Yulius Kinder- en Jeugdpsychiatrie. Informatie voor gemeenten en professionals

Yulius Kinder- en Jeugdpsychiatrie

Informatie voor gemeenten en professionals

Vijf procent van de kinderen en jongeren heeft te maken met een ernstige psychiatrische stoornis. Voor een aanzienlijk deel van deze groep is de basiszorg die binnen het wijkteam of jeugdzorg geboden kan worden niet toereikend. Te denken valt aan een kind dat licht verstandelijk beperkt is met autisme wiens ouders psychiatrische problemen hebben, de jongere met ADHD en ernstige gedragsproblemen die op het criminele pad dreigt te belanden, of de kleuter die zich door een traumatische gebeurtenis niet kan hechten aan de ouders. Bij deze meervoudige problematiek is specialistische, complexe zorg en behandeling binnen de jeugd-ggz noodzakelijk. Yulius Kinder- en Jeugdpsychiatrie vervult deze rol binnen de regio Rotterdam, Gorinchem en Dordrecht.

Inhoud Yulius Kinder- en Jeugdpsychiatrie > 1 Specialistische zorg > 2 Basiszorg > 4 Levensloopzorg > 4 Evidence based, resultaat- en klantgericht > 4 Samenwerking > 5 Speerpunten > 6 Zorgprogramma’s > 11

‘Tijdig behandelen kan voorkomen dat iemand als volwassene langdurige hulp nodig heeft. Behandeling dient dus ook een maatschappelijk doel op de lange termijn’.

Yulius Kinder- en Jeugdpsychiatrie Yulius Kinder- en Jeugdpsychiatrie biedt hoogwaardige, specialistische diagnostiek en behandeling aan kinderen, jongeren en gezinnen, die door complexe psychische en psychiatrische stoornissen zijn vastgelopen in hun ontwikkeling. De problematiek die voor specialistische ggz in aanmerking komt, kent een hoge complexiteit en/of een hoog risico. Met hoge complexiteit wordt bedoeld dat de cliënt problemen heeft op meer dan één levensgebied (in het gezin, op school en op sociaal gebied). Dit komt vaak voor in samenhang met psychische stoornissen van andere gezinsleden of andere problemen binnen het gezin. Meestal is er sprake van comorbiditeit. Dit betekent dat er verschillende psychische stoornissen tegelijkertijd aanwezig zijn of dat er een samenhang is met lichamelijke ziekte. Met hoog risico wordt bedoeld dat bij niet behandelen de ontwikkeling ernstig gevaar loopt of de veiligheid van de jeugdige of zijn of haar omgeving in het geding is. Yulius Kinder- en Jeugdpsychiatrie hanteert een multidisciplinaire werkwijze. Specialisten uit verschillende vakgebieden werken vanuit hun eigen deskundigheid nauw met elkaar samen om de ontwikkeling van het kind weer op gang te brengen. Er werken onder andere kinderpsychiaters, psychiatrisch verpleegkundigen, gezinstherapeuten, psychologen, orthopedagogen en vaktherapeuten. Pedagogische, psychologische en psychiatrische vakgebieden worden gecombineerd ingezet. Met name de kennis over psychiatrische ziekten is een aanvulling op het werk van bijvoorbeeld het CJG en de jeugdzorg. Samen met de cliënt en de ouders wordt een behandelplan op maat opgesteld waarin het gehele systeem is betrokken (het gezin, de school en nauwe relaties). In de behandeling maken we gebruik van verschillende therapievormen die aansluiten bij de behandeldoelen van de cliënt, zoals gezinstherapie, farmacotherapie, gedragstherapie, creatieve therapie, psychomotorische therapie, groepsgerichte behandeling, psycho-educatie en ouder­begeleiding. Yulius KJP biedt daarnaast ook E-health modules aan voor kinderen met psychiatrische problematiek en hun ouders. Deze modules vinden meestal plaats in combinatie met gesprekken of andere vormen van behandeling. Het behandelplan wordt afgestemd met eventuele andere betrokken hulpverlenings- en cliëntondersteuningsorganisaties.

1

Specialistische zorg Behandelaanbod Cliënten kunnen bij Yulius terecht voor behandeling van een breed spectrum aan psychiatrische stoornissen, met uitzondering van primaire verslavingsproblematiek, eetstoornissen en kinderen met een IQ lager dan 65. Ons behandelaanbod is verdeeld over elf zorgprogramma’s. Binnen elk zorgprogramma wordt wetenschappelijk gefundeerd gewerkt. Onze zorgprogramma’s zijn: • ADHD • Angst & Stemmingsstoornissen • Autisme (TOPGGz keurmerk) • Bedreigde Persoonlijkheidsontwikkeling en Persoonlijkheids­stoornissen • Gedragsstoornissen • Gezinspsychiatrie • Hechting • Licht verstandelijke beperking in combinatie met psychiatrische problematiek • Psychose • Ticstoornissen • Trauma Elk zorgprogramma wordt kort beschreven vanaf pagina 11.

2

Behandelvormen: ambulant, deeltijd en klinisch Yulius biedt als hoogspecialistische zorgaanbieder voor veel zorgprogramma’s een vorm van trajectzorg aan waarbinnen zowel klinisch-, deeltijd- als poliklinisch aanbod beschikbaar is. Welke behandelvorm wordt ingezet, hangt af van de hulpvraag en de problemen van de cliënt en het gezin. Hierbij geldt dat minder ingrijpende vormen van behandeling altijd de voorkeur verdienen: we proberen behandelingen zo kort mogelijk te houden en proberen het kind zo veel mogelijk in de eigen omgeving te laten blijven.

Poliklinische behandeling Cliënten bezoeken één van de locaties van Yulius of een hulpverlener van Yulius komt bij een gezin thuis langs voor behandeling. Poliklinische behandelingen en ambulante zorg vinden plaats in Dordrecht, Gorinchem, Barendrecht en Rotterdam. Om ambulant te kunnen behandelen moet de thuissituatie voldoende veilig zijn, eventueel met hulp van de wijkteams of FACT.

Deeltijdbehandeling Dit is te vergelijken met een poliklinische behandeling, maar dan intensiever. De behandeling kan op school plaatsvinden of op een van de locaties van Yulius. De behandeling beslaat één of meerdere dagdelen en is groepsgericht. Ondersteuning en behandeling kan thuis worden geboden vanuit de FACT-teams of andere intensieve behandelvormen.

Klinische behandeling Bij ernstige psychiatrische problematiek kan een kind 24 uur per dag worden opgenomen op een open of gesloten afdeling in Dordrecht of Barendrecht. Yulius heeft haar klinische behandelingen waar mogelijk omgezet naar dagklinische of ambulante programma’s om het kind zoveel mogelijk in de eigen omgeving te houden. Voor een aantal kinderen, jongeren en gezinnen blijft een klinische opname echter noodzakelijk. Dit is het geval wanneer de veiligheid van de cliënt of de omgeving in gevaar is door de psychiatrische problematiek en dit gevaar niet meer in het gezin kan worden afgewend. Voor klinische behandeling wordt ook gekozen als de draagkracht van het gezin wordt overschreden en ambulante behandeling geen kans van slagen meer heeft. Een klinische behandeling hoeft niet te duren tot volledig herstel is opgetreden en kan worden afgerond zodra het kind dagklinisch of ambulant verder behandeld kan worden.

3

Basiszorg Naast specialistische zorg biedt Yulius met Indigo ZHZ generalistische basis-ggz in Barendrecht, Albrandswaard, Ridderkerk en in de gemeenten van Zuid-Holland Zuid. Indigo spreekt mensen aan op hun eigen kracht om weer grip op hun leven te krijgen. Cliënten in alle leeftijden en alle levensgebieden die vroeginterventie, licht tot matige mentale hulp, ondersteuning of behandeling nodig hebben, kunnen bij Indigo terecht. Ook wordt zorg geboden voor stabiele, chronische cliënten.

Levensloopzorg Yulius biedt levensloopzorg. Dit houdt in dat er speciale aandacht is voor de overgangen tussen verschillende levensfases en dat cliënten in iedere levensfase voor psychiatrische hulp bij Yulius terecht kunnen. Bij de overgang van adolescentie naar volwassenheid kunnen cliënten indien nodig in zorg blijven bij Yulius wanneer zij 18 worden.

