Zelfevaluatie Informatiekunde 2006 bachelor- en masteropleiding

Zelfevaluatie Informatiekunde 2006 bachelor- en masteropleiding Universiteit Utrecht Faculteit Bètawetenschappen Departement Informatica

28 februari 2006

Voorwoord Voor u ligt de zelfstudie van de opleiding informatiekunde aan de Universiteit Utrecht. Deze studie is geschreven in het kader van de kwaliteitsbeoordeling door de QANU (Quality Assurance Netherlands Universities) voor het verkrijgen van accreditatie voor de opleiding. Informatiekunde in Utrecht is een jonge opleiding en het is de eerste keer dat de opleiding meedoet aan een dergelijke accreditatieronde. Gedurende het korte bestaan van de opleiding hebben zich diverse ingrijpende veranderingen voorgedaan – onder meer een uitbreiding naar een vijfjarig curriculum, de invoering van het Bama-stelsel en de vorming van een nieuwe faculteit Bètawetenschappen. De opleiding Informatiekunde werd in september 2000 ingesteld binnen het departement Informatica om aan de sterk groeiende vraag naar hoogopgeleide deskundigen te voldoen op het gebied van de toepassingen van ICT. Dat houdt enerzijds in dat in het curriculum belangrijke informatica-componenten aanwezig zijn, maar anderzijds dat de opleiding ook een geheel eigen karakter heeft, waarbij het raakvlak tussen mens en informatietechnologie een centrale plaats inneemt. Deze zelfstudie geeft een beeld van de opleiding zoals deze thans wordt uitgevoerd. Een commissie bestaande uit drie leden o.l.v. dr.ir. Robbert-Jan Beun heeft zorggedragen voor de totstandkoming van de zelfevaluatie. Tijdens de zelfevaluatie hebben, naast de studentleden van de opleidingscommissie, vrijwel alle stafmedewerkers een inhoudelijke of redactionele bijdrage geleverd. Hiermee is de zelfevaluatie een uniek en breed gedragen document geworden dat een uitstekende afspiegeling biedt van de ervaringen en ambities en onze voortgaande inzet voor de kwaliteit van de opleiding. Prof. dr. Jan van Leeuwen Decaan Informatica

i

INHOUDSOPGAVE

VOORWOORD.......................................................................................................................................... I H0 ADMINISTRATIEVE GEGEVENS.................................................................................................1 H1 ONGEDEELDE OPLEIDING...........................................................................................................2 H2 PROCES VAN ZELFEVALUATIE..................................................................................................4 H3 INBEDDING VAN DE OPLEIDING IN DE ORGANISATIE .....................................................5 H4 BEOORDELINGSKADER ................................................................................................................9 ONDERWERP 1: DOELSTELLINGEN VAN DE OPLEIDING ...........................................................................9 Algemeen ............................................................................................................................................9 Facet 1 Domeinspecifieke eisen.........................................................................................................9 Facet 2 Niveau .................................................................................................................................12 Facet 3 Oriëntatie ............................................................................................................................12 Sterkte/zwakte analyse onderwerp 1................................................................................................15 ONDERWERP 2: PROGRAMMA ................................................................................................................16 Algemeen ..........................................................................................................................................16 Facet 4 Algemene eisen van het wetenschappelijk onderwijs.........................................................17 Facet 5 Relatie tussen de doelstellingen en de inhoud van het programma ..................................20 Facet 6 Samenhang programma......................................................................................................21 Facet 7 Studeerbaarheid en studielast ............................................................................................26 Facet 8 Instroom ..............................................................................................................................28 Facet 9 Omvang van het programma ..............................................................................................31 Facet 10 Afstemming tussen vormgeving en inhoud .......................................................................32 Facet 11 Toetsing en beoordeling ...................................................................................................36 Sterkte/zwakte analyse onderwerp 2................................................................................................39 ONDERWERP 3: INZET VAN PERSONEEL, PERSONEELSBELEID ...............................................................40 Facet 12 Eisen wetenschappelijk onderwijs....................................................................................40 Facet 13 Kwantiteit personeel .........................................................................................................42 Facet 14 Kwaliteit personeel ...........................................................................................................43 Sterkte/zwakte analyse onderwerp 3................................................................................................45 ONDERWERP 4: VOORZIENINGEN ..........................................................................................................47 Facet 15 Materiële voorzieningen ...................................................................................................47 Facet 16 Studiebegeleiding..............................................................................................................51 Sterkte/zwakte analyse onderwerp 4................................................................................................53 ONDERWERP 5: INTERNE KWALITEITSZORG .........................................................................................54 Inleiding............................................................................................................................................54 Facet 17 Evaluatie van resultaten ...................................................................................................54 Facet 18 Maatregelen tot verbetering .............................................................................................56 Facet 19 Betrekken van studenten, alumni en beroepenveld ..........................................................58 Sterkte/zwakte analyse onderwerp 5................................................................................................60 ONDERWERP 6: RESULTATEN ................................................................................................................61 Facet 20 Gerealiseerd niveau..........................................................................................................61 Facet 21 Onderwijsrendement.........................................................................................................63 Sterkte/zwakte analyse onderwerp 6................................................................................................68 ONDERWERP 7: INTERNATIONALISERING ..............................................................................................69 Sterkte/zwakte analyse Internationalisering....................................................................................71 NAWOORD..............................................................................................................................................73 BIJLAGEN ...............................................................................................................................................74 BIJLAGE F1 ..............................................................................................................................75 BIJLAGE F2 ..............................................................................................................................77 BIJLAGE F4 ..............................................................................................................................79 BIJLAGE F4 ..............................................................................................................................79

iii

BIJLAGE F5 ..............................................................................................................................81 BIJLAGE F6 ..............................................................................................................................85 BIJLAGE F11 ............................................................................................................................86 BIJLAGE F12 ............................................................................................................................88 BIJLAGE F15 ............................................................................................................................90 BIJLAGE F19 ............................................................................................................................92 BIJLAGE A – DOELSTELLINGEN EN EINDKWALIFICATIES.................................................93 BIJLAGE B – NAMENLIJST WETENSCHAPPELIJK PERSONEEL .........................................95 BIJLAGE C – AFSTUDEEROPDRACHTEN.....................................................................................96 BIJLAGE D – DOCUMENTEN EN STUDIEGIDS..........................................................................100 BIJLAGE E – ONDERWIJS- EN EXAMENREGELEMENT........................................................101

iv

H0 Administratieve gegevens Criterium: Naam van de opleiding; nummer in het CROHO; vervaldatum accreditatie; varianten en locaties; claim niveau en oriëntatie; contactpersoon

Informatiekundeopleidingen Bacheloropleiding • Naam van de opleiding: Informatiekunde • Nummer in het CROHO: 56842 • Einde accreditatie: 31-12-2007 • Locatie: Universiteit Utrecht, Utrecht • Niveau: WO Bachelor • Oriëntatie: De opleiding bereidt studenten voor op een verdere studieloopbaan, in het bijzonder de masteropleiding Informatiekunde. De student kan ook kiezen voor directe uitstroom naar de arbeidsmarkt. • Contactpersoon: Dr. Lex Bijlsma, Onderwijsdirecteur Masteropleiding • Naam van de opleiding: Informatiekunde/Information Science • Nummer in het CROHO: 60809 • Einde accreditatie: 31-12-2007 • Locatie: Universiteit Utrecht, Utrecht • Niveau: WO Master • Oriëntatie: Afhankelijk van de precieze invulling bereidt de opleiding voor op: - de opleiding tot onderzoeker op het gebied van de informatiekunde of - beroepsuitoefening op het gebied van de informatiekunde. • Contactpersoon: Dr. Lex Bijlsma, Onderwijsdirecteur

1

H1 Ongedeelde opleiding Criterium: Naam ongedeelde opleiding waaruit de opleiding is voortgekomen; CROHO-nummer; einddatum afbouw; beknopte beschrijving stand van zaken afbouw; aantal actieve studenten; overzicht deel operationeel deel oude curriculum; overgangsregeling; sterke en zwakke kanten

Informatiekunde, CROHO-nummer: 06842 Informatiekunde-5, CROHO-nummer: 09305 De ongedeelde doctoraalopleiding Informatiekunde is op 1 september 2000 van start gegaan als een vierjarige opleiding (CROHO-nummer 06842). Per 1 september 2001 werd de studieduur geharmoniseerd met die van de andere bèta-opleidingen (vijfjarige opleiding, CROHO-nummer 09305). Per 1 september 2002 was het niet meer mogelijk in de ongedeelde opleiding in te stromen; vanaf die datum startte de bacheloropleiding Informatiekunde (CROHO-nummer 56842). De Onderwijs- en Examenregeling (OER) van de ongedeelde opleiding is van toepassing op zowel de vier- als de vijfjarige opleiding. In de OER van de ongedeelde opleiding is voor het afleggen van een propedeutisch examen bepaald dat de gelegenheid wordt geboden om tot 1 oktober 2003 het propedeutisch examen af te leggen. De Examencommissie is echter bereid daarna nog in uitzonderlijke gevallen een propedeutisch examen toe te staan. Tot de diploma-uitreiking van augustus 2005 zijn er nog propedeusediploma’s uitgereikt. Met ingang van het studiejaar 2006 kunnen studenten nog steeds een propedeusediploma krijgen, mits zij daartoe een officieel verzoek indienen bij de Examencommissie. Als er een goede reden is om nog een propedeuse te halen, zal aan een dergelijk verzoek gehoor worden gegeven. Er wordt door de studiecoördinator – die tevens ambtelijk secretaris is van de Examencommissie – met alle studenten gepraat die nog geen propedeusediploma hebben. Tijdens het gesprek wordt bekeken of de student beter kan overstappen naar de bacheloropleiding, wat meestal het geval is. Voor de enkeling die toch nog een propedeutisch examen wil doen, is het voor het grootste gedeelte van de vakken mogelijk om bachelorvakken te gebruiken als equivalent voor de propedeusevakken (zie Bijlage E: OER van de bacheloropleiding). In de OER 2003 van de ongedeelde opleiding is vastgelegd dat het onderwijs dat voorbereidt op een propedeutisch examen, niet meer wordt aangeboden. Voor de studenten van de ongedeelde opleiding bestaat sindsdien het programma van het tweede en derde studiejaar uit verplichte en keuzevakken die ook in het bachelorprogramma Informatiekunde worden aangeboden. In september 2003 heeft het Onderwijsbestuur, in aansluiting bij de ontwikkelingen in het bachelor/master-onderwijs, het vier-periodensysteem ingevoerd bij de ongedeelde opleiding. In plaats van voorheen vijf onderwijsperioden van acht weken met vakken van 4 studiepunten (= 5.72 ECTS) telt het cursusjaar nu vier perioden van elf weken met vakken van 5.25 studiepunten (= 7.5 ECTS). Het aantal vakken dat de student moet volgen, is verminderd; daar staat tegenover dat de hoeveelheid stof per vak omvangrijker is en dat de student keuzemogelijkheden geboden wordt, anders dan in de ongedeelde opleiding het geval was. Deze wijzigingen zijn zodanig in de OER vastgelegd dat studenten geen studiepunten kunnen verliezen. De studieadviseur – die tevens docent is bij de opleiding – heeft veel energie gestoken in voorlichting en advies aan studenten over de planning en concrete invulling van het tweede en derde studiejaar. Met veel studenten is een mogelijke overstap naar de bacheloropleiding besproken. De overstap naar de bacheloropleiding levert eigenlijk nooit problemen op, omdat de genoemde lijst met equivalente onderdelen oude en nieuw stijl goed voldoet en omdat behaalde vakken uit het oude programma waarvoor geen equivalent vak is in de major informatiekunde, gebruikt kunnen worden in de keuzeruimte (profileringsruimte) van 45 ects. Hierdoor is het mogelijk om zonder verlies van studiepunten over te stappen naar de

2

bacheloropleiding. De belangrijkste motivatie om over te stappen is de grotere keuzevrijheid in het bachelorprogramma en de duidelijkheid van het studieprogramma. Voor enkelen is de uitstroommogelijkheid met een bachelordiploma belangrijk. Er stonden op 1 december 2005 nog 36 studenten ingeschreven voor de oude doctoraalopleiding. De verwachting is dat vooral studenten uit het studiejaar 2001 (CROHOnummer 09305) die vertraging hebben opgelopen, zullen overstappen naar de bacheloropleiding. Dit blijkt uit reeds gevoerde gesprekken en de studieplanningen die samen met die studenten zijn gemaakt door de studieadviseur of de studiecoördinator. Studenten die ingeschreven staan voor de vierjarige opleiding (CROHO-nummer 06842) zullen deze vrijwel zeker afmaken. Volgens de OER 2003 van de ongedeelde opleiding kunnen studenten in de vijfjarige opleiding (CROHO-nummer 09305) in hun laatste twee studiejaren kiezen tussen een invulling volgens het doctoraal specialisatieprogramma (met een brede selectie van verplichte en keuzevakken uit de twee masterprogramma’s van Informatiekunde) of een invulling conform één van die twee Informatiekunde-masterprogramma’s. Verreweg de meeste doctoraalstudenten die geen noemenswaardige studievertraging hebben opgelopen en dus nu in hun specialisatiefase zijn, kiezen voor de tweede optie: invulling van de laatste twee doctoraaljaren met een masterprogramma. Zij ontvangen dan wel een doctoraaldiploma, maar op de bijlage bij het diploma wordt vermeld welk masterprogramma zij gedaan hebben. Het volgen van een masterprogramma door doctoraalstudenten levert in de regel geen problemen op. Het programma voor de specialisatiefase is namelijk parallel ontwikkeld met de masterprogramma’s Informatiekunde. Deze masterprogramma’s werden vanaf het cursusjaar 2003 voor het eerst aangeboden, gelijktijdig met het begin van de specialisatiefase van de eerste lichting Informatiekunde-studenten. Studenten in de vierjarige opleiding (CROHOnummer 06842) volgen een op hun studieduur toegesneden versie van het doctoraal specialisatieprogramma. De Onderwijs- en Examenregeling van de ongedeelde opleiding is voor het laatst gewijzigd op 28 augustus 2003 en is nog steeds operationeel. Hierin wordt bepaald dat tot 1 oktober 2007 de gelegenheid wordt geboden het doctoraalexamen af te leggen. In overleg met de student zal worden nagegaan of het beter is om over te stappen naar het bachelormastersysteem, dan wel de doctoraalopleiding af te maken. De uiterste datum waarop studenten nog hun doctoraaldiploma kunnen halen is op dit moment nog niet vastgesteld, in afwachting van richtlijnen hieromtrent van het College van Bestuur. De Examencommissie zal dus voorlopig nog doctoraaldiploma’s uitreiken, maar de verwachting is dat dat nauwelijks nodig zal zijn.

3

H2 Proces van zelfevaluatie Criterium: De wijze waarop de zelfstudie tot stand is gekomen. Eventueel verwijzing naar het algemeen deel onder toevoeging opleidingsspecifieke uitvoering en resultaten.

In november 2004 installeerde het toenmalige disciplinegroepbestuur Informatiekunde (DGB) de zelfstudiecommissie informatiekunde met als opdracht de zelfevaluatie en de visitatie van de opleiding voor te bereiden. Als voorzitter van de commissie fungeert de toenmalige portefeuillehouder onderwijs (dr. ir. Robbert-Jan Beun), en nemen verder de onderwijsmanager (dr. Hans Voorbij) en een docent (dr. ir. Remko Helms) zitting. Bij het opstellen van dit rapport zijn alle medewerkers van de opleiding in verschillende stadia van het proces betrokken. Een deel hiervan heeft daadwerkelijk bijgedragen aan het schrijfproces, de overigen hebben commentaar geleverd op verschillende versies van het rapport. Bij de bespreking van het rapport is onder meer gebruik gemaakt van computerondersteund vergaderen voor een analyse van de sterke en zwakke punten van de opleiding. Verder zijn de studenten bij de bespreking betrokken via hun vertegenwoordigers in de Opleidingscommissie. De commissie is bij de uitvoering van haar opdracht als volgt te werk gegaan:

4

•

begin maart 2005 is de commissie begonnen met de verdeling van de werkzaamheden

•

juni 2005: bespreking in het toenmalige DGB van de facetten die conform QANU-kader geschreven zijn door de seniormedewerkers

•

augustus 2005: bijstelling van het rapport op basis van de DGB-bespreking

•

oktober 2005: een tweetal besprekingen van het conceptrapport met de volledige staf van de opleiding Informatiekunde

•

eind november 2005: computerondersteunde vergadering met de staf voor een analyse van sterke en zwakke punten van de opleiding

•

eind december 2005: tekst van het rapport ter beoordeling aangeboden aan de Opleidingscommissie van de opleiding Informatiekunde, de vakdecaan van het Departement Informatica (tevens voorzitter van de Graduate School Natural Sciences) en een deskundige lezer van buitenaf

•

januari/februari 2006: bijstellingen op basis van de reacties van de vakdecaan, de Opleidingscommissie en de lezer van buitenaf.

H3 Inbedding van de opleiding in de organisatie Criterium: Een schets van de organisatorische plaats van de opleiding binnen de instelling. Beschrijving van de eenheid, verantwoordelijke voor de opleiding; beeld van de structuur van de organisatie; eventueel verwijzing naar het algemeen deel onder toevoeging van de opleiding specifieke uitvoering en resultaten

Organisatorische plaats Aanbiedend onderdeel

Bacheloropleiding De bacheloropleiding Informatiekunde wordt aangeboden door het Departement Informatica van de Faculteit Bètawetenschappen. Masteropleiding De masteropleiding Informatiekunde wordt aangeboden door het Departement Informatica en is onderdeel van de Graduate School Natural Sciences.

Bestuurlijke structuur

De Faculteit De faculteit Bètawetenschappen bestaat uit zes departementen, waarvan het Departement Informatica er één is (zie Figuur 3.1). De decaan van de faculteit is verantwoordelijk voor strategische beslissingen inzake huisvesting en financiering van de departementen. Elk departement heeft een vakdecaan en een onderwijsdirecteur. De vakdecaan is inhoudelijk verantwoordelijk voor de bacheloropleidingen die het departement verzorgt. De vakdecaan adviseert de decaan van de faculteit over het benoemen van de leden van de opleidingscommissies en examencommissies voor deze bacheloropleidingen, is verantwoordelijk voor de selectie, bijscholing en taakverdeling van het personeel en voor de inzet van financiële middelen, en benoemt de onderwijsdirecteur. De onderwijsdirecteur is verantwoordelijk voor organisatie, coördinatie, afstemming, uitvoering en kwaliteitszorg van zowel bachelor- als masteronderwijs waaraan het departement bijdraagt. De onderwijsdirecteur is lid van de Board of Undergraduate Studies van de faculteit, die verantwoordelijk is voor richtlijnen op het gebied van onder meer het totale aanbod van bacheloropleidingen en de samenhang daarin, kwaliteitszorg, curriculumontwikkeling en didactische signatuur van de bacheloropleidingen, alsmede voorlichting en roostering. Voorzitter van de Board of Undergraduate Studies is de vicedecaan bacheloronderwijs van de faculteit. De Graduate School De Utrecht Graduate Division is het onderdeel van de Universiteit Utrecht waarin de research-masteropleidingen en de aansluitende PhD-trajecten zijn ondergebracht. Volgens de huidige planning zal de Graduate Division vanaf 1 september 2006 voluit functioneren; tot dat moment worden enige taken nog waargenomen door de faculteiten. De Utrecht Graduate Division bestaat uit zes Graduate Schools, waarvan de Graduate School Natural Sciences er één is. De Graduate School heeft een Board of Graduate Studies, met als voorzitter de vicedecaan Natural Sciences van de faculteit. Verder bestaat de Board of Graduate Studies uit de programmaleiders van de masterprogramma’s en een secretaris. In de toekomst zullen vermoedelijk ook de wetenschappelijk directeuren van de onderzoeksinstituten een rol in de Board of Graduate Studies gaan spelen. De Board of Graduate Studies is verantwoordelijk voor richtlijnen op het gebied van onder meer het totale aanbod van masteropleidingen en de samenhang daarin, kwaliteitszorg, curriculumontwikkeling en didactische signatuur van de masteropleidingen, alsmede voorlichting en de aansluiting met het PhD-traject. De Board of Graduate Studies draagt de toelatingscommissie en de examencommissie voor de Graduate School voor. Administratie, logistiek en de uitvoering van reguliere kwaliteitszorg worden gedelegeerd aan de facultaire onderwijsorganisatie.

5

Figuur 3.1: Onderwijsorganisatie van de faculteit Bètawetenschappen

Het bachelor-masterconcept van de Universiteit Utrecht De Universiteit Utrecht heeft de invoering van de bachelor-masterstructuur aangegrepen voor een grootschalige onderwijsvernieuwing, waarbij aansluiting is gezocht met internationale standaarden. De UU wilde universitairbreed vorm geven aan de twee, deels onderscheiden, doelstellingen van wetenschappelijk onderwijs: academische vorming binnen een bepaalde discipline enerzijds en gespecialiseerde academische beroepsvoorbereiding anderzijds. In de driejarige bachelorfase ligt het accent voornamelijk op academische vorming. Studenten verdiepen zich in een bepaald wetenschapsgebied, maar de nadruk in de bacheloropleidingen ligt op het ontwikkelen van een wetenschappelijke denk- en werkwijze. De masterfase die hierop volgt, en een of twee jaar duurt, is gericht op specialisatie, hetzij in de richting van het wetenschappelijk onderzoek, hetzij in de richting van beroepsuitoefening op academisch niveau. De masteropleiding Informatiekunde bestaat uit twee programma’s: Content and Knowledge Engineering (CKE) en Business Informatics (MBI). De beide onderwijsfasen kenmerken zich kortweg door de volgende karakteristieken: • Bachelorfase, leidend tot een bachelordiploma - Academische vorming en brede oriëntatie (profileringsruimte) - Verdiepen in een specifieke (disciplinaire) interesse (major) - Voorbereiding van de keuze voor een verdere (studie)loopbaan •

6

Masterfase, leidend tot het masterdiploma - Specialisatie - Voorbereiding voor verdere scholing in de wetenschapsbeoefening of beroepsuitoefening op academisch niveau

De uitgangspunten van het onderwijsmodel zijn door het College van Bestuur vastgelegd in de Richtlijn bachelor-master, waaraan alle opleidingen en programma’s zijn getoetst in een proces van interne certificering. Certificering is een voorwaarde voor opname in het Universitair Register van Opleidingen. De bacheloropleiding en de beide masterprogramma’s Informatiekunde zijn aldus gecertificeerd. Voor een verdere invulling van de opleiding en de masterprogramma’s verwijzen we naar Onderwerp 2 van dit rapport (Programma).

7

H4 Beoordelingskader Onderwerp 1: Doelstellingen van de opleiding Algemeen In onze huidige maatschappij zijn informatie- en communicatietechnologie (ICT) niet meer weg te denken. Om uiteenlopende redenen leidt de implementatie van deze technologie echter niet zonder meer tot grotere efficiëntie van het productieproces of tot grotere tevredenheid bij gebruikers van de technologie. Bij introductie dient niet alleen rekening gehouden te worden met de vele technologische mogelijkheden, maar dient ook een zorgvuldige afstemming plaats te vinden met de eisen die vanuit organisaties en het individu aan deze technologie worden gesteld. De opleiding Informatiekunde in Utrecht profileert zich als een wetenschappelijke opleiding die zich richt op een breed scala van onderwerpen met betrekking tot het succesvol introduceren en gebruiken van ICT in onze maatschappij en bestrijkt daarmee zowel de technische als de organisatorische en menselijke factoren die daarop van invloed zijn.

Facet 1 Domeinspecifieke eisen Criterium: De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied en/of beroepspraktijk)

Het gemeenschappelijke referentiekader

Domeinspecifieke doelstellingen en eindkwalificaties van Informatiekunde-opleidingen in Nederland hebben geen gedetailleerd omschreven referentiekader zoals bij Geneeskunde. De Utrechtse opleiding heeft zich bij haar ontwerp en inrichting strikt geconformeerd aan de VSNU-richtlijn en zorgvuldig vergelijkbare Nederlandse en buitenlandse opleidingen als referentie gehanteerd. Echter, voor opname in het CROHO van de nieuwe Utrechtse opleiding Informatiekunde, heeft de AdviesCommissie Opleidingen (ACO) van het Ministerie van OC&W indertijd als eis gesteld dat deze qua inhoud zou verschillen van de andere (toen bestaande) Nederlandse Informatiekunde opleidingen. De opleiding heeft derhalve een breed en generiek profiel gekozen en de focus niet primair op bedrijfskundige en bedrijfseconomische aspecten gericht zoals bij de meeste zusteropleidingen. In 1999 is in overleg met vertegenwoordigers van de opleidingen in VSNU-verband met het oog op opname in het CROHO de volgende beschrijving van de gemeenschappelijke kern van de opleidingen Informatiekunde tot stand gekomen: “Informatiekunde richt zich op theorievorming en onderzoek naar het effectief structureren, verwerken en communiceren van informatie en de rol die ICT daarbij speelt. Informatieprocessen bij individuen en organisaties worden niet alleen uit technisch, maar ook uit cognitief, sociaal en bedrijfskundig perspectief bezien.”

Het gekozen kennisdomein in Utrecht

De Utrechtse opleiding Informatiekunde legt een accent, voor wat het gebruiksgerichte domein betreft, op strategische mogelijkheden en implicaties van ICT voor individu en organisatie. Het doel is niet alleen het analyseren, begrijpen en vervolgens (voorstellen doen voor het) optimaliseren van de informatieverwerkende processen, maar ook het realiseren van strategische voordelen van toepassingen van ICT. In de opleiding is daarom veel aandacht voor generieke aspecten van informatieverwerkende (bedrijfs-)processen die informatie als grondstof én product hebben. De invloed van ICT is immers voor die processen het meest ingrijpend gebleken. Kennis van en inzicht in de uitwerking van de factoren die informatieverwerkende processen beïnvloeden en bepalen,

9

staan centraal bij Informatiekunde en worden benaderd vanuit verschillende wetenschappelijke invalshoeken. De opleiding Informatiekunde is daartoe opgebouwd rond onderling samenhangende kennisclusters die één op één gerelateerd zijn met meer of minder traditionele werkingsgebieden van de Informatica.1 Technische basiskennis Informatica wordt gekoppeld met kennis van een bètawetenschappelijke onderzoeksaanpak op een beperkt aantal toepassings- en gebruiksgerichte domeinen van de Informatica. De ACO heeft in 2000 vastgesteld dat de opleiding volledig voldoet aan alle aspecten van het nationale referentiekader voor Informatiekunde-opleidingen dat door de VSNU werd opgesteld. Tussentijds inhoudelijke wijzigingen hebben er niet toe geleid dat de opleiding in dat opzicht is veranderd.

Het internationale kader

Voortschrijdende internationalisering binnen het WO betekent dat Nederlandse universitaire opleidingen zich met buitenlandse opleidingen moeten kunnen meten en/of zelfs concurreren. Informatiekunde opleidingen zijn daarin geen uitzondering en het ligt voor de hand dat de vergelijking met de VS wordt gezocht, gezien de lange en baanbrekende IT- geschiedenis van dat land en de invloed die daarvan is uitgegaan op het onderwijs. De Visitatiecommissie Informatiekunde (2002) maakte nadrukkelijk ook die vergelijking.2 Een internationaal bruikbaar referentiekader voor opleidingen met een informatiekundig karakter is het door de ACM (Association for Computing Machinery) en door AIS (Association for Information Systems) ontwikkelde modelcurriculum voor opleidingen op het (vak)gebied van Information Systems.3 In grote lijnen bestaat het modelcurriculum uit vier onderdelen: • Foundations: in dit onderdeel zijn verplichte vakken ondergebracht die het fundament vormen voor het domein van Information Systems (IS). Daartoe behoren zaken zoals Fundamentals of IS, Information Technology Hardware and Software en Programming, Data and Object Structures. Naast funderende vakken op IS gebied zijn er ook in dit Amerikaanse modelcurriculum funderende vakken op economisch terrein waaronder de cursussen Financial Accounting, Marketing en Organisational Behavior. • Information Systems Core: tot dit onderdeel behoren cursussen op de volgende gebieden: Data Management, Analysis, Modelling and Design of IS, Data Communication and Networking, Project and Change Management en tot slot IS Policy and Strategy. • Integration: in dit onderdeel worden cursussen of stageactiviteiten geplaatst met een expliciete bedoeling de verschillende disciplinaire invalshoeken te integreren. • Career tracks: specifieke (keuze)colleges, gericht op bepaalde beroepen na de studie zoals informatieanalist, IT- of business consultant, informatiearchitect, IT-projectmanager, beleidsmedewerker ICT en informatievoorziening, webontwerper, e-business consultant, IT-(markt)onderzoeker, universitair docent/onderzoeker (promovendus) informatiekunde (zie ook oriëntatie van de masteropleidingen). De gemeenschappelijke kern voor Nederlandse Informatiekunde opleidingen zoals hierboven geschetst heeft een ruimer kennisdomein gespecificeerd dan het ACM/AIS modelcurriculum. In de Nederlandse definitie is bijvoorbeeld meer aandacht voor de ‘human factor’ (individueel-cognitief perspectief en sociaal-maatschappelijk perspectief) tegenover de focus op het bedrijfsproces en de techniek van het ACM/AIS modelcurriculum. Dit is overigens een 1

Zie Facet 6: ‘Samenhang programma’ voor een uitgebreide beschrijving van deze clusters. In Tabel 1 van Bijlage F1 staat een volledig overzicht van de vakken ingedeeld naar deze clustering. 2 Zie ook de bevindingen van de visitatiecommissie op pagina 13 en 14 in: Informatiekunde, Utrecht: VSNU, december 2002, 147 pagina’s, Code: PU/130272, ISBN 90 5588 2682. 3 Gorgone, J.T., and Gray, P., 2000, MSIS 2000, Model Curriculum and Guidelines for Graduate Degree Programs in Information Systems, Communications of the Association for Information Systems, Volume 3, 2000.

10

punt van kritiek in de VS waar meer aandacht wordt gevraagd voor de menselijke maat in het curriculum.4 In Tabel 2 van Bijlage F1 is aangegeven hoe de vakken in het Utrechtse curriculum zich verhouden tot het Amerikaanse modelcurriculum voor een opleiding in de ‘Information Systems’. Er kan worden geconstateerd dat uitsluitend de categorieën: ‘financial accounting’ en ‘marketing’ beperkt belegd zijn. Dit is een direct gevolg van de profilering van de Utrechtse opleiding. Door een breed en generiek profiel te kiezen is de focus immers niet primair op bedrijfskundige en bedrijfs-economische aspecten gericht zoals bij enkele zusteropleidingen. Voor het merendeel krijgen Utrechtse studenten echter dezelfde kennis aangereikt als in het Amerikaanse modelcurriculum is beschreven.

Doelstellingen en eindtermen van de opleiding

De opleiding streeft naar het afleveren van professionals die een gedegen wetenschappelijke vorming hebben op het hierboven genoemde kennisdomein en met name in de wisselwerking van informatica, informatisering en (bedrijfs)processen. Ontwikkeling van zelfstandige onderzoeksvaardigheden en van het analyserend en probleemoplossend vermogen is hierbij vanzelfsprekend een centrale doelstelling. De doelstellingen en eindtermen maken een vast deel uit van de Onderwijs- en Examenregeling voor de Bachelor- en Masterfase (zie Bijlage E: OER). De hier beschreven doelstellingen en eindtermen gelden als referentie. Doelstellingen en eindtermen van de bacheloropleiding In de bachelorfase wordt iedere student voorbereid op een verdere studieloopbaan, in het bijzonder de masteropleiding Informatiekunde, en is in staat de informatiekunde te plaatsen in haar maatschappelijke en wetenschappelijke context. Na afronding van de bachelorfase heeft de student kennis, vaardigheden en inzicht op het gebied van de informatiekunde. De student kan daartoe relevante aspecten van informatisering van (bedrijfs)processen benoemen en toelichten, vraagstukken analyseren en oplossingen evalueren, en efficiënte en effectieve oplossingsstrategieën selecteren in de context van individuele en organisatiedoelen. De student dient hierover schriftelijk en mondeling in het Nederlands en het Engels te kunnen communiceren naar vakgenoten en stafmedewerkers met gebruik van ICT en AV-middelen. Hij of zij is vaardig in plan- en projectmatig werken en wordt daartoe individueel en groepsgewijs getraind in algemene communicatieve, sociale en samenwerkingsvaardigheden. Er is bijzondere aandacht voor de wijze waarop ICT deze faciliteert voor het individu en in organisaties. Doelstellingen en eindtermen van de masteropleiding De beide masterprogramma’s bieden een wetenschappelijke opleiding in de discipline van de informatiekunde en hebben als doel de student voor te bereiden op verdere beoefening van de wetenschap en/of een beroep uit te oefenen op academisch niveau. De afgestudeerde master is in staat vanuit concrete probleemsituaties via abstractie tot modelmatige oplossingen te komen en deze vervolgens te instantiëren; hij of zij is in staat zelfstandig het vakgebied bij te houden, nieuwe ontwikkelingen in een vroegtijdig stadium te onderkennen en waarderen, en zich zelfstandig in een nieuw specialisatiegebied in te werken.

4

Carey, J. et al., 2004, The Role Of Human-Computer Interaction In Management Information Systems Curricula: A Call To Action, Communications of the Association for Information Systems, Volume 13, 357- 379.

11

Facet 2 Niveau Criterium: De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor of een master.

Eindtermen in relatie tot de Dublin descriptoren

De doelstellingen van de opleiding (zie Facet 1) zijn zorgvuldig vertaald naar eindtermen. Deze kwalificaties maken deel uit van de Onderwijs- en Examenregeling voor de Bacheloren Masterfase (zie Bijlage E: OER), zijn daar in detail beschreven, nader uitgewerkt en worden jaarlijks getoetst en eventueel aangepast aan de praktijk en gewijzigde inzichten. In Tabel 1 en 2 van Bijlage F2 zijn de eindkwalificaties van de bachelor- en masterfase van de opleiding verzameld en in relevante Dublin-terminologie geformuleerd in de volgende categorieën: ‘kennis en inzicht’, ‘toepassen kennis en inzicht’, ‘oordeelsvorming’, ‘communicatie’, ‘leervaardigheden’. Geconstateerd kan worden dat zowel de bachelor- als masteropleidingen in belangrijke mate voldoen aan de gestelde eisen. Het kennisniveau van de bacheloropleiding wordt verder gegarandeerd door de aangeboden cursussen in drie niveaus in te delen: inleidend, verdiepend en gevorderd (zie ook Hoofdstuk 2: ‘Programma’). In het eerste jaar worden dan ook met slechts één uitzondering alleen niveau 1 vakken aangeboden. Toepassen van kennis en inzicht wordt, behalve in het onderzoeksproject of stage, geleerd in de werkcolleges en practica die bij een groot deel van de vakken worden gegeven. Vaardigheden op het gebied van communicatie en oordeelsvorming worden ook expliciet geoefend en getoetst in het kader van de algemene academische vaardigheden. Het portfolio maakt hiervan een integraal onderdeel uit. In de masterfase ligt de nadruk op het zelfstandig doen van wetenschappelijk onderzoek en wordt de student voorbereid op een functie als informatiekundige in de publieke of commerciële sector. Voor de verdere uitwerking van de doelstelling van de opleiding en het didactisch concept en de werkvormen verwijzen we hier naar Facet 10 ‘Afstemming tussen vormgeving en inhoud’.

