbeelden van veel zorgprofessionals over zorg op afstand moeten worden doorbroken. Een cultuurverandering is hard nodig, maar tegelijkertijd moet duidelijk zijn welke voordelen deze toepassingen voor zorgprofessionals kunnen bieden. Tot slot wijst een aantal respondenten op de rol van de overheid en politiek. Overheid en politiek moeten bewust worden gemaakt van het feit dat zorg op afstand niet alleen in de zorg, maar ook op andere terreinen besparingen kan opleveren en dat het daarom een hogere prioriteit moet krijgen. Bovendien is het van groot belang dat zij belemmeringen wegnemen. Uit de opvattingen van de respondenten kan worden geconcludeerd dat een awarenesscampagne zich niet alleen op de zorgconsument moet richten, maar dat een driesporenaanpak wenselijk is waarin wordt gewerkt aan awareness van zorgconsument, zorgprofessionals én overheid.

26

Zorg op afstand


december 2008

Bijlage 1

Literatuur

•

ActiZ (2007). Zorg op afstand, Dichterbij. 2007-2010. Te raadplegen via: http://www.nederlandbreedbandland.nl/uploaded/FILES/Projectplan%20Zorg%20 op%20afstand%20Dichterbij-def.pdf

•

Blokstra, A. Verschuren, W.M.M. (eds) (2007). Vergrijzing en toekomstige ziektelast. Prognose chronische ziektenprevalentie 2005-2025. Bilthoven: RIVM.

•

Buitenen, JCJ. van, Buytendijk, J., Epping, PJMM. (Eds.) & Rijn, PWE. van (Eds.), De Telemedicine Monitor 2000/2002 – Bevindingen van het Platform Telemedicine Nederland.

•

CVZ (2004). Zorg met ICT. Een strategische verkenning aan de hand van diabetes mellítus. Te raadplegen via: http://www.cvz.nl/resources/rpt0406_zorgict_tcm28-19232.pdf

•

M&ICT (2007). Verkenning e-awarness in sectoren, eindrapport. Te raadplegen via: http://www.m-ict.nl/images//verkenning%20e-awareness.pdf

•

NPCF (2007). Remote control! Toekomst en betekenis van telemedicine voor de zorggebruiker. Te raadplegen via: http://www.npcf.nl/uploads/files////visiedoctelemedicine.pdf

•

TNO (2006). Domotica en telemedicine in het verzekerde pakket: naar nieuwe besluitvormingsprocessen?

•

Universiteit Twente (2006). E-consult 2006. Een onderzoek naar het gebruik van e-consult onder huisartsen. Te raadplegen via: http://www.gw.utwente.nl/pcgr/oz/econsult.pdf

•

Deloitte (2008). Doorpakken! De effecten van het B-segment op kwaliteit en innovatie in de curatieve sector. Te raadplegen via: http://www.minvws.nl/rapporten/cz/2008/doorpakken-de-effecten-van-het-bsegment-op-kwaliteit-en-innovatie-in-de-curatieve-sector.asp

•

•

Windt, W. van der, Bos, J.T., Francke, A.L. (2007). Feiten over verpleegkundige en verzorgende beroepen in Nederland. Utrecht: LEVV/Prismant/NIVEL.

•

Samenvatting proefschrift ‘Langer zelfstandig wonen en hoe ICT daarbij kan helpen’. Te raadplegen via: http://www.fontys.nl/fhss/0%20infact/onderzoek/langer%20zelfstandig/Samenva tting_dissertatie_Jan_Vermeulen.pdf

•

Informatie van de website van de Nederlandse Zorg Autoriteit (NZA): http://www.nza.nl/7113/10118/44855/Advies_uitbreidingBsegment.pdf http://www.nza.nl/13755/14769/17320 http://www.nza.nl/9156/13600/30614/AWBZ_05_04c.pdf

Zorg op afstand


december 2008

27

28

•

Voor informatie over de Technical Specification van ISO: http://www.iso.org/iso/standards_development/processes_and_procedures/delive rables/iso_ts_deliverable.htm