Evidence based, resultaat- en klantgericht Yulius kiest voor behandelmethoden waarvan wetenschappelijk onderzoek heeft aan­ getoond dat ze bij de grootste groep cliënten effectief zijn (evidence based). Veel medewerkers leveren een bijdrage aan het wetenschappelijk onderbouwen van behandel­methodes. Via bij- en nascholingstrajecten houden zij hun kennis op peil. Daarnaast hecht Yulius veel waarde aan resultaat- en klantgerichte zorg. Met behulp van vragenlijsten die door de cliënt of de behandelaar worden ingevuld onderzoeken we systematisch het effect en de kwaliteit van onze behandeling. Het afnemen van deze vragenlijsten noemen we ROM, wat staat voor Routine Outcome Monitoring (ROM). ROM zorgt ervoor dat we op structurele manier kunnen kijken of de behandeling nog goed verloopt en of bijstelling van een individuele behandeling of het behandelbeleid gewenst is. Het effect van een behandeling meten we onder andere op de gebieden: klachten en symptomen, functioneren, kwaliteit van leven, middelengebruik en belasting in de omgeving van de cliënt. Om onze behandeleffecten te kunnen vergelijken met andere ggz-instellingen participeren we in de Stichting Benchmark GGZ. Dit is een onafhankelijk kenniscentrum voor ggz-instellingen en zorgverzekeraars, dat zorgt voor het inzichtelijk maken van de behandeleffecten van veelvoorkomende stoornissen. Yulius scoort wat betreft responspercentages van ROM boven het landelijk gemiddelde (landelijk gemiddelde 33%, Yulius 42%). Wat betreft behandeleffect scoort Yulius gelijk aan het landelijk gemiddelde in de benchmark GGZ.

4

Innovatie en samenwerking Yulius speelt continue in op nieuwe ontwikkelingen in en rondom ons vakgebied. We doen dat onder meer door nieuwe behandelprogramma’s te ontwikkelen en nieuwe methodieken te implementeren. Hiervoor bundelen we regelmatig de krachten met andere organisaties in de hulpverlening rond gezinnen. Zo werken we samen met organisaties en zelfstandigen in de brede jeugdhulp, gezondheidszorg, jeugdgezondheidszorg, maar ook met scholen, opleidingen, stages en buurtwerk.

Samenwerking door op- en afschaling Ondanks de complexiteit van de hulpvraag zet Yulius zo kort mogelijke effectieve zorg­ trajecten in. Kinderen, jongeren en gezinnen die geholpen kunnen worden door de inzet van lichtere, minder complexe zorg verwijzen wij terug naar jeugdzorgpartijen. Hiervoor werken we nauw samen met onder andere Trivium Lindenhof, Lucertis, Auriga, ASVZ, Horizon, Flexus Jeugdplein en de partners van het Autismenetwerk ZHZ. Daarnaast wordt samen met jeugdzorgorganisaties gewerkt aan vernieuwende zorgconcepten die een brug slaan tussen jeugdzorg en psychiatrie. Zo ontwikkelt Yulius samen met Horizon (jeugdzorg) een integraal residentieel zorgarrangement voor kinderen met een vermoeden van autisme of autisme gecombineerd met psychiatrische problemen. De specifieke expertise van beide instellingen wordt voor deze complexe doelgroep gecombineerd: zowel vanuit het jeugdzorg perspectief als vanuit het psychiatrisch perspectief wordt hulp geboden.

Samenwerking binnen de Transitie Yulius werkt samen in de wijk door actief deel te nemen in de jeugdteams in de regio Zuid-Holland Zuid en de wijkteams in Rijnmond. Daarnaast richt Yulius samen met de andere specialistische aanbieders in beide regio's consultatie, diagnostiek en adviesteams in. Deze teams gaan de jeugdteams ondersteunen met intersectoraal advies en diagnostiek. Ook op beleidsniveau voorzien we de gemeenten van relevante kennis, zoals bij het vaststellen van succesindicatoren en kwaliteitsaspecten.

Landelijke samenwerking Onder de naam Expertisenetwerk Kinder- en Jeugdpsychiatrie (E-KJP) werken wij intensief samen met de zeven instellingen voor Kinder- en jeugdpsychiatrie in Nederland: Accare, Curium LUMC, De Bascule, De Jutters, Karakter en Triversum voor een betere en doelmatigere jeugd GGZ. Binnen dit netwerk werken we gezamenlijk aan het (door)ontwikkelen van (nieuwe) zorgvormen en krijgen medewerkers door de samenwerking van onze academische centra ontwikkelings- en onderzoeksmogelijkheden geboden die de eigen organisatie overstijgen. Zo hebben we binnen het E-KJP bijvoorbeeld een online en evidence based platform ontwikkeld rondom E-health (www.jouwomgeving.nl). Een andere landelijke samenwerking betreft de Academische Werkplaats Autisme ‘Samen Doen’. Binnen dit netwerk vindt innovatie en doorontwikkeling van de autimehulpverlening plaats. Yulius is trekker van dit netwerk waarin 35 partnerorganisaties actief zijn.

5

Speerpunten Onze mogelijkheden tot crisisopnames en gedwongen opnames, onze zeer specialistische kennis op het gebied van bepaalde zorgprogramma's en onze investeringen in opleiding en innovatie zijn speerpunten die ons onmisbaar maken in de regio. Hieronder worden deze peilers kort uitgelicht.

Crisisopname Bij zeer ernstige problemen, zoals dreigende zelfmoord, agressie, extreem verward gedrag, kunnen cliënten acuut bij Yulius worden opgenomen voor crisisopname. Suïcidedreiging en agressie richting anderen hebben een enorme impact op de omgeving van de cliënt, op het gezin, de schoolcarrière en ook de maatschappelijke impact is groot. Bij de crisisopname is bescherming van de jongere tegen zichzelf of bescherming van anderen tegen de cliënt van het hoogste belang. Yulius is de enige zorgaanbieder die deze maatschappelijk zeer belangrijke functie van crisisopname bij ernstige kinder- en jeugdpsychiatrische problematiek biedt. Een crisisopname vindt meestal dezelfde dag plaats op een gesloten of een open afdeling. De duur van crisisopnames varieert van een week tot twaalf weken. Zeer incidenteel – in het geval van chronisch zeer ernstige suïcidialiteit met voortdurende doodsdreiging – verblijven cliënten langer op de crisisafdeling.

Gedwongen kader Wanneer het gevaar voor zichzelf of het gevaar voor anderen ernstige vormen aanneemt bij jongeren met een psychiatrische stoornis kan opname in een gedwongen kader volgens de wet BOPZ (Wet Bijzondere Opnamen Psychiatrische Ziekenhuizen) plaatsvinden. De In Bewaring Stelling (IBS) wordt verleend in zeer acute situaties waarbij onmiddellijk ingrijpen noodzakelijk is. De last tot IBS wordt afgegeven door de burgemeester van de gemeente. Opname volgt dezelfde dag en duurt drie weken. Dit gaat in op de dag dat de cliënt door een rechter in het bijzijn van de advocaat gehoord is. De Rechterlijke Machtiging wordt verleend voor de duur van 6 maanden in situaties waar het gevaar minder acuut dreigend is, maar waarin de hele ontwikkeling van de jongere ernstig bedreigd is door de psychiatrische aandoening. Yulius beschikt over diverse gesloten (en open) afdelingen waar jongeren met een BOPZ maatregel opgenomen kunnen worden. Met deze opnames is een groot maatschappelijk belang, een groot belang van gezinnen en een groot belang van scholen gediend. Wanneer een gewenste acute of gedwongen opname niet kan plaatsvinden, leidt dat meteen tot maatschappelijke overlast, of tot crisis voor een heel gezin. Ook voor BOPZopnames is Yulius de belangrijkste aanbieder in de regio.

6

Speerpunten

Yulius Autisme Yulius Autisme neemt een bijzondere plaats in binnen de Kinder- en Jeugdpsychiatrie. De diagnostiek, behandeling en begeleiding voor kinderen, jongeren en jong­volwassen door Yulius Autisme is TOPGGz erkend. Het gaat hierbij om gespecialiseerde, innovatieve cliëntenzorg voor zeer complexe problematiek, toegepast weten­schappelijk onderzoek en kennisoverdracht en opleiding. Behandelingen vinden (intensief ) poliklinisch of klinisch plaats en hebben als doel de vastgelopen ontwikkeling vlot te trekken. Dit gebeurt onder andere door het verbeteren van de communicatieve en sociale vaardigheden, het leren omgaan met het autisme en het behandelen van de bijkomende psychiatrische problematiek. Yulius Autisme heeft een landelijke functie en is onderdeel van het Landelijk Transitiearrangement. Yulius Autisme beschikt over een aantal begeleide woonvormen. Zo is er Beschermd Wonen Charlois, een woonvoorziening met vierentwintig plaatsen voor jongeren van 16 tot 23 jaar en Beschermd Wonen Papendrecht met vijftig plaatsen voor mensen van 16 tot 55 jaar. Daarnaast biedt Yulius Autisme arbeidstraining aan mensen tussen 17 en 25 jaar in werkplaats Amazone. Onderdeel van Yulius Autisme is het Yulius Autisme Expertisecentrum (AEC). Het AEC is een kenniscentrum waar zorgprofessionals hun kennis over diagnostiek, behandeling en begeleiding van mensen met autisme kunnen ophalen en bijhouden. Dit nieuwe kennis­ instituut is een samenwerkingsverband tussen Yulius en het Erasmus MC.

