Behandelmethode
Yes We Can
2015 Door Paul Zonneveld, Psychiater en psychotherapeut, Geneesheer-Directeur YWCC en Roelof Schellingerhout, ontwikkelingspsycholoog, ITS Radboud Universiteit
Behandelmethode Yes We Can
Voorwoord In dit document wordt de behandelmethode ‘Yes We Can Clinics’ beschreven. De missie en behandelvisie van Yes We Can Clinics worden kort aangegeven en er wordt beschreven voor welke doelgroep de behandelmethode van toepassing is (hoofdstuk 1). De theoretische onderbouwing van de behandelmethode wordt aangegeven (hoofdstuk 2). In hoofdstuk 3 wordt aangegeven welke evidence based behandelmethodieken worden gebruikt en in hoofdstuk 4 hoe dit in de zorgprogrammering is verwerkt (zie schema pagina 19). Tevens wordt de behandelcultuur beschreven en door welke medewerkers dit programma wordt uitgevoerd (hoofdstuk 5). In hoofdstuk 6 wordt de kwaliteitsborging en doorontwikkeling van de methode toegelicht. Dit document sluit af met een literatuurlijst. Dit document is opgesteld zowel voor de medewerkers van Yes We Can Clinics als ook voor externe partners, zoals verwijzers en/of financiers, zodat zij inzicht kunnen verkrijgen in de onderbouwing en uitvoering van het zorgaanbod dat Yes We Can Clinics ten behoeve van de jongeren en hun ouders/opvoeders organiseert.
3
Inhoudsopgave Voorwoord
p. 3
Samenvatting
p. 7
1. Kenmerken van de doelgroep
p. 11
2. Het sociaal competentiemodel en de Tien Acties Theoretisch kader ‘Sociaal competentie model’, algemene beschrijving Interventies gebaseerd op SCM Tien Acties
p. 13 p. 13 p. 13 p. 14
3. Uitwerking van de methode ‘Yes We Can’, van ‘Theorie naar praktijk’ Doel behandeling Van theorie naar praktijk, toegepaste methoden
p. 17 p. 17 p. 17
4. Zorgprogramma ‘Yes We Can’ Voorlichtingsprogramma Intake Programma klinische behandeling Ouderprogramma Nazorgprogramma
p. 19 p. 20 p. 20 p. 20 p. 22 p. 22
5. Behandelcultuur en medewerkers Inleiding (noodzaak residentiele hulp) Behandelcultuur Overdracht en afstemming Samenstelling behandelgroepen Multidisciplinair samengesteld behandelteam Functiebeschrijvingen
p. 24 p. 24 p. 24 p. 24 p. 24 p. 25 p. 25
6. Training, borging en ontwikkeling van de Yes We Can methode
p. 26
Literatuur
p. 27
Bijlage 1: Opmaken van probleemanalyse m.b.v. sociaal competentiemodel (schema)
p. 29
Bijlage 2: Overzicht Tien Acties
p. 30
5
6
Samenvatting ‘Vastgelopen’ adolescenten Jongeren die naar Yes We Can Clinics (YWCC) zijn verwezen, zijn allemaal vastgelopen in hun ontwikkeling en hebben nagenoeg allemaal eerder hulpverleningstraject(en) gevolgd. Ze kampen met meervoudige problematiek en ernstige beperkingen in hun functioneren in verschillende leefdomeinen. De motivatie voor behandeling en de mate van lijdensdruk wisselt. Soms heeft de omgeving meer last dan de jongere zelf, er is vaak een licht probleembesef en er is een prille bereidheid tot verandering aanwezig. Het probleemgedrag kan zich op allerlei manieren presenteren: er is sprake van somberheid en suïcidaliteit, agressiviteit, mishandeling en traumatisering, hechtingsproblematiek, eetstoornissen, automutilatie, criminaliteit, verzuim van schoolverplichting, isolatie met terugtrekken op de eigen kamer en gamen, geen werk, loverboy en prostitutie problemen, seksueel en fysiek misbruik, verslaving aan middelen etc. In de missie van Yes We Can Clinics staat: “Als niets meer lijkt te werken biedt Yes We Can Clinics een oplossing voor jongeren van de leeftijdsgroep 13 tot 21 jaar met gedragsstoornissen en/ of verslavingsproblemen. Dit kunnen we niet alleen. Succesvolle behandeling vergt een stevige inzet van jongeren zelf en hun ouders/opvoeders. Zo’n gezamenlijke aanpak bij Yes We Can Clinics blijkt voor veel jongeren het keerpunt in hun leven”. Zowel de jongeren als hun ouders/ opvoeders zijn zeer tevreden over de effectiviteit van YWC (Mattern en Schiphof, 2013).