Facet 3 Oriëntatie Criterium: De eindkwalificaties zijn ontleend aan eisen vanuit de wetenschappelijke discipline, de internationale wetenschapsbeoefening en voor daarvoor in aanmerking komende opleidingen en de relevante praktijk in het toekomstige beroepenveld. - Een WO-bachelor heeft de kwalificaties voor toegang tot ten minste één verdere WO-studie op masterniveau en eventueel voor het betreden van de arbeidsmarkt. - Een WO-master heeft de kwalificaties om zelfstandig wetenschappelijk onderzoek te verrichten of multi- en interdisciplinaire vraagstukken op te lossen in een beroepspraktijk waarvoor een WOopleiding vereist is of dienstig is.

Informatiekundigen kunnen functies vervullen in al die omgevingen waar onderzoek wordt uitgevoerd ten behoeve van vraagstukken rond de toepasbaarheid, bruikbaarheid en effecten van informatie- en communicatietechnologie (ICT). Dat is een in omvang groeiend domein. Het onderzoek vindt zeker niet alleen bij universitaire of grote technische onderzoeksinstellingen plaats, maar in toenemende mate bij afdelingen R&D van middelgrote tot grote ondernemingen in de IT-sector en daarbuiten. Daarnaast zijn informatiekundigen ook in staat beleids-, advies- en begeleidingstaken uit te voeren in en rond de informatievoorziening die minder technisch van aard zijn, maar die een intermediaire rol vereisen in de informatievoorziening. Ze vormen dan de brug tussen management, (eind)gebruikers en technisch specialisten (informatici). Deze functies, die onder zeer gevarieerde namen geadverteerd worden, vereisen het maken van de vertaalslag

12

tussen enerzijds gebruikers- en organisatiebehoeften en -wensen en anderzijds de technische mogelijkheden en de realisatie. De competenties die voor de hier genoemde functies nodig zijn, zijn leidraad geweest voor het opzetten van het Utrechtse Informatiekunde-curriculum.

Bacheloropleiding

Zoals uit de eindtermen blijkt, is er zowel aandacht voor de academische vorming en disciplinaire scholing als voor de voorbereiding op de beroepspraktijk. Het kerndoel van de bacheloropleiding is een wetenschappelijk gevormd academicus in de informatiekunde. Duidelijk komt in de eindtermen de gerichtheid naar voren op a) kennis en inzicht van de wetenschappelijke discipline, b) de toepassing van kennis en inzicht om vraagstukken binnen de informatiekunde te analyseren en te evalueren, c) de plaatsing van de discipline in maatschappelijke en wetenschappelijke context en d) academische vaardigheden, zowel algemeen als met betrekking tot het wetenschappelijk onderzoek in het bijzonder. Voor een vergelijking met nationale informatiekunde-opleidingen en vergelijkbare internationale opleidingen als Information Science verwijzen we hier naar Facet 1, met de opmerking dat de discipline in Utrecht in verhouding tot de internationale opleidingen zich meer richt op individueel-cognitief en sociaal-maatschappelijk perspectief. Studenten die het bachelordiploma hebben behaald, kunnen zonder aanvullende eisen instromen in de masters Content and Knowledge Engineering en Business Informatics als zij hun WO-opleiding in Utrecht willen vervolgen. Er zijn (nog) geen afspraken gemaakt met de masteropleidingen van informatiekunde-opleidingen buiten Utrecht, maar in de praktijk is gebleken dat Utrechtse informatiekunde bachelors zowel op andere informatiekunde als op niet-informatiekunde masteropleidingen worden toegelaten. We noemen hier onder meer: Informatics & Economics (EUR), Masteropleiding Informatiekunde (UvA) en Political Science (UL), Rechten (UU), Bestuurs- en Organisatiewetenschappen (UU) en de London School of Economics. Afhankelijk van de arbeidsmarktcondities voor ICT-ers is het mogelijk en aantrekkelijk direct na de bachelor een maatschappelijke carrière te beginnen. Bachelor-informatiekundigen kwalificeren zich daarbij voor aanloopfuncties die met voldoende ervaringsjaren worden geadverteerd als: Medewerker IT-beleid, Informatieanalist, IT-consultant, en E-business specialist.

Masteropleiding

Zoals in H3 van dit rapport is uiteengezet, zijn de masteropleidingen aan de Universiteit Utrecht specialistisch en voorbereidend op wetenschapsbeoefening en beroepsuitoefening op academisch niveau. In Facet 1 kunnen we zien dat de afgestudeerde informatiekundemaster volgens de eindtermen zowel fundamentele als praktische vaardigheden op het gebied van de informatiekunde bezit. Van afgestudeerde masters wordt verwacht dat ze zelfstandig onderzoek kunnen verrichten en hun kennis bijhouden en uitbreiden. Daarbij dient de masterstudent een brede visie op de discipline te ontwikkelen en academisch gevormd te zijn. De masteropleiding Informatiekunde bestaat uit de twee programma’s Content and Knowledge Engineering en Business Informatics. Oriëntatie van het masterprogramma Content and Knowledge Engineering (CKE) Het masterprogramma CKE kent een drietal kerngebieden: a) Ontwerp, engineering en management van digitale informatie, met het oog op hergebruik, retrieval en publiceren. b) Geïntegreerde bestudering van cognitie- en communicatieprocessen bij het werken met informatiesystemen, met name bij games en gesimuleerde omgevingen, met het doel de mens-machine relatie te optimaliseren.

13

c) Bestudering en organisaties.

optimalisering van kennismanagement en kennisdeling in

In het verplichte programma komen deze gebieden alle drie aan de orde. Afhankelijk van de belangstelling van de student kan deze zich door middel van keuzevakken verder specialiseren in drie richtingen: Content engineering, Mens-computer interactie, Kennisengineering. In het afstudeerproject vindt een verdere specialisatie plaats. Het programma sluit aan bij een Aio-traject binnen de onderzoeksschool SIKS waar een goede inhoudelijke aansluiting bestaat met de overige deelnemers aan SIKS en waardoor een overstap zeer wel mogelijk wordt gemaakt. Naast een academische carrière als Aio leidt het Masterprogramma CKE ook op voor de volgende werkvelden waar een academisch werk- en denkniveau gewenst is: • Content-engineer of consultant: ontwerp en ontwikkeling van enterprise portals, informatie integratie en enterprise content management systemen, search and retrieval mechanismen, web publishing systemen (bijv. Elsevier, Thieme-Meulenhoff); • Human-factors engineer: ontwerp en consultant met betrekking tot usability, userinterface interactie (bijv. RaboFacet); • R&D-onderzoeker: met name op de gebieden van modelleren, mens-machine interactie, o.a. van games en gesimuleerde omgevingen, en knowledge engineering (bijv. research labs van Philips, TNO, Game industrie); • Kennismanager, -engineer of -consultant: adviseren, ontwerpen en ontwikkelen van grote kennismanagement systemen (bijv. Achmea); • ICT-consultant: informatie-architect, projectmanager, user-interface specialist in ICT bedrijven (bijv. Cap Gemini, Ernst & Young, Ordina). Oriëntatie van het masterprogramma Business Informatics (MBI) Het masterprogramma MBI kent een drietal kerngebieden: a) Ontwerp en inrichting van bedrijfsbrede informatiesystemen, met het oog op succesvolle marktintroductie dan wel uitrol in branches en organisaties; b) Ontwerp en inrichting van bedrijfsprocessen en managementprincipes, met het oog op de succesvolle inpassing van ICT in organisaties en de optimalisering van de toegevoegde waarde van ICT; c) De afstemming en integratie van ICT- en organisatieontwerp (a en b) zowel vanuit het perspectief van ICT-leverancier en -ontwikkelaar, ICT-consultant en -implementator, als van ICT-manager en -gebruiker. In het verplichte programma komen deze kerngebieden steeds weer terug. Afhankelijk van de belangstelling van de student kan deze zich verder specialiseren in de volgende afstudeerrichtingen: Business-IT consultant, Technisch-IT consultant, ICT/IT onderzoeker of ICT/IT ondernemer. Binnen Business Informatics werken studenten aan een volledig ondernemingsplan op basis van een eigen ICT-product of -dienst en organiseren zij gezamenlijk een eigen ‘incubator-omgeving’ (zie www.netherware.nl). Uiteraard wordt het afstudeeraccent ook gelegd bij de keuze voor het afstudeeronderwerp en de eventuele organisatie waarmee wordt samengewerkt. Het ruime netwerk van bedrijfscontacten zorgt ervoor dat er een ruim aanbod van ‘vacante’ afstudeerprojecten (extern en intern) is, ongeveer 40 op jaarbasis. Specifieke voorbeelden van posities die recent afgestudeerden hebben verworven zijn: consultants bij Morgan Chambers, Price Waterhouse Cooper, KLM/Air France en bij Cap Gemini, product specialist eBusiness bij Johnson & Johnson Medical. Studenten die de vijfjarige opleiding afgerond hebben, hebben zich onder meer gekwalificeerd als PhD-studenten bij Center, graduate school van de economische faculteit

14

Universiteit Tilburg en bij het departement Informatica, leerstoelgroep Organisatie en Informatie, faculteit Bètawetenschappen Universiteit Utrecht.

Sterkte/zwakte analyse onderwerp 1 Sterke punten: •

Informatiekunde is een brede opleiding die de student goed voorbereidt op de huidige arbeidsmarkt.

•

Er bestaat een nauwe band met het afnemend veld, waardoor binnen de opleiding een sterk bewustzijn bestaat over de behoeften van de markt. Het kennisdomein dat de opleiding bestrijkt, sluit dan ook goed hierop aan met een programma waarin zowel breedte als diepgang zijn gegarandeerd.

•

De opleiding heeft zowel een sterke onderzoeksoriëntatie als een sterke beroepsoriëntatie.

•

De doelstellingen van de opleiding sluiten goed aan bij de ontwikkelingen van de ICT als economische sector. De verwachting is daarbij dat de behoefte aan intermediairs tussen bedrijf en ontwikkelorganisatie toeneemt en dat informatiekundigen daarbij een cruciale rol zullen spelen. Bovendien is in diverse bedrijfstakken een toenemende behoefte aan het analyseren, faciliteren en verbeteren van de proces-workflow. Afgestudeerden met een informatiekunde opleiding bezitten hiervoor de juiste kennis en vaardigheden.

•

De opleiding sluit goed aan bij belangrijke ICT-ontwikkelingen in onze samenleving, zoals het Internet. Daarbij worden deze ontwikkelingen beschouwd in een brede context, waarbij met name de technische, beleidsmatige, maatschappelijke en userinterface aspecten aan de orde komen.

Zwakke punten:

15

•

De doelstellingen van de opleiding zijn dikwijls niet duidelijk bij de studenten, waardoor aanvankelijke verwachtingen niet worden ingelost. Dit heeft onder meer te maken met de communicatie aan het begin van de opleiding. In de toekomst zal hier tijdens de voorlichtingsdagen door de verantwoordelijke voorlichters en tijdens de eerste periode van de opleiding aandacht aan worden besteed. Ook zal de tutor hierbij een belangrijke rol vervullen in de gesprekken met de studenten.

•

Door de breedte van het vakgebied blijven veel deelonderwerpen in de bachelorfase steken in een eerste kennismaking. Dit is inherent aan de keuzes die gemaakt zijn bij de opzet van de opleiding. De opleiding Informatiekunde in al zijn facetten bestrijkt een breed gebied, waardoor in een driejarige opleiding slechts een beperkte diepgang kan worden bereikt. Alle bachelorafgestudeerden kunnen echter doorstromen naar de Utrechtse masteropleiding Informatiekunde. Bovendien heeft de praktijk uitgewezen dat ze ook zonder veel problemen worden toegelaten op andere masteropleidingen, zodat alsnog in de vervolgopleiding de nodige verdieping kan worden verkregen.

Onderwerp 2: Programma Algemeen Een studiejaar van zowel de bachelor als de masteropleiding is verdeeld in vier periodes van elf weken. Het onderwijs is zo ingericht dat een student twee vakken per periode kan volgen. De bachelor informatiekunde wordt in de laatste periode van het derde jaar afgesloten met een onderzoeksproject of stage waarin kennis en vaardigheden worden toegepast in de (onderzoeks)praktijk. De tweejarige masters Content & Knowledge Engineering (CKE) en Business Informatics (MBI) worden afgesloten met een afstudeerproject dat drie periodes beslaat. In de bachelor worden verplichte vakken voornamelijk in het begin van de opleiding aangeboden; in het eerste jaar van de masterfase kan de student naast een verplicht vak kiezen uit een optioneel vak waarmee bijvoorbeeld deficiënties weggewerkt kunnen worden.

De bacheloropleiding:

De totale bacheloropleiding heeft een omvang van 180 ECTS en bestaat uit minimaal 22 vakken van ieder 7.5 ECTS en het onderzoeksproject van 15 ECTS. Het bachelorexamen Informatiekunde aan de Universiteit Utrecht vereist een major die driekwart van het totaal aantal studiepunten in beslag neemt (135 ECTS) en een profileringsruimte die een kwart van het totaal in beslag neemt (45 ECTS). In de major wordt zowel breedheid over de betreffende discipline als diepgang binnen een beperkter gebied nagestreefd. In de profileringsruimte krijgt de student de gelegenheid een deel van zijn tijd in te zetten in cursussen binnen het totale aanbod van de universiteit en andere universiteiten in Nederland, zodat daarmee een extra accent gegeven kan worden aan zelfgekozen academische leerdoelen. De major is onderverdeeld in een aantal subcategorieën (zie Figuur 4.1).

Figuur 4.1: Omvang in studiepunten van de verschillende categorieën vakken van de bachelors informatiekunde.

In de major wordt voor 112.5 ECTS vakken gegeven waarin de kennisinhoud van de gekozen opleiding centraal staat, de zogenaamde disciplinegebonden vakken. Daarvan is 75 ECTS voor alle studenten uniform voorgeschreven (discipline uniform); de rest van de disciplinegebonden vakken kan de individuele student vrij kiezen uit het onderwijsaanbod van de opleiding (disciplinekeuze). Behalve disciplinegebonden vakken bestaat de major uit contextvakken (22.5 ECTS), waarin het zicht op de discipline wordt verbreed door deze in zijn academische en maatschappelijke context te plaatsen. Van deze contextvakken is 15

16

ECTS uniform voorgeschreven (context uniform) en kan 7.5 ECTS weer door de student uit het aanbod van de opleiding worden gekozen (contextkeuze). Om vakken op elkaar voort te laten bouwen, zijn alle vakken uit het bacheloraanbod ingedeeld op drie niveaus. In Tabel 1 van Bijlage F4 zijn alle vakken opgesomd met de bijbehorende gegevens. De profileringsruimte kan door de student geheel vrij worden gevuld met vakken uit het aanbod van de hele universiteit. Vanuit de major kunnen hieraan geen restricties worden verbonden. Het is toegestaan in de profileringsruimte extra vakken op het gebied van de major te kiezen. Een andere mogelijkheid is dat op het terrein van een andere discipline een programma als geheel kan worden gekozen dat wordt erkend als een ‘minor’. De student kan hierbij een keuze maken uit de vakken opgenomen in de Universitaire Onderwijsgids en uit vakken verzorgd door een andere Nederlandse of buitenlandse universiteit dan wel een Nederlandse instelling voor hoger beroepsonderwijs.

De masteropleiding

Beide masterprogramma’s (CKE en MBI) omvatten een onderwijsprogramma van in totaal 120 ECTS. In het eerste jaar wordt naast een optioneel gedeelte van 30 ECTS een viertal verplichte cursussen (ieder 7.5 ECTS) aangeboden die een verdieping en integratie beogen van thema’s en technieken die in de bacheloropleiding elementair aan de orde zijn geweest. Het tweede jaar bestaat bij CKE uit een afstudeerproject van 45 ECTS en bij MBI 40 ECTS. Bij MBI is het afstuderen gecombineerd met het MBI-colloquium van 5 ECTS waarin studenten minstens twee maal hun afstudeerproject aan elkaar presenteren, waarbij alle begeleidende docenten aanwezig zijn. Tevens worden hier gemeenschappelijke richtlijnen, theorieën en methoden besproken en uitgewisseld. Het colloquium wordt ondersteund door een website en elektronisch forum. Aan het afstuderen gaat in het tweede jaar een optioneel deel van 15 ECTS vooraf. In het eerste jaar kan een student 15 ECTS van de optionele cursussen gebruiken om deficiënties weg te werken. Met de overige optionele cursussen kan de student een individueel accent leggen. De student kan hierbij een keuze maken uit een lijst van aanbevolen cursussen uit de eigen of andere masteropleidingen, maar het is ook mogelijk andere cursussen te kiezen. Zie Tabel 2 van Bijlage F4 voor een overzicht van de vakken.

Facet 4 Algemene eisen van het wetenschappelijk onderwijs Criteria: 1. Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats in interactie tussen het onderwijs en het wetenschappelijk onderzoek binnen relevante disciplines. 2. Het programma sluit aan bij ontwikkelingen in de relevante wetenschappelijke discipline(s) door aantoonbare verbanden met actuele wetenschappelijke theorieën. 3. Het programma waarborgt de ontwikkeling van vaardigheden op het gebied van wetenschappelijk onderzoek. 4. Bij daarvoor in aanmerking komende opleidingen heeft het programma aantoonbare verbanden met de actuele praktijk van de relevante beroepen.

De profilering van de bachelor- en masteropleidingen als wetenschappelijke (onderzoeks-)opleidingen komt terug in de wijze waarop wetenschappelijke disciplines en de algemene eisen van het wetenschappelijk onderzoek in het onderwijs zijn verwerkt. De curricula bestaan uit een combinatie van zowel mono-disciplinaire als interdisciplinaire cursussen waarbij zowel de klassieke als de recente wetenschappelijke theorieën en methoden voor het voetlicht worden gebracht. Het onderwijs in de opleidingen is nauw verbonden met de praktijk van wetenschappelijk onderzoek doordat de overgrote meerderheid van de docenten een actieve rol speelt in het onderzoek (zie ook Facet 12). Slechts drie van de vijfentwintig docenten zijn niet gepromoveerd en slechts een klein deel (12,6%) bestaat uit medewerkers met uitsluitend een onderwijstaak.

17

In de opleiding leert de student zowel het bestaande wetenschappelijk onderzoek te beoordelen en in een breder kader te plaatsen, als zelf wetenschappelijk onderzoek uit te voeren. Bij vakken in de bacheloropleiding wordt in het begin van de opleiding vooral aandacht besteed aan de wetenschappelijke grondslagen van de verschillende disciplines (bijv. ‘Cognitie en Informatieverwerking’, ‘Basisbegrippen Communicatie en Informatie’, ‘Human Computer Interaction’ en ‘ICT in Organisatie Beleid en Management’), terwijl studenten later in de opleiding, mede aan de hand van de te behalen academische vaardigheden, vooral ook dienen te reflecteren op inhoudelijke consistentie, controleerbaarheid en toepasbaarheid van disciplinaire perspectieven. Tabel 4.1: Voorbeelden van onderzoeksopdrachten binnen onderwijsmodules Cursus Basisbegrippen Communicatie en Informatie (BCI)

Onderwerp - Ontwerpen van feedbackregels voor agenttechnologie

Computer Mediated Communication (CMC)

- Benchmark van online communities

Extended Enterprise (EE)

- PLM Maturity en Alignment - Benchmark-onderzoek CRM (i.s.m. Accenture)

Groupware (GWW)

- Groepsondersteuning m.b.v. ICT (TNO Soesterberg)

Multimediale Information Retrieval (MIR)

- Evaluation of query formulation

Organisationele Communicatie (OC)

- Bedrijfs- en communicatieprocessen bij Stichting Kinderdagverblijf Centraal Nederland - idem bij Pentascope en de Universiteit Utrecht

Wetenschappelijke Onderzoeksmethoden (WO1)

- Adoptie en Gebruik van IT. Toetsing door statistische analyse van survey data van Pew Internet & American - Life Project.

Use of Content and Knowledge Systems (UCKS)

- Testbed for Retrieval Evaluation

ICT, Organisatie, Beleid en Management (IOBM)

- Company Watch opdracht - AMEV-case Study

Binnen de vakken voegt de docentenstaf bij uitstek de wetenschappelijke invalshoek aan stof en leermomenten toe. Elke docent betrekt bij zijn of haar onderwijs het eigen onderzoek; de koppeling met het (eigen) onderzoek wordt veel gelegd in opdrachten voor studenten die in lijn liggen met eerder afgeronde of lopende onderzoeksprojecten, al dan niet in samenwerking met collega-onderzoekers binnen of buiten de eigen faculteit. Ook worden de hoor- en werkcolleges benut om studenten kritisch over de leerstof te laten reflecteren; hierbij komen ook onderzoeksvragen aan de orde. Bij een aantal cursussen worden studenten ingezet om collectief een onderzoekstraject te doorlopen, inclusief het verzamelen van onderzoeksgegevens, daarover te rapporteren en dit in congresvorm te presenteren. Een voorbeeld hiervan is de cursus Groupware en Beslissingsondersteuning in Organisaties (GWW) in de bachelorfase waar studenten de vignetmethode voor beslissingsanalyse bij ruim 80 inkoopmanagers moesten toepassen en zo gegevens hebben verzameld. Hieruit is een paper voortgekomen dat is verschenen in het Journal of Purchase and Supply Chain Management. Binnen de Master Business Informatics zijn op een vergelijkbare wijze

18

congrespapers gerealiseerd op basis van groepsinterviews die de studenten uitvoerden met managers over CRM-systemen en PLM-systemen. In Tabel 4.1 is een aantal voorbeelden gegeven waar docenten gebruik maken van onderzoekgerelateerde onderwijsopdrachten. Deze opdrachten zijn vaak gekoppeld aan de praktijk bij bedrijven en organisaties en de resultaten daarvan dragen in veel gevallen bij aan het eigen onderzoek van de docent. Een van de elementen waarin zich de wetenschappelijkheid van de opleiding uit, is de keuze van literatuur van wetenschappelijke uitgevers. In de leerboeken wordt ingegaan op zowel de klassieke (‘originele’) als de actuele (‘moderne’) theorieën op de diverse wetenschapsterreinen. Daarbij wordt, gezien de snelle ontwikkeling van veel thema’s, meegegaan met nieuwe edities, dan wel snel overgestapt op beter empirisch/theoretisch ‘doorwrochte’ uitgaven. Zo worden in de cursus Cognitie en Informatieverwerking steeds de nieuwe edities van Andersen’s Cognitive Psychology and its Implications gevolgd, hetzelfde bijvoorbeeld voor Daft’s Organisatietheorie en ontwikkeling (IOBM), en Preece’s Interaction Design (UE). Daarnaast worden recent verschenen artikelen uit Engelstalige (ISI) tijdschriften vanaf het eerste jaar behandeld op thema’s die nog specifieker en actueler zijn. De opleiding beschikt over de mogelijkheid een groot aantal tijdschriften online te raadplegen en docenten gebruiken deze informatiebronnen om onder meer readers samen te stellen die de studenten confronteren met de primaire wetenschappelijke literatuur. Voorbeelden van tijdschriften zijn Human-Computer Interaction, People & Computers, Information & Management, Harvard Business Review, Communications of the ACM, etc. Ook binnen de mastervakken wordt elk jaar opnieuw gezocht naar de best passende literatuur, zoals in de cursus Kennismanagement waarbij de relatie met het kennismanagement-simulatiespel elk jaar anders is. De beginselen van het zelf leren uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek wordt in de bacheloropleiding gedoceerd in de verplichte cursus Wetenschappelijke Onderzoeksmethoden (WO1). In de masterfase volgen de meeste studenten, voor ze aan hun afstudeerproject beginnen, ook de meer specialistische optionele mastercursus Advanced Research Methods (ARM). In deze cursus wordt dieper ingegaan op uiteenlopende methodologische aspecten van empirisch onderzoek en wordt een groot aantal multivariate statistische technieken geïntroduceerd. Het gaat om technieken die veel voorkomen, zowel in het wetenschappelijk onderzoek binnen de informatiekunde als in de beroepspraktijk (b.v. beleidsonderzoek, marktonderzoek, communicatieonderzoek, evaluatieonderzoek). In ARM worden methodologie en statistiek geïntegreerd in een klein onderzoeksproject, dat de studenten zelfstandig dienen op te zetten en uit te voeren. Centraal hierin staan zowel de uitvoering van een geavanceerde statistische data-analyse als een analyse van de methodologische problemen die tijdens het project optreden. Studenten worden zo in staat gesteld om gebruikservaringen en organisatie-eisen rond informatiesystemen en ICT objectief te onderzoeken én daarop een wetenschappelijk gefundeerd ontwerp en advies te baseren. In de bachelorfase kunnen studenten zich binnen het onderzoeksproject verder bekwamen in het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek binnen het departement Informatica of een verwante opleiding of onderzoeksinstituut; in de masterfase gebeurt dit binnen het afstudeerproject. Bij het trainen van het toepassen van onderzoeksmethoden is rapportage en publiceren van eminent belang; in beginsel wordt in een zo vroeg mogelijk stadium in de bachelor gestreefd naar papers, recensies en ontwerpverslagen die publiceerbaar zijn in (vak)tijdschriften. In een aantal stage- en afstudeerprojecten is dit ook daadwerkelijk gelukt. Samen met hun begeleiders publiceerde een aantal afstudeerders papers en artikelen voor nationale en internationale conferenties (bijv. de European Conference on Information Systems) en tijdschriften (bijv. het tijdschrift Informatie). Dit is uiteraard niet voor alle afstudeerders weggelegd, maar uit evaluaties en persoonlijke contacten blijkt dat ook naar de praktijk toe zonder uitzondering gesteld kan worden dat de bedrijven en instellingen waar de doctoraal- en masterstudenten hun projecten uitvoeren zeer tevreden zijn over de wetenschappelijke kwaliteit. Nu de afstudeerstroom goed op gang is gekomen, worden steeds meer succesvolle

19

samenwerkingsrelaties aangegaan met de (grotere) advies- en onderzoeksbureaus en met andere universiteiten in binnen- en buitenland.

Facet 5 Relatie tussen de doelstellingen en de inhoud van het programma Criteria: 1. Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. 2. De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. 3. De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken.

Algemeen

Het programmaontwerp beoogt een natuurlijke groei van de beginnend student naar de eindkwalificaties van de opleiding: een ICT-professional op academisch niveau. Kenmerkend hierbij is de toenemende integratie van kennis en academische vaardigheden in de loop van het curriculum en het toepassen van het principe van herhaling en verdieping. Voor de bacheloropleiding betekent dit concreet dat gedurende het eerste jaar een breed pakket van noodzakelijke kennis en academische vaardigheden wordt aangeleerd. Concepten die in het eerste jaar worden aangeboden, worden daarna aangevuld en verdiept in de daaropvolgende jaren. Voor de masteropleiding geldt dat ze verdere verdieping biedt op de stof van de bacheloropleiding, maar nu in de specifieke context van het masterprogramma.

Bachelor

De eindkwalificaties van de bachelorfase zijn vertaald naar inhoud en leerdoelen op het niveau van een onderwijsmodule. Per module zijn de inhoud en leerdoelen zorgvuldig beschreven in de elektronische studiegids en wordt er in het kader van het kwaliteitszorgsysteem getoetst of de onderwijsmodules hieraan steeds voldoen. In deze fase heeft de student na het eerste jaar een relatief grote keuzevrijheid. De niveaus van de programmaonderdelen bepalen de ingangseisen van de keuze en verplichte vakken. Niet alleen de omvang van de Major en de Minor is vastgelegd in studiepunten maar ook het aantal vakken op de verschillende niveaus. De examencommissie controleert dit bij de aanvraag van een diploma (zie Bijlage E). Tabel 1 van Bijlage F5 laat zien hoe de verschillende vakken van de bacheloropleiding verdeeld zijn over de verschillende kennisdomeinen. We kunnen hieruit concluderen dat in de bachelor alle kennisdomeinen worden afgedekt die de opleiding volgens haar inhoudelijke doelstellingen tracht te bestrijken. Bovendien laat de tabel zien dat de kennisdomeinen ook op verschillende niveaus van diepgang worden afgedekt. Aangezien een groot deel van de vakken op niveau 2 en 3 deel uitmaakt van de profileringsruimte, heeft de student de keuze zich te specialiseren in een van de kennisdomeinen danwel zich te oriënteren op een brede bachelor waarbij alle kennisdomeinen aan de orde komen. Voldoende niveau wordt gegarandeerd door de eis dat in de keuzeruimte minstens 15 studiepunten op niveau 2 en 30 studiepunten op niveau 3 behaald moeten worden. Naast de inhoudelijke aspecten van het programma kent de opleiding een breed aanbod van academische vaardigheden die verspreid over de vakken aan de orde komen. Deze vaardigheden zijn geclassificeerd in drie groepen: a. academisch denken, werken en handelen, b. kennis hanteren in een bredere context en c. het hanteren van wetenschappelijk instrumentarium. Een uitgebreide lijst van deze vaardigheden is gegeven in Tabel 2 van Bijlage F5; in deze lijst zijn tevens de cursussen vermeld waar de student een vaardigheid expliciet kan laten beoordelen. Deze beoordeling dient te worden opgenomen in het portfolio. Tabel 3 van Bijlage F5 laat zien hoe de verschillende academische vaardigheden vallen

20

binnen de Dublin-descriptoren. We gaan er hierbij vanuit dat de Dublin-descriptor ‘Kennis en Inzicht’ van toepassing is op het inhoudelijk deel van de opleiding. In de tabel staan tevens de vakken vermeld waar de betreffende academische vaardigheden worden onderwezen. Uit Tabel 3 kunnen we concluderen dat de doelstellingen van de opleiding voor wat betreft de vaardigheden in ruim voldoende mate door het programma worden afgedekt.

Master

Ook de eindkwalificaties van de masterfase zijn vertaald naar inhoud en leerdoelen op het niveau van een onderwijsmodule. Per module zijn de inhoud en leerdoelen zorgvuldig beschreven en er wordt in het systeem van kwaliteitscontrole ook getoetst of de uitgevoerde onderwijsactiviteiten hieraan steeds voldoen. In de beide masterprogramma’s zien we ten opzichte van de bachelorfase een verdere specialisatie optreden met betrekking tot de genoemde kennisdomeinen (zie Tabel 1 van Bijlage F5). De verplichte vakken van het programma CKE vallen binnen de domeinen Documentaire Informatiekunde en Informatie en Cognitie; bij het programma MBI zijn dat de domeinen Organisatie, Sturing en Informatie en in mindere mate Informatie en Cognitie. De keuzevakken bieden de studenten de mogelijkheid cursussen te volgen uit alle domeinen (het is zelfs mogelijk het volledige verplichte programma van beide masters te volgen). Naast een verbreding en verdieping van het kennisniveau worden in de masterfase de academische vaardigheden in alle vakken zoveel mogelijk in de praktijk gebracht. Het afstudeerproject wordt beschouwd als de belangrijkste toets voor het behalen van de eindkwalificaties van de opleiding.

Facet 6 Samenhang programma Criterium: Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend studieprogramma.

De bacheloropleiding

Binnen het programma kunnen verschillende vormen van samenhang worden herkend. Allereerst is er, zoals eerder besproken onder Facet 1, sprake van een inhoudelijke samenhang in de aparte programmaonderdelen die op drie niveaus worden gedoceerd (zie ook Bijlage F6). Daarnaast bestaat de reeds eerder beschreven samenhang die volgt uit het ontwerp van de bacheloropleiding in Utrecht en die studenten een ruime mate van keuze biedt bij de invulling van hun curriculum (zie Figuur 4.1). Uitgangspunt bij de inhoudelijke samenhang is dat de informatiekunde wordt benaderd vanuit verschillende wetenschappelijke invalshoeken en waarbij een gedegen technische basiskennis van de informatica wordt gekoppeld met de kennis van een bètawetenschappelijke onderzoeksaanpak op een beperkt aantal toepassingsgebieden van de informatica. De opleiding Informatiekunde is daartoe opgebouwd rond zes onderling samenhangende kennisclusters (in Tabel 1 van Bijlage F1 is gedocumenteerd hoe de verschillende clusters zijn vertaald naar specifieke vakken in het curriculum): 1. Methodologische Informatiekunde: Naast de relevante empirische onderzoeksmethoden en -technieken is in dit cluster de aandacht gericht op methoden voor systematisch ontwerp, ontwikkeling en gebruik van informatiesystemen. Hierbij is de aandacht onder meer gericht op het opzetten en managen van informatiseringsprojecten, methoden om gebruikerswensen te inventariseren, systeemontwerp en methoden om bestaande informatiesystemen te evalueren. 2. Technische Informatiekunde: Informatiekundigen dienen in een intermediaire rol tussen het management en de technische specialisten te beschikken over een gedegen bètagerichte basiskennis en basisvaardigheden op het gebied van technische en fundamentele aspecten van de ICT. In dit cluster staan de kennis en vaardigheden centraal

21

die op dit gebied vooral in de bachelorfase dienen te worden aangeleerd. De vakken die hier worden gegeven, hebben dan ook een belangrijke overlap met de opleiding informatica en worden overwegend verzorgd door docenten van de informatica-opleiding. De onderwerpen die hierbij aan de orde komen zijn methoden voor systeemontwikkeling, imperatief en objectgeoriënteerd programmeren en modelleren, computernetwerken en datacommunicatie, computerarchitectuur en databasetechnologie. 3. Informatie en Cognitie: Bedrijven zowel als onze maatschappij zijn toenemend kennisintensief zodat kennisverwerving en kennisdisseminatie tot de reguliere functies worden gerekend. Zowel bij kennismanagement als de leeromgeving die hieruit volgt speelt ICT een sleutelrol. Men spreekt wel van de 'lerende organisatie'. ICT biedt nieuwe mogelijkheden om de persoonlijke en de bedrijfs-kennisbasis te ontwikkelen, te beheren en te exploiteren. In dit cluster worden funderende vakken aangeboden op het gebied van de kennisverwerving, -representatie en -disseminatie. Onderwerpen die hierbij aan de orde komen zijn onder meer cognitieve psychologie, leersystemen, auteurstalen voor leeromgevingen, kennis- en expertsystemen. De vakken in dit cluster hebben een sterke inhoudelijke overlap met thema’s uit de Cognitieve Kunstmatige Intelligentie en sluiten dan ook geheel aan bij het hierin gespecialiseerde informatica-onderzoek en -onderwijs. 4. Documentaire Informatiekunde: In elektronische en papieren documenten ligt 90% van de bedrijfsinformatie (lees kennis) van een organisatie opgeslagen. ' Knowledge sharing' (d.w.z. de gegarandeerde toegang tot en het hergebruik van de inhoud van die documenten in de toekomst, onafhankelijk van plaats en tijd) wordt alom erkend als van vitaal belang voor (moderne) organisaties om adequaat te kunnen anticiperen op kansen en bedreigingen. Vele aspecten van (digitale) multimediatechnologie ten behoeve van communicatie, informatie- en kennisdisseminatie krijgen hier aandacht. Hierbij komen onder meer aan de orde documentaire informatiesystemen, elektronische kranten en tijdschriften, overheidsvoorlichting via internet en de meer technische aspecten zoals XML en het ontwerp van dynamische documenten. De vakken binnen dit cluster hebben een sterk accent op technische én gebruiksaspecten van Multimedia/Hypermedia. Dit is een terrein van de Informatica dat de afgelopen tien jaren veel aandacht heeft gekregen en waar veel van de huidige technische ontwikkelingen hun oorsprong hebben gevonden. Binnen de opleiding Informatiekunde krijgt dit specifiek en in samenhang aandacht, terwijl in informatica-opleidingen dit veelal slechts op aspecten bestudeerd wordt. 5. Organisatie, sturing en informatie: In dit cluster staan funderende vakken centraal op het gebied van organisatie, besturing en informatie. De inzet van ICT wordt bestudeerd in samenhang met funderende kennis uit de organisatie- en bedrijfskunde. De inzet van ICT in organisaties en bedrijven ten behoeve van samenwerken, beslissingsondersteuning, sturing, controle, bedrijfsprocessen, workflow, e.a. is een toepassingsdomein van de informatica dat zich, vanaf het prille begin van de ontwikkeling van de informatietechnologie, in een grote belangstelling heeft mogen verheugen. 6. Informatie en Communicatie: Bij de interactie tussen mensen in de privésfeer en bij de uitvoering van bedrijfsprocessen communiceren mensen tegenwoordig via geavanceerde informatie- en communicatiesystemen. De vorm en de inhoud van het communicatieproces worden dusdanig sterk beïnvloed door ICT dat de (bedrijfs)processen zelf veranderen. Aangezien mensen als actoren daar in toenemende mate een rol in spelen, moet dit worden bestudeerd in samenhang met kennis van communicatietheorie, -processen en -structuren. De technische aspecten van deze systemen worden in een ander kenniscluster geadresseerd. Funderende vakken met betrekking tot aspecten van de informatisering van de (bedrijfs)communicatie en mensmachine-communicatie krijgen in dit cluster aandacht. De eerste twee clusters, 'methodologische' en 'technische informatiekunde', bieden dus de noodzakelijke basis aan kerninformaticavakken onder de opleiding. Deze vakken worden

22

vrijwel geheel gedeeld met de studierichting Informatica van de UU. Met name de vier kennisclusters 3 t/m 6 bepalen het karakter van de Utrechtse opleiding Informatiekunde. Alhoewel de indeling van de individuele vakken in de bovengenoemde clusters niet altijd even scherp te definiëren is,5 draagt de clustering in belangrijke mate bij aan de inhoudelijke samenhang en integratie van het curriculum. Vakken die niet zonder meer in één cluster vallen, zorgen voor de noodzakelijke samenhang tussen de clusters. Samen met de verschillende niveaus maakt de clustering dan tevens helder waar vakken op elkaar aansluiten (zie ook Tabel 1 van Bijlage F5). Vakken worden dikwijls door meerdere docenten gegeven die tevens aan andere programmaonderdelen deelnemen en zo een overzicht hebben van verschillende vakgebieden. Docenten stemmen hierover ook af binnen de frequent gehouden bijeenkomsten van de leerstoelgroepen en de bijeenkomsten in het kader van het zogenaamde IKU-overleg (zie Facet 19) waarbij verdere integratie gestimuleerd wordt. Ook ligt hier een taak voor de Opleidingscommissie, die bij het signaleren van hiaten of overlap (onder meer naar aanleiding van de vakevaluaties) contact opneemt met de docenten of de onderwijsdirecteur.