•

http://www.werkenmetdbcs.nl/routekaart/uitbreiding-b-segment/

•

http://www.continuaalliance.org/about/

•


•

http://www.nitel.nl/telemedicine/

Zorg op afstand


december 2008

Bijlage 2

Praktijkvoorbeelden zorg op afstand

Dit overzicht met praktijkvoorbeelden is het resultaat van een eerste inventarisatie. Nictiz blijft graag op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen. Praktijkvoorbeelden die nog niet in deze lijst zijn opgenomen kunt u zenden naar [email protected] onder vermelding van ‘praktijkvoorbeelden zorg op afstand’. Naam

omschrijving van het project & website

Annazorg, internet therapie

Onder begeleiding van uw persoonlijke coach vindt de behandeling plaats via internet. www.annazorg.nl

Aveant, buufproject

Aveant heeft een telemonitoringsproject waarin drie typen chronische patiënten in verschillende stadia van hun ziekten worden gevolgd. Aan de hand van een aantal fysiologische variabelen die in de thuissituatie worden gemeten, worden de patiënten begeleid door een zorgprofessional van Aveant. www.aveant.nl

Dianet, Nachtelijke thuishemodialyse

Een toepassing die het mogelijk maakt thuis en 's nachts te dialyseren. http://www.dianetonline.nl/vormen-van-dialyse/thuishemodialyse.html

Dokter.nl

Het Dokter.nl Digitaal Consult behandelt medische consulten via Internet. In het Dokter.nl artsenteam zijn alle belangrijke medische specialismen vertegenwoordigd. www.dokter.nl

DokterDokter.nl

e-consult. www.dokterdokter.nl

Hartis hartritme diagnostiek

HARTIS realiseert een patiëntvriendelijke en effectieve diagnose van hartritmeproblemen door middel van moderne telecommunicatietechnieken en techniek. Het HARTIS centrum is 24 uur per dag beschikbaar voor patiënten. www.hartis.nl

Healthbuddy

Telebegeleiding van COPD en hartfalen patiënten, waarbij gebruik wordt gemaakt van een simpele thuismonitor waarmee de patiënt wordt ondersteund om op een optimale manier met de chronische aandoening om te gaan. www.sananet.nl

HeartsPoint Medisch Service Centre

Het Medisch Service Center geeft per direct en online antwoord op medische vragen. Op basis van dat antwoord kunnen klanten hun actie bepalen. https://www.heartspoint.nl/hpfront/

HeartsPoint: Doseringsadvies Trombosepatiënt op website

Trombosepatienten kunnen via een website hun doseringsadvies medicatie onmiddellijk ontvangen via hun persoonlijke website. https://www.denationaletrombosedienst.nl/ntdfront/

HeartsPoint: Trombosepatiënt meet zelf en doseert zelf

Trombosepatiënten kunnen stolling controleren waar en wanneer ze willen. Ze leren zelfmeten en zelfdoseren. Een trombosearts houdt toezicht op afstand en corrigeert. Een Medisch Service Center staat paraat voor directe hulp. https://www.denationaletrombosedienst.nl/ntdfront/

Zorg op afstand


december 2008

29

30

Huisartsen zorgcentrum Leeuwarden, e-mail consult

Het huisartsen zorgcentrum Leeuwarden biedt onder andere de mogelijkheid voor een e-mail consult met de huisarts. http://www.hzcl.nl/email-consult

Interapy

Interapy is evidence based psychologische behandeling via internet. De behandelvorm is ontwikkeld aan de Universiteit van Amsterdam en blijkt minstens zo effectief als face-to-face psychotherapie. Interapy werkt samen met een kwart van de Nederlandse instellingen voor geestelijke gezondheidszorg en heeft effectieve internetbehandelingen ontwikkeld voor trauma, depressie, burn-out en paniekstoornis. www.interapy.nl

IPT telemedicine

IPT - telemedicine biedt monitoringspakketten voor chronische aandoeningen zoals hartfalen, COPD en diabetes. Daarnaast beschikt het over een medisch callcenter. www.ipt-telemedicine.nl