De missie voert YWCC uit met een onderscheidende behandelvisie: “Yes We Can Clinics werkt vanuit de (positieve) dynamiek van de groep. Onze benadering is individueel- en systeemgericht en we werken met een strak kaderend programma. Zo krijgen jongeren, jong volwassenen en hun ouders/opvoeders bij YWCC inzicht in hun gedrag en de achtergronden daarvan. Op die basis ontwikkelen we voor hen nieuwe handvatten om het leven weer op de rit te krijgen. We werken met zorgprofessionals, ervaringsdeskundigen en groepswerkers vanuit een onvoorwaardelijke acceptatie van alle betrokkenen. We gaan confrontatie niet uit de weg. We willen alle problemen bespreekbaar maken – en daadwerkelijk delen.” YWCC biedt een intensief klinisch en strak kaderend behandelprogramma. In de kliniek worden rond de 85 jongeren behandeld. De klinische behandelduur is tien weken. Parallel loopt er een intensief ouderprogramma (ongeveer twintig uur). Aansluitend wordt minimaal acht weken nazorg geboden. Voor de jongeren is er dagelijks een inhoudelijk programma dat om 6.45 uur begint en stopt om 21.30 uur. Dat bestaat uit: • vier keer per week groepstherapie en tijd om in het eigen werkboek te werken; • drie keer per week een 1-op-1 sessie met de individuele behandelaar; • dagelijks activiteiten waar nieuw geleerd gedrag kan worden toegepast, gezamenlijke eetmomenten, dagafsluiting en een consultatiemogelijkheid bij de medische dienst; 7
Aansluitend is er voor de jongere een nazorgprogramma: gedurende acht weken is er eenmaal per week een dagdeel groepsbegeleiding. Met behulp van hun terugval preventieplan worden ze begeleidt om het geleerde in hun eigen omgeving toe te passen. Wanneer een jongere nog geen daginvulling heeft, is er het Yes We Do programma, dat twee dagen per week plaatsvindt en is gericht op reactivering en praktische ondersteuning (maximaal twaalf weken).
passen. Het vastlopen is zichtbaar in de aanwezigheid van gedragsstoornissen en/of ziektesymptomen. Vanuit het Sociaal Competentiemodel (Bartels, 2001) kan dit vastlopen worden begrepen en worden aangepakt met methoden die effectief zijn bij de doelgroep. YWCC maakt daarbij gebruik van onder andere motiverende gespreksvoering (Bartelink, 2013), cognitieve gedragstherapie (CGT) (Zoon en Pots, 2011; Zoon, 2012; Foolen et al., 2013; Resultaten Scoren, 2012) en groepsdynamica (van Reijen en Haans, 2008). Om fases van verandering voor de jongeren uitvoerbaar te maken zijn Tien Acties opgemaakt. De Tien Acties verbinden de theorie met de praktijk. Jongeren komen voor behandeling bij YWCC in aanmerking als zij al veel behandeling hebben gehad of zodanig zijn vastgelopen dat andere behandelingen in hun eigen omgeving geen kans van slagen hebben. Door de jongeren tijdelijk uit hun omgeving te halen doorbreekt YWCC de vastgelopen situatie, verdwijnt de comfortzone en ontstaat een nieuwe leersituatie. YWCC gaat uit van onvoorwaardelijke acceptatie van de persoon. Bij de behandeling wordt een holistisch mensbeeld gehanteerd en het hele levensverhaal van de jongeren en opvoeders betrokken. YWCC leert jongeren en hun opvoeders nieuwe vaardigheden aan en spreekt hen aan op hun eigen verantwoordelijkheid.
Van stagnatie naar ontwikkeling Adolescenten verkeren in een overgangsfase in hun leven (van kind zijn naar volwassen worden) en hebben daarin diverse ‘(levens)taken’ te doorlopen. De jongeren die bij YWCC in behandeling komen zijn vastgelopen in hun ontwikkeling en daardoor lukt het niet de taken uit te voeren die bij deze ontwikkelfase
De opnameperiode van tien weken in de kliniek zorgt voor een verlichting van de taakbelasting van jongeren én hun opvoeders. Jongeren hebben tijdelijk geen prestatiedruk wat betreft schooltaken (bij aanmelding voor behandeling gaan ze vaak al niet meer naar school) en hoeven even geen verantwoording af te leggen aan opvoeders. Dit zorgt direct voor
• een wekelijkse community meeting, themabespreking en in de avond een educatief programma; • in het weekend zijn er lezingen en een activiteitenprogramma. Gedurende de eerste vijf weken is er geen contact met het thuisfront, ook niet telefonisch. Hierdoor ontstaat ruimte om in de nieuwe omgeving nieuwe vaardigheden aan te leren. De ouders/ opvoeders volgen groepsgewijs het ouderprogramma. In de vijfde week vindt in de kliniek de ‘verbindingsdag’ plaats. Tijdens de verbindingsdag worden op een open wijze inzichten gedeeld en komt er een hernieuwde verbinding met ouders/ opvoeders tot stand. Daarna is contact met het thuisfront weer mogelijk en wordt de klinische behandeling vervolgd. Ook wordt toegewerkt naar een terugkeer in de maatschappij.