De masteropleidingen

De masteropleiding Content en Knowledge Engineering (CKE) richt zich op het efficiënt genereren en effectief gebruik van informatie (content) met behulp van kennissystemen en ICT op het niveau van het individu, de organisatie en de samenleving. Het bestrijkt zo het gebruiksgerichte domein van de informatica. De master Business Informatics (MBI) richt zich primair op diegenen die een expliciete belangstelling hebben voor de organisatie- en managementaspecten van ICT. In Tabel 1 van Bijlage F5 zien we deze focussering ook terug in de verdeling van met name de verplichte vakken over de verschillende kennisclusters. Beide masterprogramma’s staan inhoudelijk dicht bij het onderzoek dat wordt uitgevoerd door de betrokken leerstoelen. Deze betrokkenheid garandeert dat de inhoud van de programmaonderdelen steeds up-to-date blijft en onderling goed aansluit. De programma’s bieden de student ruime keuzemogelijkheden; om overlap te voorkomen plant iedere student samen met de studieadviseur zijn of haar individuele programma. De masterprogramma’s zijn ondergebracht in de Utrecht Graduate School Natural Sciences. De inhoudelijke verantwoordelijkheid voor elk masterprogramma ligt bij de programmaleider. Opbouw van de master CKE Het masterprogramma CKE wordt primair gevoed door een drietal kennisgebieden die te maken hebben met de informatie zelf, de overdracht daarvan tussen mens en informatiesysteem en de bredere context van samenwerking tussen mensen in organisaties en organisaties onderling: 1. Content engineering: design, engineering en management van digitale informatie, met het oog op hergebruik, retrieval en publiceren. Hier wordt de levenscyclus van informatie bestudeerd, d.w.z. het ontwerpen, creëren, publiceren, gebruiken, evalueren en aanpassen van digitale informatie en de bijbehorende informatiesystemen. Deze aspecten komen aan de orde in de cursus ‘Content Design’ waarbij onder meer de XML standaards, XML applicaties en personalisering van informatiepresentatie aan de orde komen. 2.

5

Human-computer interaction: geïntegreerde bestudering van cognitie- en communicatieprocessen bij het werken met informatiesystemen, met name bij games en gesimuleerde omgevingen, met het doel de mens-machine relatie te optimaliseren. De nadruk ligt hier op de menselijke interactie met informatiesystemen, de bijbehorende

Zo zou bijvoorbeeld de module Organisationele Communicatie wellicht ook onder het cluster Informatie en Communicatie geclassificeerd kunnen worden.

23

communicatieprocessen, gebruikersvriendelijkheid, cognitieve aspecten en het kennisgebruik en -management. De bijbehorende cursussen ‘Development of Knowledge Systems’ en ‘Use of Content and Knowledge Systems’ focusseren hierbij op de ontwikkeling van kennissystemen in de organisationele context (kennis-elicitatie, taak analyses, context, etc.) en het gebruik binnen de organisationele context (mens-machine interface, informatiepresentatie, etc.). 3.

Knowledge engineering: bestudering en optimalisering van kennismanagement en kennisdeling in organisaties. Hierbij komen de inzet van ICT binnen organisaties en de strategische en beleidsmatige aspecten rond digitale informatie aan de orde. Deze onderwerpen komen aan de orde binnen de cursussen ‘Development of Knowledge Systems’, en ‘Knowledge Management’ en als optionele cursussen in het MBIprogramma.

Al deze gebieden rusten op een multidisciplinair fundament van methoden en technieken die deels afkomstig zijn uit de informatica en informatiekunde (bijv. het vak Methoden van Systeem Ontwikkeling), maar ook uit de sociale wetenschappen (Wetenschappelijke Onderzoeks Methoden). Een aantal mastercursussen (bijv. Advanced Research Methods of Method Engineering) biedt de student de mogelijkheid om zich te specialiseren in een van deze ondersteunende gebieden. Zie ook Tabel 4.2a. Tabel 4.2a: Opbouw van de master CKE.

Jaar 1 60 ECTS

Jaar 2 60 ECTS

Content Design

Development of Knowledge Systems

Use of Content and Knowledge Systems

Knowledge Management

Optioneel (bijv. Game Design)

Optioneel (bijv. Semantic Web)

Optioneel (bijv. Animatie en 3D)

Optioneel (bijv. Intelligent Groupware)

Optioneel (bijv.Enterprise Information Architecture) Optioneel (bijv. Advanced Research Methods)

Afstudeerproject

Opbouw van de master MBI Binnen het masterprogramma Business Informatics (MBI) staat de wederzijdse beïnvloeding van ICT en organisatie centraal, in het bijzonder het succesvol selecteren, implementeren en evalueren van bedrijfsbrede informatiesystemen. Daarbij is het van groot belang dat deze complexe processen vanuit verschillende invalshoeken worden benaderd. Aan ene kant dient gedegen basiskennis van de informatica verder te worden verdiept (zoals bij de cursussen Enterprise Information Architecture en Method Engineering), aan de andere kant gaat het om basiskennis op het terrein van organisatie en management (zoals bij de cursussen Finance en Management Control). Andere cursussen binnen het MBI-programma gaan expliciet in op de wisselwerking tussen het domein van ICT en business (zoals de cursus Kennismanagement). Daarnaast komen de verschillende wetenschappelijke methoden voor onderzoek naar het ontwerp, implementatie en evaluatie van ICT in organisaties op één of andere wijze aan de orde in bijna alle MBI-cursussen. De cursus Advanced Research Methods gaat expliciet in op statistische en kwantitatieve onderzoekmethoden. Daarmee wordt de wetenschappelijke basis gelegd voor MBI-studenten, of die nu kiezen voor het afstudeeraccent business-IT consultant, technisch-IT consultant, ICT/IT onderzoeker of ICT/IT ondernemer.

24

Een andere rode draad door het MBI-programma is de oriëntatie op de beroepsprofielen van de bedrijfsgerichte informatiekunde. Met de vier profielen kan een student zijn eigen accent geven aan de opbouw van het programma. Studenten wordt vanaf het begin (tijdens een speciale introductiedag) gevraagd zich in te leven in elk van de richtingen. Gedurende het eerste jaar is het dan de bedoeling dat deze oriëntatie steeds scherper vorm krijgt zodat in het tweede (afstudeer)jaar het profiel gericht kan worden ingevuld. De verplichte MBI-cursussen leveren dus de basis die voor elk van de vier profielen noodzakelijk is, de keuzecursussen bieden de profilering. De eerste verplichte MBI-cursus, Extended Enterprise, adresseert – als startpunt van de master – de integratie organisatie en IT in onderzoeksperspectief. Wisselende IT-terreinen die betrekking hebben op de externe organisatie (CRM, e-procurement) worden vanuit alignment perspectief theoretisch uitgewerkt tot een collectief project waarin studenten zelf data verzamelen en daarover wetenschappelijk rapporteren. Hiermee wordt de empirische onderzoekscyclus in praktijk doorlopen, in aansluiting op de theoretische cursus Advanced Research Methods die in de eerste periode van het tweede (en tevens) afstudeerjaar wordt aangeboden. Het eerste masterjaar vervolgt na Extended Enterprise met een drietal cursussen die drie belangrijke domeinen van de bedrijfsgerichte Informatiekunde omvatten: Finance, Logistics en Knowledge Management. Het eerste MBI-jaar wordt verder aangevuld keuzevakken, waarbij met name de cursussen Management Control en Informatics Business aanbevolen worden. Deze beide cursussen gaan wel specifiek in op de praktijk van business/IT alignement, Management Control door het casegewijs behandelen van problemen waar management en IT-consultants mee te maken hebben, en Informatics Business waarin studenten een eigen idee voor een IT-product of dienst in een reëel business plan uitwerken en deze initiatieven gezamenlijk en virtueel voor de markt lanceren (zie www.netherware.nl). Het tweede masterjaar staat – bij nominale studievoortgang – grotendeels in het teken van het afstuderen. Het eerder genoemde Advanced Research Methods wordt in de eerste periode aanbevolen om de nodige methodisch-statistische bagage te verwerven voordat het afstudeerproject aanvang neemt. Hetzelfde geldt voor de aanbevolen cursus Enterprise Information Architecture waarmee het modelleren en analyseren van proces- en ITarchitectuur aan de gereedschapkist van de MBI-student wordt toegevoegd. Zie ook Tabel 4.2b. Tabel 4.2b: Opbouw van de master MBI.

Jaar 1 60 ECTS

Jaar 2 60 ECTS

25

Extended Entreprise

Finance

Method Engineering

Knowledge Management

Optioneel (bijv. Content Design)

Optioneel (bijv. Informatics Business)

Optioneel (bijv. Logistics)

Optioneel (bijv. Management Control)

Optioneel (bijv. Advanced Research Methods) Optioneel (bijv. Enterprise Information Architecture)

Afstudeerproject + Colloquium

Facet 7 Studeerbaarheid en studielast Criterium: Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren, zo veel mogelijk worden weggenomen.

Zoals eerder beschreven in Hoofdstuk 2 is een studiejaar van zowel de bachelor als de masteropleiding verdeeld in vier periodes van elf weken en is het onderwijs zo ingericht dat een student twee vakken van 7.5 ECTS per periode kan volgen. De meeste studenten volgen doorgaans twee cursussen per periode en doorlopen op deze wijze geleidelijk het complete programma.6 Daaraan draagt in belangrijke mate de ingevoerde timeslot-planning bij; roosterconflicten zijn slechts incidenteel het geval.7 In de stageperiode van de bachelors (15 ECTS) en de afstudeerperiode van de masters (40-45 ECTS) zijn geen vakken geprogrammeerd. Er is geen voorgeschreven volgorde van vakken; de opleiding presenteert wel een standaardprogramma, waarin met name de aan te raden invulling van het eerste jaar vastligt. De invulling kan verder in overleg met de tutor gebeuren. Het eerste jaar bestaat uit vrijwel alleen verplichte vakken op niveau 1; in het tweede en derde jaar zijn de meeste keuzevakken geprogrammeerd. Hiermee wordt het noodzakelijk fundament in het eerste jaar gelegd en kunnen in de vervolgjaren de vakken op niveau 2 en 3 worden gevolgd. Bij de programmering van parallelle vakken wordt zoveel mogelijk getracht een mix aan te bieden uit verschillende kennisclusters; de docenten van parallelle vakken stemmen waar mogelijk onderling af met betrekking tot deadlines en toetsing. Vakken die op elkaar voortbouwen worden in principe niet na elkaar gegeven, zodat het zinvol is een aanvullende toets af te leggen in de periode nadat het vak is gegeven. Verder komen in het eerste jaar alle kennisclusters aan bod, zodat de student in een vroeg stadium inzicht krijgt in alle facetten van de studie (zie Bijlage F5, Tabel 1) en daardoor een weldoordachte keuze kan maken voor de vakken in de twee vervolgjaren. Vergroting van de studeerbaarheid wordt ook getracht te bereiken door de invoering van het portfolio en het didactisch concept van wederzijds commitment (zie Facet 10). Dit houdt onder meer in dat studenten voortdurend geprikkeld worden om ‘bij de les te blijven’; de docent garandeert op zijn of haar beurt dat de student het vak in principe haalt bij voldoende inspanning. Toetsing heeft hierdoor een sterk formatief karakter (zie Facet 11), de werklast is zodoende beter verdeeld over de periode en er kan tevens tijdig bijsturing plaatsvinden. Verder worden studenten door de invulling van het portfolio gedwongen van te voren in overleg met hun tutor na te denken over de planning van hun studie; achteraf dienen ze bewust te reflecteren op de gemaakte keuzes.

Evaluaties

De opleiding controleert door middel van de onderwijsevaluaties per cursus of de studeerbaarheid van het programma voldoende is gewaarborgd (zie Facet 17). Uit bijna alle evaluaties van de afgelopen jaren komt naar voren dat de geprogrammeerde studielast van zowel de bachelor als de masteropleidingen redelijk overeenkomt met de gerealiseerde studielast. Studenten geven aan de stof goed te kunnen verwerken. Op de vraag “had je genoeg voorkennis om het vak te kunnen volgen” antwoordt de overgrote meerderheid dat dit het geval is (gemiddelde is 4,4 op een vijfpuntsschaal, gebaseerd op basis van ruim 700 antwoorden van studenten over 50 cursussen gevolgd gedurende de collegejaren 2003-2004 en 2004-2005). Ook op de vraag “waren de vragen op het tentamen in overstemming met je 6

Als een student meer dan drie vakken wil volgen, moet daarvoor toestemming gevraagd worden. Een timeslot is een vaste verzameling uren per week waarbinnen de contacturen van een studieonderdeel vallen. Door cursusbijeenkomsten binnen standaard timeslots te plannen, kunnen studenten gemakkelijker keuzecursussen buiten de eigen opleiding volgen en kan de bezettingsgraad van zalen omhoog.

7

26

verwachting?” antwoordde men positief, zij het dat men hier wel iets kritischer over is (gemiddelde 3,6). De enquête onder een steekproef van 16 vierdejaars studenten in 2004 bevestigt dit beeld. De moeilijkheidsgraad van de opleiding beoordeelden zij gemiddeld precies 3,0 op een schaal van vijf (wat overeenkomt met het midden-antwoord “naar verwachting”), en het item “de hoeveelheid werk/tijd dat de opleiding vergt” scoort met 2,7 zelfs wat minder dan “naar verwachting”. In evaluaties voor 2003 is studenten gevraagd aan te geven hoeveel uur zij aan een cursus hebben besteed. Deze op zichzelf interessante vraag blijkt echter nauwelijks betrouwbare informatie op te leveren. Studenten volgen doorgaans twee cursussen tegelijk en kunnen die moeilijk uit elkaar houden, soms worden alleen de contacturen ingevuld en niet de zelfstudieuren, en tenslotte is de voornaamste beperking dat studenten geen ‘tijdschrijfsysteem’ o.i.d. erop nahouden zodat de schattingen tamelijk onbetrouwbaar zijn. De evaluaties kunnen tevens gebruikt worden om de hierboven genoemde inspanningen te beoordelen die bedoeld zijn om de studeerbaarheid en studielast te optimaliseren. Wat betreft het tutorsysteem blijkt dan dat de tweede- en derdejaars dit laag waarderen (gemiddeld rapportcijfer 6,0) maar de eerstejaars juist goed. Dit is enerzijds begrijpelijk aangezien studenten na het eerste jaar een tutor veel minder nodig hebben, maar het kan er ook op duiden dat het tutorsysteem minder onder de eerste generaties bachelorstudenten is aangeslagen. Ten tweede blijkt de kwaliteit en toegankelijkheid van de docenten goed gewaardeerd te worden (score respectievelijk 3,4 en 3,8 op een vijfpuntsschaal van “zeer slecht” tot “zeer goed”), hetgeen de studeerbaarheid tevens ten goede komt. En als derde kan genoemd worden dat de planning en praktische organisatie van de studie tot tevredenheid stemt. Op basis van het eerder genoemde bestand van ruim 700 antwoorden van studenten over 50 cursussen, gevolgd gedurende de collegejaren 2003-2004 en 2004-2005, zien we dat de vraag “hoe waren de praktische aspecten georganiseerd” gemiddeld beantwoord wordt met een 3,6 op een vijfpuntsschaal.

Slagingspercentages

Indicatief voor de studeerbaarheid en studielast van de opleiding kunnen ook de slagingspercentages voor cursussen zijn. Hierbij moet echter voorzichtigheid worden betracht. Het is immers bekend dat er vele factoren zijn die het slagen van studenten voor een bepaalde cursus bepalen, met name de match tussen aard, niveau en kwaliteit van de cursus en die van de student. In Facet 21 wordt hier verder op ingegaan. Op het moment van dit schrijven kan gebruik worden gemaakt van slagingspercentages over vier studiejaren. We kunnen in Tabel 4.11 (Facet 21) zien dat er een opvallende daling van het rendement is in 2002 en dat in het laatst gemonitorde jaar (2004) het gemiddelde rendement ongeveer 78% is, voor zowel de bachelor als de mastervakken. Voor een verdere interpretatie en discussie van deze cijfers verwijzen we naar het onderdeel ‘vakrendementen’ in Facet 21.

27

Facet 8 Instroom Criterium: Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: • WO-bachelor: VWO, HBO-propedeuse of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek; • WO-master: bachelor en eventueel (inhoudelijke) selectie.

De ongedeelde opleiding en de bacheloropleiding

Instroomcijfers Tabel 4.3a en Tabel 4.3b geven een overzicht van de instroomcijfers en totaalcijfers van respectievelijk de ongedeelde opleiding en de bacheloropleiding Informatiekunde. De cijfers in Tabel 4.3a zijn een optelling van de cijfers van zowel de vierjarige als de vijfjarige opleiding.8 Tabel 4.3a: Het aantal instromers en ingeschrevenen van de ongedeelde opleiding Informatiekunde. (Vanaf 2002 kon niemand meer instromen in de ongedeelde opleiding)

Ongedeelde opleiding Jaar

Instroom (voltijds)

Ingeschrevenen (voltijds)

Totaal

Man

Vrouw

Totaal

Man

Vrouw

00/01

0

0

0

0

0

0

01/02

120

103

17

130

110

20

02/03

-

-

-

105

88

17

03/04

-

-

-

94

79

15

04/05

-

-

-

81

68

13

Tabel 4.3b: Het aantal instromers en ingeschrevenen van de bacheloropleiding Informatiekunde

Bacheloropleiding Jaar

8

Instroom (voltijds)

Ingeschrevenen (voltijds)

Totaal

Man

Vrouw

Totaal

Man

Vrouw

02/03

74

68

6

95

85

10

03/04

46

41

5

124

109

15

04/05

33

28

5

148

129

19

Voor de ongedeelde opleiding zijn alleen voor de jaren 00/01 en 01/02 KUO-cijfers voor de UU beschikbaar. Deze verschillen met name voor 00/01 met de cijfers die het Bureau Controller UU voor diezelfde jaren geeft: Instroom (voltijds) 00/01: totaal 76, waarvan 65 man en 11 vrouw; Ingeschrevenen (voltijds) 00/01: totaal 76, waarvan 65 man en 11 vrouw; Instroom (voltijds) 01/02: totaal 83, waarvan 71 man en 12 vrouw; Ingeschrevenen (voltijds) 01/02: totaal 131, waarvan 111 man en 20 vrouw. Deze verschillen hangen samen met het moment waarop de CROHO labels 6842 en 9305 aan Informatiekunde werden toegekend. Voor de jaren 02/03 en later zijn alleen cijfers beschikbaar van het Bureau Controller (1 decembertelling, alleen hoofdinschrijving). Voor de bachelor- en masteropleidingen zijn nog geen KUO-cijfers beschikbaar. Hiervoor zijn uitsluitend gegevens van het Bureau Controller gebruikt.

28

Toelatingsvereisten Voor de bacheloropleiding (en zo ook oorspronkelijk voor de ongedeelde opleiding) bestaat maar één toegangsvereiste: een diploma VWO nieuwe stijl (of een gelijkwaardige opleiding) met wiskunde A1,2 of wiskunde B1. De VWO-profielen Natuur en Techniek, Natuur en Gezondheid, en Economie en Maatschappij geven aldus rechtstreeks toegang tot de opleiding. Alleen het profiel Cultuur en Maatschappij moet worden aangevuld met wiskunde A1,2 of wiskunde B1. Daarnaast wordt in de voorlichting erop gewezen, dat een goede beheersing van het Nederlands en Engels belangrijk is. Verifiëren of een aangemelde student voldoet aan de eisen van de vooropleiding wordt gedaan door de IB-groep en het Studenten Service Centrum van de Universiteit Utrecht. Studenten met deficiënties worden benaderd door de studiecoördinator, die aangeeft hoe deze deficiënties voorafgaand aan de inschrijving kunnen worden weggewerkt. Wegwerken van deficiënties kan bijvoorbeeld door het volgen van een relevante cursus wiskunde bij het James Boswell Instituut van de UU. Aansluiting Instromende studenten hebben soms moeite met de aansluiting als het gaat om wiskunde. De wiskundevoorkennis is belangrijk bij de verplichte vakken Imperatief Programmeren, Databases, Modelleren en Systeemontwikkeling (en de voorloper ervan: Objectgeoriënteerd Programmeren) en Wetenschappelijke Onderzoeksmethoden (voor het onderdeel Statistiek binnen dit vak). De vakken Databases en Modelleren en Systeemontwikkeling worden aan informatiekunde- én informaticastudenten gezamenlijk onderwezen; voor Imperatief Programmeren wordt speciaal voor informatiekundigen eenmaal per jaar een instantiatie van het vak verzorgd, naast een tweede gelegenheid voor informatici. Deze vakken zijn in het verleden struikelblokken gebleken, hoewel er uit evaluaties nooit klachten van studenten waren over gebrek aan (wiskunde-)voorkennis. Aan een andere, meer op informatiekundigen toegesneden invulling van het vak Databases wordt momenteel door seniordocenten gewerkt. Uit evaluaties van studenten bij de vakken Imperatief Programmeren en Wetenschappelijke Onderzoeksmethoden blijkt onder andere of ze vinden over genoeg voorkennis te beschikken. Op een schaal van 1 tot 5 scoorden bovengenoemde vakken in 2004/05 respectievelijk 3.4 en 4.2. Voor de vakken Databases en Modelleren en Systeemontwikkeling zijn deze cijfers toegespitst op alleen informatiekundigen niet beschikbaar; voor de gehele groep deelnemers scoorden deze vakken in 2004/05 respectievelijk 4.4 en 4.3 op een schaal van 1 tot 5. Mondelinge informatie over de aansluiting wordt verkregen door de tutoren die bachelorstudenten tijdens hun studie begeleiden en met wie zij zeker in het begin van hun studie vrij veel contact hebben over hun ervaringen en prestaties. Slecht presenterende studenten komen uiteindelijk bij de studiecoördinator terecht. De problemen die zij tegenkomt betreffen zelden een gebrek aan voorkennis. Voorlichting De voorlichting voor de bacheloropleiding gebeurt op een aantal manieren: er worden voorlichtingsdagen georganiseerd waarin wordt ingegaan op wat de studie inhoudt, wat voor vorm de opleiding Informatiekunde in Utrecht heeft en wat het beroepsperspectief is. Dit gebeurt door middel van mondelinge presentaties over de opleiding en een proefcollege of practicum over typische informatiekunde-onderwerpen. Toekomstige studenten kunnen drie keer per jaar meedoen aan meeloopdagen, waarbij zij begeleid door studenten een dagje meedraaien. De docent past hierop zijn college niet aan, zodat de aankomende student een reële indruk van de studie kan krijgen. Verschillende elektronische media ondersteunen de voorlichtingsactiviteiten van de opleiding. Recent is door studenten informatiekunde een CD-ROM ontwikkeld die wordt uitgedeeld aan potentiële studenten. Ook online is de nodige informatie over de opleiding beschikbaar. De website www.informatiekunde.nl richt zich op aankomende bachelorstudenten. De websites www.businessinformatics.nl en www.informationscience.nl geven informatie over de twee

29

masteropleidingen. Algemene informatie over alle opleidingen van de Universiteit Utrecht kan worden gevonden op www.studiekiezers.nl.

Masteropleiding

De masteropleiding Informatiekunde is in 2003 van start gegaan, gelijktijdig met het moment waarop de eerste reguliere en onvertraagde studenten van de ongedeelde doctoraalopleiding aan hun vierde studiejaar begonnen. Enkele doctoraalstudenten hebben in 2003 een bachelordiploma aangevraagd en zijn als masterstudent in de masteropleiding ingestroomd. De overige doctoraalstudenten volgen vakken uit het masterprogramma ter invulling van hun doctoraalprogramma. Laatstgenoemde groep studenten is niet in het onderstaande overzicht opgenomen. De bachelor-masterstructuur is ingevoerd in september 2002. De eerste reguliere en onvertraagde bachelorstudenten bereikten in september 2005 de masterfase. De masterinstroom in de daaraan voorafgaande jaren bestond voor het overgrote deel uit bachelors afkomstig van Nederlandse Hbo-instellingen en buitenlandse universiteiten. Tabel 4.3c: Het aantal instromers en ingeschrevenen van de masteropleiding Informatiekunde

Masteropleiding Jaar

Instroom (voltijds)

Ingeschrevenen (voltijds)

Totaal

Man

Vrouw

Totaal

Man

Vrouw

03/04

27

22

5

27

22

5

04/05

11

10

1

46

38

8

Toelatingsvereisten Voor beide masterprogramma’s informatiekunde is de vereiste voorkennis een bachelordiploma Informatiekunde of equivalent. Aangezien de programma’s internationaal georiënteerd zijn en de voertaal Engels is, wordt van studenten een voldoende kennis van deze taal vereist. Per programma kan programma-specificieke voorkennis verwacht worden. Er is in het curriculum ruimte van 15 ECTS om programma-specifieke deficiënties weg te werken. Bij een groter gebrek aan voorkennis kan een individueel pre-master traject afgesproken worden. Om te kunnen beginnen aan een masterprogramma moet de student zich aanmelden en aantonen aan de ingangseisen van het programma te voldoen. Studenten die intern een bachelordiploma Informatiekunde halen, kunnen een voorlopige toelatingsbeschikking aanvragen voor een van de masteropleidingen. Voorwaarde is dat minstens 165 ECTS voor de bacheloropleiding is voltooid en dat het bachelordiploma binnen een half jaar behaald wordt. Na behalen van het bachelordiploma wordt de toelatingsbeschikking definitief. Studenten van andere opleidingen moeten zich via een formulier aanmelden voor een van de masterprogramma’s. Onderdeel van deze aanmelding zijn een overzicht van de gevolgde vakken in de vooropleiding en een bewijs van kennis van de Engelse taal. Een toelatingscommissie bestaande uit de studieadviseurs en/of programmaleiders van de masterprogramma’s beoordeelt de aanmeldingen en gaat na of de vooropleiding equivalent is aan een bachelor Informatiekunde. Kennis van de Engelse taal wordt getoetst aan de hand van een gecertificeerde test zoals TOEFL. Voor Nederlandse studenten met een universitaire of HBO vooropleiding wordt hiervoor een ontheffing gegeven, alsmede voor studenten die Engels als moedertaal hebben. Aansluiting Instromende studenten hebben over het algemeen geen probleem met de aansluiting. Dit blijkt uit de vakevaluaties en de rendementen van de vakken in de masterprogramma’s (zie ook de

30

evaluatieresultaten onder Facet 7). Voor de mastervakken wordt op de vraag of de studenten voldoende voorkennis bezitten gemiddeld 4.3 gescoord op een schaal van 1-5. Aangetekend moet worden dat evaluaties in de masterfase in het algemeen door een klein percentage van de deelnemers ingevuld wordt. De rendementscijfers laten zien dat van de studenten die daadwerkelijk aan het vak meedoen een groot percentage slaagt: in 2003/2004 was dat gemiddeld 84%, in 2004/2005 was dat gemiddeld 93%. Zie verder de discussie van slagingspercentages onder Facet 7. Voorlichting In de voorlichting wordt een adequaat en realistisch beeld gegeven van de opleiding en de loopbaanperspectieven na het afstuderen. De primaire bronnen van informatie over de masterprogramma’s zijn de websites: www.businessinformatics.nl www.informationscience.nl www.cs.uu.nl/info/studie/master Hier is over beide programma’s uitgebreide informatie te vinden over het vakgebied dat bestreken wordt, de ingangseisen, de vakken die worden aangeboden en loopbaanperspectieven. Brochures over de programma’s geven een samenvatting van deze informatie en verwijzen naar de websites voor uitgebreidere informatie. Tijdens voorlichtingsdagen wordt over ieder programma een presentatie gehouden waarin vakgebied, loopbaanperspectief, en organisatie van het programma aan de orde komen en waarna er gelegenheid is tot meer specifieke vragen van studenten. Verder worden veel vragen, met name van buitenlandse studenten, door de programmaleiders en studieadviseurs per e-mail beantwoord. Wat betreft de loopbaanperspectieven geldt dat onder de nu 24 afgestudeerden (9 masterstudenten en 15 doctoraalstudenten) geen onvrijwillige werkloosheid is. Dit soort informatie wordt bij de voorlichting ook vermeld. Veel docenten hebben vanwege afstudeerders (op masterniveau) contacten met bedrijven en instellingen waar informatiekundigen bij uitstek een loopbaan kunnen vinden en houden daarmee een vinger aan de pols over de vanuit het bedrijfsleven gevraagde competenties, en of onze alumni die bezitten. Dit geven we tijdens de voorlichtingsdagen ook door.

Facet 9 Omvang van het programma Criterium: De opleiding voldoet aan formele eisen m.b.t. de omvang van het curriculum: • WO-bachelor: in de regel 180 studiepunten; • WO-master: minimaal zestig studiepunten, afhankelijk van de opleiding.

De omvang van de bacheloropleiding Informatiekunde is voor iedere student 180 ECTS. In het onderwijs- en examenreglement is vastgelegd dat deze 180 ECTS daadwerkelijk moet worden ingevuld. De twee masterprogramma’s CKE en MBI van de masteropleiding Informatiekunde omvatten ieder 120 studiepunten. In het onderwijs- en examenreglement en in de studiegidsen van beide programma’s is vastgelegd dat deze 120 ECTS daadwerkelijk moet worden ingevuld.

31

Facet 10 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Criteria: Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen. De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept.

Bij de invoering van de Bachelor-Master (B/M) is in Utrecht een universiteitsbrede onderwijsvernieuwing ingezet. Aan het bijbehorende onderwijsconcept dat de opleiding heeft gehanteerd liggen onder meer de volgende uitgangspunten ten grondslag: • De invoering B/M wordt gebruikt om aansluiting te vinden bij internationale standaards •

De invoering van twee onderscheiden fasen wordt gebruikt om zowel algemene academische vorming als wetenschappelijke specialisatie/beroepsvoorbereiding elk hun eigen plaats te geven

Didactisch concept bachelorfase

De vernieuwing geeft een duidelijke richting aan het didactisch concept en heeft als belangrijkste kenmerken: brede vorming in de bachelorfase9, wederzijds commitment, intensieve studieloopbaanbegeleiding (zie ook Facet 16), academische vorming en specialisatie in de masterfase. Bij de invoering van bachelor-master is het informatiekundeprogramma opgesteld aan de hand van de Richtlijn Uitvoering BachelorMaster van de Universiteit Utrecht. Naast deze universiteitsbrede aansluiting van het didactisch concept wordt het onderwijs binnen informatiekunde vanaf het begin gekenmerkt als actief, zelfstandig en in samenwerking leren en toepassen. Een groot deel van de programmaonderdelen volgt de zogenaamde ‘blended learning’ methode, waarbij naast de traditionele methodes als colleges en werkcolleges een grote variatie van onderwijsmethodes wordt toegepast, zoals digitaal via het Internet, virtuele of fysieke groepsbijeenkomsten, of probleemoplossend waarbij de docent zowel de rol van expert als begeleider vervult. Belangrijk voor het universiteitsbrede didactisch concept is onder meer het wederzijds commitment tussen docent en student. Van de studenten wordt verwacht dat ze zich daadwerkelijk inspannen om een cursus succesvol af te ronden. Omgekeerd scheppen docenten de voorwaarden dat studenten die zich voldoende inspannen de cursus redelijkerwijs in één keer kunnen halen. Om dit te bewerkstelligen worden actieve onderwijsvormen gehanteerd (practica, probleemgestuurd onderwijs, simulaties, discussies, etc.). Bij een aantal cursussen wordt met de stof door middel van praktische opdrachten geoefend. Een aantal vakken heeft een werkcollege waar de studenten oefenen aan de hand van opgaven en daarop directe feedback kunnen krijgen van de docent. Daarnaast wordt bij elke cursus een of meerdere tussentijdse toetsen afgenomen en zo snel mogelijk feedback gegeven: de studenten krijgen bijvoorbeeld door beoordeling van ingeleverd werk en/of deeltentamens gedurende de cursus informatie over hun vorderingen (zie ook Facet 11). Indien nodig is de student daardoor in staat om gedurende de cursus zijn of haar manier van werken bij te stellen. De academische vorming is binnen de opleiding geoperationaliseerd als een verzameling van academische vaardigheden. Met als uitzondering het vak Informatievaardigheden (IV), vindt het ontwikkelen van deze vaardigheden plaats in de inhoudelijke vakken. Dat biedt de mogelijkheid om vaardigheden in onderlinge samenhang en relatie tot vakinhoudelijke kennis te ontwikkelen. Het vak IV is puur gericht op het verwerven van academische vaardigheden zonder specifieke vakinhoudelijke component. Hier ligt de nadruk op het verwerken en presenteren van informatie aan de hand van spreek- en schrijfopdrachten. Binnen de opleiding is een twintigtal vaardigheden van belang, waarvan er zes verplicht zijn. In Bijlage F5 (Tabel 2) is aangegeven welke vaardigheden in welk programmaonderdeel aan de orde komen. 9

Zie hoofdstuk 2 ‘Programma’ voor een uitgebreide beschrijving van de keuzemogelijkheden en verplichtingen.

