Zeeuws Museum Beleidsplan 2012-2106
Het Zeeuws Museum verbindt nieuwe generaties met het erfgoed van Zeeland.
De collectie en de Zeeuwse cultuur bieden op verschillende niveaus aanknopingspunten aan huidige en toekomstige generaties om een duurzame verbinding met het erfgoed aan te gaan en zich erin te herkennen Erfgoed, dat wat waardevol is om te bewaren, is ontstaan door de inspanningen van vorige generaties. De geografische omschrijving Zeeland wordt zo ruim mogelijk geïnterpreteerd. Bezinning en reflectie zijn universele, menselijke behoeften. Het Zeeuws museum biedt plaats daarvoor. Een plek om terug te kijken, te overdenken, zich te laten inspireren en zich de toekomst voor te stellen.
1
Inhoudsopgave Samenvatting De toekomstplannen: doelstellingen voor 2012-2015 De omgeving De organisatie Financiën De oorsprong: de periode voor 2007
3 5 8 10 10 10
2
Samenvatting Het Zeeuws Museum onderscheidt zich sinds de heropening in 2007 nationaal en internationaal met zijn presentaties en programmering. Het is veranderd in een, internationaal gewaardeerd, smaak- en spraakmakend, innovatief museum. Voor deze aanpak heeft het museum erkenning gekregen. Onder andere in de vorm van de prestigieuze Museumprijs van de Raad van Europa (voor zijn aansprekende en dynamische programmering), ruimhartige bijdragen van verschillende cultuurfondsen in Nederland en veel waardering van onze bezoekers. De centrale uitgangspunten in het beleid van het Zeeuws Museum voor de periode 2012-2016 zijn dat er niet één verhaal van het Zeeuwse verleden bestaat en dat het museum een beeldmuseum is dat wil inspireren en verwonderen. Aan de hand van deze uitgangspunten wordt steeds een ander aspect van het meer of minder recente verleden van Zeeland gepresenteerd, waarbij de collectie het vertrekpunt vormt. Het museum maakt regelmatig presentaties waarbij een actueel maatschappelijk thema een belangrijke rol speelt. Het Zeeuws Museum bedient een breed publiek van inwoners en (buitenlandse) bezoekers van Zeeland. Binnen dat totale publiek is extra aandacht voor twee doelgroepen: jongeren en senioren. Jongeren zijn de toekomstige beheerders van het cultureel erfgoed. Zowel het algemene publiek als de Zeeuwse bevolking vergrijst. Senioren vormen daarom naast jongeren een belangrijke doelgroep. Het museum verbindt mensen en brengt ze met elkaar in gesprek. Het wil een centrum zijn waar omheen een netwerk ontstaat. Dat doet het onder meer door samen te werken met organisaties, gemeenschappen en groepen van mensen (zowel in Zeeland als daarbuiten) en gezamenlijk belangstelling en publiek te genereren voor het museum. Het museum zoekt naar wegen om het publiek te betrekken en te verbinden, deelt zijn kennis met de samenleving en biedt de bezoeker de mogelijkheid om kennis te delen met elkaar en met het museum. Het museum biedt ruimte voor verschillende opvattingen en interpretaties. Het vraagt van zijn bezoekers een actieve houding en maakt van het museumbezoek een inspirerende ervaring. Het museum stelt vragen en roept mensen op tot nadenken over maatschappelijke ontwikkelingen en de eigen identiteit. Het Zeeuws Museum treedt buiten de muren van het gebouw, zowel letterlijk als figuurlijk. Letterlijk door het bezoeken van andere instellingen, zoals scholen of zorgcentra, of het delen van de collectie in de vorm van (langdurige) bruiklenen. Daartoe brengt het museum de collectie ook bij andere musea actief onder de aandacht. Figuurlijk door bijvoorbeeld digitale ontsluiting van de collectie en virtuele projecten. Hiervoor ontwikkelt en implementeert het museum een digitale strategie. Meer nog dan nu richt het museum zich in de toekomst expliciet op on-site èn online bezoekers. Beide doelgroepen zijn belangrijk en vragen om een verschillende benadering zodat een complementair aanbod ontstaat. Bovenstaande uitgangspunten maken dat naast presentatie zaken als communicatie en educatie een steeds centralere rol in de organisatie vervullen.