Gezinspsychiatrie / trauma en hechting Ook op het gebied van gezinspsychiatrie heeft Yulius KJP zeer veel expertise in huis. We behandelen multi-problem gezinnen die zijn vastgelopen door psychiatrische problematiek en waarbij de groei van individuele gezinsleden ernstig wordt belemmerd. Deze gezinnen zijn moeilijk te behandelen in de tweedelijns GGZ. Ze hebben diverse problemen op het gebied van gedrag, gezondheid, ontspanning en sociale aanpassing. Doel van de behandeling is het vlot trekken van de vastgelopen ontwikkeling waarbij zowel behandeling aangeboden wordt aan kinderen, jeugdigen, ouders als het gezin in zijn geheel. Yulius biedt al jaren zorg aan deze hoog complexe doelgroep en heeft hiervoor succesvolle behandelinterventies ontwikkeld. Een belangrijke focus ligt hierbij op het jonge kind. In de eerste levensjaren wordt de band met de opvoeders (hechting) opgebouwd. Kinderen met een verstoorde hechting hebben veel meer kans op psychiatrische problemen op latere leeftijd. Vroeginterventie is dan ook zeer belangrijk. We nemen op het gebied van gezin­s­ psychiatrie ook deel aan toegepast wetenschappelijk onderzoek in samenwerking met externe partners en bieden onderwijs en opleiding aan. De afdeling Gezinspsychiatrie gaat op voor het TOPGGz keurmerk.

7

Speerpunten

FACT Jeugd & Gezin FACT (Functional Assertive Community Treatment) wordt beschouwd als het ambulante alternatief voor (dag)klinische opname van mensen met ernstig psychiatrische aandoeningen. Het is een specialistische behandelvorm die vanuit een breed samengesteld team zorg biedt in de eigen leefomgeving van de cliënt. Naast psychiatrische behandeling is aandacht voor het sociale netwerk, een zinvolle daginvulling en de financiële stabiliteit. FACT Jeugd is een afgeleide vorm hiervan die zich richt op kinderen met psychiatrische of ernstige psychische problematiek en problemen op meerdere levensgebieden. Het risico om tussen wal en schip te raken is bij deze kinderen groot en vraagt om een integrale, actieve benadering. Deze aanpak omvat zowel psychiatrische behandeling als hulp op het terrein van familie, school, werk, vrijetijdsbesteding en wonen. FACT Jeugd zet zich vooral in om langdurige zorgafhankelijkheid in het volwassen leven te voorkomen. Yulius heeft op het gebied van FACT de krachten gebundeld met Lucertis. Binnen FACT Jeugd en Gezin YuliusLucertis combinatie werken we met integrale teams die behalve FACT Jeugd ook FACT Gezin bieden.

Onderwijs & psychiatrie Tijdens onze (dag)klinische behandelingen kan het onderwijs voor kinderen en jongeren gewoon doorgaan. Yulius biedt namelijk ook (voortgezet) speciaal onderwijs, ambulante begeleiding en arbeidstoeleiding aan kinderen en jongeren die in het onderwijs belemmeringen ondervinden door hun psychiatrische problemen. Yulius Onderwijs verzorgt Cluster-IV onderwijs aan ongeveer 1000 leerlingen. Daarnaast heeft Yulius op het gebied van onderwijs & psychiatrie in 2013 YOEP opgericht. YOEP is een uniek concept dat de verbinding maakt tussen passend onderwijs en jeugdzorg om leerlingen met leer-, emotionele en gedragsproblemen optimaal tot ontwikkeling te laten komen. We bieden ondersteuning aan leerlingen en ouders, maar ook aan leerkrachten en scholen. Voor leerlingen met complexe problemen biedt YOEP diagnostiek en behandeling en zoekt naar oplossingen waar passend onderwijs moeilijk realiseerbaar is. YOEP helpt in het terugdringen van schoolverzuim en schooluitval door maatwerkoplossingen binnen de context van het onderwijs. Doordat YOEP zowel onderwijsdiensten als psychiatrische diagnostiek en behandeling kan bieden, wordt het aantal instanties rondom de leerling met problemen beperkt. YOEP biedt haar diensten zowel binnen als buiten de school aan. YOEP gaat op voor aparte contractering met de gemeente en zal dan als partner van de wijkteams op het gebied van onderwijs en zorg functioneren. YOEP is erkend volgens de Wet Toelating Zorginstellingen (WTZi).

8

Speerpunten

Opleidingen Yulius is een continu lerende organisatie en investeert veel in opleiding, onderzoek en innovatie. Binnen Yulius wordt hiervoor zorg gedragen door de Yulius Academie. De Academie heeft als doel het hulpverleningsaanbod binnen de ggz te optimaliseren en medewerkers te professionaliseren. Yulius hecht veel waarde aan haar erkende A-opleiding, de opleiding voor artsen die psychiater willen worden en aan haar erkende P-opleidingen tot kinder- en jeugdpsychiater, GZ-psycholoog en psychiatrisch verpleegkundige. Per jaar vinden meer dan honderd toekomstig verpleegkundigen, agogen en leerkrachten een stageplaats binnen onze organisatie. In het kader van deskundigheidsbevordering bieden we onze medewerkers een uitgebreid aanbod in bij- en nascholingstrajecten. Ook organiseert de Academie internationale congressen zoals recent een conferentie met grote internationale sprekers waarin de kindontwikkeling binnen de maatschappelijke en onderwijscontext centraal stond. In 2014 zijn de volgende functies in opleiding: • 17 voor psychiater (waarvan 5 tot kinder- en jeugdpsychiater) • 8 voor gezondheidszorgpsycholoog • 2 voor de opleiding tot klinisch psycholoog • 4 voor de opleiding tot psychotherapeut • 8 voor de opleiding tot verpleegkundig specialist

9

Zorgprogramma’s Yulius We werken bij Yulius Kinder- en Jeugdpsychiatrie binnen verschillende zorgprogramma’s. Een zorgprogramma is het totale hulpaanbod voor een bepaalde groep cliënten. Zo'n programma bestaat uit verschillende behandelactiviteiten. Per kind, jongere en gezin kijken we goed welk aanbod op maat wenselijk is. Yulius stemt het zorgaanbod namelijk altijd af op de hulpvraag van de cliënt. Onze zorgprogramma's zijn ontwikkeld op basis van landelijke richtlijnen en wetenschappelijk bewezen methodieken. Op de volgende pagina's worden de onderstaande zorgprogramma's kort beschreven. • ADHD > 11 • Angst & Stemmingsstoornis > 13 • Autisme (TOPGGz keurmerk) > 15 • Bedreigde Persoonlijkheidsontwikkeling en Persoonlijkheids­stoornissen > 17 • Gedragsstoornissen > 19 • Gezinspsychiatrie > 21 • Hechting > 23 • Licht verstandelijke beperking en psychiatrie > 25 • Psychose > 27 • Ticstoornissen > 29 • Trauma > 31

10

Zorgprogramma ADHD

Voor wie? Het zorgprogramma ADHD is bedoeld voor kinderen en jongeren van 4 t/m 21 jaar oud met ADHD of een vermoeden daarvan. ADHD is een aandachtstekortstoornis die voor­ namelijk gekenmerkt wordt door hyperactiviteit, impulsiviteit en concentratieproblemen. In veel gevallen komen deze symptomen gezamenlijk voor. De symptomen van ADHD komen bij veel mensen voor, maar enkel in geval van significante beperkingen op meerdere terreinen van het leven wordt gesproken van ADHD.

Wat doet Yulius? ADHD kent een hoge mate van comorbiditeit. Tot 60% van de kinderen en jongeren met ADHD heeft minimaal één andere psychische of psychiatrische stoornis en 35% zelfs twee of meer. Veel voorkomende bijkomende stoornissen zijn gedragsstoornissen, systeem­ problematiek, angststoornissen en stemmingsstoornissen. Bij Yulius zijn we binnen het zorgprogramma ADHD expert op het gebied van dergelijke complexe, meervoudige problematiek. De meest voorkomende modules die we aanbieden zijn diagnostiek, psycho-educatie, individuele gesprekken, gezinstherapie, ouderbegeleiding, schooladvies en medicatie.

Resultaten Bij ongeveer 90% van de kinderen en jongeren met ADHD verminderen de symptomen of komt de ontwikkeling weer op gang door behandeling. Resultaten die worden behaald zijn: • vermindering van het aantal kernsymptomen op het gebied van hyperactiviteit, impulsiviteit en onoplettendheid • verminderen van de emotionele labiliteit die met ADHD gepaard gaat • verbeteren van de gezinsinteracties die als gevolg van ADHD vaak verstoord zijn • preventie van ongewenste uitkomsten op de lange termijn >

11

Zorgprogramma ADHD

Bij niet behandelen Het is niet mogelijk ADHD te voorkomen. Behandeling van ADHD zodra deze herkend wordt, voorkomt dat het kind of de jongere verderop in de ontwikkeling last krijgt van bijkomende stoornissen of de negatieve maatschappelijke uitkomsten van ADHD. Onbehandelde ADHD vormt een risico voor het kind en zijn of haar omgeving. Het zorgt voor lagere behaalde schoolresultaten, verhoogde kans op antisociaal gedrag en delinquentie, verhoogde kans op verslaving, verhoogde kans op obesitas, verhoogde kans op werkloosheid, verhoogde kans op het krijgen en veroorzaken van ongelukken, een lager zelfvertrouwen en minder goed sociaal functioneren, zoals relatieproblemen of relaties met broers en zussen.