32

Studenten leggen ter documentatie van de vaardigheden een elektronisch portfolio aan en laten de verplichte onderdelen aftekenen door de docent. De verschillende werkvormen (hoorcolleges, practica, werkcolleges, etc.) met hun tussentijdse terugkoppelingen geven de studenten een optimale gelegenheid om bij voldoende inspanning de vakken succesvol te volgen. De cursussen leren, oefenen en toetsen de kennis, vaardigheden, inzichten en het academisch niveau zoals verwoord in de doelstellingen van de opleiding.

Stage/Onderzoeksproject

Een verplicht onderdeel van de bacheloropleiding is een onderzoeksproject of een stage. Een onderzoeksproject vindt plaats bij een onderzoeksorganisatie (intern, bij een andere universiteit of onderzoeksinstituut), een stage bij andersoortige organisaties; in beide gevallen is altijd een onderzoekscomponent aanwezig. De omvang is 15 ECTS. Het doel van een stage is tweeledig: enerzijds dient de stage om kennis en vaardigheden in de (onderzoek)praktijk zelfstandig toe te passen, en deze kennis en vaardigheden te verdiepen of te verbreden. Anderzijds biedt de stage de mogelijkheid voor de student om zich te oriënteren op een toekomstige/mogelijke beroepspraktijk.

Studielast en werkvormen

De hieronder gepresenteerde tabel (Tabel 4.4a) geeft een specificatie van de studielast uitgesplitst naar werkvormen: • Hoorcollege: plenair onderwijs, groepsgrootte ongeveer 60-100 voor verplichte vakken en 20-60 voor keuzevakken. • Werkcollege: activerend onderwijs, groepsgrootte ongeveer 20 • Practicum: uitvoering van een of meer verschillende grote opdrachten, groepsgrootte varieert sterk per onderdeel en beschikbare practicumruimte (tussen de 2 en de 20) • Toetsing: individuele (deel)tentamens. • Stage: contacturen van de onderzoeksstage. • Zelfstudie: alle overige activiteiten, zoals voorbereiden tentamens en colleges, bestuderen literatuur, schrijven scripties, uitwerken practicumopgaven en werkcolleges, niet-vakgebonden activiteiten (portfolio, studieplanning). Tabel 4.4a: Specificatie van de studielast uitgesplitst naar contacturen van de werkvormen en zelfstudie in de bacheloropleiding.

jaar

hoorc

werkc

pract

toets

stage

1

162

102

116

58

2

140

167

100

3

105

125

75

totaal

totaal

contact

zelfstudie

-

438

1242

1680

56

-

463

1217

1680

42

40

387

1293

1680

In de praktijk kunnen allerlei nuanceringen aangebracht worden op de hierboven genoemde types van werkvormen. Zo worden in de werkcolleges soms tegelijkertijd verschillende kleine groepen begeleid (groepsgerichte activiteiten) of is een individueel spreekuur voor studenten gereserveerd. In het kader van het practicum wordt dikwijls aan een of meerdere projecten gewerkt. De opdrachten die in het kader van een project uitgevoerd moeten worden, zijn in het eerste jaar dikwijls nauwkeurig gespecificeerd, maar in de daarop volgende jaren kunnen de studenten meer een eigen invulling geven aan een project. Verder zien we in het eerste jaar relatief veel hoorcolleges, in de daaropvolgende jaren neemt het aantal af. De zelfstudie neemt vooral in het derde jaar toe.

33

Didactisch concept masteropleiding In grote lijnen komt het didactisch concept van de beide masteropleidingen overeen met de bacheloropleiding. Ook hier geldt het wederzijds commitment en hebben studenten zelfs een nog grotere keuzevrijheid om programma’s op maat kiezen. Van de studenten wordt een aanmerkelijk grotere mate van zelfstandigheid verwacht (studenten hebben bijvoorbeeld geen tutor en hoeven geen portfolio op te stellen). Verder bestaat er een sterke relatie tussen het onderzoek en de masterprogramma’s en hebben masterprogramma’s een grote mate van toegankelijkheid. Het didactisch concept wordt op verschillende manieren gerealiseerd: • Het programma biedt in het eerste jaar in iedere periode de mogelijkheid naast een verplicht vak een optioneel vak te kiezen uit een breed aanbod van vakken (zie ook hoofdstuk 2: Programma). In het tweede jaar kan de student in de periode voor het afstuderen kiezen uit twee optionele vakken. • Er zijn twee instroommomenten: september en februari. Studenten kunnen zonder achterstand op te lopen op beide momenten beginnen met het programma. • In het programma is een homologatiefase ingebouwd van maximaal 15 ECTS. Studenten met deficiënties kunnen die bijwerken binnen het programma. • De voertaal is Engels. Het programma is daardoor toegankelijker voor buitenlandse studenten en het maakt studenten bovendien vertrouwd met het gangbare wetenschappelijke jargon. • Er wordt gebruik gemaakt van een breed aanbod van werkvormen waarbij de zelfstandigheid van studenten in belangrijke mate wordt gestimuleerd. In elk van de mastercursussen maken studenten kennis met wetenschappelijk onderzoek, danwel leren zij dit zelf uit te voeren. Het MBI-programma start bijvoorbeeld in de eerste verplichte cursus Extended Enterprise (EE) met het doorwerken van de complete onderzoekscyclus met als doel een wetenschappelijk paper te schrijven dat geschikt zou zijn voor indiening bij een internationaal tijdschrift. Een belangrijk deel van het CKE en MBI masteronderwijs wordt verzorgd op basis van zogenaamde ‘Workpackages’ (WP). Een WP is een probleemgestuurde onderwijsvorm waarbij van de student wordt gevraagd redelijk zelfstandig te werken, soms groepsgewijs, soms individueel; de WP heeft een aantal vooraf vastgestelde deliverables. Deze onderwijsvorm sluit goed aan bij het onderzoeksgedreven karakter van het masteronderwijs. Een WP omvat tenminste een probleemstelling, data, bronnen (literatuur, software), omschrijving van de deliverables, vereiste studentbelasting, planning en beoordelingstermijn. De rol van de docent varieert: van procesbegeleiding, bespreking van de voortgang en uitleg van de techniek tot plenaire bespreking van (groeps)resultaten en verslagen. Altijd ligt er een duidelijke link met het onderzoek, bijvoorbeeld content design en retrieval aspecten bij de module Content Design (CDS), en human-computer interactie aspecten, zoals web navigatie bij de module Use of Content and Knowledge Systems (UCKS). De keuze van de inhoud van de WP’s kan elk jaar veranderen afhankelijk van de actualiteit en relevantie. Zo kwamen binnen het kader van de module Extended Enterprise (EE) achtereenvolgens de thema’s Customer Relationship Management, Product Lifecycle Management en elektronisch inkoopmanagement (e-procurement) aan de orde. Dit zorgt ervoor dat studenten leren zich snel in een thema te verdiepen en een relevante bijdrage aan het onderzoek op dat terrein kunnen leveren. Een ander voorbeeld is de module Enterprise Information Architecture (EIA) waarin studenten op basis van dezelfde modelleerbenaderingen bij verschillende ondernemingen case studies verrichten, en hiervan gezamenlijk in boekvorm verslag doen. Bij de module Method Engineering (ME) vindt iets dergelijks plaats: studenten leren hun opdrachten in wikipedia-vorm te publiceren. Ook gebruiken studenten hun onderzoeksvaardigheden in de case study opdracht in het kader van

34

de module Logistics (LGS) waarin een optimaliseringsprobleem in een organisatie beschreven moet worden ter illustratie van het (theoretische) leerboek van Shapiro dat in deze module gebruikt wordt. De indeling van de strakke werkvormen zoals gehanteerd bij de bacheloropleiding is in de masters veel lastiger op te stellen. Allereerst hebben de studenten een veel grotere vrijheid om hun eigen programma in te vullen met verschillende programmaonderdelen. Ten tweede is het onderwijs, al dan niet in groepen, veel meer projectgericht. Daarbij zijn docenten soms gedurende een volledige dag voor de studenten beschikbaar waarbij bijvoorbeeld practica, werkcollege en college op natuurlijke wijze worden afgewisseld. Andere werkvormen zijn seminars waarbij studenten zelf presentaties geven en discussies leiden onder begeleiding van de docent. De docent heeft meestal een coachende rol, omdat in de masterfase vooral het probleemoplossend vermogen van studenten wordt getraind. Een regelmatige gehanteerde vorm van eindpresentatie is een plenaire bespreking van de resultaten op basis van door de studenten vervaardigde posters. In Tabel 4.4b is een schatting gegeven van de studielast uitgesplitst naar contacturen bij de werkvormen en de zelfstudie in de masteropleiding. In het tweede jaar volgen de studenten in principe nog twee optionele vakken (zie Facet 6 voor de opbouw van de masteropleiding), de overige tijd wordt gevuld met de afstudeerfase. Tabel 4.4b: Schatting van de studielast uitgesplitst naar contacturen van de werkvormen en de zelfstudie in de masteropleiding.

jaar 1 +2

hoorc

werkc

pract

zelfstudie

totaal

170-210 110-170 150-200 1520-1670

2100

afstudeerfase

1260

totaal

3360

Afstudeerproject

Beide masteropleidingen worden afgerond met een afstudeerproject. Een student kan hieraan beginnen als alle verplichte vakken zijn behaald en niet meer dan 15 ECTS studiepunten vrije ruimte nog behaald moeten worden. De omvang van een afstudeerproject is 45 ECTS met een doorlooptijd van ongeveer 30 weken. De doelen van het afstudeerproject zijn: • gedurende een langere tijd, in een wijder verband, het geleerde van de afgelopen jaren in de praktijk te brengen en/of dit geleerde verder uit te breiden via specialistische studie; • kennis te maken met en het verrichten van wetenschappelijk onderzoek en/of het leveren van een bijdrage aan een omvangrijke theorie, en/of van een ontwerp en eventueel het (gedeeltelijk) implementeren daarvan, waarbij de relatie tussen theorie en praktijk op duidelijke wijze naar voren komt; • ervaring op te doen met het mondeling presenteren van recentelijk verworven kennis en inzichten; • ervaring op te doen met het produceren van een schriftelijke verslaglegging.

35

Facet 11 Toetsing en beoordeling Criteria: Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd.

Binnen de opleiding wordt aandacht geschonken aan zowel formatieve als summatieve toetsing. Formatieve toetsing kenmerkt zich door snelle terugkoppeling en bijsturing tijdens het onderwijsleerproces. Summatieve toetsing vindt plaats na afloop van het onderwijs: het toetst de resultaten van de individuele studenten en de summatieve gegevens worden gebruikt ter toetsing van de curriculumkwaliteit. De uitvoering van deze elementen is strak georganiseerd en heeft daarmee een structurele plaats in de algehele onderwijsuitvoering. De organisatie en inrichting van de toetsing in de masterfase is vrijwel identiek aan die van de bachelorfase, met dien verstande dat individueel werk en persoonlijke beoordeling in de masterfase een nog grotere plaats innemen.

Algemene opzet van toetsing, beoordelingen en examens

In aansluiting op het didactisch concept van wederzijds commitment (zie Facet 10), speelt formatieve toetsing een belangrijke rol bij de beoordeling van de student. Dit houdt in dat een belangrijk deel van de toetsing plaatsvindt tijdens de onderwijsperiode en dat de resultaten van de toetsing snel teruggekoppeld worden aan de student. In veel gevallen vindt naast de formatieve toetsing een summatieve afsluitende (individuele) toets plaats. Openbare herkansingen vinden niet meer plaats, maar een student kan wel op onderdelen in de aansluitende periode een aanvullende toets doen. Wie dan nog geen voldoende voor het programmaonderdeel heeft behaald, dient het jaar daarop de gehele cursus over te doen, inclusief alle toetsingactiviteiten: er bestaat geen recht op behoud van deelcijfers. Van behaalde programmaonderdelen is de geldigheidsduur onbeperkt. Een student kan alleen meedoen aan de aanvullende toets indien hij of zij voldoet aan de inspanningsverplichtingen die onderdeel zijn van het wederzijds commitment. Deze verplichtingen betreffen bijvoorbeeld het op tijd inleveren van werkstukken, het behalen van een voldoende resultaat voor een aantal deeltoetsen, het houden van presentaties of het deelnemen aan het bijbehorende practicum. De inspanningsverplichtingen worden voor aanvang van een programmaonderdeel bekendgemaakt via de elektronische studiegids. Naast de toetsing op programmaonderdelen dient een student in het portfolio evaluaties op te nemen van een aantal academische vaardigheden. De student meldt aan het begin van de cursus dat hij of zij op een vaardigheid beoordeeld wil worden. De docent stelt naast de normale beoordeling ook een evaluatie op van de vaardigheid in kwestie. Minimaal bestaat de beoordeling uit ‘voldoende’ of ‘onvoldoende’, maar daarnaast kunnen ook hints voor verbetering worden toegevoegd. De beoordeling wordt zowel aan de student als aan diens tutor gezonden. De examencommissie heeft de formele controle. Deze commissie komt periodiek (d.w.z. 4 à 6 wekelijks) bijeen en beslist over de geldigheid van individuele studieprogramma' s, examenverzoeken, vrijstellingen, curricula (c.q. examenprogramma' s), overgangsregelingen en al het overige wat in de OER vastgelegd is. Verder bepaalt de commissie of een bachelor of master degree kan worden verleend en stelt het uiteindelijke judicium (bijv. cum laude) vast. De inhoud van het bovenstaande is vastgelegd in de OER van de opleiding (zie Bijlage E: OER, hoofdstuk 6).

36

Consistentie in de beoordeling

De docent heeft enerzijds een grote mate van vrijheid om de toetsvormen aan te passen aan de leerdoelen van het betreffende programmaonderdeel (zie Tabel 1 en 2 in Bijlage F11), maar heeft zich anderzijds in lijn met het didactisch concept gecommitteerd aan een aantal verplichtingen. Een docent dient voor de aanvang van het programmaonderdeel via de cursusbeschrijving van de website bekend te maken uit welke toetsonderdelen de cursus bestaat, hoe het eindcijfer wordt vastgesteld uit de deelresultaten en hoe eventuele afronding plaatsvindt. Tevens dient de docent vooraf aan te geven aan welke inspanningsverplichtingen de student moet voldoen om mee te kunnen doen met de aanvullende toets. Uiterlijk halverwege de cursus dient de docent de student in staat te stellen zijn voortgang te evalueren. Belangrijke bronnen voor afstemming en toetscriteria zijn de docentenhandleiding, de OER en het afstudeerprotocol (zie Bijlage D en E). De OER bevat onder meer informatie over cijferbepaling, termijn van beoordeling, inzagerecht en fraude. De docentenhandleiding bevat relevante informatie over de toetsing, beoordeling, openbaarheid van vragen en cijfers en het protocol bij schriftelijke tentamens. Bij afstudeerders wordt de consistentie gewaarborgd door een gedetailleerd afstudeerprotocol, waarin de beoordeling van een afstudeervoorstel, het inrichten van het traject en de beoordeling van het eindresultaat zijn geregeld. Arbeidsintensieve programmaonderdelen worden meestal door twee docenten verzorgd, waarvan één hoofdverantwoordelijk. Beide docenten voeren de toetsing uit en hebben hierover intensief overleg. Soms worden ook docenten die niet direct bij de cursus betrokken zijn gevraagd voor de evaluatie van toetsopgaven. In algemene zin wordt consistentie in de beoordeling bevorderd en nagestreefd door intercollegiale afstemming in het periodieke docentenoverleg. Hier worden ervaringen gedeeld en resultaten op een verkennende wijze besproken. Periodiek staat een bepaald studieonderdeel centraal en worden de gang van zaken en ervaringen, waaronder de beoordeling en de resultaten, plenair aan de orde gesteld. Studenten kunnen de onderwijsevaluaties gebruiken om de studieonderdelen te vergelijken en inconsistenties te melden: in elke evaluatie, door studenten uitgevoerd, zit een vraag over de toetsing. Hiermee wordt de toetsing geëvalueerd en worden inconsistenties bestreden (zie verder Facet 17).

Aansluiting toetsing op leerdoelen en inhouden

Voor elk programmaonderdeel zijn de eindtermen en leerdoelen vastgelegd in de op het internet beschikbare cursusbeschrijving. In het ontwerp van het gehele curriculum is de verdeling van leerdoelen en eindtermen nauwkeurig vormgegeven. Voor elk programmaonderdeel is hiermee duidelijk wat er ‘gekend’ en ‘gekund’ moet worden. In het ontwerp van de master Business Informatics zijn, vanwege het bedrijfsgerichte karakter, ICTvakcompetenties (op basis van het z.g. Exin-framework) vastgesteld en per studieonderdeel verder uitgewerkt. Deze komen in de toetsing terug. Voor de academische vaardigheden zijn de eindtermen aangegeven in de portfoliobeschrijving. Bij iedere vaardigheid wordt aangegeven welk studieonderdeel de bijbehorende eindtermen heeft. De aansluiting van de toetsen op de leerdoelen wordt in het bijzonder bereikt door de formatieve wijze van toetsen, waarbij voortdurende feedback wordt gegeven. Deze feedback betreft enerzijds de voortgang van de student met betrekking tot de leerdoelen, en anderzijds ook een terugkoppeling naar de docent over de wijze van toetsen. Formatieve toetsen worden dikwijls tijdens de onderwijsperiode in het openbaar behandeld, wat de studenten de mogelijkheid biedt docenten ter verantwoording te roepen met betrekking tot de aansluiting van de toets met de leerdoelen. Door de integratie van onderwijs en de formatieve wijze van toetsing is de aansluiting van de toetsing op de leerdoelen en inhouden van ieder studieonderdeel sterk geoptimaliseerd.

37

Of, en in welke mate, het geheel van toetsen de beoogde eindkwalificaties van de opleiding realiseren, wordt beoordeeld en bewaakt door de onderwijsdirecteur. Het instrumentarium dat hiervoor ter beschikking staat is het curriculumontwerp waarin eindtermen en leerdoelen nauwkeurig vastliggen, het geautomatiseerde onderwijsevaluatiesysteem (zie Facet 17), de overzichten met resultaten van studieonderdelen, zowel intern gegenereerd als verkregen uit het universitaire Osiris studievoortgangregistratiesysteem, en de inzage in onderwijs- en toetsmateriaal door middel van het centrale onderwijsmateriaal archiverings- en backupsysteem.

Terugkoppeling toetsresultaten op studenten

Resultaten van toetsen dienen binnen 10 werkdagen bekend te zijn bij de student (voor de masterfase is dit 15 dagen). Door deze korte periode zijn zowel de student als de docent in staat het voortgangsproces van de student tijdens de onderwijsperiode te monitoren en kan de docent gerichte feedback geven op de vordering van de student. De opleiding streeft zelfs naar een kortere termijn, bijvoorbeeld door inzet van geautomatiseerde toetsing waarbij de student direct uitslag en feedback krijgt (zie hieronder). Gedurende tenminste dertig dagen na bekendmaking van de uitslag van een schriftelijke toets krijgt de student op haar/zijn verzoek inzage in zijn/haar beoordeeld werk. Uitslagen op mondelinge tentamens worden onmiddellijk na het tentamen bekendgemaakt. In een relevant deel van de programmaonderdelen is sprake van groepsactiviteiten: kleine werkgroepen voeren opdrachten uit. Hierbij wordt onder meer gebruik gemaakt van groupware software (asynchroon en plaatsonafhankelijk samenwerken). Docenten monitoren met behulp van deze groupware de vorderingen en sturen waar nodig bij, of worden daartoe uitgenodigd door deelnemende studenten. Deze terugkoppeling vindt gedurende de gehele week plaats en beperkt zich dus niet tot de roostermomenten.

Stage/Onderzoeksproject

Functie en kwaliteit van de stage of het onderzoeksproject worden gewaarborgd in de te volgen procedure en de gestelde eisen. De procedure garandeert dat er aan de ingangseisen wordt voldaan,10 en dat er afspraken worden gemaakt over doel, aanpak, duur en begeleiding van de stage of het onderzoeksproject. Bij een intern onderzoeksproject wordt de student begeleid door een interne begeleider, bij een extern onderzoeksproject of een stage door een interne en externe begeleider. De beoordeling vindt plaats aan de hand van de volgende criteria: • kwaliteit en kwantiteit van de activiteiten; • kwaliteit en presentatie van de verslaglegging; • mate van zelfstandigheid, creativiteit, eigen inbreng en samenwerkingsvaardigheid van de student.

Afstudeerproject

Functie en kwaliteit van het afstudeerproject worden gewaarborgd door de procedure en de eisen die eraan gesteld worden. De voorstellen voor afstudeerprojecten worden door een Thesis Proposal Committee beoordeeld. De procedure garandeert dat er voor aanvang van het afstudeerproject gereflecteerd wordt over relevantie en haalbaarheid van het project en dat er afspraken gemaakt worden over doel, aanpak en begeleiding van het project. Het afstudeerproject wordt begeleid door minimaal twee stafleden (in casu quo de afstudeercommissie) en afgerond met een thesis, die (in het openbaar) moet worden verdedigd. De eisen die aan een thesis worden gesteld zijn: • wetenschappelijke kwaliteit, niveau en kwantiteit; 10

Voordat de student kan beginnen aan de stage dienen de volgende vakken te zijn behaald: Wetenschappelijke Onderzoeksmethoden (WO) en Modelleren en Systeemontwikkeling (MSO).

38

• relevantie; • kwaliteit en presentatie van de verslaglegging. Daarnaast wordt het functioneren van de student geëvalueerd op betrouwbaarheid, initiatief, creativiteit en samenwerkingsvaardigheid. Thesis en functioneren worden beoordeeld door de afstudeercommissie waar een senior-docent deel van uitmaakt. Ten bate van de uniformiteit zijn in de docentenhandleiding (zie Bijlage D) expliciete kwaliteitscriteria en richtlijnen opgenomen voor de beoordeling van het afstudeerwerk.

Sterkte/zwakte analyse onderwerp 2 Sterke punten: •

In het programma zit enerzijds een sterke inhoudelijke samenhang, terwijl anderzijds voldoende keuzevrijheid in het curriculum aanwezig is. Het programma profileert zich als tegenhanger van het zogenaamde ‘cafetaria’ model, waarbij studenten willekeurig kunnen shoppen en een onsamenhangend geheel aan vakken kunnen volgen.

•

Er wordt gebruik gemaakt van een grote variatie aan werkvormen waarbij de verschillende didactische concepten zoals blended learning goed tot hun recht komen.

•

De opbouw van het programma garandeert de mogelijkheid tot een multidisciplinaire ontwikkeling zonder verlies van een solide, uniforme basis.

•

In de masteropleiding bestaat een nauwe band tussen het programma en het onderzoeksveld van de docenten van de opleiding.

•

Het toetsingsmodel voor de aparte programmaonderdelen is conform de huidige didactische inzichten, d.w.z. dat een groot deel van de toetsen een formatief karakter heeft.

Zwakke punten:

39

•

In de praktijk blijkt dat het, vanwege een grote diversiteit van formele procedures, lastig is voor studenten om vakken te volgen bij andere faculteiten.

•

Er bestaat een spanningsveld voor de tutor in de rol van vertrouwenspersoon en als beoordelaar van het portfolio.

•

Alhoewel de academische vaardigheden een belangrijk onderdeel vormen van zowel het huidige Bama-model als de eindtermen van de opleiding, lijkt de concretisering van deze vaardigheden toch op problemen te stuiten. Reflecties van studenten zijn van laag niveau en de inbedding in de vakken en de aftekening vragen om verbetering. Sommige van deze problemen zijn wellicht eenvoudig oplosbaar, terwijl andere een diepere analyse en een goed overwogen oplossing vragen. Dit laatste geldt eveneens voor het hierboven genoemde tutorsysteem. Deze problemen zijn momenteel in onderzoek in het kader van verschillende projecten. Op de achtergrond speelt daarbij onder meer de dynamiek van de organisatie waarbinnen de opleiding zich beweegt een belangrijke rol, zoals een bètabrede invoering van academische vaardigheden.

Onderwerp 3: Inzet van personeel, personeelsbeleid Facet 12 Eisen wetenschappelijk onderwijs Criterium: Het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door onderzoekers die een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van het vakgebied.

Betrokkenheid docenten bij erkend wetenschappelijk onderzoek

De afgelopen periode heeft in belangrijke mate in het teken gestaan van de opbouw van de opleiding Informatiekunde, zowel wat betreft de uitbreiding van het aantal docenten als in de nadere uitwerking van onderzoekslijnen. Daarbij is een forse extra onderwijsinspanning geleverd, gericht op het ontwerpen van cursussen, ten behoeve van de verdere uitbouw van de ongedeelde opleiding (eerst vierjarig, daarna vijfjarig) en in verband met de invoering van het bachelor-master systeem. In het aanstellingsbeleid heeft betrokkenheid bij onderzoek echter steeds zwaar gewogen, juist met het oog op nieuw op te zetten onderwijs. Op dit moment bestaat slechts een klein deel van de capaciteit (2 fte = 12,6%) uit medewerkers met uitsluitend een onderwijstaak. In Tabel 4.6 (Facet 13) kunnen we zien dat verreweg het grootste deel van de docenten is gepromoveerd (3 van de 25 nietgepromoveerd). Met twee niet-gepromoveerde medewerkers is een promotietraject gestart. Verder maakt bijna het gehele docentencorps (26 van de 30 onderwijsgevenden, dus 87%) deel uit van de onderzoeksschool SIKS11, een interuniversitaire onderzoeksschool op het terrein van informatie- en kennistechnologie die twaalf onderzoeksgroepen omvat en waarvan 270 onderzoekers en 120 promovendi deel uitmaken. Doordat de informatiekunde-opleiding in Utrecht een sterk multidisciplinair karakter draagt (zie ook Facet 1), zijn verschillende docent-onderzoekers aangetrokken die hun sporen al hadden verdiend in een ander vakgebied. Reeds ontwikkeld relevant en succesvol onderzoek is in veel gevallen gecontinueerd en bijgebogen binnen het nieuwe informatiekundige kader. In samenwerking met Informatica is dit nieuwe kader onlangs afgestemd op de nationale onderzoeksagenda NOAG-ICT, waarbij gekozen is voor een beperkt aantal zwaartepunten in het onderzoek. Alle informatiekundeleerstoelen zijn ondergebracht in deze zwaartepunten. Ondanks de genoemde extra onderwijsinspanning is er in de afgelopen periode een duidelijk begin gemaakt met het verwerven van derdegeldstroomonderzoek; voor een overzicht verwijzen we naar Bijlage F12. Onderzoeksthema’s voor de groep Content en Knowledge Engineering zijn: mens-computer interactie, content engineering en kennismanagement – deze thema’s sluiten aan bij de NOAG-ict 2005-2010 thema’s ‘De Digitale Beleving’, ‘Intelligente Systemen’ en ‘Methodes voor het Ontwerpen en Bouwen’. Voor de Organisation and Information groep is het onderzoeksthema: ‘Product Software: Methodology of Development, Implementation and Entrepreneurship’.

Professionele rolmodellen

Tot januari 2004 heeft de opleiding slechts één voltijds hoogleraar gehad. De wetenschappelijke professionaliteit moest derhalve worden overgedragen door ervaren (hoofd)docenten die steeds hun eigen onderzoek in het onderwijs hebben betrokken. Daarnaast heeft de opleiding gedurende enige jaren kunnen profiteren van een bijzondere hoogleraar Uitwisselingstalen, prof. dr. G. van der Steen, en van een gasthoogleraar, prof. dr. A.A.L.G. Wentink uit Tilburg, die in het cursusjaar 2000-2001 het onderwijs inzake Organisatie & Informatie heeft ondersteund. Meer recent is een tweetal bijzondere hoogleraren toegevoegd aan de leerstoelgroep Documenttechnologie, te weten prof. dr. E. 11

‘Dutch research School for Information and Knowledge Systems’, voor meer informatie: www.siks.nl

40

Huizer (Mediatechnologie) en prof. dr. mr. J.H.A.M. Grijpink (Keteninformatisering in de Rechtstaat). Deze hebben allen ook onderwijs gegeven in de lagere jaren van de opleiding.

Professionele praktijk

De opleiding Informatiekunde dankt haar bestaansrecht voor een belangrijk deel aan een evenwichtige verbinding tussen informaticakennis enerzijds en de praktische toepassing daarvan anderzijds. Er wordt steeds naar gestreefd deze verbinding ook tot haar recht te laten komen in het gekozen studiemateriaal. Dat dient in royale mate het raakvlak van theorie en praktijk op academisch niveau te beschrijven. De koppeling met de praktijk wordt in verschillende programmaonderdelen gelegd, maar is het sterkst bij het onderwijs in methoden en technieken, bij specifieke cursussen in de masteropleiding waar aan de praktijk ontleende onderzoeksproblematiek centraal staat, en vanzelfsprekend in de stage- en afstudeerprojecten. De stage- en afstudeerprojecten hebben mooie voorbeelden opgeleverd van producten die direct van nut zijn voor derden, hetgeen de belangstelling van bedrijven en instellingen voor onze studenten heeft gestimuleerd. Externe stageplekken worden onder meer gevonden bij bedrijven in de IT-sector zelf, waardoor studenten de beroepspraktijk van de informatiekundige zelf van nabij kunnen ervaren (zie Tabel 4.5). Tabel 4.5: Overzicht afstudeer-/onderzoeksstages informatiekunde: 2001-2004 Stages

Sociale sector

Industrie

Bank- en verzekerings -wezen

Onderzoek (intern+ extern)

1

0

2

0

1

0

4

Afstudeerders 2004

16

2

4

2

5

0

29

Korte stages 2001

5

5

0

0

16

0

26

Korte stages 2002

14

7

2

5

28

0

56

Korte stages 2003

7

3

1

1

12

0

24

Korte stages 2004

6

1

5

1

24

1

38

Totaal

IT-branche

Afstudeerders 2003

Educatieve sector

Aantal

Daarnaast wordt de professionele praktijk in beeld gebracht via (zie ook Bijlage F12): • een breed scala breed scala van gastcolleges, verspreid over de gehele opleiding en verzorgd door medewerkers van bedrijven en organisaties die op enigerlei wijze relevant zijn voor het desbetreffende onderwijs; • excursies naar bedrijven; • onderzoeksopdrachten binnen bepaalde onderwijsmodules. Deze opdrachten zijn vaak gekoppeld aan de praktijk bij bedrijven en organisaties en de resultaten daarvan dragen in veel gevallen bij aan het eigen onderzoek van de docent.

41

Facet 13 Kwantiteit personeel Criterium: Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen.

De toenmalige faculteit Wiskunde en Informatica (vóórdat zij opging in de Bètafaculteit) heeft zich in de periode 1999-2005 een grote inspanning getroost om de beperkte menskracht die beschikbaar was voor onderwijs (slechts enkele fte’s bij de start van de opleiding Informatiekunde) op te hogen naar het huidige niveau, door de aanstelling van vast en tijdelijk personeel. In Tabel 4.6 is de onderwijscapaciteit per 1 december 2005 aangegeven en in Figuur 4.2 de leeftijdopbouw van de vaste staf. Tabel 4.6: De onderwijscapaciteit van de opleiding12

2005

V

Totaal

onderwijsfte

aantal

onderwijsfte

aantal

onderwijsfte

4 3 11 3 0

0.80 1.50 6.33 0.45 0.00

0 0 7 2 0

0.00 0.00 3.00 0.25 0.00

4 3 18 5 0

0.80 1.50 9.33 0.70 0.00

21

9.08

9

3.25

30

12.33

7

1.50

3

0.50

10

2.00

28

10.58

12

3.75

40

geprom.

aantal

HL UHD (J) UD Promovendi Overig wp Totaal excl. stud.ass. Stud.assistent Totaal incl. stud.ass.

M

100% 100% 83% n.v.t. n.v.t. n.v.t.

14.33

De genoemde fte’s zijn pure onderwijs-fte’s van de wetenschappelijke staf plus studentassistenten. Studieadvisering en –begeleiding wordt ook door deze staf verzorgd. In het cursusjaar 2004/05 is de personeelsomvang voorshands het grootste geweest. De daling die in 2005/06 is ingezet, zal zich in het daaropvolgende cursusjaar nog voortzetten door het wegvallen van ca. 1.5 fte tijdelijk personeel – merendeels tijdelijk beschikbaar gesteld om stafleden te ontlasten voor de ontwikkeling en uitbouw van de twee masterprogramma’s. Bij een ow-omvang van 13 fte zal, bij een gelijkblijvende studenteninstroom, het aantal studenten per fte omstreeks 28 gaan bedragen (zie Tabel 4.7). Verder doet de opleiding, samen met de opleiding Informatica, een beroep op ondersteunend personeel ten dienste van het onderwijs (studiecoördinator, studentenbalie, roostering, studieadministratie), met een omvang van 4.8 fte. 12

Bij de berekening van de onderwijscapaciteit per 1 december 2005 zijn de volgende uitgangspunten aangenomen: • Hoogleraren: hier is per fte is uitgegaan van 30% onderwijs, 30% onderzoek en 40% overige werkzaamheden; de bijzondere hoogleraren (2) zijn voor 0.1 fte onderwijs meegerekend; • Bij UD: in het Hay-systeem zijn ook (junior)docenten in de categorie UD geplaatst, met nader te bepalen afspraken over inzet in onderwijs, met als extremen 80% onderwijs / 20% onderzoek dan wel het omgekeerde; in de tabel is maatwerk per persoon gepleegd; • Promovendi kunnen tot 15% van hun tijd een onderwijstaak opgelegd krijgen.

42

Tabel 4.7: Instroom van studenten en de verhouding studenten en onderwijs-fte’s.

2005/06 2004/05 2003/04

14.33 15.78 14.23

322 275 245

258 229 218

64 46 27

25 10

2 8

13 2

10 0

Onderwijs-fte: per 1 december van het betreffende cursusjaar Totaal aantal studenten: alleen ingeschreven actieve studenten Zij-instroom master: masterstudenten die vanuit een andere opleiding zijn ingestroomd Diploma’s: voor 2005/06 is per 1/12/2005 nog geen recent overzicht beschikbaar Bachelor diploma’s: alleen studenten die na hun bachelordiploma gestopt zijn

22.5 17.4 17.2

1.58 0.70

Figuur 4.2: Leeftijdsopbouw van de vaste staf die betrokken is bij onderwijs.

Facet 14 Kwaliteit personeel Criterium: Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het programma.