Jeugdriagg Noord Holland Zuid, Praten online

Op PratenOnline kunnen jongeren tussen de 12 en 22 jaar met een professional chatten als ze depressief zijn of andere problemen hebben. De chatgesprekken tussen hulpverlener en jongere vinden plaats in een beveiligde chat-omgeving, alleen toegankelijk via inlognaam en wachtwoord, waarmee de anonimiteit van de jongere, en de bescherming van hetgeen in de chat ter sprake komt, optimaal gegarandeerd zijn. www.pratenonline.nl

Koala

Koala biedt zorg op afstand via de tv in de huiskamer. Met een eenvoudig te bedienen camera kan de patiënt 24 uur per dag contact opnemen met het Medisch Service Centrum. Naast de camera kunnen diverse diagnostische apparaten beschikbaar worden gesteld, zoals bloeddruk-, gewicht-, SpO2-meters en ECGapparatuur. Deze worden vanuit het Medisch Service Centrum uitgelezen en beoordeeld. Dit alles in nauwe samenwerking met de medici van de patiënt. Dit betekent doorgaande bewaking, ook wanneer een patiënt niet in het ziekenhuis verblijft. www.koalaweb.nl

Ksyos Telemedisch Centrum

Ksyos Telemedisch Centrum biedt teledermatologie en teleoogheelkunde aan. Ksyos Teledermatologie is een dienst voor consultatie op afstand tussen huisartsen en dermatologen. Hierdoor kan de huisarts in circa 60 procent van de gevallen een consult zelfstandig afhandelen. Hierdoor wordt een fysieke doorverwijzing naar de dermatoloog overbodig. Met Ksyos TeleOogheelkunde worden fundusfoto's inclusief aanvullende gegevens en beoordeling op een veilige manier via internet uitgewisseld binnen de lokale keten. Het systeem wordt in eerste instantie ingezet voor de periodieke fundusscreening van diabetespatiënten. www.ksyos.org

Life Signal

Life Signal biedt producten en diensten aan die zorg op afstand tussen patiënt en zorgverlener mogelijk maken. Voornamelijk gericht op chronisch patiënten beschikt Life Signal over een systeem waarmee gebruikers diverse lichaamsfuncties kunnen meten en direct in kunnen sturen naar een medisch webcenter. De eigen zorgverlener of een specialistisch medisch callcenter heeft via Internet toegang tot dit medisch webcenter en kan ingrijpen bij gesignaleerde verslechteringen in de gezondheidssituatie van de patiënt. www.lifesignal.nl

Zorg op afstand


december 2008

Meavita

Meavita is een onderneming op het gebied van zorg, wonen en welzijn. De zorg wordt steeds vaker ondersteund door moderne zorg-op-afstandtoepassingen. Zorgorganisatie Meavita Nederland biedt een pakket met ICT-toepassingen waarbij de cliënt thuis zorg ontvangt via beeld en geluid (televisie), ondersteund door meetgegevens, zoals bloedsuikerwaarden. Daarnaast zet Meavita de Healthbuddy van Sananet in om zorg op afstand te leveren. www.meavita.nl

Medicinfo, e-mailconsult

Op deze website is allerlei informatie over ziekte en gezondheid te vinden. Ook biedt de site de mogelijkheid om per e-mail een vraag aan een deskundig te stellen. Dit is een betaalde dienst die door verschillende zorgverzekeraars en thuiszorgorganisaties wordt vergoed. www.medicinfo.nl

Medlook

Via haar website maakt Medlook het medisch dossier via internet mogelijk. Iedere patiënt kan een eigen dossier (laten) openen en zelf gegevens toevoegen. Hij kan de medische gegevens online laten controleren en bevestigen door zijn arts. Het biedt tevens de mogelijkheid een diabetes of bloeddrukdagboek bij te houden en te laten beoordelen. www.medlook.nl

Medsys, slaapstoornissen

Het project slaapstoornissen.nl (Medsys) biedt zorgvrager en zorgverlener via internet gerichte diensten rond de diagnose “slaapstoornis” aan: zoals vragenlijsten, slaaplogboekje, opbouw patiëntendossier en toegang tot gegevens voor de communicatie rond de zorg en administratie. www.slaapstoornissen.nl