8
meer ‘ruimte’ om te leren, een emotionele groei door te maken en de vaardigheden te trainen en toe te passen in een omgeving met veel andere jongeren. De ziektesymptomen worden verminderd. Met nieuw aangeleerde vaardigheden keren ze terug naar hun leefomgeving en kunnen daar verder leren en ontwikkelen. Het opnemen van de jongeren geeft ook de ouders/opvoeders en de leefomgeving verlichting: samenleven was (bijna) niet meer mogelijk of zelfs schadelijk. Door de periode apart ontstaat de mogelijkheid tot reflectie, het besef van de impact van het eigen gedrag en de tijd om te veranderen, om bij terugkomst van de jongeren bij te kunnen dragen aan de positieve ontwikkeling van de jongeren. Voor de jongeren en ouders/opvoeders worden individuele behandeldoelen opgemaakt. Deze worden beschreven in de individuele behandelplannen. Op deze manier kan in een algemeen kader een specifiek, op de individuele problematiek en hulpvraag toegespitst behandelprogramma, worden geboden. Systeemgericht YWCC werkt context- en systeemgericht. Het ‘zorgsysteem’ wordt betrokken door middel van het ouderprogramma dat parallel wordt uitgevoerd. Ouders/ opvoeders leren naar hun eigen rol als ouder te kijken en te bepalen welke rol ze willen uitvoeren. Hiervoor worden vier groepssessies, een verbindingsdag in de kliniek, een gezamenlijk eindgesprek in Eindhoven en mogelijkheid tot wekelijks nazorg georganiseerd. Door de ziektesymptomen en gedragsstoornissen van hun kind is hun rol als ouder vaak veranderd. Ze nemen de zorgen over of gedragen zich meer confronterend en aanklagend. De rol van opvoeder is soms
min of meer losgelaten om thuis de vrede te bewaren. Ouders/opvoeders leren met meer afstand naar hun eigen gedrag te kijken en leren hun ouderrol weer bewust in te vullen. Gedurende de behandeling wordt een nieuwe verbinding gemaakt met de jongere. Voor de jongeren en ouders/opvoeders worden individuele behandeldoelen opgemaakt. Deze worden beschreven in de individuele behandelplannen. Op deze manier kan in een algemeen kader een specifiek op de individuele problematiek en hulpvraag toegespitst behandelprogramma worden geboden. Multidisciplinair behandelteam Het programma wordt vorm gegeven door een multidisciplinair samengesteld behandelteam dat bestaat uit (GZ) psychologen, orthopedagogen, SPH-ers, maatschappelijk-werkenden, coaches/ groepswerkers, counselors (ervaringsdeskundigen), verpleegkundigen, een verslavingsarts en psychiaters. Er wordt gewerkt met de dynamiek van de groep, peergroup leren, ervaringsleren, focusopdrachten en veel onderlinge afstemming. Naast de meer klassiek opgeleide professionals (psycholoog, orthopedagoog, verpleegkundige, verslavingsarts en psychiater) werkt YWCC met ervaringsdeskundigen en groepswerkers. De ervaringsdeskundigen herkennen het probleemgedrag van de jongeren snel en kunnen het benoemen in de taal van de jongeren. De jongeren voelen zich door hen begrepen en accepteren de reflecties. De groepswerkers hebben veelal een agogische sportopleiding genoten en organiseren een actief en gezondheidsbevorderend dagactiviteiten-programma. Hierdoor leren jongeren wat activiteit en structuur met hen 9
Wie glimlacht in plaats van tekeer gaat, is altijd de sterkste
doet, wordt positief gedrag gestimuleerd en ontstaat een platform om de in de individuele en groepstherapie nieuw aangeleerde vaardigheden in activiteiten om te zetten en toe te passen. Zij leren zich uit te spreken, grenzen verkennen en accepteren en krijgen de mogelijkheid tot het uitvoeren van focusopdrachten. De groepswerkers fungeren als positief rolmodel (voorbeeldgedrag, gezonde activiteiten stimuleren, modelling). Voor de jongeren en ouders/opvoeders worden individuele behandeldoelen opgemaakt. 10
Deze worden beschreven in de individuele behandelplannen. Op deze manier kan in een algemeen kader een specifiek op de individuele problematiek en hulpvraag toegespitst behandelprogramma worden geboden. Met het hierboven beschrevene biedt YWCC een uniek samengestelde en praktisch uitvoerbare methode die aansluit bij de doelgroep.
1. Kenmerken van de doelgroep YWCC behandelt jongeren van 13 t/m 21 jaar met diverse stoornissen en probleemgedrag1. Er zijn inclusie- en exclusiecriteria voor de behandeling bij YWCC. Deze zijn beschreven in de module intake. De inclusie criteria zijn: oppositioneel opstandige gedragsstoornis; gedragsstoornis (NAO); ADHD; depressie, stemmingsschommelingen; impulscontrole stoornis (waaronder veelvuldig gamen); eetstoornis; cannabis en andere drugs afhankelijkheid; verstoorde ouder-kind relatie. Er wordt een intensief klinische behandeling georganiseerd waarbij gebruik wordt gemaakt van de dynamiek van de groep. Daarom zijn er een aantal aanvullende voorwaarden voor behandeling: onder andere groepsgeschiktheid, enige mate van emotie regulatie, enige zelfreflectie, enige bereidheid tot verandering, beheerst in voldoende mate de Nederlandse taal, participerend steunsysteem en voldoende herstelklimaat bij thuiskomst. De exclusie criteria zijn: klassiek autisme; onbehandelde psychose; afhankelijkheid van heroïne; dissociatieve stoornis; PTSS met te intrusieve herbelevingen; acute suïcidaliteit; ernstige hechtingsstoornis; forse lichamelijke handicap; eetstoornis met gevaarlijke BMI (indien onbehandeld). Probleemgedrag kan worden ingedeeld in externaliserend en internaliserend gedrag. Externaliserend probleemgedrag uit zich in: opstandig gedrag, agressief of ander grensoverschrijdend gedrag (stelen, liegen, manipuleren), schoolverzuim, impulsief gedrag en verstoorde gezinsrelaties. Hierbij passen diagnoses zoals een gedragsstoornis, oppositioneel