Personeels- en scholingsbeleid

Het personeelsbeleid is voor een belangrijk deel gebaseerd op de universiteitsbrede regeling WP-FLOW II, 1 feb. 2004. Hierin zijn de Functieprofielen, Loopbanen en Waardering (FLOW) voor wetenschappelijke medewerkers (WP) vastgelegd. In deze regeling wordt ook specifiek aandacht besteed aan de kwaliteit van de onderwijsvaardigheden van de medewerkers. Bij het aanstellen van nieuw onderwijzend personeel wordt expliciet gekeken naar de ervaring van de sollicitant met onderwijs. Als deze te weinig is voor het uitoefenen van het docentschap, maar de indruk bestaat dat de sollicitant in potentie onderwijskundige

43

vaardigheden heeft, wordt met de kandidaat een scholingstraject afgesproken. Hierin kan deze zich als juniordocent verder bekwamen in het geven van onderwijs, door middel van cursussen en het opdoen van diverse onderwijservaringen onder leiding van een tutor (doorgaans de werkleider). De tutor is ook de aangewezen persoon om de juniordocent bekend te maken met het didactisch concept van de opleiding. In de regel duurt dit traject twee jaar, waarna wordt bezien of de betrokkene voldoet aan een groot aantal criteria die formeel zijn neergelegd in de zogenaamde basiskwalificatie onderwijs (BKO) in de Regeling Functies, Loopbanen en Waardering (FLOW) van de Universiteit Utrecht. In feite moet de betrokkene de toetsing van de BKO zelf aanvragen bij de faculteit op basis van een onderwijsportfolio. De BKO is vereist voor een benoeming als regulier universitair docent (UD). Voor een onderwijsfunctie vanaf UHD-niveau is de zogenaamde seniorkwalificatie onderwijs (SKO) vereist, hetgeen een aantal criteria behelst van meer senior niveau zoals het ontwerpen van (nieuwe) onderwijsprogramma’s. Ook onderwijzend personeel dat reeds in dienst is (en dus in de regel reeds in het bezit is van de BKO) wordt regelmatig gemonitord op het gebied van onderwijsprestaties. Dit gebeurt direct via de studentenevaluaties die door de opleidingscommissie worden bekeken, maar ook via de jaarlijkse resultaat- en ontwikkelingsgesprekken (R&O) met de werkleider. In deze R&O gesprekken kan aan de orde worden gesteld (door de werkleider maar ook door de medewerker zelf) op welke wijze de onderwijskwaliteiten van de medewerker verder kunnen worden verbeterd.

Onderwijskundige en organisatorische kwaliteit

Uit Tabel 4.8 kan worden opgemaakt dat de doelstellingen met betrekking tot het behalen van BKO en SKO zijn gerealiseerd. Alle UD’s beschikken over een BKO kwalificatie en alle UHD’s en HL’s beschikken over een SKO kwalificatie. Tabel 4.8: Het aantal behaalde basis- en seniorkwalificaties onderwijs. De Bijzonder Hoogleraren (BHL) zijn hiervan vrijgesteld. categorie

HL BHL UHD UD JUD

aantal

2 2 3 15 4

BKO

2 vrijgesteld 3 15 1

SKO

2 vrijgesteld 3 1 -

percentage

100% 100% 100% 25%

Hierbij dient nog te worden opgemerkt dat bij zaken als practica en werkcolleges promovendi en studentassistenten worden ingezet. Echter in zo’n geval ligt de verantwoordelijkheid van een vak altijd bij een gekwalificeerde docent die het vak doceert en de werkcolleges en practica bij het vak coördineert. Naast de BKO en SKO zijn er scholingsactiviteiten van geringere omvang waarvan gebruik wordt gemaakt om de onderwijskundige en organisatorische kwaliteit te verhogen: • In de afgelopen jaren heeft de Universiteit Utrecht zowel hoogleraren als seniordocenten voorgedragen voor een training in academisch leiderschap, uitgevoerd door Bureau Eva Wiltink. • In beperkte mate kon ook Informatiekunde profiteren van de éénjarige opleiding die wordt aangeboden door het Center of Excellence in University Teaching (CEUT). Deze is bedoeld voor medewerkers die leervragen hebben die het cursusniveau te boven gaan. Er zijn per jaar voor de gehele universiteit slechts 16 plaatsen beschikbaar, waarvoor de decanen een voordracht doen. Het is de bedoeling dat de deelnemer voortrekker wordt in onderwijsontwikkeling, onderwijskundig leiderschap en een netwerk ontwikkelt met collega' s in andere faculteiten en andere universiteiten. Een drietal medewerkers van Informatiekunde heeft in de afgelopen jaren deze opleiding gevolgd.

44

Docenten kunnen een beroep doen op het Professioneel Consult, een service die (deels gratis) wordt aangeboden door het IVLOS13. Aan de hand van een concrete vraag uit de eigen onderwijspraktijk kunnen docenten een consult aanvragen met een expert met brede ervaring in universitair onderwijs. Voor dit individuele maatwerk heeft het College van Bestuur zes uur per persoon per jaar beschikbaar gesteld. In het recente verleden hebben 4 docenten van deze mogelijkheid gebruik gemaakt. Bezoeken van het congres Onderwijsparade (voorheen Onderwijs Meester) wat jaarlijks door de Universiteit Utrecht wordt georganiseerd. Het betreft een platform voor uitwisseling, kennisoverdracht en discussie over kwaliteit en ontwikkelingen in het onderwijs. In 2003/2004 is het project Samenwerkend Leren uitgevoerd door een aantal docenten, het betrof een zogenaamd Educatieve Middelen Pool (EMP) project. Dergelijke projecten zijn gericht op onderwijsvernieuwing en worden ondersteund door medewerkers van het IVLOS die onderwijskundige expertise inbrengen. Er is een tweetal workshops georganiseerd over projectonderwijs en groepswerkvormen door het IVLOS, in samenwerking met de Universiteit van Twente, die goed zijn bezocht door de docenten Informatiekunde.

•

•

•

•

Tot slot is in de onderhavige periode ook gebleken dat kwalitatief onderwijs ook daadwerkelijk wordt gewaardeerd. Zo is een van de docenten, dr. R. Batenburg, in 2004 genomineerd als docent van het jaar, en heeft hij in 2005 de Stimuleringsprijs Onderwijs van het College van Bestuur ontvangen.

Inhoudelijke kwaliteit

De inhoudelijke kwaliteit van het onderwijs wordt gewaarborgd door de koppeling met het onderzoek (vooral in het masteronderwijs). Dit betekent dat medewerkers, zoveel als mogelijk is, onderzoek verrichten op het gebied waarop men onderwijs verzorgt. Aan de ene kant levert dit stof voor het onderwijs in de vorm van eigen publicaties en aan de andere kant heeft de medewerker een overzicht van de ‘state-of-the-art’, doordat hij ook participeert in wetenschappelijke conferenties op het vakgebied. Het beleid van het departement Informatica is er op gericht om een aanzienlijk deel van de UD’s zowel onderwijs- als onderzoekstaken te laten verrichten. Verder dienen UD’s in de regel gepromoveerd te zijn (zie Facet 12).

Sterkte/zwakte analyse onderwerp 3 Sterke punten:

13

•

Vrijwel alle onderwijsgevenden zijn gepromoveerd, hebben een onderzoeksaanstelling en vervullen derhalve zelf een actieve rol in het onderzoek.

•

De docenten vormen een hechte en enthousiaste groep en vertonen grote inzet bij het ontwikkelen van nieuwe vakken en het actualiseren van bestaande vakken.

•

De multidisciplinariteit van de docenten vormt een goede afspiegeling van de breedheid van het programma. Deze breedheid komt ook terug in de maatschappelijke achtergrond van het docentencorps (zowel universitair, als het bedrijfsleven).

•

De staf heeft een evenwichtige leeftijdopbouw en een groot aantal docenten is onder de 45 jaar.

•

De opleiding maakt daadwerkelijk actief gebruik van de universitaire uitgangspunten op onderwijsgebied. Minder ervaren nieuw personeel wordt met een speciaal begeleidingstraject naar de basiskwalificatie onderwijs geleid. UHD’s zijn allen in het bezit van de seniorkwalificatie onderwijs.

Interfacultair Instituut voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Studievaardigheden

45

Zwakke punten:

46

•

Er bestaat een relatief hoge werkdruk en de onderwijsbelasting is hoger dan wenselijk.

•

De opleiding wordt momenteel door te weinig ‘core’-hoogleraren gedragen.

•

Hoewel vrouwen relatief redelijk goed vertegenwoordigd zijn in de vaste staf (25%), zijn er geen vrouwelijke leidinggevenden (hoogleraren en UHD’s). Dit punt geldt overigens evenzeer voor de instroom van vrouwelijke studenten die ondanks alle inspanningen achterblijft bij de verwachtingen.

Onderwerp 4: Voorzieningen Facet 15 Materiële voorzieningen Criterium: De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren.

Huisvesting

De huisvesting voor de bachelor- en de beide masteropleidingen is verspreid over voornamelijk twee locaties op de Uithof: Centrum Gebouw Noord (CGN) en het Buys Ballot Laboratorium (BBL).14 In CGN zijn de docenten en de bijbehorende staf, zoals administratieve ondersteuning, automatisering en beheerder, gehuisvest; het CGN biedt ook plaats voor een aantal vergaderruimtes en afstudeerruimtes, de bibliotheek, het secretariaat en twee onderzoekslaboratoria waar studenten projecten kunnen uitvoeren. In BBL zijn de onderwijsruimtes voor hoor- en werkcolleges, Bureau Onderwijs en Studentenzaken (BOS), de Infotheek en het Beleidslab gehuisvest. Studenten kunnen in BBL gebruik maken van computerfaciliteiten ten behoeve van practicumopdrachten en projecten. We bespreken hier achtereenvolgens de onderwijsruimtes, de ICT-voorzieningen, het schriftelijk studiemateriaal, de bibliotheekvoorzieningen en de studentenevaluaties over de voorzieningen.

Onderwijsruimtes en tentamenzalen

Afhankelijk van de onder Facet 10 besproken werkvormen wordt gebruik gemaakt van verschillende onderwijsruimtes (zie voor een overzicht van de verschillende ruimtes Tabel 1 van Bijlage F15). De opleiding beschikt in BBL over een aantal kleinere collegezalen (capaciteit ca. 30 personen) voor het verzorgen van hoor- en werkcolleges. Elk van deze zalen is standaard uitgerust met een whiteboard, een overheadprojector en een PC met internetverbinding. Grotere (hoorcollege)zalen worden bij andere faculteiten betrokken. De grotere zalen zijn standaard voorzien van pc’s met internetverbinding, beamer en in veel gevallen een videorecorder en een audio-installatie. In de practicumruimtes van BBL kunnen studenten individueel of in groepen werken aan opdrachten waarbij computerfaciliteiten vereist zijn. De meeste computers werken hier onder het MS Windows operating systeem, enkele andere onder Linux. In principe worden zalen gereserveerd voor een bepaald practicum, maar studenten kunnen in de gereserveerde tijd ook op andere locaties werken. Verder zijn in BBL ook zogenaamde combizalen die voor een gecombineerd werkcollege/practicum worden gebruikt. Hier kunnen studenten naar keuze en onder begeleiding werken aan het werkcollege of practicum. Op maandag t/m donderdag zijn de practicumruimtes geopend van 8.30 tot 21.00 uur en op vrijdag van 8.30 tot 18.00 uur, in het weekend zijn de ruimtes gesloten. Tijdens de zomervakantie zijn de practicumruimtes in principe gesloten, maar kunnen op verzoek worden opengesteld. Uit de zalenadministratie blijkt dat de bovengenoemde onderwijsruimtes voldoende capaciteit bieden om aan de onderwijsvraag te voldoen. Voor tentamenzalen worden, afhankelijk van de groepsgrootte, de eigen onderwijsruimtes gebruikt. Bij grote groepen moet echter gebruik gemaakt worden van de algemene tentamenzalen op de universiteit. Omdat over bijna de hele universiteit hetzelfde blokkensysteem gehanteerd wordt, is het soms moeilijk om voldoende tentamenruimte te vinden en wordt soms zelfs uitgeweken naar reguliere amfitheaterzalen. Dit wordt zowel door de studenten als docenten als zeer ongewenst beschouwd: de tafelruimte is te klein en het is hinderlijk wanneer studenten eerder vertrekken. De capaciteit van grote tentamenzalen is duidelijk te laag.

14

De huisvesting wordt op beide locaties gedeeld met de opleiding Informatica.

47

Naast de bovengenoemde ruimtes is er nog een drietal bijzondere ruimtes die unieke faciliteiten bieden ter ondersteuning van het onderwijs: a. het ‘Beleidslab’ waarin computerondersteunde vergaderingen worden georganiseerd, b. het ‘Usability lab’ waarin gebruikersexperimenten worden uitgevoerd en c. het ‘Content lab’ waar onder meer speciale software beschikbaar is voor afstudeerders. In Bijlage F15 is een korte beschrijving van deze ruimtes opgenomen.

Figuur 4.3: Het Beleidslab voor computerondersteunde vergaderingen

ICT-voorzieningen

Binnen de opleiding vervult de studie en het gebruik van ICT een essentiële rol. Studenten worden onderwezen in de werking van de technologie en in de gevolgen van het gebruik van de technologie voor maatschappij, organisaties en individu. Dit houdt onder meer in dat studenten in practica veelvuldig oefenen met die technologie: het betreft hier bijvoorbeeld software voor interface-ontwerp, video-conferencing, collaborative authoring, het modelleren van bedrijfsprocessen, het ontwikkelen van kennissystemen en besluitvorming in groepen, enzovoort. Software die bij veel vakken wordt gebruikt is MSWord voor het uitwerken van opdrachten en het schrijven van werkstukken en MSPowerpoint voor het maken/geven van een presentatie. Meer specifieke software die bij een beperkt aantal vakken wordt gebruikt, is onder meer SPSS voor het uitvoeren van statistische analyses en simulatiesoftware voor het spelen van een Management game (eigen ontwikkeling) en een Knowledge Management game. In de docentenhandleiding zijn uitgebreide richtlijnen opgenomen voor het aanvragen en het gebruik van software binnen een cursus. Uiteraard wordt ICT ook ter ondersteuning van het algemene onderwijsproces gebruikt. Het gaat hierbij onder meer om de volgende applicaties: - Osiris: het centrale informatiesysteem waar studenten zich inschrijven voor de vakken en waar de studieresultaten worden bijgehouden - Studiegids: de internetpagina’s die informatie bevatten over de vakken, zoals het rooster, de inhoud, deadlines, nieuws, etc. - BSCW: systeem voor het delen van documenten, als discussieforum en voor het inleveren van opdrachten ten behoeve van vakken - Submit: inleversysteem voor de uitwerking van opdrachten van practica - Cursusevaluatie: systeem waar studenten hun mening kunnen geven over de gevolgde cursussen - Tutorvolgsysteem: systeem voor de tutor voor het volgen van de voortgang van hun studenten - Digitale portfolio: systeem waarmee studenten hun portfolio deponeren en zichtbaar maken voor de tutor

48

Bij inschrijving krijgt iedere student een netwerkaccount, e-mail, een snelle internettoegang voor thuis en vanuit waar ook ter wereld toegang tot online faciliteiten van de universiteit zoals het digitale portfolio, nieuwsgroepen en de catalogi van de bibliotheek.

Percentage van de tijd beschikbaar

Van de computers in de practicumruimtes wordt de bezetting bijgehouden; uit de resultaten kan worden afgeleid dat er voldoende computerfaciliteiten zijn. Als voorbeeld wordt de ‘worst case’ van academisch jaar 2003/2004 toegelicht, deze trad op in blok 1 (voor de PC’s in de Combi-zalen) en staat afgebeeld in Figuur 4.4. In de figuur staat aangegeven hoeveel computers gedurende hoeveel procent van de tijd beschikbaar waren. Gedurende slechts 0,6% van de tijd waren alle computers in gebruik; met andere woorden, gedurende 99,4% van de tijd is er altijd tenminste één computer beschikbaar.

Aantal computers

Figuur 4.4: Beschikbaarheid van computers gedurende 2003/2004 (worst case)

Studenten die zelf over een laptop beschikken kunnen een account aanvragen waarmee ze gebruik kunnen maken van het draadloze netwerk in BBL. Voor het afdrukken van bestanden of het inscannen van documenten kunnen de studenten terecht in twee practicumruimtes die zijn uitgerust met een z/w printer en een scanner waar ze tegen betaling gebruik van kunnen maken. In BBL is ook een helpdesk aanwezig. Indien noodzakelijk voor het onderwijs, kunnen audiovisuele hulpmiddelen, zoals beamers, laptops en videoapparatuur, geleend worden bij het secretariaat in CGN of het BOS in BBL.

Schriftelijk studiemateriaal

Het schriftelijke studiemateriaal wordt meestal samengesteld door de voor een vak verantwoordelijke docent. Over het algemeen bestaat dit uit boeken, wetenschappelijke artikelen en/of door de docenten zelf ontwikkeld lesmateriaal dat in de vorm van readers wordt uitgegeven. Boeken zijn via de studievereniging ‘A-Eskwadraat’ of via de boekhandel ‘Broese’ op de Uithof te bestellen. Beiden stemmen vooraf met de docenten af hoeveel exemplaren voor een collegeperiode nodig zijn. Informatie over het studiemateriaal is voor aanvang van een cursus beschikbaar via de online studiegids. Ook wordt via de studiegids soms een deel van het onderwijsmateriaal beschikbaar gesteld, bijvoorbeeld via links naar zelfgeschreven materiaal, naar de elektronische bestanden van de bibliotheek en online publicaties in wetenschappelijke tijdschriften. Practicum- en werkcollegeopdrachten zijn in principe altijd online beschikbaar. Van alle boeken die in het curriculum worden gebruikt is een exemplaar aanwezig in de Infotheek in BBL; studenten die een boek niet bezitten kunnen het daar lezen en zonodig voor eigen gebruik gedeeltelijk kopiëren. Richtlijnen voor de aanschaf van boeken en samenstellen van syllabi zijn opgenomen in de docentenhandleiding.

Bibliotheekvoorzieningen

Het departement Informatica beschikt over een bibliotheek in eigen beheer. De collectie maakt deel uit van de collectie van de Universiteit Utrecht en bestaat onder andere uit boeken, tijdschriften en een aantal videobanden en cd-roms. Het grootste deel van de collectie heeft

49

betrekking op specifieke informatica onderwerpen, maar ondanks het feit dat de bachelor- en de masteropleidingen relatief recent zijn gestart, is al een redelijke collectie opgebouwd (ruim 300 informatiekunde boeken). Tijdschriften kunnen ter plekke worden geraadpleegd en de meeste tijdschriften zijn ook elektronisch te raadplegen via alle computers binnen de UU. In de bibliotheek zelf is een tweetal werkplekken beschikbaar. Verder zijn in de bibliotheek ook print- en kopieerfaciliteiten beschikbaar. Het reserveren van boeken uit de collectie van de universiteit geschiedt met de studentenpas en door middel van het universiteitbrede bibliotheeksysteem (UBU). De uitleen geschiedt via de algemene Balie in het CGN gebouw die elke werkdag van 8.30 tot 16.30 uur geopend is. Hier kunnen ook boeken en tijdschriftartikelen worden aangevraagd uit de collectie van andere universiteiten.

Studentenevaluaties

Evaluaties van studenten wijzen uit dat de voorzieningen van de opleiding in het algemeen hoog worden gewaardeerd. In het meest recente onderzoek van de Keuzegids Hoger Onderwijs uit 2004/2005 geven de studenten de onderwijsruimtes en faciliteiten respectievelijk het cijfer 7,4 en een 7,5 (op een schaal van 1 tot 10). Daarmee scoort de opleiding respectievelijk een eerste en een tweede plaats in vergelijking met andere Informatiekunde opleidingen in Nederland. Bovendien geldt voor beide scores dat ze significant hoger zijn dan het landelijk studiegemiddelde. Dit beeld wordt verder bevestigd door alle evaluaties van het curriculum. Bijvoorbeeld vierdejaars studenten (cohort 2000) van de opleiding Informatiekunde in het voorjaar van 2004 beoordelen de computerfaciliteiten in het algemeen als ‘goed’. In Tabel 4.9 staat een kort overzicht van de scores op de verschillende onderdelen zoals die in het onderzoek zijn meegenomen. Tabel 4.9: Waardering computerfaciliteiten door 4e-jaars Informatiekunde (1= ver onder de maat; 2= onder de maat; 3= goed; 4= boven de maat; 5= ver boven de maat).

Onderdeel BSCW Computerruimtes Faciliteiten voor lezen/schrijven van mail Toegang tot bestanden Faciliteiten voor het gebruik van andere software Faciliteiten voor lezen/schrijven van news (ruuinf) Print quotum File quotum Algemene score computer faciliteiten

50

Score 3.44 3.25 3.25 2.94 2.88 2.67 2.31 2.13 3.13

Facet 16 Studiebegeleiding Criteria: De studiebegeleiding en de informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op studievoortgang. De studiebegeleiding en de informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte van studenten.

Bacheloropleiding

De studiebegeleiding in de bacheloropleiding voldoet aan alle eisen die de Richtlijn Uitvoering Bachelor–Master van de Universiteit Utrecht daaraan stelt. Een belangrijke rol binnen de studiebegeleiding is weggelegd voor de tutor: een docent die een groep van ongeveer tien studenten met dezelfde opleiding en vanuit hetzelfde cohort – de zogenaamde tutorgroep – begeleidt. De rol van de tutor is drieledig: hij of zij monitort de voortgang van de studenten in de eigen tutorgroep, adviseert de studenten over keuzemogelijkheden binnen het programma en bij studievertraging, en is vertrouwenspersoon (met doorverwijsfunctie). De tutorgroep wordt samengesteld bij aanvang van de bacheloropleiding en kent gedurende de gehele bacheloropleiding dezelfde samenstelling en dezelfde tutor. Het introductieprogramma, dat de opleiding in samenspraak met de studievereniging A-Eskwadraat organiseert in de eerste week van de eerste onderwijsperiode, wordt doorlopen binnen de eigen tutorgroep. In dit programma – waarin studenten welkom worden geheten en wegwijs worden gemaakt in de opleiding – is tijd ingeroosterd voor een kennismaking met de tutor en met de docenten die vakken uit het eerste studiejaar verzorgen. Gedurende de gehele bacheloropleiding vinden regelmatig (2 tot 4 keer per jaar) individuele bijeenkomsten en/of groepsbijeenkomsten plaats met de studenten uit de tutorgroep. Tijdens deze bijeenkomsten komen diverse onderwerpen aan bod, waaronder studieplanning en studievoortgang, studieadvies (zie het onderstaande), keuzemogelijkheden (waaronder minors), motivatie en studeerstijl, regelingen en voorzieningen en het portfolio. Studenten kunnen met urgente vragen over deze of andere onderwerpen ook buiten de geplande bijeenkomsten bij de tutor terecht of – bij vakinhoudelijke vragen – rechtstreeks bij de docent van het betreffende vak. Ten aanzien van vervolgopleidingen heeft de tutor vaak een doorverwijsfunctie, bijvoorbeeld richting studiecoördinator (zie hieronder). De uiteindelijke beoordeling van het portfolio als afsluiting van de bacheloropleiding wordt uitgevoerd door de eigen tutor: de persoon die het beste op de hoogte is van de studieloopbaan van de student tot dan toe. De tutoren worden ondersteund in hun werkzaamheden door een tutorcoördinator (eveneens docent en tutor) die de tutoren gevraagd of ongevraagd voorziet van materiaal, informatie en advies. Eenmaal per jaar, in de regel in de derde onderwijsperiode wanneer de studenten keuzes moeten gaan maken omtrent de invulling van hun komende studiejaar, organiseert de coördinator voorlichtingsbijeenkomsten voor de eerstejaars en tweede- en derdejaars studenten, om hen van de laatste ontwikkelingen omtrent roostering, planning en cursusinschrijving op de hoogte te brengen. De tutor wordt verder ondersteund door het tutorinformatiesysteem, een online systeem waarin een overzicht staat van alle behaalde resultaten van de studenten van zijn of haar tutorgroep. Het eerste jaar Het curriculum van het eerste jaar is vormgegeven op een wijze die invulling geeft aan de selecterende en verwijzende functie van dat jaar. De vakken ‘Human Computer Interaction’ (HCI) en ‘ICT in Organisatie, Beleid en Management’ (IOBM) hebben bij uitstek een selecterende werking: in deze vakken komen kernvaardigheden (projectmatig werken, teamwork, data verzamelen, communicatieve vaardigheden) en competenties (analytisch vermogen, abstractievermogen) waarover een informatiekundige dient te beschikken uitgebreid aan bod. Met behulp van deze twee vakken, die in de tweede periode van het eerste

51

jaar worden aangeboden, is vroegtijdig een indicatie te geven van de mate waarin de student volgens de opleiding in staat is de opleiding met succes te doorlopen. Halverwege het eerste jaar wordt door de opleiding, op basis van de resultaten van de vakken die de student tot dan toe heeft gevolgd, een dringend studieadvies gegeven: positief (doorgaan!), twijfelachtig (juiste studiekeuze?), of negatief (beter andere studie zoeken). Dit advies wordt door de student individueel met de tutor besproken. De tutor kan in voorkomende gevallen een nuancering geven van een negatief advies op basis van de persoonlijke omstandigheden van de student, dan wel bespreken welke opleidingen wellicht beter passen bij de verwachtingen en capaciteiten van de student. Reeds aan het begin van het cursusjaar is ruimte voor het volgen van een keuzevak in de major-keuzeruimte of de profileringsruimte (al dan niet als onderdeel van een minor). De student kan hierdoor direct al zijn of haar interesses nader doen gelden. Enkele minorprogramma’s (bijv. Mediatechnologie, Bestuurs- en Organisatiewetenschap) bieden extra voorbereiding voor een bepaald masterprogramma. Door middel van deze keuzeruimte en een gebalanceerde verzameling verplichte kernvakken waarin de noodzakelijke vakinhoudelijke kennis (over de volledige breedte van het vakgebied) wordt overgedragen, wordt invulling gegeven aan de verwijzende functie van het eerste jaar. Opgemerkt moet worden dat de hierboven beschreven invulling van het eerste jaar geen vaststaand gegeven is: binnen de bachelor–masterstructuur kiest een student in samenspraak met de tutor en studieadviseur een individueel studiepad dat aan de Onderwijs- en Examenregeling voldoet. De opleiding presenteert echter wel een duidelijk voorkeursprogramma richting de studenten, in het bijzonder voor het eerste jaar, zodat zij in de jaren daarna de profileringsruimte en keuzeruimte binnen de major optimaal kunnen invullen.

Masteropleiding

Voor wat betreft de masteropleiding wordt de studiebegeleiding verzorgd door de studieadviseurs. Beide programma’s kennen een eigen studieadviseur (tevens docent in de masteropleiding) die zowel adviseert ten aanzien van de mogelijkheden voor instroom in de master, alsmede ten aanzien van de keuzemogelijkheden en voortgang binnen de master. Een gesprek met de studieadviseur is verplicht voor aanvang van een masterprogramma. Om een weloverwogen keuze van een masterprogramma mogelijk te maken worden enkele malen per jaar mastervoorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd.

Studiecoördinator

Tutoren (bacheloropleiding) en studieadviseurs (masteropleiding) kunnen studenten doorverwijzen naar de studiecoördinator. Deze kan in voorkomende gevallen studenten zowel op sociaal als inhoudelijk vlak van nader advies voorzien. Studenten kunnen bijvoorbeeld bij de studiecoördinator terecht voor algemene informatie over studiefinanciering, in- en uitschrijving, verzoeken aan de examencommissie, keuzevakken en studeren in het buitenland.

Voortgangsregistratie

Het door de Universiteit Utrecht gebruikte studievoortgangregistratiesysteem Osiris is adequaat voor het beoogde doel: het registreren van de door de studenten behaalde resultaten en hen op basis daarvan tijdig inzicht verschaffen over de eigen studievoortgang. Het systeem is uniform ingevoerd voor de gehele Universiteit Utrecht. Resultaten behaald bij andere organisatieonderdelen – te denken valt aan keuzevakken in de profileringsruimte of een externe minor – worden op dezelfde wijze ingevoerd en verwerkt als de resultaten behaald bij het eigen onderdeel, en worden integraal onderdeel van het eigen studiedossier. Op universitair niveau bestaan afspraken over publicatietermijnen en voldoendegrenzen teneinde

52

dit proces te stroomlijnen. Studenten hebben dankzij de webgebaseerde toegang op elk tijdstip en vanaf elke locatie de mogelijkheid hun dossier te raadplegen en af te drukken. Tutoren beschikken eveneens over een webgebaseerde ingang om inzage te krijgen in de resultaten van de studenten in de eigen tutorgroep. Daarnaast hebben tutoren toegang tot het studieplan dat onderdeel is van het portfolio van elke student. Het door de student onderhouden studieplan is een belangrijk hulpmiddel bij het structureren van de gesprekken tussen tutor en student over de studievoortgang.

Website van het departement Informatica

Naast het studievoortgangregistratiesysteem speelt de website van het departement Informatica een belangrijke rol in de informatievoorziening richting de studenten. Op deze website is onder meer informatie te vinden over het curriculum, de individuele vakken (veelal inclusief materiaal), de minors, de roostering, het portfolio en de studiebegeleiding.

Sterkte/zwakte analyse onderwerp 4 Sterke punten: •

Het aantal collegezalen, computer- en werkcollegeruimten is goed afgestemd op het programma en is toereikend voor de verschillende onderwijsvormen die worden gebruikt. In de zalen is voldoende apparatuur aanwezig (zoals overheadprojectors en beamers) ter ondersteuning van het onderwijs. Daarnaast beschikt de opleiding over een drietal laboratoria die een praktijkgericht testbed bieden aan de studenten.

•

Er wordt ter ondersteuning van de werkprocessen gebruik gemaakt van een grote variatie aan ICT-hulpmiddelen. Het studievoortgangregistratiesysteem Osiris registreert de behaalde resultaten en verschaft studenten en tutoren op elk moment inzage in de studievoortgang. De website van het departement Informatica wordt gebruikt voor de informatievoorziening richting de studenten.

•

De studenten wordt uitgebreide faciliteiten aangeboden om ook vanuit thuis allerlei zaken, zoals inschrijvingen voor vakken, raadplegen van de studiegids en ingeven van hun portfolio academische vaardigheden, te regelen. Ook geeft het docenten de mogelijkheid om eenvoudig via de vakwebsite met studenten te communiceren en studiemateriaal aan te reiken.

•

De voorzieningen hebben zowel bij de vakevaluaties als de landelijke evaluatie in de Keuzegids Hoger Onderwijs 2005/2006 een zeer positieve beoordeling gehad.

Zwakke punten:

53

•

Omdat over bijna de hele universiteit hetzelfde blokkensysteem gebruikt wordt, is het soms moeilijk om voldoende tentamenruimte te vinden. Soms moeten tentamens afgenomen worden in reguliere amfitheaterzalen. Dit wordt door zowel de studenten als de docenten als zeer ongewenst beschouwd: de tafelruimte is te klein en het is erg hinderlijk wanneer studenten eerder vertrekken. De tentamenzaalcapaciteit is duidelijk te laag.

•

Korte communicatielijnen via bijv. e-mail hebben als nadeel dat de docenten veel bezig zijn met het beantwoorden van vragen en opmerkingen van de studenten. Dit kan enerzijds een voordeel zijn omdat de docent snel terugkoppeling krijgt over het onderwijs, maar legt tevens veel beslag op zijn of haar tijd.

•

Docenten zijn niet in hetzelfde gebouw gevestigd als de onderwijsruimtes en de ondersteunende onderwijsstaf (BOS). Hierdoor kloppen studenten minder gemakkelijk aan bij een docent met vragen. Daarnaast is het ook niet bevorderlijk voor de communicatie tussen het BOS en de docenten.

Onderwerp 5: Interne Kwaliteitszorg Inleiding De regelingen van verantwoordelijkheden en bevoegdheden en de bijbehorende werkinstructies zijn vastgelegd in een aantal documenten. We noemen hier met name de docentenhandleiding en de afzonderlijke handleiding kwaliteitszorg (zie Bijlage D). In de docentenhandleiding worden allerlei practische zaken met betrekking tot het organiseren van het onderwijs vermeld. In de handleiding kwaliteitszorg zijn de procedures en streefcijfers op het gebied van kwaliteitszorg beschreven. De onderwijsdirecteur draagt de bestuurlijke verantwoordelijkheid voor de kwaliteitszorg.

Facet 17 Evaluatie van resultaten Criterium: De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen.

Vanaf het begin van de opleiding worden met betrekking tot het onderwijsproces twee verschillende soorten evaluaties uitgevoerd binnen de opleiding zelf: de evaluaties van de aparte onderdelen van het programma en periodieke evaluaties die betrekking hebben op het programma als geheel. Daarnaast is de Universiteit Utrecht in 1999 gestart met de studentenmonitor waarbij elke student tijdens de studie tweemaal gevraagd wordt naar zijn of haar mening over het onderwijs en de voorzieningen. Dit gebeurt aan het begin van het eerste jaar en halverwege het derde jaar. Uit de studentenmonitor blijkt onder meer dat de waardering door informatiekunde-studenten voor hun studie in de loop van de jaren toe is genomen en op dit moment iets boven het universitair gemiddelde ligt (universitair: 7.2; Informatiekunde: 7.3). De evaluatie van een cursus of de stage vindt plaats aan het eind van ieder programmaonderdeel. De deelnemers worden geraadpleegd via een digitale enquête die op het evaluatieportaal van de website van het departement Informatica staat. Deze enquête bestaat uit een aantal open en gesloten vragen (met een schaal van 1 tot 5) die samengesteld zijn op basis van besprekingen in de Kenniskring Kwaliteitszorg die in 2003 op initiatief van het IVLOS is opgericht. De vragenlijsten kunnen door de docent, indien gewenst, aangepast en aangevuld worden. De deelnemers krijgen een e-mail (en non-respondenten een herinnering) waarin ze uitgenodigd worden om de enquête in te vullen. De antwoorden zijn geanonimiseerd, maar de docent heeft wel de mogelijkheid te reageren op opmerkingen van een individuele student. De docent voegt na afloop zijn of haar mening over de resultaten toe en geeft zonodig verbetermaatregelen aan. De Onderwijsdirecteur zendt de stukken samen met de studievoortganggegevens voor advies naar de Opleidingscommissie (OC). Twee leden van de OC nemen de ontvangen stukken door en identificeren bespreekpunten voor de voltallige OC. Daarnaast houden de studentleden zich op de hoogte van het verloop van het vak door middel van gesprekken met de studenten en de docent, halverwege en aan het eind van de periode. Ze leggen hun bevindingen vast in een kort verslag. De OC stelt haar advies op en benadert, indien daar aanleiding voor is, nogmaals de verantwoordelijke docent. Bij een volgende evaluatie van een programmaonderdeel wordt door de OC ook gekeken of de verbeterpunten van de voorafgaande evaluatie zijn doorgevoerd. Indien problemen met een cursus van zodanige aard zijn dat ze niet door afspraken met de docent kunnen worden opgelost, neemt de OC contact op met het Onderwijsdirecteur. Maatregelen door de directeur hebben veelal betrekking op vakoverschrijdende problemen, zoals de curriculumopbouw, taakverdeling of docentenscholing. De resultaten van alle digitale enquêtes zijn samen met de reactie van de docent beschikbaar via het onderwijsarchief van de website.