3
Het museum continueert op hoofdlijnen het beleid van de afgelopen jaren waarbij het er naar streeft dat mensen meer oog en waardering krijgen voor de eigen (culturele) omgeving. Het museum wil bijdragen aan het levend houden van tradities, gewoonten en cultureel erfgoed. Kunstenaars, vormgevers en wetenschappers vervullen in de benadering van het Zeeuws Museum een belangrijke rol. Het museum neemt in een intensieve samenwerking met hedendaags kunstenaars de rol van cultuurproducent op zich. Op deze wijze draagt het museum bij aan culturele en maatschappelijke innovatie. ` De economische ontwikkelingen zijn zorgelijk. De budgetten voor kunst en cultuur staan onder de druk. Om minder afhankelijk te worden van overheidsfinanciering definieert het museum haar waarde voor de maatschappij en zoekt naar duurzame, alternatieve financieringsbronnen. Marjan Ruiter Directeur Juni 2012
4
De toekomstplannen: doelstellingen voor 2012-2016 Het Zeeuws Museum verbindt nieuwe generaties met het erfgoed van Zeeland. In samenwerking met verschillende sectoren van onze maatschappij, waaronder onderwijs, culturele- en kunstinstellingen, wetenschap, zorginstellingen en het bedrijfsleven, binnen en buiten Zeeland onderzoekt het Zeeuws Museum wegen om deze verbinding duurzaam tot stand te brengen. Het Zeeuws Museum is vooruitstrevend en draagt bij aan het positioneren van regionale musea in de wereld van nu en in de toekomst. Met het oog op de maatschappelijke ontwikkeling zoekt het museum naar een nieuwe, op de toekomst gerichte invulling van het begrip museum. Het museum zoekt daarom de dialoog met het publiek en biedt ruimte voor verschillende interpretaties en visies. Het vraagt van zijn bezoekers een actieve houding en maakt van museumbezoek een inspirerende ervaring. Het museum stelt vragen en roept mensen op tot nadenken over maatschappelijke ontwikkelingen en hun eigen identiteit. Het museum is een middel om mensen te verleiden tot interesse in hun geschiedenis, in hun cultureel erfgoed en hun vermogen tot reflectie te ontwikkelen, om na te denken over hun identiteit. Het Zeeuws Museum speelt een actieve rol in het creëren van samenwerkingsverbanden die voor alle partijen een meerwaarde hebben op inhoudelijk gebied (zoals publieksbereik en kennisdeling) en/of op het gebied van bedrijfsvoering. Daarbij wordt samengewerkt met partners vanuit het culturele veld en daarbuiten, zowel binnen als buiten Zeeland. De doelstellingen zijn ondergebracht in vier clusters. In de clusters getiteld: Verzamelen & Bewaren, Inspireren & verwonderen, Leren & Verbinden zijn de doelstellingen en kerntaken van het Zeeuws Museum ondergebracht. Hoewel deze clusters elk hun eigen toegevoegde waarde hebben, zijn deze onlosmakelijk met elkaar verbonden; als er niet wordt bewaard ontbreekt de grondstof voor het maken van presentaties en als we de nieuwe generaties niet met het erfgoed verbinden, zal het draagvlak in de samenleving om te bewaren op den duur verloren gaan. Het vierde cluster, Cultureel Ondernemen, geeft aan dat zonder een toekomstgerichte en bestendige bedrijfsvoering geen van bovenstaande uitgangspunten gerealiseerd kunnen worden. Om de toegevoegde waarde van het Zeeuws Museum voor de Zeeuwse samenleving volledig weer te geven, zou nog een extra element kunnen worden toegevoegd: ‘Werk & Economie’. Zaken als vestigingsklimaat en werkgelegenheid en de aantrekkelijkheid van Zeeland voor het toerisme kunnen daarin worden benoemd. Hoewel dit zaken zijn waar het Zeeuws Museum zeker een rol in speelt, zijn het geen kerntaken van het museum, maar een afgeleide of resultaat van de overige inspanningen van het museum. Om deze reden worden ze niet als doelstelling opgenomen in dit beleidsplan.