opstandige gedragsstoornis en AD(H)D. Er kan ook sprake zijn van internaliserend probleemgedrag: stemmingswisselingen, somberheid en zelfbeschadigend gedrag met bijpassende diagnoses als depressie, borderline persoonlijkheidsstoornis of een identiteitsprobleem. Daarnaast kunnen jongeren door autistische trekken en traumatisering zijn vastgelopen in hun ontwikkeling. Veel jongeren misbruiken middelen of zijn daaraan verslaafd geraakt. Ook game- of seksverslaving komt regelmatig voor. Er is bijna altijd ook psychosociale problematiek en de opvoedingsomgeving is niet stabiel: er bestaat eigen problematiek bij de ouders/ opvoeders (onder andere depressie, verslaving, burn-out), vaak zijn de ouders/ opvoeders gescheiden, er zijn veel wisselingen van scholen en soms is sprake van uithuisplaatsing. Tussen jongeren en verzorgenden is een patroon ontstaan dat ziektesymptomen verergert. Het sociaal-emotionele niveau van de jongeren is verschillend. De jongeren verkeren in een belangrijke levensfase waarin de transitie van kind naar volwassene plaatsvindt, waarbij het brein zich nog ontwikkelt (puberbrein). Experimenteren hoort bij de levensfase; gerichtheid op primaire impulsen en moeite met plannen zijn typisch onderdeel van deze fase. Ook bestaat er een hoog risico op het ontstaan van verslaving en gedragsstoornissen. Gedragsproblemen kunnen inslijten en de kans bestaat dat de persoonlijkheidsontwikkeling niet evenwichtig verloopt, waardoor het risico op ontwikkeling van een persoonlijkheidsstoornis groter wordt. 11
De jongeren zijn sterk gericht op hun vaak deviante peergroup en laten zich in hun gedrag hierdoor sterk beïnvloeden. Probleembesef en inzicht zijn vaak beperkt, motivatie tot behandeling en verandering is vaak ambivalent. Bij de intake wordt bepaald of de problematiek van de jongeren voldoet aan de inclusiecriteria en of behandeling bij
1
YWCC geïndiceerd is. Hiervoor wordt een beslisboom gebruikt (zie voor verdere beschrijving de module-intake). In de volgende paragraaf wordt het Sociaal Competentiemodel en de onderbouwing van de Tien Acties geschetst. Vervolgens komt de uitwerking van de methode van YWCC aan bod.
De hoofddiagnoses van de jongeren zijn: hyperactiviteit (17%), depressie/stemming (22%), gedragsstoornis NAO of oppositioneel (23%), misbruik/verslaving/afhankelijkheid (29%) en rest (9%).
12
2. Het Sociaal Competentiemodel en de Tien Acties Theoretisch kader ‘Sociaal competentie model’, algemene beschrijving Van sociale competentie is sprake als de vaardigheden waarover een persoon beschikt in evenwicht zijn met de ‘taken’ (levenstaken) die hem in het leven gesteld worden. Bij de intake wordt een probleemanalyse opgemaakt en wordt gebruik gemaakt van het sociaal competentiemodel (zie bijlage 1). Het sociaal competentiemodel (SCM) is gebaseerd op het aanleren van sociale vaardigheden die de jeugdige (nog) niet voldoende heeft geleerd en waarvan het ontbreken mede heeft geleid tot het probleemgedrag. In deze benadering wordt het tekort aan vaardigheden vergeleken met levenstaken waarvoor de jongere (en het gezin) is geplaatst, en aldus ontstaat een competentie- en tekortprofiel. Iemand is sociaal competent als hij de voor zijn ontwikkelingsniveau en omstandigheden passende levenstaken ‘aankan’. Levenstaken worden verzwaard door stressoren, psychische problematiek of risicofactoren en verlicht door veerkracht en protectieve factoren. Omgevingsfactoren kunnen verlichtend of verzwarend werken. Vaardigheden omvatten ook de levensvisie, de kernovertuigingen en cognitieve schema’s die iemand heeft over ‘het leven’, over zichzelf en anderen. Een jongere met ernstige gedragsproblemen en/of verslaving wordt voor taken gesteld die
hij of zij niet of zeer moeilijk aankan. De problematiek van de jongeren kan worden gezien als het gevolg van onbalans. Interventies gebaseerd op SCM Interventies die zijn gebaseerd op SCM hebben een aantal kenmerken. Bij een interventie moet er om te beginnen een competentieprofiel worden opgesteld: welke vaardigheden en taken zijn er, hoe ziet de onbalans er uit? Vervolgens wordt een programma met training ontwikkeld om vaardigheden te vergroten, waardoor taken weer uitvoerbaar worden. In preventieve zin houdt SCM in dat wordt geprobeerd een escalatie van probleemgedrag te voorkomen. De aandacht gaat hierbij vooral uit naar het creëren van condities voor een optimale ontwikkeling, zoals het bieden van adequate verzorging en een veilige, continue, stabiele fysieke en sociale omgeving, het bieden van adequate voorbeelden inzake gedrag, normen en waarden en het mogelijk maken van een constructieve omgang met leeftijdsgenoten. YWCC creëert een veilige behandelomgeving door een strak kaderend programma neer te zetten, vormgegeven door verschillende disciplines. Ook worden verschillende behandelinterventies uitgewerkt en aangeleerd. SCM is gebaseerd op sociaal leren, waaronder observatieleren (leren door middel van voorbeelden). Tevens gaat het model uit van cognitieve gedragstherapie. Hierbij worden twee niveaus onder13