Mijn specialist

Via MijnSpecialist is het mogelijk contact te leggen met medisch specialisten voor het afhandelen van medische vragen of medische problemen. De doelstelling van de website is een eenvoudige en snelle toegang tot medisch specialistische zorg voor iedereen te kunnen bieden. www.mijnspecialist.nl

Nijfinster

NijFinster verzorgt projectleiding, advies en technische realisatie van projecten met beeldcontact. Ze heeft projecten ontwikkeld die betrekking hebben op het aansluiten van thuiszorgcliënten op zorg-op-afstandbeeldtelefoons. www.nijfinster.nl

OLVG, couveusecamera's

De couveusecamera maakt het voor de ouders van couveusekinderen mogelijk om vanaf de kraamafdeling, maar ook vanuit huis via internet, 24 uur per dag hun kind te bekijken. http://www.olvg.nl/nieuws_en_agenda/nieuws_en_persberichten/archief_nieuws_ en_persberichten/archief_2006/officiele_ingebruikname_couveusecamera_s

Zorg op afstand


december 2008

31

32

Pal4

PAL4 is een initiatief van de zorginstellingen Stichting Aveant (Utrecht), Stichting Opella (Ede-Wageningen), Zorggroep Zuid-Gelderland (Arnhem-Nijmegen), Zorggroep Utrecht-West, het Hofpoort Ziekenhuis (ZUWE) en het bedrijf Focus Cura. PAL4 is een persoonlijk internetkanaal dat gebruikt kan worden ter ondersteuning van wonen, welzijn, veiligheid en zorg van ouderen of hulpbehoevenden die zelfstandig thuis willen blijven wonen. Het staat voor de 'Persoonlijke assistent voor het leven'. Het is een ontmoetingsplaats voor (video)contact, ontspanning, zorg, veilig wonen en een venster op de buitenwereld! PAL4 bestaat uit eenvoudige knoppen die aan te klikken, aan te raken of via afstandsbediening te activeren zijn, afhankelijk van de gebruikte apparatuur. www.pal4.nl

Philips Achmea Motiva, Hartmotief

In dit project worden hartpatiënten thuis in de gaten gehouden. De patiënten krijgen apparatuur mee om thuis dagelijks bloedddruk en gewicht te meten. De gegevens komen automatisch bij het ziekenhuis terecht, dat ingrijpt als de gegevens boven een bepaalde waarde komen. http://www.medicalfacts.nl/2007/11/01/het-lucas-ziekenhuis-in-amsterdam-gaathartpatienten-volgen-met-elemonitoringsysteem-van-philips/

Poli stemmingsstroornissen

Deze online poli voor stemmingsstoornissen is een samenwerkingsverband van GGZ Friesland en NewHabits, een online zorginstelling. De poli is nu bedoeld voor mensen die last hebben van lichte of matige depressie. Zij kunnen nu worden behandeld met online mindfullness groepstherapie. www.beterestemming.nl

Portavita antistollingsdossier

Portavita heeft een antistollingsdossier ontwikkeld ten behoeve van mensen die onder behandeling staan van een trombosedienst. Onderdeel van dit dossier zijn de zelfmeetservice en het electronisch logboek. Met zelfmeters kunnen patiënten zichzelf thuis monitoren en zo meer verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen gezondheidszorg. Het logboek is ontwikkeld om het informatiegat tussen de thuismetende patiënt en de trombosedienst te overbruggen. www.portavita.nl

PsyQ

PsyQ biedt op dit moment delen van de behandeling ook online aan. Op dit moment kan dat bij eetstoornissen, angststoornissen en persoonlijkheidsproblematiek. www.psyQ.nl

Roessingh, ALS internetspreekuur

ALS is een aandoening die, eenmaal gediagnosticeerd, in enkele jaren leidt tot het overlijden van de patiënt. Het snelle en onvoorspelbare verloop van de ziekte vergt intensieve begeleiding. Binnen het project is een internet spreekuur ontwikkeld voor deze patiënten. www.als-team-roessingh.nl