5
Verzamelen & Bewaren Wij verzamelen op een zodanige wijze dat we huidige en toekomstige generaties kunnen verbinden met het erfgoed van Zeeland. Nieuwe collectiestukken moeten een aanvulling op en/of versterking van de collectie vormen en geschikt zijn voor presentatie in het museum. Wij verwerven collectie door schenking, aankoop, bruikleen en door het (in opdracht) laten vervaardigen van kunstwerken geïnspireerd op onze collectie. Wij stellen een ontzamelbeleid op met als doel een op de toekomst gerichte versterking van de kerncollectie zodat deze goed aansluit bij de missie van het museum. Wij verzamelen en bewaren de collectie conform de in de Nederlandse museumsector geaccepteerde normen. Wij verrichten onderzoek aan de collectie in relatie tot tentoonstellingen en verwervingen. Met als doel het vastleggen en documenteren van verhalen die verbonden zijn aan de collectie. Wij onderzoeken hoe vrijwilligers meer kunnen bijdragen aan het vergroten van kennis over de collectie. Inspireren & Verwonderen Wij zoeken de dialoog met het publiek, stellen vragen en vragen de bezoekers om actief een rol te spelen. Wij willen mensen verleiden om na te denken over hun eigen identiteit en hen te interesseren in hun cultureel erfgoed. Wij willen met onze presentaties het publiek verwonderen en de rijkdom van het Zeeuws erfgoed tonen. Wij zijn vooruitstrevend en dragen bij aan een sterke positie van regionale musea in de wereld. Leren & Verbinden Wij bedienen een breed publiek van inwoners en (buitenlandse) bezoekers van Zeeland, waarbij extra aandacht wordt besteed aan jongeren en senioren. Wij stimuleren het debat over actuele onderwerpen door verrassende invalshoeken te kiezen. Wij ontwikkelen in eigen beheer nieuwe educatieprogramma’s voor alle doelgroepen van het museum. Met dit aanbod functioneert het museum als voorbeeld voor andere musea, zowel nationaal als internationaal. Wij willen samen met het onderwijs kinderen en jongeren leren de eigen (culturele) identiteit te ontdekken. Met de doorlopende leerlijn van Zeeuws Museum in de school willen wij een trend zetten in de museumeducatie in het basisonderwijs. Wij ontwikkelen een digitale strategie met als doel, naast het volledig ontsluiten van de collectie op internet, een vooruitstrevende rol te spelen in het bieden van een online museumervaring aan het publiek. Als onderdeel daarvan is het museum actief op de sociale media. Wij zoeken naar wegen om duurzame verbindingen tot stand te brengen met verschillende sectoren van de maatschappij. We zoeken daarvoor inspirerende partners uit onderwijs, culturele- en kunstinstellingen, wetenschap, zorg en bedrijfsleven, binnen en buiten Zeeland.
6
Cultureel Ondernemen We willen een stabiele en duurzame organisatie creëren voor onze medewerkers en vrijwilligers en onze stakeholders. Wij zetten ons op financieel duurzame wijze in om onze doelstellingen te behalen. Wij zijn bereid om (beperkte) risico’s te nemen om onze doelstellingen te realiseren. We benoemen meetbare doelen op artistiek, maatschappelijk en financieel gebied en doen aan prestatiemeting om te monitoren en te verbeteren. We maken de culturele, verbindende, beleving-, collectie en economische waarde van onze organisatie helder voor alle betrokkenen. Wij stellen een ondernemingsplan op waarin we aangeven wat er nodig is om onze doelstellingen op lange termijn te verwezenlijken t.a.v. inkomsten, organisatie, huisvesting en marketing. We onderzoeken de economische haalbaarheid van het op de markt brengen van producten onder het eigen ZL-label. Wij streven naar een groei van het bezoekersaantal van 5% per jaar, zowel in het museum als online.