Samenwerking met andere jeugdhulp-partners Om te zorgen dat kinderen, jongeren en hun gezin met nieuwe vragen ook steeds geholpen kunnen blijven worden, verwijzen we jeugdigen met enkelvoudige ADHD, eventueel na intake, diagnostiek en kortdurende behandeling zodra dat mogelijk is, naar de basisgeneralistische GGZ of de huisarts. Dit geldt ook voor jeugdigen met ADHD die stabiel zijn met medicatie en een langer durend vervolg van deze medicamenteuze behandeling nodig hebben. 

ADHD komt voor bij 3-9% van alle kinderen en circa 1-3% van alle volwassenen. 12

Tot 60% van de adolescenten met ADHD heeft minimaal een comorbide stoornis en 35% zelfs 2 of meer.

Zorgprogramma Angst & Stemmingsstoornis Voor wie? Binnen het Zorgprogramma Angst & Stemmingsstoornis biedt Yulius diagnostiek en behandeling voor kinderen en jongeren van 4 t/m 21 jaar en hun ouders. Een stemmingsstoornis openbaart zich vaak als een depressie: het kind is langere tijd somber, verdrietig en lusteloos en de somberheid blijft zelfs na prettige gebeurtenissen bestaan. Depressie gaat samen met een lage zelfdunk, lichamelijke klachten, gespannenheid en veel piekeren. Angst komt vaak voor bij kinderen. We spreken van een stoornis als de angst heftig is, te lang aanhoudt en het dagelijks functioneren erdoor beperkt wordt. Tussen angst- en stemmingsproblemen bestaan veel verbanden. Zo hebben kinderen met een depressie vaak eerst last van angsten. Daarom hebben we deze problematiek gebundeld binnen één zorgprogramma.

Wat doet Yulius? Vaak zijn er bij kinderen en jongeren met een angst- en stemmingsstoornis ook andere psychiatrische problemen aanwezig. We zijn bij Yulius KJP expert in deze meervoudige problematiek. Behandeling van een angst- of depressieve stoornis kan, afhankelijk van de ernst van de problematiek, poliklinisch, dagklinisch of klinisch geboden worden. Eerst wordt systematisch gekeken welke angststoornis of stemmingsstoornis het kind of de jongere heeft en hoe het ontstaan hiervan verklaard kan worden. Vervolgens kunnen behandelvormen als psycho-educatie, medicatie, gezins- en ouderbegeleiding, groeps­ gerichte behandeling, cognitieve gedragstherapie of EMDR (methodiek voor trauma­ behandeling) worden ingezet.

Bij niet behandelen Angst- en stemmingstoornissen veroorzaken veel persoonlijk lijden met een slecht voor­ uitzicht. Angstige kinderen spelen minder met andere kinderen, hebben minder vriendjes en doen minder vaak mee aan sociale activiteiten. Kinderen met depressieve problemen trekken zich vaak terug. Het gevolg daarvan is dat deze kinderen belangrijke sociale vaardigheden niet, of niet voldoende, ontwikkelen. Ook voelen ze zich vaker verdrietig, alleen en geïsoleerd. Als kinderen eenmaal een angststoornis of een depressieve stoornis >

13

Zorgprogramma Angst & Stemmingsstoornis

ontwikkeld hebben, lopen zij een sterk verhoogd risico om op latere leeftijd weer een stoornis te krijgen. De kans dat deze kinderen of jongeren later weer een angststoornis of depressieve stoornis krijgen is twee tot drie keer groter dan bij hun leeftijdgenoten.

Maatschappelijke kosten Angst- en stemmingsstoornissen zorgen onder meer voor isolatie, negatief zelfbeeld, onderpresteren op school, schoolweigering of vroegtijdig schoolverlaten. Onbehandelde angst- en stemmingsklachten blijven vaak lang bestaan of verergeren in de loop van de tijd. Het niet behandelen van angst- en stemmingsstoornissen veroorzaakt dan ook hoge maatschappelijke kosten. In 2003 bedroegen de totale zorgkosten voor kinderen tot 19 jaar met een depressie 20 miljoen. Voor volwassenen tussen de 20 en 64 jaar waren de kosten 457 miljoen. Daarbij moeten de kosten als gevolg van ziekteverzuim (ongeveer 953 miljoen) nog opgeteld worden. 

Van de ouders van kinderen van 0 tot 12 jaar zegt 4 tot 8% dat hun kind angstof stemmings­problemen heeft. Bij jongens van 5 en 6 jaar zien ouders deze problemen het vaakst.

14

Wereldwijd is depressie het grootste gezondheidsprobleem bij jongeren tussen de 10 en 19 jaar. Zelfmoord is de op twee na belangrijkste doodsoorzaak in deze leeftijdscategorie. (rapport WHO)

Zorgprogramma Autisme

Voor wie? Het Zorgprogramma Autisme is bedoeld voor mensen van alle leeftijden met een stoornis in het autismespectrum. Autisme is een ontwikkelingsstoornis die problemen geeft op het gebied van communicatie, sociale interacties en vaak gepaard gaat met een gebrek aan soepelheid in denken en handelen. Dit kan ertoe leiden dat in het gezin, op school, in de vrije tijd en in andere relaties ernstige problemen ontstaan. Bij mensen met autisme werkt de informatieverwerking in de hersenen op een andere manier. Hierdoor pakt iemand met autisme sociale informatie onvoldoende op en functioneert hij of zij vaak los van de sociale context. Deze blijft voor hen te complex of overprikkelend. Deze overprikkeling kan zich uiten in onrust, ontremming, angsten, zelfbeschadiging en bizar, provocerend, opposi­ tioneel, agressief en dwangmatig gedrag. Jaarlijks behandelen we binnen het Zorg­ programma Autisme zo’n 1500 cliënten.

Behandelaanbod

Yulius beschikt over een uitgebreid specialistisch diagnostiek- en behandelaanbod voor deze doelgroep. De behandeling is erop gericht om de normale ontwikkeling van een persoon met autisme zoveel mogelijk te stimuleren, de vastgelopen ontwikkeling op gang te brengen en de omgeving te leren hoe je op een goede manier rekening houdt met de persoon met autisme. We betrekken familieleden en de school- en werkomgeving actief bij de behandeling. We besteden niet alleen aandacht aan de psychische klachten en de hulpvraag, maar kijken ook naar de levensfase en de leefomgeving. De behandeling richt zich op talenten, mogelijkheden en sterke kanten van de persoon met autisme. Het doel van de behandeling is dat het kind of de jongere met autisme zich zo zelfstandig mogelijk in onze maatschappij weet te redden en tevreden is over de kwaliteit van zijn of haar leven. Tijdens de behandeling bieden we verschillende therapieën aan die aansluiten bij de behandeldoelen van de cliënt, zoals psycho-educatie, ouderbegeleiding, muziektherapie, creatieve therapie, farmacotherapie, (cognitieve) gedragstherapie, systeemtherapie en psycho­ motorische therapie. Om vaardigheden te verbeteren, worden trainingen aan­geboden op het gebied van communicatieve en sociale vaardigheden, vrijetijdsbesteding, zelfredzaamheid en arbeid. Daarnaast bieden wij in alle fasen van het leven begeleiding en >

15

Zorgprogramma Autisme

onder­steuning op het gebied van wonen, leren en werken. Afhankelijk van de zorgvraag kan de behandeling (intensief ) ambulant, klinisch of op school worden aangeboden.

Op tijd ingrijpen Uit onderzoek blijkt dat het verloop van een autismespectrumstoornis positief beïnvloed kan worden als de diagnose zo snel mogelijk gesteld wordt en behandeling zo vroeg mogelijk begint. Yulius Autisme heeft daarom een poliklinisch aanbod voor baby’s en peuters van nul tot vier jaar dat zich richt op het voorkomen of tijdig ingrijpen bij zich ontwikkelende problematiek bij deze jonge kinderen. De hulpvraag en visie van de ouders vormen de leidraad bij de behandeling en veel aandacht wordt besteed aan de ouder-kindrelatie.

Bij niet behandelen Wanneer de autismespectrumstoornis niet behandeld wordt, bestaat het risico op ver­ergering van symptomen en een vastlopende ontwikkeling. Zo kan het kind of de jongere bijvoorbeeld niet in staat zijn aan het maatschappelijk leven deel te nemen of loopt het risico op school­ uitval, ontwikkeling van gedragsstoornissen, drugsmisbruik en andere psychiatrische stoornissen. Ruim 80 procent van de cliënten ervaart een vermindering van de klachten na behandeling bij Yulius Autisme.

Samenwerking met andere jeugdhulp-partners Yulius Autisme werkt in de behandeling en begeleiding van mensen met autisme onder andere samen met de partners uit het Autismenetwerk ZHZ. Ook worden er met verschillende partners nieuwe vormen van zorg ontwikkeld.