scheiden: de kernovertuigingen die iemand heeft (vaak zijn deze onbewust) en automatische gedachten (dit zijn gedachten die vanzelf opkomen, die vaak voortkomen uit een kernovertuiging). Een interventie gebaseerd op SCM heeft de volgende kenmerken: • Er wordt een probleem- en competentie analyse opgesteld, het zogenaamde ‘competentieprofiel’; • Er is sprake van een gestructureerde aanpak. Het programma vloeit voort uit het competentieprofiel; • Het programma heeft een cognitieve component: er wordt gewerkt aan verandering van cognitieve schema’s, automatische gedachten en kernovertuigingen. Programma’s zijn ook gericht op verandering van attituden, normen en waarden; • De omgeving waar de jongere leeft wordt zoveel mogelijk betrokken. In het geval van ambulante behandeling wordt zoveel mogelijk gewerkt in de omgeving waar de jongere leeft. In geval van residentiële behandeling wordt de leefomgeving van de jongere actief betrokken (bij YWCC wordt dit ingevuld door middel van het ouderprogramma, de verbindingsdag, brieven, telefonische contacten) en wordt de jongere op terugkeer in die omgeving voorbereid. Vaardigheden voor de daar gestelde taken worden aangeleerd, zoals volgt uit het competentie profiel. Naast de individuele analyse kan dit vanuit SCM aangevuld worden met een ontwikkelingsperspectief waarbij aangegeven wordt wat (algemene) ontwikkelingstaken en vaardigheden van jongeren zijn. 14
Tien Acties Door middel van de Tien Acties (zie bijlage 2) worden verschillende onderdelen van de theorie en praktijk geïntegreerd, zodat voor de jongere en de medewerkers een aaneensluitend geheel ontstaat. De Tien Acties hebben een verbindende werking en zijn in een gemeenschappelijke taal geformuleerd, die zowel door alle hulpverleners als de cliënten wordt gehanteerd. De Tien Acties geven het proces aan dat de jongeren doorlopen en maakt inzichtelijk hoe de leeromgeving wordt gecreëerd. Per week staat voor de jongere in principe een actie centraal. Om gedrag te kunnen veranderen zijn probleemerkenning en de wens om te veranderen een vereiste stap. Een valkuil voor hulpverleners is om zich al te richten op veranderingsacties terwijl de cliënt nog niet toe is aan verandering, waardoor verandering niet op gang komt. Het oude gedrag is voor cliënten vertrouwd, het levert ook voordeel op en ze hebben nog geen verwachting dat nieuw gedrag voor hen een beter perspectief biedt. Motivatie voor een behandeling is een belangrijke determinant voor het succes ervan (Bartelink, 2013)2. Motiverende gespreksvoering is hierbij een belangrijke methode (Schippers en de Jonge, 2010). Bij motiverende gespreksvoering zoals toegepast bij YWCC wordt gebruikt gemaakt van de cirkel van verandering. Die cirkel is beschreven door Diclimente en Prochaska (zie o.a. Velicer et al., 1995 en 1996; Finnel, 2003). Fases van verandering worden ingedeeld in verschillende fases: voorbeschouwing, overpeinzing, beslissing, actieve verandering en de bestendigingsfase. Bij een terugval wordt de cirkel weer opnieuw doorlopen (bij leren hoort vallen
en bij vallen hoort opstaan). Terugval (tussentijdse achteruitgang) naar eerdere fases is onderdeel van verandering en bij succesvolle behandeling ontstaat een positieve spiraal en kan uiteindelijk permanente verandering (permanente uitgang) worden bereikt. De eerste drie acties zijn een middel om de voorbeschouwings-, overpeinzingsen beslissingsfase concreet uitvoerbaar te maken. Actie vier is het moment waarop vanuit de theorie van de cirkel tot verandering de eerste actie tot verandering (actief veranderen) wordt ingezet (actie vier t/m tien passen allen in de fase van actief veranderen). Er is inzicht ontstaan dat het oude gedrag niet werkt en er is vertrouwen in het programma en behandelteam opgebouwd. De fase van actief veranderen is ingezet. Door middel van actie vijf wordt het probleemgedrag geaccepteerd. Door het te delen met anderen komen cliënten eraan toe het eigen gedrag daadwerkelijk onder ogen te zien. Schaamte en vermijding kunnen worden losgelaten. Het eigen gedrag kan daarmee geaccepteerd worden. Dit is een fase van internaliseren, mentaliseren en opnieuw betekenisgeven aan het gedrag. De eerste vijf fases zijn sterk op het individu en op zelfacceptatie gericht. Het basaal vertrouwen en zelfvertrouwen worden daardoor versterkt en daarna is het individu in staat op een andere wijze
2
naar zijn omgeving en relaties te kijken en daarin te investeren. Actie zes en zeven zijn hierop gericht: nadat het ego, zelfbeeld en zelfvertrouwen is versterkt, is het individu weer in staat gesteld de blik naar buiten te richten en daadwerkelijk ruimte te hebben te onderzoeken wat het gedrag bij anderen teweeg heeft gebracht. Het individu is dan weer in staat evenwichtige en wederkerige relaties aan te gaan en te onderhouden (een ontwikkelingstaak, passend in het kader van volwassen worden). Door actie acht, wanneer groei in sociaal emotionele ontwikkeling (Abraham, 20053; Bartels, 2001) is ontstaan, kan een individu weer verantwoordelijkheid nemen, zijn eigen aandeel benoemen en daar actie op inzetten. De nieuw aangeleerde vaardigheden worden toegepast in het dagprogramma en daarmee wordt een start gemaakt in het integreren van nieuwe vaardigheden in het dagelijks leven. In actie negen wordt een nazorgplan gemaakt ter voorbereiding op risicosituaties en om ontwikkeling en groei te borgen. Door actie tien, wanneer pril zelfvertrouwen is ontstaan, ontstaat ook geloof om voor anderen iets te kunnen betekenen. Door dit te oefenen groeit het zelfvertrouwen en de zelfwaardering weer en is het individu weer in staat een maatschappelijke rol aan te nemen (ontwikkeltaak).
