Agressiebehandeling in de forensische kinder- en jeugdpsychiatrie
Prof. dr. Chijs van Nieuwenhuizen GGzE centrum kinder- en jeugd psychiatrie Universiteit van Tilburg, Tranzo
http://www.youtube.com/watch?list=PL9EFC D3220728AFE8&v=P_5NGOcbWq0&feature =player_detailpage
Agressie: definitie & probleemafbakening
Definitie1 • Agressie – ‘fysieke of verbale kracht onder vorm van daad, gebaar of poging; die een vrees voor verwonding doet ontstaan, ongeacht of dit psychisch of fysiek is en ongeacht of die verwonding al dan niet wordt uitgevoerd’.
• Geweld – ‘het ernstig schade berokkenen aan materiaal, aan zichzelf, aan anderen of aan het leefklimaat’
1 Cottenie,
2010
Agressie als probleem - I • 19% van 11-16 jarigen scoort in klinische range externaliserend probleemgedrag (CBCL)1 • 15% v/d jongeren scoort eigen gedrag als ernstig problematisch (SDQ)2
1 Ter
Bogt, 2003, 2 Dorsselaar e.a., 2007
Agressie als probleem - II • Gedragsstoornissen / emotionele problemen meest voorkomende diagnose binnen GGz • Groot appèl aan hulpverlening om probleem te verminderen
Beleidsbrief VWS • “(…) tabel laat zien dat vergeleken met andere westerse landen een groot aandeel van het bruto binnenlands product (BBP) naar de behandeling van psychische- en gedragsstoornissen gaat.”
Van kattenkwaad tot delinquentie
Frequentie van slaan & schoppen 2 tot 11 jaar
Risicogroep • kleine groep adolescenten die vaker gewelddadig is • kenmerken van deze groep (selectie) – impulsief – minder goed in taal(gebruik) – streng & inconsistent straffen ouders – weinig toezicht ouders – afwijzing door leeftijdgenoten & conflicten
Gedeelde risicofactoren
Risicofactoren niet-delinquente & delinquente jongeren met agressieproblematiek Onderzoek naar individuele risicofactoren (Hage & Van Meijel, 2008)
Onderzoek naar criminogene factoren (Vogelvang, 2005)
Cognitieve tekorten
Cognitieve tekorten
Afwijkende informatieverwerking
Tekort aan sociale vaardigheden
Tekort probleemoplossend vermogen
Tekort aan probleemoplossende vaardigheden
Aanwezigheid van psychopathologie
Aanwezigheid van psychische stoornissen Pro-criminele houding
Sociale cognitie • Vijandige intentietoekenning • Blinde woede • Afwijkende response evaluatie – Egocentrisme – ‘Might makes right’ – Oog om oog
• Snel gekrenkte zelfoverschatting
You better think… • Sociale informatieverwerking bij agressieve jeugdigen vertoont vaker afwijkingen & tekorten1 • Afwijkingen sociale informatieverwerking kunnen resulteren in denkfouten • Denkfouten van invloed op agressieproblematiek2 1Cuperus,
1997; Orobio de Castro e.a., 2005; Hage & Van Meijel, 2008; 2 Barriga e.a., 2001
Effectieve behandeling
Effectieve behandelmethodieken & algemene interventies • Cognitieve gedragstherapie • Trainen omgaan met kwetsbaarheden (bijv. agressie) • Trainen & structureren van omgeving • Versterken maatschappelijke bindingen • Gestandaardiseerde gezins- en systeeminterventies
Ingrediënten effectieve behandeling • Non-specifieke factoren - waaronder therapeutische relatie - dragen 30% bij aan eindresultaat1 • Effectieve therapeuten – significant meer zelfkritiek / vragen zich sneller af of ze vergissingen begaan of tekortschieten in hun werk2
• Houden aan afgesproken protocol/werkwijze beste voorspeller van voorkomen terugval3 1Lambert,
1986; 2 Williams & Chambless, 1990; 3Barrowclough e.a., 2001; Drake e.a., 2001
Behandeling agressieproblematiek • Meta-analyses:1 - cognitief gedragstherapeutische behandeling leidt tot vermindering van agressief gedrag
• Focus ligt op: -
veranderen van cognities sociale vaardigheden zelfregulatie probleemoplossende vaardigheden
1Boendermaker,
2008; Landerberger & Lipsey, 2005
Behandelinterventies
Erkende gedragsinterventies • • • •
Agressieregulatie op Maat (Ambulant) In Control! Leren van Delict Training Agressie ConTrole (TACT) Groep (voorheen WSART)
www.erkenningscommissie.nl
Agressieregulatie op Maat • Doelgroep/problematiek – jongens & meisjes; 16 - 21/24 jaar; intramurale & extramurale variant – forse agressieproblematiek
• Opzet training – verbeteren v/d zelfregulatie – cognitieve gedragsmatige aanpak met dramatherapeutische technieken – individueel i.c.m. groepstraining (12 sessies; 1,5 uur)
In control! • Doelgroep/problematiek – jongens van 12 t/m 16 en 17 t/m 21; intramuraal – agressieve delicten gepleegd
• Opzet training – nadruk op ‘doen en ervaren’ i.p.v. op ‘praten over’ – agressieregulatie- en ontspanningstechnieken, sociale vaardigheidstraining & cognitieve gedragstherapie – 21 bijeenkomsten waarvan 18 groepsbijeenkomsten (6 deelnemers) en drie individueel
Leren van Delict • Doelgroep/problematiek – Jongens; 14 - 23 jaar oud; intramuraal – gewelddadig delict gepleegd
• Opzet training – verlagen van risico – cognitief-gedragsmatige interventie – minstens 20 individuele bijeenkomsten (incl. delictanalyse); opfrisbijeenkomsten op maat
Training Agressie ConTrole (TACT) • Doelgroep/problematiek – jongens & meisjes; 12-18 jaar – een of meerdere delicten gepleegd waarin agressie een rol speelde
• Opzet training – aanleren van sociale & cognitieve vaardigheden – cognitief-gedragsmatige interventie – TACT groepsvariant duurt 50 uur verdeeld over 23 bijeenkomsten
Afsluitende opmerkingen - I • Behandeling agressie jongeren van belang • Eenduidig theoretisch kader • Verschillende interventies beschikbaar – cognitief-gedragsmatige aanpak – aanleren vaardigheden – versterken zelfregulatie
Afsluitende opmerkingen - II • Niet uit het oog verliezen: – non-specifieke factoren – integratie in algeheel behandelbeleid – responsiviteitsprincipe: aansluiten bij mogelijkheden & karakteristieken doelgroep
[email protected] @ChijsvanN