TOPGGz, Autisme Expertisecentrum en de Academische Werkplaats Autisme ‘Samen Doen’ Het behandelaanbod van Yulius op het gebied van autisme is TopGGZ gecertificeerd en op­genomen in het Landelijk Transitiearrangement. Vanuit het Yulius Autisme Expertise­centrum (een intensief samenwerkingsverband tussen Yulius en het Erasmus MC) worden cursussen en trainingen op het gebied van autisme aangeboden. Tevens vindt in gezamenlijkheid wetenschappelijk onderzoek plaats. Binnen de Academische Werkplaats Autisme ‘Samen Doen’ werkt Yulius samen met 35 partnerorganisaties aan het verbeteren van de beschikbaarheid en bereikbaarheid van het aanbod op het gebied van autismehulpverlening. 

5%

van de cliënten worden klinisch behandeld, ambulant

De prevalentie van stoornissen in het autismespectrum worden op tot per 10.000 mensen geschat

Jaarlijks behandelen we zo’n

Ongeveer van de mensen met ASS heeft ook een verstandelijke beperking

95%

1500 cliënten binnen

het Zorgprogramma Autisme

16

60

(gezondheidsraad 2009)

30%

100

4 keer

Het komt meer voor bij jongens dan bij meisjes

Zorgprogramma Bedreigde Persoonlijkheidsontwikkeling en Persoonlijkheids­ stoornissen Voor wie? Het Zorgprogramma Bedreigde Persoonlijkheidsontwikkeling (BPO) en Persoonlijkheidsstoornissen richt zich op jongeren van 14 t/m 21 jaar met persoonlijkheidsproblematiek. Bij BPO of een persoonlijkheidsstoornis heeft de jongere onder andere depressieve klachten, suïcidaliteit, angsten, een negatief zelfbeeld en problemen op school, met ouders en leeftijdsgenoten. Dit zorgt voor een stagnatie van de sociale en maatschappelijke ontwikkeling van de jongere. Vaak is bij de jongere eerder sprake geweest van traumatische gebeurtenissen (verwaarlozing, mishandeling of seksueel misbruik).

Behandeling Onze behandeling kenmerkt zich door een Stepped Care-aanpak: jongere krijgen eerst de minst intensieve behandeling aangeboden en alleen als dit onvoldoende resultaat oplevert, wordt overgegaan op een meer intensieve behandeling. Dit varieert van korte ambulante groepstherapieën voor jongeren met een bedreigde persoonlijkheidsontwikkeling tot deeltijdbehandeling of korte klinische behandeling voor jongeren met een persoonlijkheidsstoornis waarbij sprake is van ernstige vormen van suïcidaliteit, comorbiditeit en een vastgelopen ontwikkeling op meerdere terreinen.

Resultaten Juiste behandeling kan leiden tot een forse vermindering van suïcidaliteit, betere vaardigheden om met gevoelens om te gaan, een beter zelfbeeld en betere relationele vaardigheden. Hierdoor kan de jongere weer beter functioneren: gezinsrelaties worden verbeterd, jongeren gaan weer naar school of naar hun werk en ondernemen weer sociale activiteiten. Behandelingen die het meest worden gegeven binnen dit zorgprogramma >

17

Zorgprogramma BPO en Persoonlijkheids­stoornissen zijn dialectische gedragstherapie (DGT) en schemagerichte therapie. Volgens het Trimbos Instituut is het effect van deze twee behandelvormen het meest duidelijk aangetoond.

Bij niet behandelen Jongeren met BPO en persoonlijkheidsproblematiek hebben een verhoogd risico op suïcidepogingen, relationele problemen, problemen op school, gedragsproblemen en middelenmisbruik. Wanneer jongeren geen behandeling krijgen, is het risico groot dat zij later kwetsbaar blijven en veelvuldig gebruik maken van hulpverlening (zowel binnen de GGZ als binnen de reguliere zorg), medicatie en uitkerende instanties omdat zij geen diploma’s hebben gehaald. Volgens het Trimbos Instituut bedroegen de kosten van volwassenen met borderline voor de Nederlandse samenleving in 2007 bijna twee miljard euro per jaar. Het grootste deel van de kosten werd veroorzaakt door arbeidsongeschiktheid en verzuim.

Samenwerking (opschaling/afschaling) Bij BPO of persoonlijkheidsproblematiek is vaak sprake van comorbiditeit. Cijfers in onderzoeken variëren van 45 tot 75 procent. Veel voorkomende bijkomende stoornissen zijn autisme, posttraumatische stressstoornis, angststoornissen, stemmingsstoornissen en AD(H)D. Binnen het zorgprogramma zijn we expert op het gebied van dergelijke meer­ voudige en complexe problematiek en zijn in staat om behandelingen op gebied van andere stoornissen te integreren in de behandeling van de persoonlijkheidsproblematiek. Zodra jongeren en hun gezinnen voldoende stabiel zijn om weer door te ontwikkelen, ronden wij de behandeling af of verwijzen we terug naar de basisgeneralistische GGZ. 

Persoonlijkheids­ stoornissen komen voor bij zo’n 15 % van de adolescenten

15%

Yulius KJP behandelt jaarlijks

circa 100 jeugdigen met BPO als hoofddiagnose.

Bij een deel van de cliënten zijn korte klinische opnames noodzakelijk.

Volwassenen met BPO kosten de samenleving zo’n

Behandelen in de adolescentie kan leiden tot (minimaal)

per jaar

van het aantal mensen met BPO op volwassen leeftijd

2.000.000.000

18

1%

een halvering

Zorgprogramma Gedragsstoornissen

Voor wie? Het Zorgprogramma Gedragsstoornissen richt zich op kinderen en jongeren met gedragsproblemen in combinatie met andere psychiatrische problematiek en hun gezinnen. Een kind of jongere heeft een gedragsstoornis wanneer het zich aanhoudend zo negatief, op­standig, vijandig of agressief gedraagt dat zijn of haar dagelijks functioneren erdoor wordt beperkt. Er wordt onderscheid gemaakt tussen twee soorten gedragsstoornissen, namelijk de oppositioneel-opstandige gedragsstoornis (ODD) en de antisociale gedragsstoornis (CD). Kinderen en jongeren met ODD zijn erg dwars, willen niet luisteren naar hun ouders en docenten en reageren vaak geprikkeld en boos. Hun gedrag zorgt voor problemen thuis en op school en het kind voelt zich vaak erg ongelukkig met zichzelf. CD is de zwaardere variant. Kinderen en jongeren met CD houden zich niet aan regels, spijbelen, liegen en worden vaak boos. Soms gebruiken ze agressief of crimineel gedrag en komen in contact met de politie. De omgeving ondervindt vaak veel problemen door iemand met CD.

Wat kan Yulius doen? Eerst wordt diagnostisch onderzoek gedaan. Wanneer een gedragsstoornis – in combinatie met andere problematiek – is vastgesteld, zijn er verschillende behandelmogelijk­heden. In veel gevallen bestaat de behandeling uit cognitieve gedragstherapie, sociale vaardigheidstraining, het trainen van de agressieregulatie, het trainen van het moreel redeneren, medicijngebruik, oudertraining, ouderbegeleiding en systeembegeleiding. Er zijn mogelijkheden voor poliklinische -, deeltijd - en in beperkte mate klinische behandeling. Omdat er een hoge mate van uitval is bij deze doelgroep, besteden we veel aandacht aan de motivatie van de jongere en de ouders. We werken volgens het Stepped Care principe: lichte zorg waar kan, intensiever waar nodig. Bij ODD en CD komt in de meeste gevallen ook andere psychiatrische problematiek voor (comorbiditeit). De meest voor­ komende bijkomende problematiek is ADHD en ook angst- en stemmingsstoornissen komen vaak voor. Daarom wordt binnen dit zorgprogramma intensief samengewerkt met andere zorgprogramma’s binnen Yulius KJP. Het doel van de behandeling is meer grip krijgen op de gedragsproblemen, de ernst ervan te verminderen, met de tijd de gedragsproblemen laten verdwijnen en het voorkomen van een ongunstige ontwikkeling. >

19

Zorgprogramma Gedragsstoornissen

Bij niet behandelen Zonder interventie blijven bij sommige kinderen en jongeren met ODD en CD symptomen voorkomen en wordt de diagnose later opnieuw gesteld. Bij anderen nemen de symptomen af en kan de diagnose niet meer gesteld worden. ODD en CD vormen niet alleen een risico voor de ontwikkeling van nagenoeg alle psychiatrische stoornissen in de volwassenheid, maar ook voor een verminderd sociaal functioneren waaronder vroegtijdige schoolverlating, verslaving, werkeloosheid, alleenstaand (tiener)ouderschap, scheidingen, financiële problemen, criminaliteit en woonproblemen. Ook gezondheidsproblemen en ongelukken komen vaak voor. Vroege diagnostiek en adequate behandeling van ODD en CD zijn dan ook van groot belang voor het voorkomen van een ongunstige ontwikkeling op latere leeftijd. Dit is vooral nodig wanneer de stoornissen op jonge leeftijd voorkomen, wanneer de symptomen talrijk zijn, in meerdere situaties voorkomen en agressief van aard zijn. Het risico voor eenongunstige ontwikkeling is ook hoger wanneer sprake is van comorbiditeit met ADHD, een lage intelligentie en wanneer kenmerken van ongevoeligheid en emotieloosheid voorkomen. 

prevalentie prevalentie ODD CD

6% CD. Het aantal kinderen met ODD varieert van 2-16%.