Motivatie en acceptatie staan ook centraal in de Acceptance and Commitment Therapy (Blackledge et al., 2009; Hayes et al., 2006)
3
Bij het in kaart brengen van de ontwikkeling gebruiken we het Ontwikkelingsprofiel van Abrahams als achtergrond. Dit is een empirisch ontwikkeld instrument, gebaseerd op algemeen geaccepteerde ontwikkelingstheorieën, zoals Piaget, Bowlby en Erickson.
15
16
3. Uitwerking van de methode ‘Yes We Can’, van ‘theorie naar praktijk’ Doel behandeling Het doel van de behandeling is om jongeren uit hun zelfdestructieve ban te halen. Door het aanleren van gezond coping gedrag en het doorwerken van emotionele thema’s kunnen jongeren eigenwaarde (terug) verkrijgen en nieuwe (leer)doelen stellen. Er kunnen weer positieve keuzes worden gemaakt en daardoor kan de gestagneerde ontwikkeling weer op gang komen. Na de klinische behandeling zijn de jongeren in staat met behulp van het YWCC nazorgprogramma het nieuw geleerde te integreren in hun dagelijkse leven. Doordat de ouders/opvoeders parallel een programma doorlopen, is het ook mogelijk de in stand houdende patronen thuis te doorbreken. Wanneer na de klinische behandeling direct aansluitend aanvullende behandeling nodig is wordt een specifiek advies hierover gegeven. Van theorie naar praktijk, toegepaste methoden Bij de methode van YWCC wordt het probleemgedrag vanuit de theorie van het SCM in kaart gebracht. De balans tussen vaardigheden en levenstaken van de jongere is verstoord geraakt en vanuit de disbalans is symptoomgedrag op de voorgrond komen te staan. Dat belemmert de ontwikkeling. Wanneer nieuwe vaardigheden worden aangeleerd is het mogelijk om weer tot groei en ontwikkeling te komen. Probleemgedrag
komt dan weer op de achtergrond te staan. Tien Acties worden gebruikt om tot verandering en ontwikkeling te komen. Het zijn uitwerkingen van de fases van de cirkel tot verandering (cirkel beschreven door Prochaska en Diclimente). De beschrijving van de twaalf stappen uit de twaalf stappenbenadering zijn inspiratiebron geweest voor de Tien Acties. De Tien Acties volgen de structuur van de twaalf stappen en zijn passend gemaakt voor de YWCC doelgroep: jongeren met gedragsstoornissen en/of verslavingen4. Bij de interventie wordt gebruik gemaakt van cognitieve gedragstherapie (CGT). Bij de methode Yes We Can worden destructieve cognities van de jongere vervangen door meer positieve cognities (cognitief herstructureren). Het gaat hierbij zowel om de individuele variant (met de behandelaars) als om de groepsvariant (met de counselors in samenwerking met behandelaars). Zowel de individuele als de groepsvariant wordt door het NJI beschreven als effectieve methoden (Zoon en Pots, 2011; Zoon, 2012; Foolen et al., 2013; Resultaten Scoren, 2012). Naast CGT wordt gebruik gemaakt van motiverende gespreksvoering (Schippers en de Jonge, 2010; Bartelink 2009 en 2013). Motiverende gespreksvoering is een cliëntgerichte directieve methode, gericht op het verhogen van 17
de intrinsieke motivering tot gedragsverandering door het exploreren van ambivalentie (twijfel ten opzichte van het probleemgedrag of de verslaving).
(‘de community’) wordt een leeromgeving gecreëerd. Jongeren leren sterk van elkaar en counselors en coaches/groepswerkers hebben een bijzondere voorbeeldfunctie.
Er wordt tevens gebruik gemaakt van groepsdynamica (van Reijen en Haans, 2008). De behandeling is systeemen contextgericht. Ook neemt het observatieleren een belangrijke plaats in. De jongere wordt in een stabiele en veilige omgeving geplaatst en kan leren van en met andere jongeren en de verschillende hulpverleners (behandelaars, counselors en coaches/groepswerkers). Door middel van de kracht en dynamiek van de groep
Verder worden er gezondheids bevorderende interventies toegepast (medischpsychiatrische behandeling) en worden in individuele gevallen specifieke methoden toegepast, zoals bijvoorbeeld mindfullness, elementen van schematherapie, EMDR, ACT (acceptance and commitment therapy).
4
Soortgelijke vertalingen zijn al eerder gemaakt, zie onder andere Morgenstern et al., 2002; Steigerwald en Stone, 1999).
18
4. Zorgprogramma ‘Yes We Can’ De inhoud van de behandeling wordt beschreven in het zorgprogramma5. Het zorgprogramma is opgesplitst in vijf onderdelen. Deze zijn weer opgebouwd uit 1 of meerdere zorgmodules. Er zijn algemene modules (worden door allen gevolgd) en er zijn specifieke modules. In het individuele behandelplan zijn de individuele behandeldoelen beschreven waardoor ook de algemene modules op maat worden ingevuld. Het zorgpad6 beschrijft stapsgewijs het zorgtraject en besluitvormingsproces in een gedefinieerd tijdskader. Er zijn vier zorgpaden beschreven voor de klinische behandeling.