54

Periodieke evaluaties van het gehele curriculum strekken zich uit over langere periodes en hebben tot nu toe vier keer plaatsgevonden: na het eerste en het tweede jaar van de opleiding en na het vierde en het vijfde jaar (respectievelijk 2001, 2002, 2004 en 2005). Het betreft hier vragen die onder meer betrekking hebben op de verwachtingen van de studenten, de inhoud van het onderwijsprogramma, werkvormen en de kwaliteit van het onderwijs. Naar aanleiding van de eerste twee enquêtes zijn bijeenkomsten georganiseerd met de docenten en studenten om de resultaten hiervan te bespreken. Alhoewel we vanwege de relatief lage aantallen voorzichtig moeten zijn met onze conclusies, blijkt dat de opleiding op vrijwel alle punten positief wordt beoordeeld (score 3.5 of hoger op vijf-puntsschaal) en dat de kwaliteit van het tutorsysteem als enige knelpunt wordt ervaren. Bij aanvang van de opleiding had de eerstverantwoordelijke docent tijdens de uitvoering van een programmaonderdeel regelmatig contact met de College Respons Groep (CRG). De CRG bestond uit twee studenten die het betreffende programmaonderdeel volgen en gaf tijdens de onderwijsperiode opmerkingen en klachten door van studenten aan de docent. Door de laagdrempeligheid van de docent en de uitgebreide evaluaties is de animo voor dit systeem onder de studenten afgenomen en wordt nu nog onregelmatig toegepast.

Streefdoelen bij evaluaties

75-75-75 regel Een van de streefdoelen van de opleiding is dat in elke onderwijsperiode tenminste 75% van de vakken een positieve beoordeling krijgt. De norm die voor een positieve beoordeling wordt gehanteerd is dat tenminste 75% van de vragen met een numeriek antwoord door ten minste 75% van de studenten is beantwoord met een 3 of hoger (op een schaal van 1 tot 5). Deze 75regel formuleert onder meer hoe aspecten die bevraagd worden in de schaalvragen van de enquêtes worden gebruikt om aan te geven hoe en waar verbeteringen gerealiseerd kunnen worden. Daarbij is de volgende motivatie gehanteerd: • Kwaliteit van het onderwijs: In de OC heeft al het onderwijs de aandacht, maar het zou te idealistisch zijn van een geslaagde opleiding te spreken indien alle vakken als goed worden beoordeeld. Veel vakken worden bijvoorbeeld nog maar voor de tweede of derde keer gegeven. Een meer realistisch streven voor een opleiding die nog maar vijf jaar bestaat is dat 75% van de vakken voldoet aan de kwaliteitsnorm. Wordt de 75% norm niet gehaald, dan moet bezinning door het onderwijsmanagement op didactische concepten en/of voorzieningen plaatsvinden. •

Kwaliteit van het vak: Een vak hoeft niet op alle schaalvragen goed te scoren om als geheel geslaagd genoemd te worden. De eis is hier dat op 75% van de aspecten voldaan wordt aan de norm. Deze norm zal een aanleiding vormen voor de OC om actie te ondernemen. (Overigens kan de OC ook actie ondernemen bij bepaalde opmerkingen bij de open vragen).

•

Kwaliteit van een aspect: Het is moeilijk iedereen tevreden te stellen, zeker indien zoals uit de doelstellingen van de opleiding blijkt, gekozen is voor een brede opleiding. We noemen derhalve een vak geslaagd indien 75% van de studenten die de evaluatie invullen het vak als voldoende beoordeelt (3 of hoger). Als een schaalvraag niet aan deze norm voldoet, zal de docent op dat punt het komende jaar veranderingen kunnen aanbrengen, onder meer gebruikmakend van de reacties die in de open vragen zijn ingebracht.

De realisatie van de 75-regel levert in het collegejaar 2004-2005 het volgende op: in totaal zijn 38 vakken gegeven, waarvan 28 vakken volgens de bovenstaande norm positief zijn beoordeeld. Dit houdt in dat ongeveer 73,5% van de vakken een positieve beoordeling krijgt. Daarmee wordt de norm van 75% weliswaar net niet gehaald, maar de uitslag geeft volgens ons zeker geen reden tot ongerustheid.

55

Studenttevredenheid Bij evaluatievragen betreffende studenttevredenheid dienen de studenten gemiddeld per vak minstens een 3.5 te scoren op een schaal van 1-5. In Tabel 4.10 staan de gegevens vermeld n.a.v. de evaluaties van de verschillende jaren. Hierin kunnen we zien dat in vrijwel alle jaren het gemiddelde van 3.5 wordt gehaald. Tabel 4.10: Gemiddelde score van de vakken gemeten in juni 2005

Cohort ste

1 jaar bachelors de

Vakscore 3.73

de

2 en 3 jaar bachelors

3.49

doctoraal

4.03

masters

3.65

Facet 18 Maatregelen tot verbetering Criterium: De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan realisatie van de streefdoelen.

De opleiding Informatiekunde is in de eerste vijf jaar van haar bestaan voortdurend in beweging geweest. Enerzijds speelt hier een dynamiek die van buitenaf wordt opgelegd (zoals BaMa en de nieuwe bestuursstructuur), anderzijds werken het onderwijsmanagement en de docenten voortdurend aan verbetering van het programma en de inhoud en onderwijsvormen van de individuele cursussen. Een belangrijke input voor verbetering vormen de evaluaties van de aparte programmaonderdelen. Zoals beschreven onder Facet 17 handelt de OC in eerste instantie de resultaten van de evaluaties af met de betreffende docent. Indien knelpunten van zodanige aard zijn dat ze niet opgelost kunnen worden door afspraken met de docent, neemt de OC contact op met de onderwijsdirecteur. Aanleiding hiervoor kan zijn dat de docent verbeterafspraken niet goed nakomt, dat de verbeteringen niet tot het gewenste resultaat hebben geleid of dat verbeteringen een cursusoverschrijdend karakter hebben. Ook kan het zijn dat de docent niet beschikt over de juiste expertise of bekwaamheden om de situatie te verbeteren. Tot de te nemen maatregelen door de onderwijsdirecteur kunnen behoren: de cursus verwijderen uit het curriculum of daarbinnen een andere status geven; de cursus laten uitvoeren door een andere docent; de betrokken docent een didactische cursus laten volgen of hem of haar een persoonlijke coach toewijzen. Knelpunten die de docenten ervaren worden besproken in het IKU-overleg (zie Facet 19) en naar aanleiding daarvan kunnen uiteraard ook verschillende maatregelen getroffen worden. Enkele voorbeelden uit het verleden illustreren het bovenstaande: 1.

56

Inhoudelijke overlap: Er bleek volgens de studenten een inhoudelijke overlap te bestaan tussen de alternerend gegeven context-keuzevakken Computer Mediated Communication (CMC) en Groupware (GWW), beide niveau 2. In het vak GWW zijn de hoofdonderwerpen ‘groupware’ en ‘beslissingsondersteunende systemen’. De overlap betrof met name het onderwerp groupware. In overleg met de betrokken docenten is besloten dat vanaf 2005-2006 het onderwerp groupware alleen bij CMC behandeld wordt en dat het onderwerp ‘beslissingsondersteunende systemen’ verder ontwikkeld wordt tot het context-keuzevak Beslissingsondersteunende Systemen. Dit nieuwe vak is dan ook een goede introductie op het vak Kennisacquisitie en Modellering, op vakken die studenten later in de masteropleidingen CKE en MBI gaan volgen, en op alle terreinen binnen de Informatiekunde die met kennis, beslissingen en besluitvorming te maken hebben. Een verdere uitwerking van dit onderwerp strookt bovendien met wat de

ontwerpers van GWW oorspronkelijk voor ogen heeft gestaan, maar wat destijds bij de start van het vak nog niet realiseerbaar bleek. 2.

Ingangsvoorwaarde Onderzoeksproject: Het vak Databases gold, naast Wetenschappelijke Onderzoeksmethoden (WO), als ingangsvoorwaarde voor het Onderzoeksproject. De gedachte hierachter is dat deelnemers aan het Onderzoeksproject in veel gevallen kennis zullen moeten aanspreken die ze bij WO en Databases hebben opgedaan. Uit evaluaties bleek dit in de praktijk voor WO beslist op te gaan, voor Databases echter vrijwel nooit. De studenten werken eerder met kennis van modelleren en systeemontwikkeling die ze bij het verplichte disciplinevak Modelleren en Systeemontwikkeling (MSO, niveau 2) hebben opgedaan. Daarom is besloten vanaf 2005-2006 niet het vak Databases, maar MSO als ingangsvoorwaarde te eisen voor de aanvang van het onderzoeksproject.

3.

In het cursusjaar 2001-2002 is de onderwijsvorm van de cursus Telematica aangepast onder meer op basis van de vakevaluaties. Omdat studenten op dit niveau van de opleiding (eind eerste jaar) moeite bleken te hebben met het zelfstandig bestuderen en voorbereiden van de leerstof zodanig dat zij de onderwerpen aan elkaar duidelijk konden maken, is het beroep op hun zelfstandigheid teruggebracht. Er zijn hoorcolleges per hoofdstuk ingevoerd die door de docent en niet door studenten werden voorbereid en verzorgd, m.a.w. de cursus werd wat schoolser, maar studenten moe(s)ten nog steeds ook zelf presentaties voorbereiden over relevante onderwerpen met als doel de collegastudenten te "scholen".

4.

Het softwareproject van de opleiding informatica en het vak Strategisch Management, Organisatie ontwikkeling en ICT (SMOI) bleken in dezelfde periode veel beslag te leggen op practicumruimtes en kleine zalen. Dit bleek in de praktijk grote problemen op te leveren, wat duidelijk naar voren kwam door de opmerkingen van de studenten in de evaluaties. Op basis van deze informatie zijn daarom nauwkeurige afspraken gemaakt over het gebruik en de roostering van de ruimtes.

5.

Evaluaties van de cursussen bestonden vroeger uit een aantal standaardvragen die niet veranderd konden worden. Zowel de docenten als de studenten ervoeren dit als een keurslijf en prefereerden evaluaties op maat. Daarnaast nodigen anonieme elektronische evaluaties uit tot flamegedrag. Over beide onderwerpen zijn zowel in het IKU-overleg als de OC uitvoerige discussies geweest, met als resultaten de mogelijkheid voor de docent om vragen te wijzigen, toe te voegen of te verwijderen, en de mogelijkheid voor de docent om te reageren op de opmerkingen van een (anonieme) student. Bij dit laatste heeft de docent onder meer de mogelijkheid aan te geven of hij of zij de opmerkingen van de student onderbouwend of juist beledigend vindt. Zowel onder de studenten als de docenten lijkt tegenwoordig een aanmerkelijk grotere tevredenheid te bestaan over de manier waarop evaluaties worden afgenomen.

57

Facet 19 Betrekken van studenten, alumni en beroepenveld Criterium: Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de opleiding actief betrokken.

Medewerkers

De medewerkers zijn op een vijftal manieren betrokken bij het monitoren van en richting geven aan het onderwijsproces: 1. IKU-overleg: Dit is een 6-wekelijkse bijeenkomst voor onderwijs en onderzoek voor alle medewerkers. Hier worden de belangrijkste onderwerpen besproken uit het onderwijsoverleg en de besturen. Ook kunnen docenten hier lezingen houden met betrekking tot specifieke onderwijskundige zaken. 2. Leerstoelgroepoverleg: Dit zijn kleinschalige bijeenkomsten waarin de thema’s worden behandeld die betrekking hebben op een aparte leerstoelgroep (zoals de taakverdeling, problemen bij specifieke vakken, maar ook onderwerpen die met onderzoek te maken hebben). De frequentie van de bijeenkomsten loopt uiteen van wekelijks tot maandelijks. 3. De Opleidingscommissie (OC): In de OC zitten vier vertegenwoordigers van de docenten en vijf studentleden. De voorzitter van de OC is een van de docenten; de overige docentleden komen ieder uit een van de drie leerstoelgroepen (zie voor meer informatie hieronder). 4. Faculteitsraad: De faculteitsraad bestaat uit tien personeelsleden en tien studentleden van de verschillende departementen. Van de tien personeelsleden is één lid afkomstig van het departement Informatica waaronder de opleiding Informatiekunde valt. 5. Departementsraad: De departementsraad bestaat uit zeven personeelsleden en zeven studentleden van zowel het departement Informatica als het departement Wiskunde. In totaal zijn drie personeelsleden van het departement Informatica vertegenwoordigd.

Studenten

Naast het invullen van de evaluatie van de verschillende programmaonderdelen en de jaarlijkse enquêtes, zijn de studenten op de volgende wijze betrokken bij het onderwijs: 1. Opleidingscommissie (OC, 5): In de OC zitten vijf vertegenwoordigers van de studenten. De vice-voorzitter van de OC is een van de studenten; de overige studentleden vormen een zo goed mogelijke afspiegeling van de verschillende studiejaren, inclusief de masteropleiding (zie voor meer informatie hieronder). 2. Stichting Informatiekunde Utrecht (SIU, 5): Deze stichting is in 2004 opgericht door Utrechtse studenten van de opleiding Informatiekunde en wordt op dit moment geleid door vijf enthousiaste studenten. De stichting heeft als doel bij te dragen aan het imago, de bekendheid en inhoud van de opleiding Informatiekunde in het bijzonder en het vakgebied Informatiekunde in het algemeen. Om dit te bereiken wordt gewerkt aan een netwerk van Informatiekundigen dat bijdraagt aan een synergie tussen medewerkers, studenten, alumni en mensen uit het bedrijfsleven. 3. Na de eerste twee jaar van de opleiding zijn in overleg met de studenten de resultaten besproken van de programma-evaluaties. Deze bijeenkomsten zijn in de daaropvolgende jaren niet meer georganiseerd wegens de lage opkomst van studenten. 4. Faculteitsraad: In de faculteitsraad wordt de opleiding Informatiekunde door één student vertegenwoordigd. 5. Departementsraad: In de departementsraad wordt de opleiding Informatiekunde door twee studenten vertegenwoordigd.

58

Zowel de SIU als de studentleden van de OC organiseren jaarlijks een bijeenkomst met de overige Informatiekunde-studenten waarbij informatie wordt gegeven over de doelstellingen en activiteiten. De OC en de SUI hebben beide een website: http://www.students.cs.uu.nl/people/oc-inku/index.xml en http://www.stichtinginformatiekunde.nl/

De opleidingscommissie

De OC bestaat uit vier docentleden en vijf studentleden; een docent is voorzitter en een student is vice-voorzitter. De studentleden worden ieder jaar opnieuw gekozen, docentleden hebben meestal langer zitting. De OC bewaakt de kwaliteit van het onderwijs, stelt eventuele knelpunten aan de orde en adviseert over de ontwikkeling en uitvoering van het onderwijsbeleid. De commissie brengt met name advies uit over en beoordeelt de uitvoering van de OER en brengt desgevraagd of uit eigen beweging advies uit aan de onderwijsdirecteur en de decaan over alle aangelegenheden betreffende het onderwijs in de opleiding. De onderwerpen waar de OC zich in de afgelopen jaren mee heeft beziggehouden lopen sterk uiteen; enkele voorbeelden zijn: de kwaliteit van de vakevaluaties, beoordeling van de aparte vakken n.a.v. de vakevaluaties, studiereizen, keuzevrijheid in de bachelors, toetsing vaardigheden portfolio, fraude, voorlichting, etc.

Alumni

Contacten met alumni zijn op dit moment nog niet geformaliseerd. Wel lijkt hier een belangrijke taak weggelegd voor de pas opgerichte Stichting Informatiekunde Utrecht die zich hiervoor samen met departement Informatica zal inspannen. Dit valt niet helemaal toevalligerwijs samen met het moment dat de eerste afstudeerders de opleiding verlaten.

Beroepenveld

Bij de start van opleiding Informatiekunde is er een uitgebreide oriëntatie op het beroepenveld verricht. Het College van Bestuur en de toenmalige faculteit Wiskunde en Informatica heeft in het najaar van 1998 opdracht verstrekt aan een extern deskundige (de heer Ir. M. Westermann, directeur Twinning Holding en voormalig directeur Pink Elephant) een onderzoek uit te voeren naar en aanbevelingen te doen voor de ontwikkeling en inrichting van een herkenbaar profiel voor het ICT- en Informaticacluster van de Universiteit Utrecht. De inrichting van de opleiding Informatiekunde en de vernieuwing van de Informatica opleiding vormden speerpunten in de strategie. De resultaten uit het onderzoek zijn onder meer richtinggevend geweest voor de indeling in kennisdomeinen. De vormgeving van het Utrechtse afstudeerprofiel is op 28 november 1998 gepresenteerd aan vertegenwoordigers van de werkgeverskoepelorganisaties en is door hen met instemming ontvangen. Over de invulling van de opleiding Informatiekunde is, in het kader van het Utrechtse Bètaproject en ter voorbereiding van de ACO-aanvraag in 1999, uitvoerig overleg gevoerd met (vertegenwoordigers van) het afnemende veld. Momenteel is er nauw contact tussen de docenten en het beroepenveld. Het gaat hierbij onder meer om het geven van gastcolleges, excursies naar bedrijven en onderwijsopdrachten die gekoppeld zijn aan de praktijk (zie Facet 12 en Bijlage F19). In dit verband moeten ook de twee deeltijdhoogleraren genoemd worden: Prof. dr. mr. J.H.A.M. Grijpink (adviseur van het Ministerie van Justitie en aangesteld op het gebied van keteninformatisering in de rechtstaat) en Prof. dr. ir. E. Huizer (directeur bij de NOB en aangesteld op het gebied van internetapplicaties). Beide hoogleraren verzorgen (gast-)colleges en cursussen binnen de opleiding. Verder doet een groot deel van de studenten een externe stage of afstudeerwerk bij bedrijven, maatschappelijke instelling of onderzoeksinstelling. In de Bijlage F19 is een lijst opgenomen van bedrijven en instellingen waar studenten van de opleiding hun stage of afstudeerproject

59

hebben afgerond. Deze zijn tevens ingedeeld naar verschillende sectoren. Uit reacties van externe opdrachtgevers van stages/afstudeerprojecten is ons duidelijk geworden dat de opleiding goed aansluit bij de praktijk. Bovendien vinden afstudeerders vrij eenvoudig een baan, regelmatig bij de instelling waar ze hun afstudeerproject hebben gedaan (bijv. Elsevier, Cibit, TNO)

Sterkte/zwakte analyse onderwerp 5 Sterke punten: •

De vakevaluaties worden verzorgd door de opleiding, niet door de docenten van de vakken. Verschillende vakken worden dus op dezelfde manier geëvalueerd, wat de onderlinge vergelijking beter mogelijk maakt.

•

De vakevaluaties zijn configureerbaar, verlopen voor een belangrijk deel automatisch en zijn geanonimiseerd. Docenten kunnen van de standaardvragenlijst afwijken en vragen verwijderen of toevoegen over nieuwe werkvormen of verschillende didactische stijlen en zo beter afstemmen op het gegeven onderwijs. Studenten vullen de evaluatie anoniem per computer in en overzichtsrapporten worden per blok automatisch samengesteld. De resultaten zijn altijd beschikbaar via intranet.

•

Alle resultaten van de evaluaties worden gecontroleerd door de opleidingscommissie. De docent wordt in voorkomende gevallen gevraagd verantwoording af te leggen en er wordt door de OC gecontroleerd of de verbeterpunten daadwerkelijk zijn uitgevoerd.

•

Docenten zijn makkelijk bereikbaar voor studenten en staan open voor kritiek en verbetering.

•

De OC bestaat uit een enthousiast team van docenten en studenten, functioneert zeer naar behoren en er wordt altijd actie op hun adviezen en opmerkingen ondernomen. De OC heeft regelmatig contact met de onderwijsdirecteur.

•

De opleiding kent concrete streefdoelen voor kwaliteit die bijna worden gehaald.

•

Er is sprake van een breed beroepenveld dat betrokken wordt bij het onderwijs. Dit sluit goed aan bij de doelstellingen van de opleiding.

Zwakke punten:

60

•

Door de automatische manier van evalueren is de respons van de studenten betrekkelijk laag. Dit is enigszins verbeterd doordat de docenten de enquête zelf kunnen configureren zodat de studenten het gevoel hebben relevante vragen te beantwoorden. Maar we weten bijvoorbeeld niet of studenten die ontevreden zijn vaker of minder vaak de enquête invullen. De gemiddelde deelname aan evaluaties is op dit moment 31% van de ingeschreven studenten. Dit houdt in dat per onderdeel gemiddeld ongeveer 20 studenten de enquête invullen, zodat in het algemeen toch een redelijk goed beeld van het betreffende onderdeel verkregen kan worden.

•

Er wordt onvoldoende aan de studenten teruggekoppeld wat er met de resultaten van de evaluaties wordt gedaan.

•

Studenten hebben officieel inspraak via de opleidingscommissie en de departementsen faculteitsraad. Alhoewel dit aansluit bij het gewone verplichte kader, lijkt de inspraak onvoldoende tot zijn recht te komen omdat de departementsraad en de faculteitsraad nogal ver afstaan van de opleiding.

Onderwerp 6: Resultaten Facet 20 Gerealiseerd niveau Criterium: De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde eindkwalificaties qua inhoud, niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen.

Voor zowel de ongedeelde als de gedeelde opleiding geldt dat slechts een beperkte voorhoede de opleiding heeft voltooid. Dit geringe aantal impliceert dat het nog te vroeg is om een volledige, concrete invulling te geven van de gevraagde informatie, te weten: 1. De mate waarin de eindkwalificaties die de afgestudeerden hebben verworven, overeenkomen met de beoogde eindkwalificaties; 2. De mate waarin de inhoud en het niveau van de afstudeerwerken overeenkomen met de graad die wordt verleend; 3. De mate waarin afgestudeerden in staat zijn om zich te positioneren binnen het domein waarvoor zij zijn opgeleid. Hieronder zal toch waar mogelijk op de gevraagde punten in worden gegaan, met de opmerking dat het betoog gebaseerd is op een kleine populatie van studenten die de opleiding heeft afgerond voor 1 september 2005.

Bacheloropleiding

Eindkwalificaties: In september 2002 is de faculteit overgestapt op de bachelor-masterstructuur. Wat de eindkwalificaties betreft, is er sprake van een vergelijkbare situatie als van voor de Bolognaoperatie, zij het dat die voor slechts twee cohorten (2000 en 2001, d.w.z. de enige cohorten van de ongedeelde doctoraalopleiding Informatiekunde) heeft bestaan. Het verschil met voorheen is dat de studenten een grotere keuzevrijheid hebben, vooral wat betreft de invulling van de profileringsruimte, al dan niet met een minor. De meeste studenten blijken ervoor te kiezen hun profileringsruimte geheel of grotendeels in te vullen met door het departement Informatica zelf aangeboden reguliere vakken, met name informatiekundevakken. Deze combinatie van major en keuzevakken voor de profileringsruimte komt naar inhoud goeddeels overeen met de eerste drie jaar van de ongedeelde doctoraalopleiding. Daarnaast kiest een kleine minderheid voor een minor bij een andere opleiding (o.m. Informatica, Bestuurs- en Organisatiewetenschappen, Rechten, Psychologie) om hun informatiekundig profiel te verbreden of ter voorbereiding op een mastertraject na het bachelorexamen Informatiekunde. Aangezien er bij de invoering van de bachelor-masterstructuur geen concessies gedaan zijn aan het niveau van de vakken, stemmen de disciplinespecifieke eindkwalificaties van de bachelorstudenten overeen met het niveau dat na drie jaar wetenschappelijk onderwijs verwacht mag worden (zoals bij Facet 2 aangegeven). Tot slot bevat het portfolio werkstukken, een zelfreflectie en beoordelingen met betrekking tot algemene academische vaardigheden (zie Facet 10), die in de ongedeelde opleiding niet expliciet werden getoetst. Niveau afstudeerwerken: Aangezien de bacheloropleiding niet als eindonderwijs is bedoeld en ervan wordt uitgegaan dat een student na het examen verder studeert in een masteropleiding, is er binnen de opleiding Informatiekunde voor gekozen niet te spreken van een afstudeerwerk. Integratie van de diverse competenties binnen een authentieke werksituatie vindt plaats in het vak Onderzoeksproject/stage. In dit vak komt het multidisciplinaire karakter van de opleiding goed tot zijn recht en dient de student tevens blijk te geven van academisch denk- en werkniveau, wat tot uitdrukking komt in de methode van onderzoek en een kritische zelfreflectie op het eigen werk.

61

Positionering: De positionering valt uiteen in twee categorieën: • het in staat zijn om een masteropleiding te volgen; • het in staat zijn om zich een goede positie te verwerven op de arbeidsmarkt. Wat het eerste betreft: de masteropleiding Informatiekunde is een doorstroommaster, waarin elke student met een bachelordiploma Informatiekunde kan worden toegelaten. Bij de invoering van de bachelor-masterstructuur is in Utrecht gekozen voor een dusdanige afstemming van de masteropleiding op de bacheloropleiding dat de doorstroming binnen het departement Informatica soepel verloopt. De Nederlandse universiteiten hebben besloten elkaars bachelordiploma’s te erkennen en studenten van een andere universiteit op dezelfde wijze te laten doorstromen. Omdat nog maar weinig bachelordiploma’s zijn uitgereikt, is het niet mogelijk een betrouwbare uitspraak te doen over de feitelijke aansluiting op een masteropleiding op andere Nederlandse of buitenlandse universiteiten. Geconstateerd mag worden dat vrijwel alle Utrechtse studenten met een bachelordiploma Informatiekunde doorstromen naar de eigen masteropleiding Informatiekunde. Ook mag worden geconstateerd dat een groepje studenten die van een doctoraaltraject zijn overgestapt naar de bacheloropleiding na het behalen van hun bachelordiploma zijn toegelaten tot andere masteropleidingen in Utrecht en elders (zie ook Facet 3). Op de arbeidsmarkt kunnen bachelors in verschillende functies worden aangesteld (zie Facet 3). Zij zullen daarbij initieel vermoedelijk soortgelijke posities innemen als afgestudeerde HBO’ers. Uit eigen alumnionderzoek blijkt dat er onder afgestudeerden van de Utrechtse ongedeelde doctoraalopleiding geen onvrijwillige werkloosheid voorkomt. De invoering van het bachelor-masterstelsel heeft te recent plaatsgevonden om diezelfde uitspraak te kunnen doen over studenten die met een bachelordiploma de arbeidsmarkt betreden.

Masteropleiding

Eindkwalificaties: De masteropleiding Informatiekunde is ingedeeld in twee programma’s. Deze programma’s zijn parallel ontwikkeld aan de programma’s van het vierde en vijfde jaar van de ongedeelde doctoraalopleiding en kunnen gezien worden als een aanscherping van de keuzemogelijkheden die voor de doctoraalopleiding voorzien waren. De belangrijkste wijziging is dat elk programma haar eigen studieadviseur heeft die de vakkeuze van de studenten aan de programma-eisen toetst. Dit betekent dat elke student bij aanvang van de masteropleiding een coherent vakkenpakket moet kiezen dat ervoor zorgt dat hij of zij goed voorbereid aan het afstudeeronderzoek begint. Daarnaast worden alle vakken in de masteropleiding in het Engels onderwezen, anders dan bij de doctoraalopleiding was voorzien. Bij de ontwikkeling van de vakken voor de masteropleiding, die tevens aan de doctoraalstudenten zouden worden aangeboden, heeft steeds centraal gestaan dat die vakken het beoogde niveau van de doctoraalopleiding minstens moesten evenaren. De aldus ontwikkelde vakken vertonen uiteenlopende werkvormen, waarin de wetenschappelijke component en een kritische en zelfstandige manier van werken een gemeenschappelijke noemer vormen. Doordat de studenten nu allemaal een coherente keuze moeten doen, kunnen in diverse vakken (bijvoorbeeld seminaria) geavanceerde onderwerpen worden behandeld. Niveau afstudeerwerken: Het niveau van het afstudeerwerk wordt op twee manieren gewaarborgd. Ten eerste is er een duidelijk afstudeerprotocol, waarin omschreven is wat er van de student verwacht wordt, en staat er in de docentenhandleiding een richtlijn voor de beoordeling van afstudeerwerk. Ten tweede is er bij de eindbeoordeling altijd minstens een hoogleraar of universitair hoofddocent

62

betrokken om ervoor te zorgen dat deze richtlijn eenduidig wordt geïnterpreteerd. Het niveau van studenten kan ook worden afgemeten aan het feit dat een aantal afstudeerscripties is en zal worden gepubliceerd als artikel in (inter)nationale wetenschappelijke tijdschriften dan wel gepresenteerd op (inter)nationale wetenschappelijke conferenties (zie Facet 4). Positionering: De meest recente WO-monitor, van 2003, is niet van toepassing op de in september 2003 begonnen masteropleiding en evenmin op de ongedeelde doctoraalopleiding waarvan de voorhoede (in de vierjarige variant) omstreeks augustus 2004 ging afstuderen. Daarom zet de opleiding Informatiekunde op dit moment zelf alumnionderzoek op, in samenwerking met de Stichting Informatiekunde Utrecht. Daarom zullen we het bij een anekdotische onderbouwing moeten laten. Er is, zij het nog in zeer bescheiden mate, de groep van studenten die als Aio verder het onderzoek in willen. Naarmate de onderzoekers binnen de opleiding erin zullen slagen meer Aio-posten te verwerven, zal naar verwachting een groot deel van onze verse aanwas van Aio’s uit onze eigen masteropleiding komen. Inmiddels heeft een student emplooi gevonden bij een van onze onderzoeksgroepen. Tot slot zijn er studenten die hun verdere carrière buiten het onderzoek zoeken. In het merendeel van de gevallen doen zij hun afstudeeronderzoek al bij een bedrijf, en is het soms zelfs moeilijk ervoor te zorgen dat zij hun studie afmaken in plaats van full-time aan het werk te gaan. De functies waarin zij na hun afstuderen terecht komen zijn: junior consultant, usability expert, applicatie consultant, CRM-architect, functioneel tester, etc. Ook hier blijkt uit eigen alumnionderzoek dat er tot nu toe onder afgestudeerden geen onvrijwillige werkloosheid voorkomt.

Facet 21 Onderwijsrendement Criterium: Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen. Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers.

De streefcijfers die bij de start van de ongedeelde doctoraalopleiding Informatiekunde in september 2000 geformuleerd waren, betroffen de jaarlijkse instroom (vijftig eerstejaars per jaar15) en een propedeuserendement van zeventig procent volgens het zogenaamde Bètaconvenant uit 1998.16 Bij de start van de bacheloropleiding in 2002 zijn geen streefcijfers geformuleerd. Wie wil achterhalen of de streefcijfers zijn gehaald, kan zich daarvoor moeilijk baseren op de standaard KUO-cijfers over de periode september 2000 tot en met augustus 2005. Door een reeks van oorzaken zijn deze onvolledig of geven een vertekend beeld: • Startdatum van de opleiding: Toen op 1 september 2000 79 studenten aan de 4-jarige doctoraal opleiding begonnen, was er nog geen CROHO-nummer toegekend. Deze studenten zijn, voor zover het nieuwkomers of overstappers van andere studierichtingen dan Informatica waren, voor de duur van dat cursusjaar geregistreerd als Informaticastudenten. Studenten die in dat jaar van Informatica naar 15

De berekeningen waren gebaseerd op de toenmalige instroom bij de ‘zuster’-opleidingen. In het Bètaconvenant dat in 1998 werd afgesloten met het ministerie van Onderwijs verplichtten de universiteiten zich jaarlijks te rapporteren over de rendementscijfers. Het verhogen van het aantal studenten dat hun propedeuse- en doctoraalexamen binnen de daarvoor gestelde termijnen behaalt, was voor de minister een voorwaarde voor het toekennen van een vijfde studiejaar aan de Bètafaculteiten van de algemene universiteiten. In het convenant sprak de Universiteit Utrecht de hoop uit de propedeuserendementen te kunnen verhogen tot zeventig procent.

16

63

Informatiekunde overstapten, bleven vooralsnog als Informaticastudent geregistreerd. Dit verklaart waarom in de KUO-cijfers voor 2000 geen studenten Informatiekunde voorkomen. •

Herlabelen van de opleiding: Bij de officiële goedkeuring van de doctoraal opleiding werden aan Informatiekunde twee CROHO-nummers toegekend: het tijdelijke nummer 06842 voor een 4-jarige opleiding, en het nummer 09305 voor de vijfjarige opleiding. De studenten die in 2000 in het vooruitzicht van een 4-jarige opleiding met Informatiekunde begonnen waren, werd aan het begin van het tweede studiejaar de keuze geboden over te stappen naar een van beide opleidingen. 40 studenten kozen voor de 4-jarige opleiding, 26 voor de 5-jarige opleiding. Het CROHO-nummer 09305 is verder alleen nog voor het cohort 2001 gebruikt. Met de start van de bacheloropleiding in 2002 kreeg Informatiekunde het CROHO-nummer 56842.

•

Samenstelling cohorten 2000 en 2001: In deze cohorten treft men, naast degene die eerst bij Informatica “geparkeerd” waren, relatief veel studenten aan die vanuit een tweede of zelfs derde studierichting naar Informatiekunde zijn overgestapt. Deze studenten worden in de instroomcijfers niet meegeteld, wel bij het aantal ingeschrevenen. Geconstateerd mag worden dat enkele overstappers inmiddels het doctoraal diploma Informatiekunde behaald hebben, terwijl anderen dat binnen afzienbare tijd zullen gaan halen; weer anderen hebben, na overstappen naar de bachelor-/masteropleiding, een bachelordiploma gehaald en streven naar het masterdiploma Information Science. Slechts enkele overstappers hebben de studie Informatiekunde vóór het propedeuse-examen gestaakt.

•

Belang van de propedeuse: Wie 90% van de vakken van het eerste jaar haalt, kan in de praktijk probleemloos aan veel vervolgvakken meedoen. Formeel haalt zo’n student de propedeuse pas een jaar later, en is in de statistiek niet te onderscheiden van iemand die slechts 10% van de vakken in het eerste jaar heeft gehaald. Het begrip “post-propedeuserendement” is daardoor in hoge mate kunstmatig. Daarbij komt nog dat studenten van het cohort 2000 hun propedeuse pas konden halen nadat er CROHO-nummers aan Informatiekunde waren toegekend. Daardoor heeft de voorhoede van het cohort 2000, in totaal 16 studenten, pas op 1 september 2001, dus in het eerstvolgende studiejaar, het propedeuse-examen kunnen afleggen.

•

Tweede studie: Het inschrijven voor een tweede opleiding kost de student niets extra. Elk jaar hebben zich enkele studenten voor Informatiekunde ingeschreven naast een andere studie, meestal Informatica. Daarnaast staan studenten ingeschreven voor zowel de doctoraalopleiding als de bacheloropleiding. Dit vertekent de rendementscijfers.

•

Veranderend begrip ‘afstuderen’: Voorheen werd het als betreurenswaardig ervaren als een student na het behalen van de propedeuse toch de studie staakte: dan had dit examen immers in zijn selecterende en verwijzende functie gefaald. Dit fenomeen heeft zich bij Informatiekunde nauwelijks kunnen voordoen, omdat de opleiding in het derde jaar van haar bestaan veranderde van een doctoraal in een bachelor/masteropleiding. Maar wat te denken van de student die na het bachelorexamen de studie staakt of deze voortzet in een andere richting dan de Informatiekunde? Is dit een vorm van dropping out of een vorm van afstuderen? En wat te denken van een student die van een doctoraaltraject alsnog overstapt naar de bacheloropleiding, al dan niet na het behalen van een propedeuse?