ODD en CD behoren tot de meest voorkomende psychiatrische stoornissen bij kinderen en jongeren.

(deze ruime marge komt door gebrek aan precisie in de definitie van ODD in het verleden en door verschillen in de manieren van onderzoek naar het voorkomen van ODD).

3%

20

2%

In de leeftijd van 13 tot 18 jaar heeft

90%

van de kinderen met CD heeft vroeger ODD gehad

Zorgprogramma Gezinspsychiatrie

Voor wie? Binnen het Zorgprogramma Gezinspsychiatrie kunnen gezinnen met kinderen in de leeftijd van 0 tot 23 jaar terecht waarbij sprake is van psychiatrische problematiek. Naast de psychiatrische problematiek spelen bij deze gezinnen vaak talloze problemen op meerdere gebieden, te denken valt aan schulden, werkeloosheid, slechte huisvesting, relatie­ problemen of verslaving. Deze problemen zorgen ervoor dat de gezinnen in een uitzichtloze spiraal belanden, waarbij het ene probleem het andere verergert. Gezinspsychiatrie bij Yulius wordt aangevraagd als reguliere behandelingen (bijvoorbeeld opvoedingsondersteuning) onvoldoende effect hebben gehad.

Behandelaanbod Binnen het zorgprogramma bieden we verschillende vormen van behandeling op basis van de aard en intensiteit van de problematiek van het gezin. Zo bieden we poliklinische zorg waarbij gezinnen ambulant worden geholpen om hun netwerk zo te organiseren dat het gezin de eigen groeikansen vergroot. Bij gezinsdagbehandeling worden ouders weer in de hiërarchische positie ten opzichte van hun kinderen gezet. Ook bieden we gezinsbehandeling specifiek voor gezinnen met jonge kinderen (van 0-6 jaar). In dit programma werken we aan de hechtingsrelatie tussen ouder en kind die om verschillende redenen verstoord is geraakt. Gezinnen die intensievere hulp nodig hebben bieden we klinische gezinsopname om de gezinsontwikkeling weer op gang te krijgen. Gezinnen die door een onveilige situatie niet meer bij elkaar wonen kunnen op verzoek van gezinsvoogden worden behandeld voor- en beoordeeld op ‘goed genoeg ouderschap’. Klinische behandeling wordt voor minimaal 11 dagen en maximaal 3 maanden ingezet. Naast poliklinische, dag­ klinische en klinische behandeling bieden we ook psychiatrische thuiszorg en respijtzorg. Bij psychiatrische thuiszorg komen gezinswerkers een keer in de week bij het gezin thuis om ieder gezinslid weer in een gewenste positie tot groei te laten komen. Respijtzorg wordt geboden om ouders even te ontlasten en het kind vaardigheden op te laten doen in een groep met leeftijdsgenoten. >

21

Zorgprogramma Gezinspsychiatrie

Focus op jonge kind Bij jonge kinderen is het niet altijd gemakkelijk om te beoordelen of hun gedrag normaal is voor hun leeftijd of dat ze een ontwikkelings- of gedragsstoornis hebben. Toch is het belangrijk dat een dergelijke stoornis zo vroeg mogelijk herkend en behandeld wordt. Dan is er minder kans op problemen als het kind opgroeit. Voor goede diagnostiek en behandeling is juist bij jonge kinderen specifieke kennis en ervaring nodig. Yulius KJP heeft die kennis en ervaring en kan daardoor vaststellen of behandeling nodig is en kan deze vervolgens deskundig, doelgericht en efficiënt uitvoeren.

Bij niet behandelen De problemen waarmee de multiproblemgezinnen die bij ons terechtkomen kampen zijn vaak intergenerationeel van aard. Dat wil zeggen dat deze problemen vaak van de ene generatie op de volgende wordt overgedragen. Bepaalde kenmerken van multiproblem­ gezinnen zijn namelijk risicofactoren voor het ontstaan van problemen bij de volgende generatie. |Er op tijd bij zijn met behandeling is dan ook essentieel om deze negatieve spiraal te doorbreken.

Resultaten Met behandeling worden de volgende doelen bereikt: • Het terugdringen van het maatschappelijke risico van het antisociaal gedrag of het delictgedrag en de vermindering van de kosten die dit gedrag met zich mee brengt • Het vergroten van de veiligheid in het gezin • Het verminderen of leren omgaan met de psychiatrische problematiek • Het op gang brengen van de vastgelopen ontwikkeling bij de gezinsleden • Het vergroten van het welbevinden van het kind, de jongere of het gezin • Het vergroten van het probleemoplossend vermogen van de jongere en zijn of haar (pleeg)gezin 

22

Zorgprogramma Hechting

Voor wie? Het Zorgprogramma Hechting biedt hulp aan kinderen van 0 t/m 18 jaar waarbij de hechtingsrelatie met de ouders onveilig of niet tot stand is gekomen. Een groot deel van de kinderen woont in een pleeg- of adoptiegezin. Een deel is uit het pleeg- of adoptiegezin geplaatst. Vaak is de plaatsing in een pleeggezin mislukt omdat het kind onvoldoende hechtingsmogelijkheden heeft en heftig agressief gedrag laat zien. In veel gevallen hebben deze kinderen meerdere plaatsingen in pleeggezinnen, crisisopvang of leefgroepen achter de rug. Een groot deel van de kinderen heeft chronisch trauma meegemaakt. We werken dan ook nauw samen met ons Zorgprogramma Trauma. Verder is vaak sprake van multi-problem gezinnen die te maken hebben met financiële zorgen, werkeloosheid, verslavingen en geweld binnen het gezin.

Behandeling Vrijwel altijd is er al behandeling geweest die onvoldoende effectief bleek. Vaak omdat niet specifiek bij de hechtingsstoornis en de gevolgen daarvan werd aangesloten. Voor zover nog geen diagnostisch onderzoek is gedaan, wordt een kinderpsychiatrisch onderzoek en een psychologisch onderzoek uitgevoerd en wordt de voorgeschiedenis van het kind en gezin in kaart gebracht. Hierdoor weten we beter hoe we de problematiek kunnen plaatsen en de intensiviteit van de behandeling in moeten schatten. Binnen het behandelings­ gedeelte werken we eerst aan het stabiliseren van het ontregelde gedrag en het verminderen van het probleemgedrag. Ouders/opvoeders worden ondersteund om de opvoed­ relatie vol te houden en uithuisplaatsing te voorkomen. Ondertussen wordt gewerkt aan het opbouwen van een veilige gehechtheidsrelatie met de opvoeders of pleegouders. Hiervoor zijn verschillende evidence based behandelprogramma’s beschikbaar.

Bij niet behandelen Vroege hechtingsproblematiek leidt op latere leeftijd tot veel gedragsproblemen die vaak niet herkend worden als onveilig gehecht. Andere behandelmodules of eerste lijnszorg hebben in zulke gevallen onvoldoende tot geen effect. Wanneer een kind geen of niet de juiste behandeling krijgt, kan in de adolescentie ernstige persoonlijkheidsproblematiek >

23

Zorgprogramma Hechting

15%

ontstaan, zoals borderline persoonlijkheidsstoornis, depressie, angststoornis, automutilatie, suïcidedreiging, criminaliteit of aansluiting bij een jeugdbende. De jongere krijgt onvoldoende scholing, omdat hij door zijn gedragsproblemen niet binnen het onderwijs te handhaven is. Dit zet door in de volwassenheid met dezelfde of vergelijkbare stoornissen. Deze mensen krijgen kinderen die zij ook weer een onvoldoende veilige relatie kunnen bieden waardoor de geschiedenis zich herhaald.

Resultaat

15 %

80%

Bij voldoende behandeling inclusief traumaverwerking, bij voorkeur op zo’n jong mogelijke leeftijd, is het kind vaak beter in staat om zich alsnog te hechten in een pleeggezin of gezinshuis. Kinderen kunnen onderwijs volgen en later een beroep leren. De sociale ontwikkeling blijft vaak wat beperkt, maar niet zo erg dat dit leidt tot uitval. Wanneer ze volwassen zijn hebben zij een betere kwaliteit van leven en werk en vragen zij eerder om hulp wanneer zij zelf kinderen krijgen. Wanneer vroeg in het hulpverleningstraject behandeling gegeven wordt, kunnen escalaties en uitplaatsing uit een pleeggezin voorkomen worden.

Samenwerking %

80

Wanneer sprake is van enkelvoudige problematiek of eenvoudige opvoedingsadviezen wijst het Zorgprogramma Hechting door naar jeugdzorginstellingen. Wanneer een andere stoornis op de voorgrond staat wordt doorverwezen naar een van de andere specialistische zorgprogramma’s binnen Yulius.  30%

15%

%

30 50%

15

%

%

50

80

%

15% Ongeveer 15% van de kinderen tussen 1 en 12 jaar heeft een verstoorde gehechtheidsrelatie. (TNO, 2012)

80%

30%

50%

80% van de kinderen 30 % die opgroeien in gezinnen waar sprake is van mishandeling, verwaarlozing of huiselijk geweld heeft een gedesorga­ ni­seerde/verstoorde gehechtheidsrelatie.