evidentie gebaseerde behandelaanpak beschikbaar voor een bepaalde groep patiënten. De modules zijn inhoudelijke beschreven volgens een vast format (referentiekader; doel; doelgroep; werkwijze, wie/wat/waar/wanneer; eindterm; afstemming) en zijn opvraagbaar bij YWCC. De vijf onderdelen van het zorgprogramma zijn: 1. voorlichtingsprogramma 2. intake 3. programma klinische behandeling 4. ouderprogramma 5. nazorg programma
Met de modules wordt het zorgprogramma samengesteld. Hiermee komt een op
Schematisch overzicht zorgprogramma, opgemaakt chronologisch in de tijd
Nazorg jongeren
10 weken
Ouderprogramma
Eindgesprek
Bewegen en buigen Zeker van jezelf
Verbindingsdag
Acceptatie en veranderen
differentiatie
Intake
voorlichtingsprogramma
Groep, 1 dagdeel x 8 weken
Yes we do
Clean en sober
4 dagdelen in 10 weken
Brief einde nazorg
Klinisch behandelprogramma
Groep, 2 dagen x 13 weken
Nazorg ouders/opvoeders
Groep, duur onbeperkt
19
Voorlichtingsprogramma Eenmaal per maand wordt een open informatieavond georganiseerd voor ouders/opvoeders, verzorgers, familie, geïnteres-seerden en professionals. Het doel van deze informatieavond is meer achtergrondinformatie te verschaffen over YWCC, te vertellen wat probleem- en verslavingsgedrag nu precies inhoudt. Ook wordt ingegaan op de werkwijze, waarbij uitgebreid wordt ingegaan op het programma in de kliniek. Daarnaast wordt er aandacht besteed aan de rol van ouders/ opvoeders in het herstelprogramma. Het is een interactieve avond met ruimte voor discussie en vragen, waarin we ook proberen oud-fellows en hun ouders/ opvoederservaringen te laten delen. Een gemiddelde informatieavond wordt door circa 150 personen bezocht. Daarnaast werkt Yes We Can Clinics samen met stichting Be Aware bij het geven van voorlichting op middelbare scholen. Klasgenoten van YWCC-cliënten krijgen voorlichting over gedragsstoornissen, gedragsproblemen en verslavingen. Door voorlichting te geven aan klasgenoten en docenten wordt de terugkeer van de jongeren na hun behandeling vereenvoudigd. Ook draagt het bij aan meer kennis over verslaving, gedragsproblemen en bijbehorende gevaren. Intake Voorafgaand aan een eventueel klinisch behandeltraject vindt ambulant een intake plaats door een multidisciplinair team. Het probleemgedrag wordt geïnventariseerd en er vindt diagnostisch onderzoek plaats. Wanneer een cliënt voldoet aan de inclusie criteria voor behandeling, hij niet voldoet aan de exclusiecriteria, en het zorgsysteem bereid is parallel aan het ouderprogramma deel te nemen, 20
wordt een positieve indicatie voor klinische behandeling door het intake team afgegeven. Een behandelplan wordt opgemaakt met daarin opgenomen: de voorlopige diagnose, voorlopige behandeldoelen van de jongere en behandeldoelen van het zorgsysteem. (module intake) Programma klinische behandeling A. Zorgpad ‘acceptatie en veranderen’ Alle jongeren starten, ongeacht diagnose en behandeldoel, met dit zorgpad. In de intake wordt bepaald of een jongere in aanmerking komt voor klinische behandeling (triage, indicatiestelling). Tijdens de intake is er een voorlopige diagnose opgesteld en zijn individuele behandeldoelen opgemaakt. Om verandering daadwerkelijk opgang te brengen en behandeling te kunnen starten is het nodig dat de cliënt ook daadwerkelijk besluit met de behandeling te starten. De leercirkel van Prochaska en Diclimente geeft aan dat daarin verschillende fasen worden doorlopen: van het overwegen te gaan veranderen, inzicht verkrijgen, tot uiteindelijk de actie aangaan om te gaan veranderen. Dit is de eerste fase van de behandeling. Tijdens de start van de klinische behandeling wordt samen met de cliënt onderzocht hoe het probleem gedrag eruit ziet, hoe het zover kon komen, wat het gedrag de cliënt heeft opgeleverd maar ook wat het de cliënt heeft gekost. Er ontstaat inzicht in de achtergrond van het gedrag. Vervolgens wordt er toegewerkt naar motivatie tot verandering en een eerste stap in het creëren van een nieuw perspectief. Voor iedere cliënt is het nodig hiervoor de verschillende fases van verandering en de acties te doorlopen. Dit is terug te zien in het programma van
YWCC: er is een gemeenschappelijke structuur (behandelduur is tien weken, per week staat een andere actie centraal) en de jongeren volgen allemaal dezelfde algemene modules (in de uitvoering wordt die per individu gestuurd door het individuele behandelplan wel anders ingevuld). De volgende algemene modules worden in dit zorgpad toegepast: • module medisch psychiatrische behandeling • module groepsbehandeling • module individuele behandeling • module activiteitenprogramma • module werkboek • module community meeting • module verbindingsdag Na drie weken klinische behandeling wordt tijdens een multidisciplinaire behandelbespreking de bereidheid tot verandering, diagnostiek en behandeldoelen besproken, zo nodig aangevuld en vastgesteld. Een competentieprofiel wordt opgesteld. Voor een deel zijn de behandeldoelen en competentieprofielen specifiek voor het individu. Dit is terug te zien in het individuele behandelplan met individuele behandeldoelen. Voor een deel zullen ook in de behandeldoelen en de competentieprofielen gemeenschappelijke zaken terug komen, aangezien deze gerelateerd zijn aan algemene ontwikkelingstaken die gelden voor alle jongeren. Afhankelijk van de problematiek worden specifieke modules uit drie andere zorgpaden toegevoegd, waarmee zorg op maat wordt geboden (differentiatie). Deze lopen parallel aan het zorgpad ‘acceptatie en veranderen’ dat gedurende het gehele