Smashing

Met Smashing kunnen astmapatiënten op afstand gevolgd worden. Via sms sturen patiënten dagelijks twee meetwaarden op naar een besloten website voor de deelnemende patiënten. Via de meetwaarden, de wekelijkse vragenlijst en de begeleiding door astmaverpleegkundigen op internet, worden de patiënt en arts in staat gesteld leefgewoonten te koppelen aan de gezondheidssituatie. http://www.lumc.nl/2050/research/projsmashingNL.htm

Zorg op afstand


december 2008

Stichting Diamuraal in Amersfoort

Diabetes patiënten kunnen via internet een digitaal dagboek bijhouden en hun eigen Elektronische Patiënten Dossier (EPD) inzien. Ze kunnen in contact komen met de doktoren, de eigen labuitslagen bekijken of vragen stellen per e-mail. www.diamuraal.nl

TCCN

Het Teledermatologisch Consultatie Centrum Nederland (TCCN) is een stichting zonder winstoogmerk die als doel heeft teledermatologie mogelijk te maken op een zo hoog mogelijke kwalitatieve manier tegen lage kosten met voor de gebruikers juiste condities. www.teleconsultatie.nl

Telekit, ondersteuning van patiënten met astma en COPD op afstand

De groep van (ernstige) astma- en COPD-patiënten is veelal slecht in staat hun bestaan zelf te structureren en te reguleren. De uitdaging is om voor een kwetsbare groep chronisch zieken het behandeleffect van de opname in een astmacentrum vast te houden en de contacten met lotgenoten te continueren met inzet van ICT. www.telekit.nl

UMC StRadboud Nijmegen, Digitale IVF Poli

Paren met vruchtbaarheidsproblemen kunnen via een beveiligde website thuis hun persoonlijke dossier inzien en chatten met elkaar en met hun arts. Het betreft een beveiligd zorgdossier dat via internet beschikbaar is voor patiënten. De toegang tot de eigen medische gegevens is beveiligd. De patiënt kan in zijn zorgdossier de inhoud van zijn medisch dossier (labuitslagen, echo’s, brieven, digitale foto’s van teruggeplaatste embryo’s) de stand van zaken van de behandeling bekijken. Via de website kan de patiënt met lotgenoten en de behandelaars overleggen via een forum, email en chat. www.ru.nl/aspx/download.aspx?File=/contents/pages/483137/alumnidagpresj.kre mer.pdf

UMC Utrecht, econsult met specialist

Met e-consult kunnen patiënten en zorgverleners nu op een veilige, betrouwbare en anonieme manier digitaal een vraag stellen aan een medisch specialist. http://www.umcutrecht.nl/subsite/ehealthbestpractices/Projecten/Overzichtprojecten/eConsult.htm

UMC Utrecht, eczeem portaal

Een gepersonaliseerde website voor verpleegkundige begeleiding van patiënten met constitutioneel eczeem. In het UMC Utrecht vinden via dit eczeemportaal digitale consulten – met gebruik van foto’s – plaats tussen patiënt en verpleegkundige, zodat die het verloop en de activiteit van het eczeem op de voet kunnen volgen. http://www.umcutrecht.nl/subsite/ehealthbestpractices/Projecten/Overzichtprojecten/eczeemportaal.htm

UMC Utrecht, Elektronisch logboek voor hemofilie patiënten

Het UMC Utrecht biedt een web enabled elektronisch logboek aan waarmee hemofiliepatiënten in de thuissituatie elektronisch kunnen communiceren met hun hemofilie behandelcentrum voor o.a. het registreren van toedieningen van (zeer kostbare) stollingsproducten en reden van gebruik. Doel is een betere monitoring van de thuisbehandeling en een vervanging van een papieren logboek. http://www.umcutrecht.nl/subsite/ehealthbestpractices/Projecten/Overzichtprojecten/elektronisch-Logboek-voor-de-Hemofilie.htm

UMC Utrecht, telebaby

Telebaby maakt het voor ouders mogelijk om thuis via een computer en internetverbinding beelden van hun kind te ontvangen als aanvulling op de bezoekmogelijkheden. http://www.umcutrecht.nl/subsite/Telebaby/