Ruim 30% van de kinderen die opgroeien in een pleeggezin heeft een gedesorganiseerde gehechtheidsrelatie 50 % met de pleegouders.

Ongeveer de helft (50%) van de kinderen met een ontwikkelingsstoornis, autistische stoornis of een verstandelijke beperking is onveilig gehecht. (TNO, 2012)

(TNO, 2012)

24

(Van den Dries et al., 2009)

Zorgprogramma LVB en psychiatrie

Voor wie? Licht verstandelijk beperkte (LVB) kinderen zijn kinderen met een IQ tussen de 60 en 80. Door hun verstandelijke beperking kunnen deze kinderen zich moeilijk aanpassen aan verschillende sociale situaties en vinden ze het moeilijk om nieuwe dingen te leren. LVB-kinderen hebben een sterk verhoogde kans op een psychiatrische stoornis. De combinatie van LVB met een psychiatrische aandoening maakt een vakkundige beoordeling noodzakelijk, deels omdat ontrafeld moet worden welke problemen bij LVB horen en welke problemen bij de psychiatrische stoornis en deels omdat bij de behandeling zowel psychiatrische expertise als expertise met betrekking tot de verstandelijke beperking voorhanden dient te zijn.

Complexe problematiek Jongeren met LVB kampen vaak met complexe, meervoudige problematiek. Op medisch gebied is vaak sprake van bijkomende aandoeningen zoals epilepsie of een andere aan­ doening die ook tot de verstandelijke beperking geleid heeft. Op het individuele vlak zijn er vaak psychiatrische problemen en in sociaal opzicht kampen deze jongeren met stigma, overvraging en een slecht probleemoplossend vermogen in een maatschappij die hoge eisen stelt. Deze problemen versterken elkaar en het eindresultaat is dat het maatschappelijk en sociaal functioneren vaak beperkt is. Door de complexiteit van de problematiek en het vaak ontbrekende sociale netwerk, heeft deze groep langdurige, vaak blijvende, behoefte aan ondersteuning.

Wat kan Yulius doen Voor kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking in combinatie met psychiatrische problematiek heeft Yulius samen met ‘s Heerenloo het Multifunctioneel Centrum (MFC) de Paladijn in Barendrecht ingericht. MFC de Paladijn beschikt over verschillende afdelingen, variërend van een polikliniek waar jongeren en hun ouders voor ambulante hulp terecht kunnen; een deeltijdbehandeling, waar therapie gegeven wordt en vaardigheden geleerd worden tot een kliniek, waar jongeren tijdelijk opgenomen worden als de draagkracht van ouders overschreden wordt. Binnen het MFC worden diverse >

25

Zorgprogramma LVB en psychiatrie

behandelvormen aangeboden, zoals medische behandeling, psycho-educatie, ouder­ begeleiding, medicamenteuze behandeling, non-verbale therapieën en gerichte psychotherapieën voor bepaalde psychiatrische problemen. De kracht van MFC de Paladijn ligt in de verbinding van meerdere disciplines voor complexe problemen, die ook op meerdere fronten om behandeling vragen. In een puur medische setting zou niet de benodigde psychiatrische-, opvoedkundige- en gezinshulp geboden kunnen worden. Omgekeerd mist een orthopedagogische instelling de kennis op psychiatrisch en medisch terrein.

Wat is het resultaat van de behandeling Doel van de behandeling in algemene zin is optimalisatie van het medisch functioneren, het behandelen van onderliggende psychiatrische problemen, het verbeteren van relaties en contacten in het eigen gezin, het vergroten van het sociaal netwerk en de vooruitgang van het niveau van maatschappelijk functioneren. Resultaat van behandeling dient te zijn: verlichting van psychiatrische symptomen, minder uitputting en last bij de ouders, betere opvoedingscompetenties bij de ouders, beter probleemoplossend vermogen bij de jongere, hogere kwaliteit van leven bij jongeren en ouders en beter maatschappelijk functioneren. In het algemeen geldt dat een deel van de onderliggende psychiatrische problemen goed te verhelpen zijn, bijvoorbeeld angsten, depressie en ADHD. Het is wel bekend dat behandelresultaten in de doelgroep LVB minder goed zijn dan onder gemiddeld begaafden. Dat heeft te maken met alle ongunstige factoren die meespelen.

Wat zijn de gevolgen als geen behandeling wordt geboden? Niet behandelen leidt tot slechter maatschappelijk functioneren en tot gezinscrises. Dit kan tot een definitieve breuk tussen ouders en kind leiden. Voor LVB-ers met ADHD en gedragsproblemen geldt dat zij door hun beïnvloedbaarheid en slecht inzicht in normen en waarden grote kans lopen om meegezogen te worden in criminele activiteiten. 

Bij LVB-kinderen is de kans op een psychiatrische aandoening ongeveer

30%

26

Dat is maar liefst 5 keer hoger dan bij kinderen met een gemiddelde intelligentie.

Jaarlijks behandelen we zo’n

350 cliënten binnen het Zorgprogramma LVB en psychiatrie.

Zorgprogramma Psychose

Voor wie? Een psychose is een psychiatrische aandoening waarbij het kind of de jongere het contact met de werkelijkheid geheel of gedeeltelijk kwijt is. Dit uit zich in dingen zien of horen die er niet echt zijn of dingen denken die niet juist zijn. Een psychose kan eenmalig optreden (in 15% van de gevallen) of onderdeel zijn van een langer durend ziekteproces. De psychose kan dan vaker terugkeren en het maatschappelijke functioneren ernstig verslechteren. Jongeren krijgen hun eerste psychose vaak tussen het 15de en het 23ste jaar, een periode van grote veranderingen in biologisch- en sociaal opzicht. Het gebruik van drugs kan meespelen. Soms speelt erfelijke aanleg een rol en vertoont een familielid ook psychotische symptomen.

De symptonen Kinderen of jongeren met een psychose kunnen de wereld als vreemd en angstaanjagend ervaren. Ze verliezen de controle over het eigen denken en ze zijn niet langer baas in hun eigen hoofd. Ze kunnen last hebben van hallucinaties, waanbeelden en verwardheid, gebrek aan energie en een vervlakking van gevoelens. Tijdens de psychose is vaak sprake van zeer heftige angst, agressie en suïcidepogingen. Na de acute fase van de psychose toont de jongere vaak weinig initiatief, heeft geen zin in sociale contacten en kan zich moeilijk concentreren.

Wat kan Yulius doen Wanneer het vermoeden rijst dat sprake is van een psychose krijgt de jongere voorrang op de wachtlijst en wordt uiterlijk binnen enkele dagen hulp geboden. Afhankelijk van de ernst van de verschijnselen en de fase van de aandoening kan opname, crisisopname, deeltijd­ behandeling of ambulante behandeling geboden worden. Deze behandeling kan uit meerdere onderdelen bestaan, waaronder individuele gesprekken, psycho-educatie, medicatie, psychotherapie, cognitieve gedragstherapie en gezinsbegeleiding. Vroege onderkenning van de psychose is zeer belangrijk, omdat te late onderkenning de prognose van de aan­ doening verslechtert. Er op tijd bij zijn vereist een grote deskundigheid op dit terrein. Yulius heeft zowel de deskundigheid om de diagnose te stellen als het totale pakket aan >

27

Zorgprogramma Psychose

behandelmogelijkheden in huis. Jeugdzorgaanbieders hebben weinig of geen expertise op het gebied van psychose en de meeste GGZ-instellingen kunnen niet het volledige pakket van ambulant tot en met gedwongen opnames aanbieden.

Wat is het resultaat van de behandeling Bij een eerste psychose lukt het in 60 tot 70% van de casussen om de psychose binnen 10 á 12 weken terug te dringen. Met het inzetten van krachtigere medicatie of gerichte therapieën wordt dit slagingspercentage na 6 maanden verhoogd tot 80 of 90%. Kant­ tekening is wel dat de psychose later in het leven terug kan komen en dat het maatschap­ pelijk functioneren soms inboet na de psychose.

Bij niet behandelen Bij het uitblijven van behandeling wordt de psychose chronisch en treden vaak complicaties als druggebruik op. Jongeren met een chronische psychose veroorzaken veel overlast. Zij gaan zwerven, tonen impulsieve agressie en lopen meer kans op suïcide. Een psychose is een van de psychiatrische aandoeningen met de meest ernstige gevolgen voor het maatschappelijk functioneren van een kind of jongere en de omgeving. Het heeft grote gevolgen voor de opleiding, het beroepsperspectief en het leggen van sociale contacten. Ook voor de familie van het kind is de impact enorm. 