7
De Omgeving Provincie Zeeland Het Zeeuws Museum is het enige door de provincie Zeeland op structurele basis gesubsidieerde museum. Het museum geeft invulling aan de taken zoals die zijn omschreven in de Nota Cultuur Continu II 2009-2012 en de Nota Provinciaal Museumbeleid 2006-2012. Gemeente Middelburg De bijdrage die het museum ontvangt van de Gemeente Middelburg wordt verstrekt van uit het programma ‘Vrije Tijd en Imago’. De Gemeente Middelburg gaat uit van het belang van cultuur als belangrijke factor voor het economisch beleid. Zeeuws Genootschap Het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen is opgericht in 1769. Een belangrijk deel van de collectie die ter beschikking staat van het museum is eigendom van het Genootschap. Musea (in Zeeland en daarbuiten) Zeeland telt ruim 45 musea. Onder de inwoners van de provincie scoort museumbezoek hoog en ook veel toeristen bezoeken de Zeeuwse musea. Musea vormen daarmee een belangrijk onderdeel van het culturele aanbod in Zeeland1. Publiek Het Zeeuws Museum is er voor iedereen; er komen bezoekers van alle leeftijden, met een brede interesse, inwoners uit de provincie, kinderen, jongeren, scholieren en studenten, ouderen, gezinnen, toeristen en dagjesmensen, kunstminnend publiek, kunstenaars, ontwerpers, liefhebbers van mode en liefhebbers van historie. Onze speciale aandacht gaat uit naar jongeren en senioren. Zeeuwen Het Zeeuws Museum biedt een meervoudig en gelaagd perspectief op Zeeland. Het Zeeuws Museum biedt ruimte voor persoonlijke interpretatie om de bezoeker in staat te stellen een relatie aan te gaan met de objecten. Onderwijs Het onderwijs is voor het museum een belangrijke doelgroep. Leerlingen tot en met 18 jaar bezoeken vaak in schoolverband het museum. Het museum streeft ernaar dat dergelijke bezoeken zowel een informatieve, receptieve, reflectieve, productieve en interactieve component bevatten. De door het ministerie van onderwijs gestelde kerndoelen dienen als uitgangspunt voor de educatieve projecten, maar zijn niet leidend. Om de drempel voor bezoek van jongeren zo laag mogelijk te maken is entree tot en met 18 jaar gratis. Vrienden In 1994 is de Stichting Vrienden van het Zeeuws Museum opgericht. Subsidiënten Ten behoeve van tentoonstellingen en aankopen wordt gericht aan fondsenwerving gedaan. Het Zeeuws Museum kent dan ook verschillende sponsoren en subsidiënten. Sinds de heropening van het museum in 2007 zijn substantiële 1
Bron: http://www.zeelandmuseumland.nl/zeelandmuseumland.html
8
bijdragen ontvangen van o.a. de Bankgiro Loterij, het Mondriaan Fonds, het Fonds BKVB, het VSBfonds, het SNS Reaalfonds, de Turing Foundation, de Vereniging Rembrandt, het DELTA Zeeland Fonds, het Prins Bernard Cultuurfonds, de Rabobank Walcheren/Noord-Beveland, Delta N.V en DOW-Benelux. Collectioneurs/schenkers Met grote regelmaat ontvangt het Zeeuws Museum een schenking. Deze schenkingen worden sinds 2009 getoetst aan het collectiebeleid. Het Zeeuws Museum is de enige culturele instelling in Zeeland die materiële schenkingen van enige omvang op professionele wijze kan accommoderen.
9
De organisatie Het Zeeuws Museum is een stichting met een Raad van Toezicht model, met een directeur-bestuurder, die door de Raad van Toezicht wordt benoemd. Het lidmaatschap van de Raad van Toezicht behoeft goedkeuring van de Provincie Zeeland. De stichting volgt de richtlijnen van de Code Cultural Governance. Het museum is een kleine, compacte organisatie met een platte structuur. Alle afdelingen zijn van even groot belang voor het goed functioneren van het museum.
Financiën De begroting van het Zeeuws Museum is opgesteld op basis van de met provincie en gemeente afgesproken ambities. Naast de provinciale en gemeentelijke subsidie realiseert het museum ca. 15% aan eigen inkomsten uit entreegelden, winkel, meerjarige en projectgebonden subsidies en sponsoren.
De oorsprong Het Zeeuws Museum is in 1961 ontstaan uit het samengaan van (een deel van) de collecties van het Koninklijk Zeeuws Genootschap der Wetenschappen (opgericht in 1769) en het Middelburgs Kunstmuseum (opgericht in 1886). Als directe opvolger van het sinds 1771 continu verzamelende en exposerende Zeeuws Genootschap is het Zeeuws Museum daarmee een van de oudste Nederlandse Musea. Sinds 1972 is het Zeeuws Museum doorlopend gehuisvest in de Middelburgse Abdij. Begin 2000 sloot het museum enige jaren de deuren, onder meer wegens een voor het beheer noodzakelijk geworden verbouwing. Deze verbouwing is tevens aanleiding geweest voor een herijking van het tot dan gevoerde tentoonstellings- en collectiebeleid.
10