Zorg op afstand


december 2008

33

34

Viedome

VieDome is een innovatief WoonServiceconcept waarin communicatie, veiligheid, comfort, zorg, informatie en entertainment worden aangeboden. Gebruikers hebben via de TV contact met dienstverleners op het gebied van wonen, zorg en welzijn. De zorgdiensten op afstand bestaan uit een goedemorgen/avond service, attenderingsservice voor medicijninname, persoonlijke reminder (een service om gebruikers te herinneren aan belangrijke afspraken) en contact met de zorgcentrale. Eén van de projecten is ‘Woonservice gemeente Geldrop-Mierlo’ dat voorzieningen aanbiedt die het mogelijk maken om langer comfortabel en zelfstandig thuis te kunnen blijven wonen. Initiatiefnemers van dit project zijn de gemeente, Zuidzorg, Ananz en Mextal. http://www.viedome.nl/ http://www.viedomevandaag.nl/zuidzorg/6/News_CategoryView.aspx?id=%2fzuid zorg%2f6%2f1%2f

Vincent 50

Vincent 50 biedt voetscanners aan waarmee diabetespatiënten thuis hun voeten kunnen scannen en eventuele kleine verwondingen vroegtijdig kunnen signaleren zodat voetamputaties kunnen worden voorkomen.

Virtuele trombose dienst

De Virtuele Trombose Dienst werkt met en door gebruik te maken van internet, email, GSM, telefoon. Bezoeken van patiënten aan de behandelaar wordt tot een minimum beperkt. Patiënten worden via internet getraind om zelf hun stollingswaarde te meten door middel van een meetapparaat, zelf hun doseringsschema te berekenen en hun eigen Elektronisch Patiënten Dossier op te bouwen. Via deze website kunnen deze waarden worden ingevoerd, en heeft de patiënt contact met de trombosearts en is overal ter wereld toegang tot het dossier eenvoudig. www.virtueletrombosedienst.nl

Vitaphone Telemedicine: Disease management voor Hartfalen Patiënten

Vitaphone heeft een telemedische dienst voor hartfalenpatiënten. De patiënten worden door de Cardioloog geincludeerd en voorzien van een door Vitaphone ontwikkelde Cardiophone©, een GSM telefoon met extra mogelijkheden een ECG op te nemen en met GPS. Het platform voor Vitaphone ’s telemedische service concepten is het Tele-Medisch Service Center. www.vitaphone.nl

Zorg op afstand


december 2008

Bijlage 3

Overzicht van geïnterviewde personen

Naam Dhr. J. Attema Mevr. J. Baardman Dhr. Dhr. Dhr. Dhr. Dhr.

A. van Berlo J. Beun P. Epping H. Haveman H. Huizinga

Dhr. P. Ketelaar

Organisatie Nitel/EPN Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie Stichting Smart Homes Epping Consultancy VWS, directie MEVA Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN)

Mevr. S. Kishna Dhr. A. Langemeyer

Nederlandse Vereniging voor Ehealth VWS, directie langdurige zorg Portavita

Mevr. G. Langerveld

ZonMW

Dhr. E. van Leussen

Achmea, innovatiemanager

Dhr. H. Nienhuis

Menzis

Dhr. J. Ramaekers Dhr. W. Salzmann Dhr. R. Slemmer

Sananet College voor Zorgverzekeringen KPN

Dhr. R. Slob

Nederlandse Zorgautoriteit

Dhr. J. Thie Dhr. S. Visser

Vilans ActiZ, brancheorganisatie voor zorgondernemers Philips

Dhr. J. van der Weijde

Dhr. L. Wigersma

Dhr. dr. L. Witkamp

Zorg op afstand

Koninklijke Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG) KSYOS TeleMedisch Centrum

Functie Programmamanager Teammanager Manager R&D Adviseur Adviseur Adviseur Beleidsmedewerker Sturing & Financiering Voorzitter Beleidsmedewerker Directeur Sales & Marketing Programma manager Manager zorginnovatie Hoofd strategische zorginnovatie Directeur Adviseur Innovatie Sectormanager Gezondheidszorg Medewerker Zorginnovatiewijzer Projectleider Senior beleidsmedewerker Business Development Manager Directeur Beleid en Advies Directeur


december 2008

35

Zorg op afstand met behulp van ICT

Recommend Documents