0,8 tot 1%

van de bevolking krijgt te maken met een psychose

Het aantal jongeren onder de 18 dat een psychose ontwikkelt bedraagt zo’n

5-10 per 100.000 inwoners, dus ca. 8 per jaar in Dordrecht of 60 per jaar in Rotterdam Deze percentages liggen veel hoger onder allochtonen en onder drugs­gebruikende jongeren en onder jongeren met familiaire belasting

28

1%

Jaarlijks behandelt Yulius KJP zo’n

50 jeugdigen binnen het Zorgprogramma Psychose

Zorgprogramma Ticstoornissen

Voor wie? Het Zorgprogramma Ticstoornissen biedt behandeling en diagnostiek aan kinderen en jongeren tot 21 jaar met een ticstoornis (onder andere Gilles de la Tourette). In veel gevallen is sprake van complexe bijkomende problematiek. Hierbij kan gedacht worden aan impulsiviteit, druk gedrag, leer- en aandachtsproblemen, dwanghandelingen en emotionele problemen. Verwijzingen vinden vaak plaats door neurologen of collega’s uit de psychiatrie die niet voldoende vooruitgang hebben weten te boeken met deze kinderen. Yulius heeft uitgebreide expertise in huis op het gebied van ticstoornissen en daarom heeft onze Poli Tic een supraregionale functie.

Zorgprogramma Bij kinderen met ticstoornissen moet de mate van stress zo beperkt mogelijk worden gehouden om effectief te kunnen behandelen op de tics. Daarom wordt binnen dit zorgprogramma eerst diagnostiek uitgevoerd om na te gaan of en wat de stressfactoren zijn voor een kind. Stress kan bijvoorbeeld worden veroorzaakt door een disharmonisch intelligentieprofiel, problemen in de relatie tussen ouder en kind of andere psychiatrische problematiek zoals ADHD of dwangstoornissen. Na de diagnostiek kan doelmatig behandeld worden. De behandeling bestaat meestal uit een individueel behandelingstraject voor het kind, psycho-educatie in een groep met lotgenoten, ouderbegeleiding voor ouders, ambulante schoolbegeleiding en indien nodig het gebruik van medicijnen.

Samenwerking Gilles de la Tourette (GTS) gaat vaak gepaard met bijkomende klachten. Deze bijkomende problemen en stoornissen kunnen het kind meer tot last zijn dan de tics zelf. Vooral ADHD en dwangstoornissen komen vaak samen voor. Ook hebben kinderen met GTS vaker depressieve gevoelens en angstklachten. Het zorgprogramma werkt dan ook nauw samen met andere afdelingen en zorgprogramma’s. Wanneer sprake is van een enkelvoudige ticstoornis wordt het kind/de jongere doorverwezen naar eerste lijnszorg voor gedrags­ therapie. We bieden daarnaast ook voorlichting aan andere, meestal klinische, afdelingen en kunnen ingehuurd worden om consulten te doen. >

29

Zorgprogramma Ticstoornissen

Resultaat Bij tweederde van de kinderen en jongeren die worden behandeld, nemen de tics met 60 procent af (kenniscentrum KJP). Het behandeltraject is afgerond wanneer het kind of de jongere en diens ouders weten wat er speelt, hoe het omgaat met stressfactoren en hoe ze daar op in kunnen spelen zodat er geen stagnaties ontstaan op een van de ontwikkelingsdomeinen. Het maatschappelijk effect van onze behandeling is dat kinderen, ouders en leerkrachten voldoende zijn uitgerust zodat de kinderen zoveel mogelijk op het reguliere onderwijs kunnen blijven. Ook wordt pestproblematiek beperkt. Doordat de stagnaties op ontwikkelingsdomeinen worden beperkt of in goede banen worden geleid, hebben de kinderen de mogelijkheid tot een optimale ontwikkeling. 

Bij veel kinderen gaan tics vanzelf weer over

1 op de 10 kinderen heeft wel eens last van tics

Bij ongeveer 6 van de 100

kinderen

is het blijvend en noemen we het een ticstoornis

30

Zorgprogramma Trauma

Voor wie? Het Zorgprogramma Trauma biedt hulp aan kinderen en jongeren van 0-18 jaar en hun ouders. Een groot deel van de kinderen heeft chronisch trauma meegemaakt. Hierbij valt te denken aan langdurig huiselijk geweld, kindermishandeling, verwaarlozing, seksueel misbruik, moord, uithuisplaatsing en het steeds overgeplaatst worden omdat pleegouders het kind niet aan kunnen. Geadopteerde kinderen hebben daarnaast ook vaak te maken gehad met ernstige ondervoeding. Ook gestagneerde rouw kan leiden tot posttraumatische stressklachten. Vaak hebben ouders van deze kinderen ook een hechtingsstoornis of een psychiatrische stoornis. Zij hebben hierdoor niet geleerd om zich in te leven in wat hun kind nodig heeft. Kinderen raken dan vroeg beschadigd en hebben last van chronische stress. Verder gaat het vaak om multi-problem gezinnen die te maken hebben met financiële zorgen, werkeloosheid, verslavingen en geweld binnen het gezin.

De symptomen Een posttraumatische stressstoornis (PTTS) kan zich uiten in symptomen van vermijding, herbeleving en hyperactiviteit. Situaties die aan het trauma doen denken worden vermeden, maar ook gevoel wordt vermeden. Herbeleving wordt gezien in het herhaaldelijk naspelen van de nare gebeurtenissen, nachtmerries en het dwangmatig opzoeken van soortgelijke gebeurtenissen. Hyperactiviteit uit zich in verhoogde waakzaamheid, schrikachtigheid, geïrriteerdheid en overprikkeling. Hiermee hangen vaak concentratie- en slaapproblemen samen. Niet zelden worden deze klachten onterecht geïnterpreteerd als ADHD, ODD of een autistische stoornis. Zorgvuldige diagnostiek is daarom van groot belang.

Behandeling Er is een aantal evidence based behandelingen dat ingezet kan worden bij trauma. Na stabilisatie wordt Trauma Focused Cognitieve Gedragstherapie of EMDR toegepast. Gezinstherapie of ouderbegeleiding is altijd een onderdeel van de behandeling. Daarnaast bieden we een specifieke groepsbehandeling voor kinderen/jongeren die seksueel misbruikt zijn. Het traumacentrum biedt ook een training voor (pleeg)ouders van ernstig getraumatiseerde kinderen: hoe voed je hen het beste op en hoe kunnen ouders het >

31

Zorgprogramma Trauma

ingewikkelde gedrag van deze kinderen begrijpen en ermee omgaan? Deze training kan helpen om uithuisplaatsing te voorkomen. Het doel van de behandeling is traumaverwerking. Kinderen leren hun ervaringen te verwerken, om te gaan met hun emoties, zich veilig te voelen en sterker te worden. Ouders leren hun kinderen te ondersteunen. Behandelen van chronisch trauma is pas mogelijk wanneer de thuis- of woonsituatie enigszins stabiel is en de situatie veilig is. Omdat de basisveiligheid van deze kinderen door alle gebeurtenissen vaak ernstig verstoord is, werken we nauw samen met ons Zorgprogramma Hechting. Wanneer het gaat om enkelvoudig trauma vindt doorverwijzing plaats naar de eerste lijn.

Bij niet behandelen Kinderen die een ernstig trauma hebben meegemaakt en hier niet voor behandeld worden, krijgen later vaak ernstige gedragsproblemen, zoals verhoogd agressief en delinquent gedrag en seksuele gedragsproblemen. Op school kunnen ze minder goed meekomen vanwege een verminderde cognitieve ontwikkeling. Er is een verhoogde kans op depressie, automutilatie, relatieproblemen, angstklachten en suïcidepogingen. Het zelfbeeld is negatief en het zelfvertrouwen laag. In de volwassenheid vertonen deze kinderen eerder risicogedrag (middelenmisbruik en onveilige seks) en de kans op het krijgen van psychiatrische stoor­ nissen is groter (zoals depressie, PTSS, eetstoornissen en persoonlijkheidsstoornissen). 

1op de 5 vrouwen en 1op de 25 mannen

is voor het 16e jaar slachtoffer van seksueel misbruik.

Meer dan 50% van de seksueel misbruikte kinderen/jongeren heeft last van posttraumatische stressklachten en in 20-50% van de gevallen leiden de klachten tot volledige PTSS.

>50%

(Bakker e.a, 2009).

43,8%

van de slachtoffers van huiselijk geweld is jonger dan 18 jaar. Mogelijk is dit nog slechts een ondergrens, omdat veel geweld verborgen blijft.

32

43,8%

Colofon: Tekst: Yulius - Vormgeving: Haagsblauw - Druk: Opmeer BV, Den Haag - © Augustus 2014

Contact Meer informatie over Yulius is te vinden op www.yulius.nl of specifiek over Kinder- en Jeugdpsychiatrie op de website http://kjp.yulius.nl Heeft u vragen over Yulius Kinder- en Jeugdpsychiatrie? U kunt deze mailen naar [email protected] Heeft u als gemeente specifieke vragen rondom Yulius en de transitie? Neem dan contact op met onze transitiemanager Ireza Versteeg. E [email protected] T 088 - 405 62 05

www.yulius.nl