In plaats van de KUO-cijfers geven we daarom hier een eigen overzicht van de instroom en het rendement van de opleiding Informatiekunde. Hierbij is handmatig gecorrigeerd voor bovengenoemde artefacten: informatiekundestudenten die eerst als informatici moesten worden geregistreerd, zijn als informatiekundestudent weergegeven, overstappers worden geteld bij het cohort van hun beginmoment en niet van hun overstapmoment, dubbele registraties zijn ontdubbeld. Studenten die deze studie ‘erbij’ doen naast een andere studie,

64

zijn niet meegeteld. Bovendien wordt in deze presentatie de interactie tussen het propedeusedoctoraalsysteem en het bachelor-master-systeem duidelijker. In de diagrammen zijn voor elk cohort de studenten geclassificeerd in 11 fasen van de studieloopbaan. De kleurcodering helpt mede een beeld te krijgen van de verschillen tussen de cohorten: • Groentinten: afgestudeerd

•

•

•

o

Donkergroen: masterdiploma gehaald

o

Olijfgroen: doctoraaldiploma gehaald

o

Lichtgroen: bachelordiploma gehaald en daarna gestopt

Blauwtinten: bezig met bachelor-masteropleiding o

Lichtblauw: bezig met bacheloropleiding

o

Middenblauw: na propedeuse overgestapt naar de bacheloropleiding

o

Donkerblauw: na bachelordiploma bezig met masteropleiding

o

Blauw-zwart: externe instroom, direct in masteropleiding

Geeltinten: bezig met propedeuse-doctoraalopleiding o

Lichtgeel: bezig met propedeuse

o

Donkergeel: na propedeuse bezig met doctoraalopleiding (hierbij is niet verder uitgesplitst naar 4- dan wel 5-jarige doctoraalopleiding)

Roodtinten: studie zonder succes gestaakt o

Oranje: gestopt na propedeuse

o

Rood: gestopt voor propedeuse- dan wel bachelorexamen

Uit de absolute cijfers in Figuur 4.5 blijkt dat Informatiekunde meer studenten heeft getrokken dan de jaarlijkse instroom van vijftig die bij de start van de opleiding waren voorzien.17 Mogelijk was de wereldwijde ‘internethype’ hier aanvankelijk debet aan. In de laatste drie jaar is de instroom van bachelorstudenten gestabiliseerd op een lager niveau. De daling is een landelijke trend, maar de instroom van eerstejaars in Utrecht is minder sterk gedaald dan landelijk. Daar staat tegenover dat de instroom de laatste twee jaar goed wordt aangevuld met externe instroom in de masteropleiding, zodat de totale instroom per cohort boven de 60 blijft. Het rendement per cohort laat zich beter vergelijken in de relatieve presentatie van deze classificatie in Figuur 4.6, zij het dat deze cijfers bij de gegeven (korte) tijdlijn alleen maar een onvolledig beeld kunnen geven. Als het rendement gedefinieerd wordt als het percentage van de eerstejaars instroom dat uiteindelijk het einddiploma behaalt, bedraagt het rendement voor het doctoraalcohort 2000 momenteel 16%. Doctoraaldiploma’s zijn overwegend uitgereikt aan studenten die in 2001 gekozen hebben voor het 4-jarige traject; vanaf september 2005 zal zich een minstens even grote groep uit het 5-jarige traject voor een doctoraal- of masterdiploma kwalificeren. In de loop van het cursusjaar 2005/2006 worden ook de eerste doctoraaldiploma’s verwacht van studenten die in 2001 als eerstejaars aan (uitsluitend) het 5-jarige traject begonnen zijn. Dan pas zal duidelijk kunnen worden of de rendementscijfers afwijken van die van vergelijkbare opleidingen.

17

Berekeningen waren gebaseerd op de toenmalige instroom bij de "zuster"-opleidingen.

65

90 m.dipl. doct. dipl. bach. dipl. (gestopt) m.opl. (instroom) m.opl. na b.dipl. bach.opl. na prop. bach. opl. doct.opl. post-prop. doct.opl. pre-prop. gestopt na prop. gestopt z. dipl.

80 70 60 50 40 30 20 10 0 2000

2001

2002

2003

2004

Fig. 4.5: Instroom in de opleiding Informatiekunde, geclassificeerd naar de situatie eind augustus 2005

Momenteel kunnen alleen voor het bachelorcohort 2002 rendementscijfers gegeven worden: 15% heeft inmiddels het bachelordiploma gehaald en is doorgestroomd naar de masteropleiding, een nog groter contingent wordt verwacht in de loop van najaar 2005. Naar verwachting zal het rendement meer dan 50% bedragen. Opvallend is dat geen student uit dit cohort de studie na het behalen van het bachelordiploma heeft gestaakt. Voor de jaren 2003 en 2004 zijn nog geen cijfers te produceren, omdat de studenten pas twee resp. één studiejaar doorlopen hebben. Het streven is om voor de bacheloropleiding een rendement van meer dan 50% voor de toekomst vast te houden, o.a. door intensieve studiebegeleiding met een tutorsysteem. 100% 13 80%

3 2

1

2001

2002

7

m.dipl. doct. dipl. bach. dipl. (gestopt) m.opl. (instroom) m.opl. na b.dipl. bach.opl. na prop. bach. opl. doct.opl. post-prop. doct.opl. pre-prop. gestopt na prop. gestopt z. dipl.

6

60% 40% 20% 0% 2000

2003

2004

Fig. 4.6: Rendement van de opleiding Informatiekunde per cohort, situatie eind augustus 2005

66

Voor de masteropleidingen wordt gestreefd naar een rendement van meer dan 90%. Van het cohort 2003 had in augustus 2005 24% het masterdiploma behaald, een aanzienlijk groter contingent wordt in het najaar van 2005 verwacht.18 Aan de doctoraalcohorten van 2000 en 2001 wordt, als de student nog geen propedeuse heeft gehaald, momenteel geadviseerd om over te stappen naar het bachelor-mastersysteem. Dit advies wordt in toenemende mate opgevolgd, wellicht met de bedoeling het bij het bachelorexamen te laten. Dankzij het feit dat studenten hiermee toch (althans enigszins) geslaagd de universiteit kunnen verlaten, heeft dit ook een positieve invloed op het rendement. Door de relatief grote instroom van de laatste twee jaar direct in het masterprogramma kan het rendement nog verder worden verhoogd. Het gaat hier immers om studenten die elders bewezen hebben een bachelordiploma te kunnen halen. Als het aandeel van deze groep op dit niveau blijft, kunnen we voor de cohorten vanaf 2003 streven naar een totaalrendement van 70%. Het aantal studenten dat zonder diploma (of met alleen de propedeuse) de opleiding verlaat, heeft voor de doctoraalcohorten 2000 en 2001 tussen 20 en 30% bedragen. Voor het eerste bachelorcohort ligt de studie-uitval (na drie jaar studie) ook op 20%. Voor de andere cohorten is die (momenteel) lager; als die cohorten de drie studiejaren van de opleiding hebben doorlopen, zal er meer zicht zijn op studie staken. Op zich is het verschijnsel studie staken niet zorgelijk, mits de beslissing daartoe zo vroeg mogelijk geschiedt. Voor de doctoraalcohorten lijkt de selectie- en verwijsfunctie van de propedeuse te hebben gewerkt, voor de bachelorcohorten krijgt het bachelorexamen mogelijk zo’n functie. Het cursusprogramma van het eerste studiejaar bevat een representatief pakket van vakken, en vanuit de opleiding wordt in de loop van dat eerste jaar een dringend studieadvies aan iedere student gegeven. De opleiding streeft ernaar, met name door tussenkomst van tutoren, mogelijke studie-uitval in de bachelorfase tijdig te signaleren en de student zo nodig naar andere opleidingen te verwijzen. Vakrendementen Het probleem met het bepalen van het rendement van de opleiding (en dus streefdoelen daarvoor) is dat, in de definitie van rendement, de noemer slecht gedefinieerd is. Als alleen de studenten worden opgenomen in de inschrijvingscijfers voor wie dit de eerste opleiding is, missen we – zeker voor de cohorten 2000, 2001 en 2002 – een grote groep overstappers. Het volledige cohort zoals bij de opleiding bekend en in het bovenstaande beschreven, bevat echter ook pret-inschrijvingen en no-show studenten. Het is noch wenselijk noch mogelijk het studiesucces van deze categorieën studenten te vergroten. Daarom kunnen we ons streefrendement beter niet op curriculumniveau maar op vakniveau formuleren. Maar ook op vakniveau hebben we te maken met studenten die zich voor vakken inschrijven zonder serieus van plan te zijn om mee te doen. Daarom kunnen we de rendementsdefinitie beter baseren op studenten die meedoen (d.w.z. aan de inspanningsverplichtingen voldoen) dan op zij die zich inschrijven. Men dient overigens wel te bedenken dat in deze rendementscijfers zowel de studenten die voor het eerst aan een vak meedoen als de herkansers worden geteld. Met die op inspanningsverplichtingen gebaseerde definitie kunnen we ernaar streven dat bij minstens 70% van de vakken 70% van de werkelijke deelnemers het vak ook haalt. Omdat deze rendementsdefinitie factoren bevat die we ook daadwerkelijk kunnen beïnvloeden, is het

18

Het gegeven dat de masteropleiding twee instroommomenten per cursusjaar heeft (september en februari), kan leiden tot een vertekening in de rendementscijfers over de verschillende jaren.

67

op deze manier wel zinvol om streefcijfers te formuleren. De realisering van dit streven ziet er voor de afgelopen jaren als volgt uit:19 Tabel 4.11: Rendementscijfers van de vakken (2001-2004)

Jaar

2001

2002

2003

2004

Totaal aantal vakken

18

24

35

43

Gemiddeld percentage geslaagden

65.7

61.2

69.9

77.5

Vakken met >= 70 % geslaagden

8

5

15

27

20.8

42.8

62.7

Percentage vakken met >= 70% geslaagden 44.4

Tabel 4.11 bevestigt enerzijds de hierboven gesignaleerde studie-uitval vóór de propedeuse in de cohorten 2000 en 2001, en anderzijds het grotere studiesucces van postpropedeuse- en masterstudenten (vierde of vijfde jaar doctoraalopleiding; doorstromers en zij-instromers in de masteropleiding die al een bachelordiploma hebben). Het gemiddelde slagingspercentage vertoont een terugval voor het jaar 2002, toen de bacheloropleiding van start ging met het strengere regime van “inschrijven = meedoen = halen”. In het meest recente jaar 2004-2005 zien we daarentegen een opvallende stijging van het slagingspercentage naar bijna 78%. Er lijkt dus een opwaartse lijn te zijn van het percentage studenten dat slaagt voor de vakken. Nadere bestudering van deze cijfers laat hiervoor een belangrijke oorzaak zien. De laatste twee studiejaren omvatten (logischerwijze) meer mastervakken die gemiddeld hogere slagingspercentages kennen. Bij deze mastervakken speelt waarschijnlijk de zelf- en voorselectie van studenten en hun hoge motivatie een positieve rol, in combinatie met de wat kleinere onderwijsgroepen en de hoge mate waarin op kennistoepassing en inzicht wordt getoetst.

Sterkte/zwakte analyse onderwerp 6 Sterke punten •

Er is een goede aansluiting tussen de bachelor- en de masteropleiding.

•

Bachelor- en masteropleiding koersen af op het beoogde rendement van 70%.

•

Tot dusver is er geen onvrijwillige werkloosheid onder de afgestudeerde studenten.

Zwakke punten

19

•

Doordat de opleiding nog maar kort bestaat, is er te weinig materiaal om de resultaten tot nu toe goed te wegen.

•

Het bachelorexamen is formeel het enige selectie- en verwijsmoment in de bacheloropleiding. Alleen halverwege het eerste studiejaar wordt aan de student een zogenaamd dringend studieadvies uitgebracht.

•

Afgewacht moet worden of afgestudeerden, ook bij toename van het aantal masterdiploma’s, een door de opleiding beoogde positie op de arbeidsmarkt gaan verwerven.

Inclusief de vakken die vanuit de opleiding Informatica voor studenten informatiekunde worden verzorgd. De vakken Imperatief Programmeren en Informatievaardigheden worden twee of meer keer per cursusjaar aangeboden; deze afzonderlijke incarnaties zijn vanaf 2003 (invoering BaMa) als aparte vakken geteld. Voor het cursusjaar 2000/01 zijn geen cijfers beschikbaar.

68

Onderwerp 7: Internationalisering Criteria: 1. De opleiding beschikt over een internationaliseringsbeleid dat gerelateerd is aan de algemene doelstellingen van de opleiding en samenhangt met het beleid op andere terreinen. 2. Het profiel van de opleiding en de eindkwalificaties in termen van kennis, vaardigheden en attitude zijn internationaal afgestemd, zodat verschillen en overeenkomsten met opleidingen in het buitenland transparant zijn. 3. De opleiding gebruikt het European Credit Transfer System (ECTS) en heeft adequate regelingen om in het buitenland verworven competenties in het individuele studieprogramma op te nemen. 4. Internationale studenten- en docentenmobiliteit (in- en uitgaand) heeft de beoogde omvang en wordt reëel bevorderd en ondersteund. 5. Internationalisering heeft duidelijk een plaats in het curriculum en het onderwijs. 6. De opleiding heeft een internationaal institutioneel netwerk op het gebied van onderwijsactiviteiten van goede kwaliteit. 7. Er is deelname aan relevante internationale activiteiten (netwerken, projecten, congressen) te realiseren.

Overzicht

Geformuleerd beleid In het Beleidsplan 2002-2007 stelt de toenmalige faculteit Wiskunde en Informatica vast dat te weinig studenten van de bestaande uitwisselingsmogelijkheden, vooral de Socratesuitwisselingen, gebruik maken. Om deze situatie te verbeteren wordt in het Beleidsplan een specifiek internationaliseringsplan aangekondigd. Ook de invoering van de BaMa-structuur wordt door de faculteit gezien als een mogelijkheid om meer buitenlandse studenten aan te trekken. Al het onderwijs wordt in de masterfase dan ook in principe in het Engels aangeboden. Ook het Beleidsplan Informatica & Informatiekunde geeft aan dat grensoverschrijdende uitwisseling van studenten een doel van de BaMa-invoering is. Hieraan wordt de conclusie verbonden dat de opleiding moet zorgen voor de toegankelijkheid van de master programma’s voor studenten die het Nederlands niet machtig zijn. De opleiding Informatiekunde volgt sinds collegejaar 2003 het BaMa model en voldoet dus aan de Europese afspraken van Bologna. De eindkwalificaties voor de master programma’s zijn internationaal afgestemd, onder andere door het hanteren van het ECTS-systeem van studiepunten en het voldoen aan de Dublin-descriptoren zoals besproken bij Facet 2.

Studeren in het buitenland

Binnen de opleiding hebben studenten de mogelijkheid om studieonderdelen te volgen bij buitenlandse universiteiten waarmee de faculteit een Socrates-overeenkomst heeft. In Tabel 4.12 staan deze universiteiten weergegeven. Op verzoek van studenten kan deze lijst worden uitgebreid door nieuwe Socrates-contracten af te sluiten. Daarnaast kunnen studenten studieonderdelen volgen bij een drietal Amerikaanse Universiteiten: Berkeley (Californië), Gainesville (Florida) en Madison (Wisconsin). Met deze universiteiten heeft de Universiteit Utrecht een uitwisselingsprogramma op centraal niveau. Studenten die onderdelen in het buitenland willen volgen overleggen allereerst met hun tutor of de studiecoördinator over de te volgen onderdelen. Deze kan beoordelen welke buitenlandse vakken goed in het studieprogramma van de student passen, en welke Utrechtse onderdelen dan eventueel kunnen vervallen. Uiteindelijk dient de student hiervoor formele goedkeuring van de Examencommissie te verkrijgen. Bij terugkeer uit het buitenland worden tentamenbriefjes ingeleverd bij de studentenadministratie en de studiepunten worden bijgeschreven in het voortgangsregistratiesysteem.

69

Studenten worden langs verschillende kanalen geïnformeerd over de mogelijkheden van het studeren in het buitenland: • Websites van de faculteit en de universiteit20 • Studenten Service Centrum en Bureau Buitenland • Studiecoördinator van de opleiding of de facultaire internationaliseringsmedewerker • Staf van de opleiding betreffende afstudeerprojecten in het buitenland Ter voorbereiding op een verblijf in het buitenland kan de vrije ruimte in het bachelorprogramma worden gebruikt voor taal- en cultuurstudie van het te bezoeken land. Zo verzorgt de faculteit Letteren minors in Amerikanistiek en Duitse, Engelse, Franse, Italiaanse, Keltische, Latijns-Amerikaanse, Portugese en Spaanse taal en cultuur. En het Universitaire James Boswell instituut geeft cursussen Engels, Frans, Spaans en Italiaans. Tot op heden maken slechts weinig studenten gebruik van de mogelijkheden om vakken in het buitenland te volgen. Het grootste deel van de uitgaande studenten bestaat uit studenten die hun stage (bachelor) of afstuderen (master) in het buitenland verrichten. Zij doen dit onder medeverantwoordelijkheid van een Utrechtse docent en de studiepunten worden als gewone ‘Nederlands’ punten geadministreerd. Tabel 4.12: Buitenlandse universiteiten waarmee de universiteit een Socrates-overeenkomst heeft.

Land

Universiteit

Duitsland

Universität Augsburg

Frankrijk

EPITA (Ecole pour l’Informatique et les Techniques Avancées)

Finland

Helsinki University of Technology (Eng. Technology)

Groot-Brittannië

University of Liverpool

Groot-Brittannië

Cardiff University

Italië

Politecnico di Milano

Italië

Universita’ degli studi di Roma “La Sapienza”

Noorwegen

University of Bergen

Polen

Uniwersytet Jagiellonski

Portugal

Universidad do Minho

Portugal

Universidade Técnica de Lisboa - Instituto Superior Técnico

Slowakije

P.J. Safarik University

Spanje

Universidad Autonoma de Madrid

Spanje

Universidad Politécnica de Valencia

Tsjechië

Brno University of Technology

Zweden

Linköpings Universitet

Een drietal bachelor studenten heeft in 2004 en 2005 gebruik gemaakt van de mogelijkheid om stage in het buitenland te lopen. In 2004 en 2005 heeft een achttal masterstudenten hun afstuderen in het buitenland gedaan. Tot slot heeft een aantal van onze studenten presentaties over hun (afstudeer)projecten in conferenties of workshops in het buitenland gehouden.

20 website van de Faculteit-> Onderwijs -> Studeren in het Buitenland; website van Universiteit -> Studeren -> Studentenvoorzieningen -> Studeren in het Buitenland

70

Buitenlandse studenten in Utrecht

In het studiejaar 2004/5 waren 12 buitenlandse uitwisselingsstudenten bij de opleiding ingeschreven; deze studenten volgden studieonderdelen van onze opleiding, maar geen compleet programma. Omdat bachelorvakken in het Nederlands worden aangeboden, volgt een uitwisselingsstudent een vak via een combinatie van groepsonderwijs en individueel begeleide studie. Daarnaast zijn er studenten die een compleet programma volgen. Recent heeft een Indonesische studente de oude doctoraalopleiding afgerond en in 2004 zijn er 12 buitenlanders aan een masteropleiding begonnen. De universiteit ondersteunt de instroom van buitenlandse masterstudenten door te zorgen voor huisvesting, introductiedagen, visumbemiddeling, bankrekening, e-mailadres, en facultatieve cursussen op het gebied van de Nederlandse taal en maatschappij.21 Vrijwilligers van de International Neighbour Group verzorgen diverse sociale activiteiten voor buitenlandse medewerkers en masterstudenten.22

Docentuitwisselingen

Hoewel er geen docentuitwisselingen in het kader van Erasmus programma’s hebben plaatsgevonden, zijn er wel diverse uitwisselingen geweest. Zo gaf bijvoorbeeld Dr. V. Dignum in 2004 een aantal gastcolleges over interactiemodellen in Trento, Italië, en heeft Dr. L. van de Wijngaert in 2004/2005 gedurende een periode van 9 maanden een gastdocentschap vervuld aan Syracuse University, USA. Verder neemt vrijwel jaarlijks een docent van de opleiding deel aan de universitaire leergang Onderwijskundig Leiderschap (CEUT) die wordt georganiseerd door het IVLOS, hierin zijn een of twee studiereizen naar buitenlandse universiteiten opgenomen. De opleiding ontvangt uiteraard ook vaak medewerkers van buitenlandse instellingen, maar in de meeste gevallen gaat het hier om onderzoek in plaats van onderwijs. Een uitzondering hierop is het bezoek van Prof. dr. Liz Sonenberg, zij is voorzitter van het departement Information Systems van de Universiteit van Melbourne, Australië. In 2005 heeft zij een bezoek van twee weken aan de opleiding gebracht, heeft een gastcollege gegeven en met verschillende seniormedewerkers over het curriculum gediscussieerd. Vrijwel alle docenten hebben, vanwege hun onderzoek, contacten met collega’s in het buitenland en nemen deel aan internationale congressen en/of uitwisselingen op het gebied van onderzoek.

Sterkte/zwakte analyse Internationalisering Sterke punten

21 22

•

De staf is door vele internationale contacten goed op de hoogte van wat zich internationaal op didactisch gebied en op het vakgebied afspeelt. De medewerkers van de opleiding hebben veel buitenlandse contacten door hun participatie in internationaal onderzoek. Ook komen docenten in contact met buitenlandse didactische inzichten via participatie in door het IVLOS georganiseerde cursussen en workshops. Verder participeert de opleiding in diverse internationale samenwerkingsprojecten op het gebied van onderwijs.

•

De mogelijkheden die de opleiding biedt om studieonderdelen in het buitenland te volgen zijn adequaat en worden door studenten goed benut. Alle studenten die in het buitenland willen studeren, worden ook geplaatst.

•

De mogelijkheden om in het buitenland te studeren maken de opleiding aantrekkelijk voor studiekiezers. In de jaarlijkse studentenenquête van het weekblad Elsevier

http://www.internationalmasters.uu.nl > Facilities > Feel at Home Service http://www.phys.uu.nl/~ing/

71

worden de Utrechtse faciliteiten voor studeren in het buitenland goed gewaardeerd en enkele studenten hebben aangegeven dat dit voor hen daadwerkelijk een belangrijke reden was om voor de Universiteit Utrecht te kiezen. •

Er is een redelijke instroom van buitenlandse studenten in de masteropleidingen.

Zwakke punten •

72

Er is vanuit de opleiding weinig beleidsmatige sturing of onderbouwing van de internationalisering en er ontbreken op dit moment streefcijfers.

Nawoord We leven in een digitaal tijdperk. Inzichten over kennis veranderen. We hebben niet meer de illusie dat specifieke kennis een leven lang dezelfde relevantie heeft. Dat moet ook zijn weerslag hebben op een universitaire opleiding en zeker als die opleiding de ICT en informatiemaatschappij als onderwerp heeft, waar de halfwaardetijd van relevante kennis nog korter lijkt. We maken gebruik van ICT om de primaire en secundaire processen in de organisatie te ondersteunen en te stroomlijnen. Maar dan blijkt de zwakte van de systemen niet zozeer te zitten in hun ontwerp of in de techniek, maar in de manier waarop mensen hier mee omgaan. Databases waarop blindelings wordt vertrouwd, blijken niet te kloppen omdat ze verkeerd worden gevuld. Interfaces geven niet de informatie die belangrijk is bij een bepaalde taak. Ergens in het proces is er altijd wel een mens die deel uitmaakt van het hele systeem. Het vakgebied van de informatiekunde beweegt zich nu juist op dit vlak: als mensen en ICT samenkomen is er sprake van informatiekunde. Opleidingen zijn zoals alle organisaties onderhevig aan een complex krachtenveld. Er komen nieuwe didactische inzichten, reorganisaties, er komen mensen bij en er gaan mensen weg. Er worden andere eisen vanuit de buitenwereld gesteld. Studenten veranderen van houding door hun vooropleiding (studiehuis) en er wordt veel meer dan vroeger gebruik gemaakt van ICT. Sommige van deze veranderingen zijn waardevol en blijvend, maar veel van deze veranderingen zijn tijdelijk en voorspellen is vrijwel onmogelijk. Er wordt daarmee een groot beroep gedaan op de flexibiliteit en loyaliteit van het personeel en niet te vergeten van de studenten! Informatiekunde in Utrecht is een jonge opleiding en heeft in zijn korte bestaan al veel veranderingen ondergaan. Gestart als een vierjarige doctoraal opleiding werd al snel de noodzaak gevoeld om net als de andere bètaopleidingen ook te opteren voor een 5-jarig curriculum (in het kader van het Bètaconvenant). Vervolgens besloot de Universiteit Utrecht om zo snel mogelijk op een ingrijpende manier BaMa in te voeren. In de eerste drie jaren van haar bestaan kende de opleiding drie verschillende cohorten: vierjarige, vijfjarige en BaMastudenten. Elk van deze cohorten bestond uit zo’n 70-80 studenten en uiteraard werd hen de gelegenheid geboden hun opleiding te ‘upgraden’. Het is een klein wonder dat de opleiding in staat is gebleken al deze studenten te geven waar ze recht op hadden en aan hun verwachtingen te voldoen. Na zo’n hectische periode is er behoefte aan reflectie. Deze zelfstudie is aangegrepen als een waardevolle kans om het ontwerp en de uitvoering van de opleiding weer eens goed tegen het licht te houden na een periode van zovele veranderingen: doen we nog de juiste dingen en doen we ze goed? Het proces van deze zelfstudie is voor allen die betrokken zijn bij de opleiding Informatiekunde in Utrecht een uitstekende gelegenheid gebleken om resultaten, ervaringen, wensen en visie opnieuw met elkaar in lijn te brengen gegeven de definitief veranderde omstandigheden. De zelfstudiecommissie informatiekunde

73

Bijlagen Bijlagen behorende bij de facetten BIJLAGE F1 ..............................................................................................................................75 BIJLAGE F2 ..............................................................................................................................77 BIJLAGE F4 ..............................................................................................................................79 BIJLAGE F4 ..............................................................................................................................79 BIJLAGE F5 ..............................................................................................................................81 BIJLAGE F6 ..............................................................................................................................85 BIJLAGE F11 ............................................................................................................................86 BIJLAGE F12 ............................................................................................................................88 BIJLAGE F15 ............................................................................................................................90 BIJLAGE F19 ............................................................................................................................92

Overige bijlagen BIJLAGE A – DOELSTELLINGEN EN EINDKWALIFICATIES.................................................93 BIJLAGE B – NAMENLIJST WETENSCHAPPELIJK PERSONEEL .........................................95 BIJLAGE C – AFSTUDEEROPDRACHTEN.....................................................................................96 BIJLAGE D – DOCUMENTEN EN STUDIEGIDS..........................................................................100 BIJLAGE E – ONDERWIJS- EN EXAMENREGELEMENT........................................................101

74

Bijlage F1 Tabel 1: Kennisdomeinen en gerelateerde vakken. Kennisdomein

Methodologische Informatiekunde

Technische Informatiekunde Informatie en Cognitie

Documentaire Informatiekunde

Organisatie, Sturing en Informatie

Informatie en Communicatie

ARM IV ME MSO WO1 DB EIA IMP NW CI KAM KMT KS OWL UE UEM UCKS A3DM CDS MM MIR OMI SMW SCKE UWT ELAB EE FIN IB IMIJ IOBM LGS MC OC PM SMOI CQMBI BCI CMC GWW HCI IST

Afkorting en uitgebreide modulenaam

Advanced Research Methods Informatievaardigheden Method Engineering Modelleren en Systeemontwikkeling Wetenschappelijke Onderzoeksmethoden Databases Enterprise Information Architecture Imperatief Programmeren Netwerken Cognitie en Informatieverwerking Kennisacquisitie en Modelleren Knowledge Management Development of Knowledge Systems Informatieverwerking en Leersystemen Usability Engineering Usability Evaluation Methods Use of Content & Knowledge Systems Animation & 3D-Models Content Design Multimedia Multimediale Information Retrieval Ontwerpen van Multimediale Informatie Semantic Web Seminar CKE Uitwisselingstalen Enterprise Lab. Extended Enterprise Finance Informatics Business Informatiemaatschappij ICT, Organisatie, Beleid & Management Logistics Management Control Organisationele Communicatie Project Management Strategisch Management & Organisatieontwikkeling Colloquium MBI Basisbegrippen Communicatie en Informatie Computer Mediated Communication Groupware Human Computer Interaction Informatiestrategie

75

Tabel 2: Vergelijking van het onderwijsaanbod van de opleiding en het ACM/AIS modelcurriculum voor IS ingedeeld naar de bachelor en de beide masteropleidingen. Foundations

Fundamentals of IS Programming Information Technology Hardware and Software Data and Object Structures Financial Accounting Marketing Organisational Behavior

Information Systems Core Data management

Analysis, modelling and design of IS

Data communication and networking Project and change management IS policy and strategy Integration

Stage Courses

Career tracks Wetenschappelijk onderzoeker Electronic business, Consultancy, management, Data management, etc.

76

BA IOBM IMP MM NW MM OMI UWT SMOI BCI CI CMC GWW IOBM IST OC DB MIR MM UWT CI HCI KAM MSO OWL SMW UE NW PM IST SMOI OZ/Stage BCI CMC CI HCI IMIJ IV KAM WO1 OZ-project Stage

MBI

CKE

ME CDS FIN EE ELAB MC

CDS UCKS EIA ME

EE EE EIA KMT

KS EIA UCKS

EIA KMT

LGS SCKE

A3DM CQMBI UEM

ARM Scriptie IB Scriptie

ARM Scriptie Scriptie

Bijlage F2 Tabel 1: Eindkwalificaties Bacheloropleiding vergeleken met de Dublin-descriptoren.

Dublin-Descriptoren • Kennis en inzicht Heeft aantoonbare kennis en inzicht van een vakgebied, waarbij wordt voortgebouwd op het niveau bereikt in het voortgezet onderwijs en dit wordt overtroffen; functioneert doorgaans op een niveau waarop met ondersteuning van gespecialiseerde handboeken, enige aspecten voorkomen waarvoor kennis van de laatste ontwikkelingen in het vakgebied vereist is. • Toepassen kennis en inzicht Is in staat om zijn/haar kennis en inzicht op dusdanige wijze toe te passen, dat dit een professionele benadering van zijn/haar werk of beroep laat zien, en beschikt verder over competenties voor het opstellen en verdiepen van argumentaties en voor het oplossen van problemen op het vakgebied. • Oordeelsvorming Is in staat om relevante gegevens te verzamelen en interpreteren (meestal op het vakgebied) met het doel een oordeel te vormen dat mede gebaseerd is op het afwegen van relevante sociaal maatschappelijke, wetenschappelijke of ethische aspecten. • Communicatie Is in staat om informatie, ideeën en oplossingen over te brengen op een publiek bestaande uit specialisten of niet-specialisten. • Leervaardigheden Bezit de leervaardigheden die noodzakelijk zijn om een vervolgstudie die een hoog niveau van autonomie veronderstelt aan te gaan.

Bachelor Informatiekunde De bachelor heeft kennis en inzicht in de concepten, mogelijkheden en implicaties van de informatisering van (bedrijfs)processen en kan deze benoemen en toelichten.

De bachelor is in staat om vraagstukken m.b.t. informatisering van (bedrijfs)processen te analyseren en oplossingen te evalueren, kan een probleemstelling formuleren, een wetenschappelijk betoog opbouwen en een gefundeerde conclusie trekken. De bachelor is vaardig in plan- en projectmatig werken. De bachelor is in staat om efficiënte en effectieve oplossingsstrategieën te selecteren in de context van (realiseerbare) organisatiedoelen en is in staat de informatiekunde te plaatsen in haar maatschapplijke en wetenschappelijke context. De bachelor is in staat tot mondelinge en schriftelijke communicatie en reflectie over informatiekunde in het Nederlands en het Engels. De bachelor kan door zelfstandig literatuuronderzoek op de hoogte raken van de stand der wetenschap aangaande een gegeven probleemdomein, is voorbereid op een verdere studieloopbaan en kan een weloverwogen keuze maken uit de aangeboden masters.

77

Tabel 2: Eindkwalificaties Masteropleiding vergeleken met de Dublin-Descriptoren.

Dublin-Descriptoren 1. Kennis en inzicht

Master Informatiekunde

Heeft aantoonbare kennis en inzicht, gebaseerd op de kennis en het inzicht op het niveau van bachelor en die deze overtreffen en/of verdiepen, alsmede een basis of een kans bieden om een originele bijdrage te leveren aan het ontwikkelen en/of toepassen van ideeën, vaak in onderzoeksverband.

De afgestudeerde master heeft zowel fundamentele als praktische vaardigheden op een groot gebied van de informatiekunde en is in staat concepten, mogelijkheden en implicaties van de informatisering van (bedrijfs)processen te benoemen en analyseren.

Is in staat om kennis en inzicht en probleemoplossende vermogens toe te passen in nieuwe of onbekende omstandigheden binnen een bredere (of multidisciplinaire) context die gerelateerd is aan het vakgebied; is in staat om kennis te integreren en met complexe materie om te gaan.

De afgestudeerde is in staat vanuit concrete probleemsituaties via abstractie tot modelmatige oplossingen te komen en kan efficiënte en effectieve oplossingsstrategieën selecteren in de context van realiseerbare organisatiedoelen. De afgestudeerde is academisch gevormd, kan kritisch nadenken en goed abstraheren.

2. Toepassen kennis en inzicht

3. Oordeelsvorming

Is in staat om oordelen te formuleren op grond van onvolledige of beperkte informatie en daarbij rekening te houden met sociaal maatschappelijke en ethische verantwoordelijkheden, die zijn verbonden aan het toepassen van de eigen kennis en oordelen.

De afgestudeerde heeft een visie ontwikkeld op het vakgebied, in het bijzonder op zijn of haar specialisatie. De afgestudeerde kan nieuwe ontwikkelingen in een vroegtijdig stadium onderkennen en waarderen.

Is in staat om conclusies, alsmede de kennis, motieven en overwegingen die hieraan ten grondslag liggen, duidelijk en ondubbelzinnig over te brengen op een publiek van specialisten of niet-specialisten.

De afgestudeerde kan zowel schriftelijk als mondeling over het vak communiceren.

Bezit de leervaardigheden die hem of haar in staat stellen een vervolgstudie aan te gaan met een grotendeels zelfgestuurd of autonoom karakter.

De afgestudeerde kan zelfstandig werken, is in staat het vakgebied, door vakliteratuur en vervolgcursussen, bij te houden, nieuwe ontwikkelingen in een vroegtijdig stadium te onderkennen en waarderen, en zich zelfstandig in een nieuw vakgebied in te werken.

4. Communicatie

5. Leervaardigheden

78

Bijlage F4 Tabel 1: De vakken uit het bachelorprogramma. (DU=Discipline-Uniform (verplicht), DK=Discipline-Keuzevak, CU=Context-Uniform (verplicht), CK=Context-Keuzevak)

Vak Imperatief Programmeren Human-Computer Interaction Basisbegrippen Communicatie en Informatie Cognitie en Informatieverwerking ICT in Organisaties, Beleid en Management Databases Modelleren en Systeemontwikkeling Uitwisselingstalen Onderzoekproject/Stage Multimedia Projectmanagement Kennisacquisitie en –Modellering Strategisch Management, Organisatie-Ontwikkeling en ICT Organisationele Communicatie Usability Engineering Ontwerpen van Multimediale Informatie Multimediale Information Retrieval Informatieverwerking en Leersystemen Informatiemaatschappij Wetenschappelijke Onderzoeksmethoden Netwerken Computer Mediated Communication Groupware Informatievaardigheden

Type

Jaar

Niveau

DU DU DU DU DU DU DU DU DU DK DK DK DK DK DK DK DK DK CU CU CK CK CK CK

1 1 1 1 1 2/3 2 1/2 3 1/2 2/3 2/3 2/3 2/3 2/3 2/3 2/3 2/3 1 2/3 2/3 2/3 2/3 2/3

1 1 1 1 1 2 2 2 3 1 2 3 3 3 3 3 3 3 1 1 2 2 2 2

79

Tabel 2: De vakken uit de masterprogramma’s CKE en MBI.

Vak Advanced Research Methods Animation and 3D-models Content Design Development of Knowledge Systems Enterprise Information Architecture Enterprise Lab Extended Enterprise Finance Informatics Business Informatiestrategie Knowledge Management Logistics Management Control Method Engineering Seminar CKE Semantic Web Usability Evaluation Methods Use of Content and Knowledge Systems Colloquium MBI Master Thesis (40 ECTS) Master Thesis (45 ECTS)

80

CKE

MBI

optioneel optioneel verplicht verplicht optioneel optioneel optioneel optioneel optioneel optioneel verplicht optioneel optioneel optioneel optioneel optioneel optioneel verplicht X X verplicht

optioneel optioneel optioneel optioneel optioneel optioneel verplicht verplicht optioneel optioneel verplicht optioneel optioneel verplicht optioneel optioneel optioneel optioneel verplicht verplicht X

Bijlage F5 Tabel 1: Kennisdomeinen, gerelateerde vakken en het programma waarin de vakken worden gegeven. Bij het bachelorprogramma is het niveau (1,2 of 3) en uniform (U) of keuze (K) aangegeven, bij de beide masterprogramma’s de status ‘verplicht’ of ‘optioneel’. Kennisdomein

Methodologische Informatiekunde

Technische Informatiekunde Informatie en Cognitie

Documentaire Informatiekunde

Organisatie, Sturing en Informatie

Informatie en Communicatie

Module

IV MSO WO1 ARM ME DB IMP NW EIA CI KAM OWL UE KMT KS UEM UCKS MM MIR OMI UWT A3DM CDS SMW SCKE IMIJ IOBM OC PM SMOI ELAB EE FIN IB LGS MC CQMBI BCI CMC GWW HCI IST

BA

2(K) 2(U) 1(U) 2(U) 1(U) 2(K) 1(U) 3(K) 3(K) 3(K)

1(K) 3(K) 3(K) 2(U)

1(U) 1(U) 3(K) 2(K) 3(K)

1(U) 2(K) 2(K) 1(U)

CKE

MBI

optioneel optioneel

optioneel verplicht

optioneel

optioneel

verplicht verplicht optioneel verplicht

verplicht optioneel optioneel optioneel

optioneel verplicht optioneel optioneel

optioneel optioneel optioneel optioneel

optioneel optioneel optioneel optioneel optioneel optioneel

optioneel verplicht verplicht optioneel optioneel optioneel verplicht

optioneel

optioneel

81

Tabel 2: Academische vaardigheden in de Bachelor informatiekunde In de eerste kolom van deze tabel staan de codes voor vaardigheidsterreinen zoals de opleiding die hanteert. In de tweede kolom staat een uitleg van de betekenis van deze terreinen in de context van de discipline informatiekunde. In de derde kolom staan de namen van de cursussen waarin de vaardigheid in kwestie kan worden geoefend. De vaardigheden die met ϕ zijn gemarkeerd, moeten door een docent als ‘voldoende’ zijn beoordeeld. Soms staan in de tweede kolom verschillende aspecten van een vaardigheid genoemd; dat wil niet zeggen dat alle aspecten in elke genoemde cursus een rol spelen. De codes komen uit het centrale registratiesysteem OSIRIS. Code

Vaardigheid

AC11 ϕ

Verworven kennis uitbreiden en toepassen. Modelleren. Herkennen van paradigma’s. Een kritisch oordeel vormen.

AC12

Synthetiseren en structureren van informatie.

AC13

Reflecteren op het eigen denken en werken en dit daarmee bijsturen Schrijven: diverse typen teksten plannen, schrijven, herschrijven en afwerken. Bijvoorbeeld: schrijven van een scriptie, onderzoekresultaten schriftelijk communiceren aan niet-vakgenoten. Voorbereiden, uitvoeren en evalueren van een presentatie.

AC21 ϕ

AC22 ϕ AC23 AC24 AC25

AC26 ϕ AC27

AC31 ϕ

AC32

82

Debatteren over informatiekunde en de plaats van informatiekunde in de maatschappij. Gespreksvaardigheden: onderhandelen, interviewen. Sociaal-contactuele vaardigheden. Bijvoorbeeld: mondeling communiceren met niet-vakgenoten, o.a. met opdrachtgevers en informatici. Beheersen van het Nederlands en Engels in woord en geschrift.

Vakken

Multimedia, Usability engineering, Ontwerpen van multimediale informatie, Modelleren en systeemontwikkeling, Organisationele communicatie, Uitwisselingstalen, Wetenschappelijke onderzoekmethoden Ontwerpen van multimediale informatie, Modelleren en systeemontwikkeling, Organisationele communicatie, Informatieverwerking en leersystemen Onderzoekproject Informatievaardigheden, ICT in organisatie, beleid en management, Usability engineering, Onderzoekproject, Cognitie en informatieverwerking Informatievaardigheden, Human-computer interaction, Cognitie en informatieverwerking, ICT in organisatie, beleid en management Informatievaardigheden Onderzoekproject Informatievaardigheden

Informatievaardigheden, ICT in organisatie, beleid en management, Usability engineering, Onderzoekproject, Human-computer interaction, Cognitie en informatieverwerking Multimedia, Informatievaardigheden

Computervaardigheden. Het omgaan van programmatuur en apparatuur voor een multimediale documentomgeving, met name voor web authoring. Samenwerken in groepen. De informatiemaatschappij, Human-computer interaction, ICT in organisatie, beleid en management, Usability engineering, Ontwerpen van multimediale informatie, Computer-mediated communication, Strategisch management, organisatieontwikkeling en ICT Planning en tijdmanagement. De informatiemaatschappij, Human-computer

AC4 ϕ

CO1

CO2 CO3 CO4 OZ1 OZ11 OZ12 OZ13 OZ14

OZ15

OZ2 OZ3 OZ4

interaction, Projectmanagement, ICT in organisatie, beleid en management Individuele ontwerpvaardigheden, Human-computer interaction, Ontwerpen van bijvoorbeeld: een gevalideerde specificatie multimediale informatie, Modelleren en van de user interface van een te ontwikkelen systeemontwikkeling software-applicatie maken, of modelleren van multimediale informatie, of ontwerpen van DTD’s en XML-schema’s, of globaal ontwerp van een informatiesysteem op basis van requirements. Wetenschapsfilosofische context: het Informatievaardigheden innemen van een standpunt over het wetenschappelijk betoog in de informatiekunde. Wetenschappelijke context: grondslagen en De informatiemaatschappij, Onderzoekproject geschiedenis van de informatiekunde. Plaatsing vakspecifieke resultaten in een De informatiemaatschappij, Onderzoekproject breder maatschappelijk kader. Ethisch perspectief De informatiemaatschappij De wijze waarop waarheidsvinding en Wetenschappelijke onderzoekmethoden theorievorming in de informatiekunde plaatsvinden begrijpen en toepassen Analyseren en beoordelen van Usability engineering, Multimedia onderzoeksrapportages Voorbereiden en opzetten van onderzoek. Onderzoekproject, Wetenschappelijke onderzoekmethoden, Groupware en workflow Verzamelen van materiaal. Bibliotheek- en Informatievaardigheden, Onderzoekproject internetvaardigheden. Gegevens analyseren en verwerken. Logisch Basisbegrippen communicatie en informatie, argumenteren. Analyseren en modelleren Modelleren en systeemontwikkeling, van situaties en processen. Begrijpen van Onderzoekproject, Uitwisselingstalen, abstracte concepten. Herkennen van Wetenschappelijke onderzoekmethoden, abstracte patronen. Bestaande systemen Human-computer interaction, Imperatief analyseren en beoordelen op bruikbaarheid. programmeren Schriftelijk rapporteren over onderzoek. Human-computer interaction, Multimedia, Ontwerpen van multimediale informatie, Onderzoekproject, Wetenschappelijke onderzoekmethoden Beheersen van methoden en technieken. Ontwerpen van multimediale informatie, Modelleren en systeemontwikkeling, Imperatief programmeren Aanleren van modelleertalen en Modelleren en systeemontwikkeling, ontwerpmethoden. Uitwisselingstalen Visualiseren van informatie. Human-computer interaction

83

Tabel 3: Academische vaardigheden ingedeeld naar Dublin-descriptoren. In de derde kolom zijn de cursussen weergegeven waar de vaardigheden worden gedoceerd en kunnen worden beoordeeld (dikgedrukte vaardigheden dienen expliciet te worden beoordeeld voor het portfolio; dikgedrukte cursussen zijn verplicht in het programma). Zie verder Tabel 2 voor een uitgebreide beschrijving van de vaardigheden. Dublin-Descriptor

Academische Vaardigheid

Toepassen kennis en inzicht

AC11, AC12, OZ14

Oordeelsvorming

AC11, AC13, AC32, AC4, CO1, CO2, CO3, CO4, OZ1, OZ11

Communicatie

AC21, AC22, AC23, AC24, AC25, AC26, OZ15, OZ4

Leervaardigheden

AC13, OZ2, OZ3, OZ12, OZ13

84

(volgens waardentabel OSIRIS)

Cursus BCI, HCI, IMP, MM, MSO, OC, OMI, OWL, OZPS2, UE, UWT, WO1 HCI, IMIJ, IOBM, IV, MM, MSO, OC, OMI, OZPS2, PM, portfolio, UE, UWT, WO1 C&I, HCI, IOBM, IV, MM, OMI, OZPS2, UE, WO1 GWW, IMP, IV, MSO, OMI, OZPS2, portfolio, UWT, WO1

Bijlage F6

Niveau 1

Niveau 2

Niveau 3

Figuur 1: De bacheloropleiding Informatiekunde ingedeeld naar niveaus, uniform of keuzevak en de aanbevolen voorkennis.

Discipline, uniform • • • • • • • • •

Imperatief programmeren, IMP (niveau 1) Human-computer interaction, HCI (niveau 1) Basisbegrippen communicatie en informatie, BCI (niveau 1) Cognitie en informatieverwerking, CI (niveau 1) ICT in organisaties, beleid en management, IOBM (niveau 1) Databases, DB (niveau 2) Modelleren en systeemontwikkeling, MSO (niveau 2) Uitwisselingstalen, UWT (niveau 2) Onderzoekproject, OP (15 ects, niveau 3)

Discipline, keuze (5 uit 9, waarvan 4 op niveau 3) • • • • • • • • •

Multimedia, MM (niveau 1) Projectmanagement, PM (niveau 2) Kennisacquisitie en –modellering, KAM (niveau 3) Strategisch management, organisatie-ontwikkeling en ICT, SMOI (niveau 3) Organisationele communicatie, OC (niveau 3) Usability engineering, UE (niveau 3) Ontwerpen van multimediale informatie, OMI (niveau 3) Multimediale information retrieval, MIR (niveau 3) Informatieverwerking en leersystemen, OWL (niveau 3)

Context, uniform

• Informatiemaatschappij, IM (niveau 1) • Wetenschappelijke onderzoeksmethoden, WO (niveau 1)

Context, keuze (1 uit 4) • • • •

Netwerken, NW (niveau 2) Computer-mediated communication, CMC (niveau 2) Groupware, GWW (niveau 2) Informatievaardigheden, IV (niveau 2)

85

Bijlage F11 Tabel 1: De bachelorvakken ingedeeld naar verschillende vormen van toetsing. #formatieve deelpractica of deelopdrachten

86

# formatieve toetsen

summatieve toets

(groeps-) presentatie/ paper

aanvullende toets

IMP

3

2

ja

nee

ja

HCI

1

1

ja

ja

ja

BCI

3

1

ja

nee

ja

CI

11

1

ja

nee

ja

IOBM

2

geen

ja

ja

ja

DB

2

geen

ja

nee

ja

MSO

8

1

ja

nee

ja

UWT

wekelijks

1

ja

nee

ja

MM

3

1

ja

nee

ja

PM

geen

geen

ja

nee

ja

KAM

1

1

ja

nee

ja

SMOI

wekelijks

geen

ja

nee

ja

OC

5

geen

ja

nee

ja

UE

3

geen

ja

nee

ja

OMI

wekelijks

geen

ja

nee

ja

MIR

7

1

ja

nee

ja

IMIJ

4

1

ja

nee

ja

WO

3

1

nee

nee

ja

NW

wekelijks

2

nee

ja

ja

CMC

5

geen

ja

nee

ja

GWW

3

1

ja

nee

ja

Tabel 2: De mastervakken ingedeeld naar verschillende vormen van toetsing. # formatieve deelpractica of deelopdrachten

# formatieve toetsen

summatieve toets

(groeps-)

presentatie/ paper

aanvullende toets

A3DM

2

geen

ja

nee

ja

ARM

geen

1

ja

ja

ja

CDS

3

geen

ja

ja

ja

EE

1

geen

ja

ja

ja

EIA

2

geen

nee

ja

ja

ELAB

3

1

ja

ja

nee

geen

1

ja

ja

ja

IB

wekelijks

geen

nee

ja

nee

IST

2

geen

ja

ja

ja

KMT

4

1

nee

ja

ja

LGS

2

1

ja

nee

ja

MC

geen

geen

ja

ja

ja

ME

5

geen

nee

ja

nee

KS

4

geen

nee

ja

ja

SCKE

5

geen

ja

ja

ja

SMW

wekelijks

geen

nee

ja

ja

UCKS

4

geen

nee

ja

nee

UEM

3

geen

nee

ja

ja

FIN

87

Bijlage F12 Overzicht derdegeldstroomonderzoek: − HCI-project met IOP-subsidie: aio St. Nagata MSc. Promotie voorjaar 2006 − ICT-Kanskaart, met BiZa-subsidie: intern gedaan i.s.m. IVA-Tilburg − ERP in bedrijf, NWO-subsidie, dr B. van der Blonk − Overture, NWO-subsidie dr. L. Xu − Deliver, NWO-subsidie drs. Sl. Jansen; promotie 2008 − Dialogic, drs. K. Vermaas − Witchcraft, NWO-Catch, 1 AIO, 1 postdoc, 1 programmeur (samenwerking met het Meertens Instituut), looptijd: 2006-2010 Aio’s uit eigen middelen gefinancierd: − aio-schap drs. J. Graaumans; promotie 17 oktober 2005 − aio-schap drs. Chr. Van Nimwegen; promotie 2007 − aio-schap drs. J. van Diggelen; promotie 2007 (in samenwerking met de Intelligent Systems groep van Informatica) − aio-schap I. Juvina, Msc; promotie voorjaar 2006 Tabel 1: Voorbeelden van bedrijven die een gastspreker over een informatiekundig onderwerp hebben geleverd. Gastsprekers Bedrijf / organisatie Accenture Accessibility.nl Ahold Armstrong Desso Baan Ballast-Nedam Belastingdienst Cap Gemini Cibit Dialogic Gasunie Getronics Interaction Company KPMG KPN Logica CMG Nationale Nederlanden Pentascope Philips Natlab Profuse Software AG Stichting Kinderdagverblijf Centraal Nederland (SKCN) Thieme-Meulenhoff Vrumona

88

Onderwerp CRM

toegankelijkheid van websites MIS productieplanning CRM bedrijfsstrategie enterprise architecture kennismodelleren in de praktijk kennismanagement e-government, e-logistics security praktijkaspecten projectmanagement multimedia e-trends bedrijfsstrategie assessment of architectures veranderingsmanagement Pentascope als organisatie content-based image retrieval implementatie ERP-systemen XBRL (Extensible Business reporting Langage) SKCN als organisatie Publishing en Printing on Demand Demand forecasting

Tabel 2: Voorbeelden van excursies naar bedrijven. Excursies Bedrijf / organisatie Accenture AMEV (Utrecht) AVR (Rotterdam) Baan (Barneveld) Bavaria (Lieshout) Bunnik Plants (Bleiswijk) Cap Gemini (Utrecht) Frans Maas (Venlo) KPN (Hilversum, Den Haag) LevelUp Games Conference Oranjeboom (Breda) PTT (Nieuwegein)

Cursus Extended Enterprise IOBM IOBM IOBM SMOI Logistics SMOI Logistics IOBM CMC SMOI IOBM

Tabel 3: Voorbeelden van onderzoeksopdrachten binnen onderwijsmodules. Onderzoek-gerelateerde onderwijsopdrachten Cursus Onderwerp BCI feedbackregels voor agenttechnologie CMC benchmark online communities Extended Enterpise - PLM Maturity en Alignment - benchmark-onderzoek CRM (i.s.m. Accenture) - succesfactoren voor ketenvorming binnen de apotheekbranche Groupware groepsondersteuning m.b.v. ICT (TNO Soesterberg) MIR evaluation of query formulation Organisationele - bedrijfs- en communicatieprocessen bij Communicatie Stichting Kinderdagverblijf Centraal Nederland - idem bij Pentascope UCKS testbed for Retrieval Evaluation

89

Bijlage F15 Tabel 1: Onderwijsruimtes in BBL en CGN (incl. Kruyt O-111)

Type ruimte

Aantal ruimtes

Capaciteit per ruimte (#pers.)

Opmerkingen

(Werk) collegezalen

8

Variërend van 20 Pc met internetaansluiting tot en met 65 beschikbaar, in 2 zalen personen vaste beamer

Practicum Windows

zalen

10

Variërend van 8 tot Up-to-date Pc’s met en met 15 personen flatscreen en internetaansluiting

Practicum Linux

zalen

4

8

Up-to-date Pc’s met flatscreen en internetaansluiting

Combi zalen

2

15

Combinatie van practicum en werkcollege ruimte

Overlegruimtes

7

8

Pc met internetaansluiting beschikbaar

Afstudeerruimtes

4

2-6

Niet volledig voorzien van Pc’s met Internetaansluiting

Laboratoria

3

2-12

Beleidslab, Usability-lab, Content-lab

Korte beschrijving laboratoria Beleidslab Deze ruimte is uitgerust met een 15-tal computers ten behoeve van computerondersteunde vergadering. De computers met vergadersoftware in het Beleidslab maken het mogelijk om vragen, stellingen of problemen tegelijkertijd voor te leggen aan alle aanwezigen. Ieder kan hierop individueel reageren, per computer, vanuit zijn eigen kennis en ervaring. Alle reacties zijn met een druk op de knop te combineren. Vele opmerkingen vanuit meerdere gezichtspunten komen hierdoor in korte tijd bij elkaar. Dit brede overzicht kan dienen als basis voor een verdieping waarbij argumenten gezamenlijk nader worden uitgewerkt of vergeleken. Van de vergaderfaciliteiten wordt op heel verschillende wijze gebruik gemaakt bij een zevental vakken door de hele opleiding, waaronder een management game en bijvoorbeeld de cursussen Extended Enterprise en Content design. Voor meer informatie zie: http://www.cs.uu.nl/beleidslab/ index.html Usability-lab In het Usability Lab is computerondersteunde videoregistratie-apparatuur en -software aanwezig. Gedrag van gebruikers kan hier online geregistreerd worden bij het uitvoeren van taken aan de computer en tegelijkertijd kunnen deze gebruikers met video-capturing techniek geobserveerd worden. Met behulp van speciale software (Observer) kan het gedrag van de gebruiker gecodeerd worden. Zowel voor het uitvoeren van onderzoek als voor onderwijsdoeleinden wordt deze opstelling frequent gebruikt. Bijvoorbeeld in het CKE Mastervak Usability Evaluation Methods krijgen studenten training met deze apparatuur.

90

Content-lab (in opbouw) Het Contentlab omvat een werkruimte voor afstuderende studenten (momenteel 6 werkplekken) en een server. Op deze server draait software t.b.v. voorlichtingsdagen, het master onderwijs en (afstudeer)onderzoek. Bijvoorbeeld: drie typen databases, een publicatie engine (Cocoon) en kleine applicaties waarin alle technische onderdelen van de bacheloropleiding samenkomen. De databases worden o.a. gebruikt om digitale documentcollecties op te slaan, die dienen voor het ontwikkelen van een eigen XMLzoekmachine. Tenslotte draait op de Contentlab server een lokaal ontwikkelde testomgeving voor het vergelijken van zoekmachines, die intussen ook buiten Utrecht wordt gebruikt. Het Contentlab wordt momenteel gebruikt bij drie cursussen, en door diverse stagestudenten en afstudeerders.

91

Bijlage F19 Tabel 1: Selectie van bedrijven en instellingen waar studenten een stage- of afstudeerplaats hebben afgerond. Accenture Technology Solutions,

Interpolis, Tilburg

Almere Addvision BV, Sliedrecht

Johnson & Johnson Medical, Amersfoort

AEGON

KLM Royal Dutch Airlines

AMEV

KNMI, De Bilt

Barbadosoft, Amsterdam

Manchester Health Authority, Manchester

Belastingdienst

Mediveen Group

Bouwfonds, Amersfoort

Nederlands Kanker Instituut

Brink Automatisering

Novo Cetec BV

CapGemini Outsourcing B.V.

Oimp

CIBIT /CWI

Oracle Nederland bv

Complete Solutions N.V., Aruba

Profuse BV, Veenendaal

Coolpolitics, Amsterdam

Reed Elsevier, Amsterdam

ECP.NL, Leidschendam

Setar N.V.

Endemol, Aalsmeer

Signicom Research, Amsterdam

EPN, Den Haag

Sisu Technologies Ltd. in Dhaka, Bangladesh

Erfgoedhuis, Utrecht

SP

GX Creative Online Development b.v.

Stichting Agape, Doorn

Holland Casino

Sun Microsystems

Hoofdbedrijfschap Rijswijk

Afbouw

en

Onderhoud,

HSB, Woerden IC&S INAD Medical Systems, Philips Semiconductors N.V.

92

TNO-FEL, Den Haag TNO Human Factors, Soesterberg UMC, Utrecht Variomatic BV, Amsterdam VPRO, Hilversum Xerox West, Hoofddorp

Bijlage A – Doelstellingen en eindkwalificaties Onderscheiden worden (i) de 3-jarige bacheloropleiding en (ii) de 2-jarige masteropleiding Information Science, beide op WO-niveau.

Bacheloropleiding

Kennis en inzicht De bachelor heeft kennis en inzicht in de concepten, mogelijkheden en implicaties van de informatisering van (bedrijfs)processen en kan deze benoemen en toelichten. Toepassen kennis en inzicht De bachelor is in staat om vraagstukken m.b.t. informatisering van (bedrijfs)processen te analyseren en oplossingen te evalueren, kan een probleemstelling formuleren, een wetenschappelijk betoog opbouwen en een gefundeerde conclusie trekken. De bachelor is vaardig in plan- en projectmatig werken. Oordeelsvorming De bachelor is in staat om efficiënte en effectieve oplossingsstrategieën te selecteren in de context van (realiseerbare) organisatiedoelen en is in staat de informatiekunde te plaatsen in haar maatschappelijke en wetenschappelijke context. Communicatie De bachelor is in staat tot mondelinge en schriftelijke communicatie en reflectie over informatiekunde in het Nederlands en het Engels. Leervaardigheden De bachelor kan door zelfstandig literatuuronderzoek op de hoogte raken van de stand der wetenschap aangaande een gegeven probleemdomein, is voorbereid op een verder studieloopbaan en kan een weloverwogen keuze maken uit de aangeboden masters.

93

Masteropleiding

Kennis en inzicht De afgestudeerde master heeft zowel fundamentele als praktische vaardigheden op een groot gebied van de informatiekunde en is in staat concepten, mogelijkheden en implicaties van de informatisering van (bedrijfs)processen te benoemen en analyseren. Toepassen kennis en inzicht De afgestudeerde is in staat vanuit concerete probleemsituaties via abstractie tot modelmatige oplossingen te komen en kan efficiënte en effectieve oplossingsstrategieën selecteren in de context van realiseerbare organisatiedoelen. De afgestudeerde is academisch gevormd, kan kritisch nadenken en goed abstraheren. Oordeelsvorming De afgestudeerde heeft een visie ontwikkeld op het vakgebied, in het bijzonder op zijn of haar specialisatie. De afgestudeerde kan nieuwe ontwikkelingen in een vroegtijdig stadium onderkennen en waarderen. Communicatie De afgestudeerde kan zowel schriftelijk als mondeling over het vak communiceren. Leervaardigheden De afgestudeerde kan zelfstandig werken, is in staat het vakgebied, door vakliteratuur en vervolgcursussen, bij te houden, nieuwe ontwikkelingen in een vroegtijdig stadium te onderkennen en waarderen, en zich zelfstandig in een nieuw vakgebied in te werken.

94

Bijlage B – Namenlijst wetenschappelijk personeel Content and Knowledge Engineering

prof.dr. J. van den Berg, dr.ir. R.J. Beun dr. R. Bos dr. L. Breure dr. M.V. Dignum dr. R.M. van Eijk prof.dr.mr. J.H.A.M.Grijpink drs. J.M. Houtkamp prof.dr.ir. E. Huizer I. Juvina MSc. S.F. Nagata drs. C. van Nimwegen dr. H. van Oostendorp dr. H.H.A.M. Prüst dr. M.C. Puerta Melguizo dr. H.J.M. Tabachneck-Schijf ir. A.G.L. Spruit drs. E.Ch.G. ten Thij dr. J.H.Verpoorten dr. J.B.Voorbij drs. A. de Waard dr. F. Wiering dr.ir. R. van Zwol

Organisation and Information

dr. R.S. Batenburg prof.dr. S. Brinkkemper dr.ir. R.W. Helms drs. J. Herweijer drs. R.L. Jansen drs. H. Koning drs. J. Souer drs. K. Vermaas dr.ir. J.M. Versendaal MSc. I. van de Weerd dr. L. van de Wijngaert dr. ir. L. Xu

95

Bijlage C – Afstudeeropdrachten Zoals in de tekst van de zelfevaluatie uiteengezet is, kent de bacheloropleiding geen afstudeeropdracht in de gebruikelijke zin. Het integrerende programmaonderdeel is de stage of het onderzoeksproject. In Tabel 1 van deze bijlage is een deel van de bacheloronderzoeksprojecten van de opleiding Informatiekunde weergegeven. In Tabel 2 worden de afstudeeropdrachten weergegeven uit de ongedeelde doctoraalopleiding Informatiekunde (IS-Classis), Master of Business Informatics (MBIM) en Master of Content and Knowledge Engineering (CKEM). Tabel 1: Voorbeelden van onderzoeksprojecten Bachelor Student Boon

Stage onderwerp Onderzoek naar de succesfactoren voor website-ontwikkeling als onderdeel van de verkoop functie

Stageplaats Addvision BV (IT)

Bos Boschker Buts

Human computer interaction De toepassing van virtuele agenten in webshops Procesmanagement

ICS N&A Interactive BV Pentascope

Duinkerken

Ippel

Het ontwerpen en documenteren van servicegerichte internet applicaties Concurrentieanalyse op het gebied van Business Proces Simulation Analyse van problemen op de afdeling en het schrijven van een veranderingsadvies Kennismanagement Structured document retrieval Kennismanagement Change management Het ontwikkelen van een methode voor het evalueren van muziekretrieval en het uitvoeren van die evaluatie Modellering, systeemontwikkeling en implementatie

Jong Keegstra

Onderzoek Patronen in virtuele tentoonstellingen

Koopman

Projectmanagement, klantcontacten, marketing, statistisch onderzoek De huidige implementatie van Profuse en de concurrentie Database ontwerp, internet programmeren

Ee, van Eppinga Fabriek Fortrie Geerink Gunsberg Hoed

Koster Lemmens Maatkamp Man Maur, in der Nooijer Ongena Peute

96

Muziekretrieval Het aanpassen van user queries op basis van gebruikersprofielen Projectmanagement en process- en kwaliteitsverbetering Het ontwikkelen van een methode voor het evalueren van muziekretrieval en het uitvoeren van die evaluatie Het ontwerpen, ontwikkelen en testen van een web-based applicatie Kenismanagement en CMMI

Cordys Europe Tulip Comuters (ind.) ICS ICS GIBO Shell IT(ind.) ICS In Touch Web Service (IT) ICS ICS Profuse BV (IT) Profuse BV Stichting Bartimeus (soc.) ICS ICS Nationale Nederlanden ICS ICS CapGemini(IT)

Plomp Polen Roques Schipper Scholte Stevelink Rosinsky Tops Veldkamp Vogel Voskuilen Vulpen, van Westendorp

Onderzoek Muziekretrieval Onderzoek Online communicaties en massamedia online Documentontwerp Process management Supply chain management & IT Usability evaluatie bedrijfsprocessen Usability evaluatie bedrijfsprocessen Planning, modelering, uitwerking van informatie behoefte Het programmeren, ontwerpen van een wetenschappelijke netwerk simulatie Content engineering met XML en XSL Web application development & design

ICS ICS ICS ICS Nomedia Poland Interpolis (verz) ICS OpenSesame ICT BV Erasmus Universiteit Rotterdam ICS VPRO

97

Tabel 2: Afstudeeropdrachten van de ongedeelde doctoraalopleiding en de masteropleiding (25 meest recente) Student

Titel scriptie

Buurman K.

Multitasking Support for Web Task Performance during Interruptions Identifying customer profiles to support product roadmap creation Maturity and market value for GemS at Holland Casino Understanding communication issues in Web development Alignment of product lifecycle management of rolling stock maintainers to changes in the supply chain Museum Guide Design A HumanEnvironment Interaction Design Approach Knowledge Management for Business Incubation Method for Software Export to New Markets. Opportunities and Threats for the Product Software Industry Developing a situational CPM selection method - Balancing best practice in Corporate Performance Management Oxbox, document-gerelateerde ict oplossingen in het midden- en kleinbedrijf Het IT-methodenlandschap in Nederland anno 2005 Via Selectie, implementatie en toepassing naar succes Updating Customer Relationship Management. Strategy at SETAR: A practical application of the BusinessIT Alignment framework within the Telecommunications Industry Customer contact in the airline industry. Taking customer care to a higher level IT Process Maturity Assessment Framework Evaluating the Impacts of a Picture Archiving and Communication System (PACS) on Hospital Workflow Lessons Learned in een Online Community voor de Koninklijke Luchtmacht National Culture Influences on the Adoption of Enterprise Resource. Planning Systems in European Countries Automatisch een krant maken .. Met een druk op de knop?

Reijnders A.

Lim J.C. Zuijderwijk J.

Jares F.S. Kruijne L.C. Pulkkinen M. H. Kok. O.

Hoven D. van den Neering R.M.A.

Tromp S. D.

Levy M. Zhi Z. Wetering R. van de Martijn E. Miller S.L.

Raaij H.S. van

98

Programma ISclassic ISclassic

Datum afstuderen 23-12-2005

Cijfer 8

Confidentieel Nee

2-12-2005

7,5

Ja

CKEM

28-11-2005

7,5

Nee

MBIM

28-11-2005

7

Ja

CKEM

18-11-2005

9

Nee

CKEM

16-11-2005

7,5

Nee

MBIM

28-10-2005

8

Nee

MBIM

26-10-2005

8

Nee

MBIM

25-10-2005

6,5

Nee

MBIM

12-10-2005

7,5

Nee

MBIM

26-9-2005

7,5

Nee

MBIM

31-8-2005

8,5

Ja

MBIM

31-8-2005

7

Nee

ISclassic

26-8-2005

8,5

Nee

CKEM

25-8-2005

6,5

Nee

MBIM

25-8-2005

8,5

Nee

MBIM

25-8-2005

7

Ja

Schouten M. Rouwendaal P. van Banwarie S. Oorschot S. van Schwarz K. Bos. R. Weerd I. van de Beukers M.L.

Implementing and maintaining information Security at Mediveen Productiviteit van administratief kantoorpersoneel. Een ontwikkelingsraamwerk voor kantoorautomatisering Realizing growth inducements for a service department Thesis Business Continuity A framework for IT continuity Domain model enhanced search -A comparison of taxonomy, thesaurus and ontology User Interface Design for Content Management Systems GX WebEngineering Method A Design Method for CMS-based Web Implementations Alignment of Corporate Procurement and IT: Procurement Maturity Explained

ISclassic MBIM

25-8-2005

6,5

Nee

22-8-2005

7,5

Nee

MBIM

18-8-2005

7

Nee

MBIM

11-8-2005

8,5

Nee

CKEM

20-7-2005

8,5

Nee

ISclassic ISclassic

7-7-2005

9

Ja

7-7-2005

9

Nee

30-6-2005

8

Nee

MBIM

99

Bijlage D – Documenten en Studiegids Beleidsdocumenten • Beleidsplan Instituut voor Informatica en Informatiekunde, 2000. Afzonderlijk bijgevoegd als BijlageD1-Beleidsplan.pdf • Strategisch programma 2004-2008, Federatie van Bètafaculteiten, 2004.

Afzonderlijk bijgevoegd als BijlageD2-Strategisch-Programma.pdf

• Utrecht Graduate Division: externe profilering door interne borging, 2005.

Afzonderlijk bijgevoegd als BijlageD3-Graduate-Division.pdf

• Op weg naar actief studeren: eerste evaluatie invoering bachelor-master

Universiteit Utrecht, 2004. Afzonderlijk bijgevoegd als BijlageD4-Evaluatie-

Bama.pdf

• Richtlijn Uitvoering Bachelor-Master. Universiteit Utrecht, 2002. Afzonderlijk

bijgevoegd als BijlageD5-Richtlijn-Bama.pdf

Overige documenten

• Thesis protocol for MBI, CKE and 4 and 5 year doctoral students, Universiteit

Utrecht, Faculteit Bètawetenschappen, Departement Informatica, 2005. Afzonderlijk bijgevoegd als BijlageD6-Thesis-Protocol.pdf

www.cs.uu.nl/education/stage/afstudeerhandleiding-inku.pdf

• Docentenhandleiding informatica en informatiekunde, versie 3.3 Universiteit

Utrecht, Faculteit Bètawetenschappen, Departement Informatica, 2005. Afzonderlijk bijgevoegd als BijlageD7-Docentenhandleiding.pdf www.cs.uu.nl/Docenten/Docentenhandleiding.pdf

• Handleiding kwaliteitszorg informatica en informatiekunde, versie 1.1. Universiteit

Utrecht, Faculteit Bètawetenschappen, Departement Informatica, 2005. Afzonderlijk bijgevoegd als BijlageD8-Kwaliteitszorg.pdf

www.cs.uu.nl/Docenten/Handleiding_kwaliteitszorg.pdf • Handleiding portfolio informatica en informatiekunde, versie 3.0. Universiteit

Utrecht, Faculteit Bètawetenschappen, Departement Informatica, 2005. Afzonderlijk bijgevoegd als BijlageD9-Portfolio.pdf www.cs.uu.nl/bama/Handleiding.pdf

Studiegids De studiegids wordt niet op papier uitgegeven en is alleen on-line beschikbaar op: http://www.cs.uu.nl/education

100

Bijlage E – Onderwijs- en Examenregelement Bacheloropleiding Afzonderlijk bijgeleverd als BijlageE1-OER-Ba.pdf. Ook on-line beschikbaar op http://www.cs.uu.nl/education/regels/oer2005-iku-ba.pdf

Masteropleiding Afzonderlijk bijgeleverd als BijlageE2-OER-Ma.pdf. Ook on-line beschikbaar op http://www.cs.uu.nl/education/regels/oer2004-iku-ma.pdf

101