behandeltraject blijft doorlopen. De specifieke zorgpaden zijn: B. Zorgpad ‘clean en sober’: gericht op verslavingsproblematiek Aan de hand van symptoomgedrag en diagnoses op gebied van verslavingsproblematiek wordt bepaald of aan de behandeling specifieke modules worden toegevoegd C. Zorgpad ‘bewegen en buigen’: gericht op externaliserend gedrag en autisme problematiek Aan de hand van symptoomgedrag en diagnoses zoals gedragsstoornis, oppositioneel opstandige gedragsstoornis, ADHD, PDD-NOS, hechtingsproblematiek of lichte verstandelijke beperking wordt bepaald of aan de behandeling specifieke modules uit dit zorgpad worden toegevoegd. D. Zorgpad ‘zeker van jezelf’: gericht op internaliserend gedrag Aan de hand van symptoomgedrag en diagnoses zoals depressie, eetstoornis, angststoornis, post traumatische stressstoornis, persoonlijkheidsproblematiek, conversie wordtbepaald of aan de behandeling specifieke modules uit dit zorgpad worden toegevoegd. Na vijf weken klinische behandeling wordt er weer verbinding gemaakt met het zorgsysteem Tijdens verbindingsdag komt de behandeling van jongeren en die van de opvoeders weer samen. Er wordt een hernieuwde verbinding met nieuwe mogelijkheden tot stand gebracht tussen jongeren en het zorgsysteem. In week 9 en 10 wordt gewerkt aan het terugval preventieplan en wordt bepaald welke nazorg opgestart dient te worden. 21
Ouderprogramma Het ouderprogramma loopt parallel aan de 10 weekse behandeling. Het bestaat uit vier groepsbijeenkomsten in week 1-3-7-9 van de klinische behandeling. In week 5 staat ‘verbindingsdag’ gepland in de kliniek samen met de jongere. De groepssessies worden begeleid door een behandelaar en een ervaringsdeskundige gezinscounselor. Er wordt gebruik gemaakt van psycho-educatie, motiverende gespreksvoering (MGV), cognitieve gedragstherapie (CGT), transactionele analyse (TA) en attachement based family therapy (ABFT). De behandeling van ouders/opvoeders en jongeren wordt op elkaar afgestemd en ouders/opvoeders worden gemotiveerd om verantwoordelijkheid te nemen voor hun veranderde rol als opvoeder en zich te committeren aan een permanent herstelprogramma voor zichzelf en de jongere. Het doel van het ouderprogramma is dat ouders/opvoeders helderheid krijgen in de probleemonderhoudende gezinspatronen en hun eigen aandeel/ rol daarin zodat van daaruit de keuze tot verandering gemaakt kan worden. Ook het in kaart brengen van steunende gedragspatronen is van belang om de gezinsdynamiek positief te veranderen en bij te dragen aan het herstelklimaat in het gezin. Binnen het ouderprogramma breiden ouders/opvoeders hun vaardigheden uit. Hierbij kan worden gedacht aan het mogelijk maken van autonomieontwikkeling (ontwikkeltaak van jongeren) en het aanbieden van begrenzing (ouderrol). Door op het eigen gedrag te reflecteren kunnen ouders/opvoeders hun eigen gedrag sturen ten gunste 22
van een opbouwend communicatiepatroon ervan uit gaand dat een opbouwend communicatiepatroon het herstelproces van de jongere en het gezinssysteem ondersteunt. Door verantwoordelijkheid te nemen voor het eigen gedrag, ontwikkelen ouders/opvoeders opnieuw het zelfvertrouwen om de regie binnen het gezin op zich te nemen en de communicatie te kunnen gebruiken die past bij de leeftijd van de jongere. Tevens ontstaat er ruimte om met het kind een hernieuwde hechtingsrelatie aan te gaan vanuit hersteld vertrouwen in eigen kracht tot verandering en vertrouwen in dat ook het kind de verantwoordelijkheid neemt voor zijn of haar eigen gedrag. Nazorgprogramma A. Eindgesprek Na de klinische behandeling vindt er in de hoofdvestiging (Eindhoven) een eindgesprek over de behandeling plaats waarvoor de jongeren en zijn ouders/ opvoeders worden uitgenodigd. De eindbrief met aanbevelingen wordt met hen besproken B. Nazorg jongeren Voor alle jongeren wordt er aansluitend aan de klinische behandeling gedurende 8 weken nazorg geboden in nazorggroepen. In de nazorggroepen bespreken de jongeren op welke wijze de nieuw geleerde vaardigheden worden toegepast in zijn/ haar leven en gebruiken daarbij een terugval preventieplan. De counselor heeft een ondersteunende rol, stelt gedragsnormen, bespreekt o.a. normen en waarden en fungeert als rol model (modelling/ identificatie-figuur). Het is mogelijk dat ervaringssprekers worden uitgenodigd. In de eigen leefomgeving heeft de jongere diverse levenstaken weer op zich genomen (rol als scholier, collega, gezinslid, vriend
etc.). Hij maakt gebruik van de opgestelde probleem- en competentieanalyse en behandeldoelen als inbreng voor de groepssessies (SCM). Kernovertuigingen worden uitgedaagd (CGT) en de motivatie om tot blijvende verandering te komen heeft de aandacht (motiverende gespreksvoering). De Tien Acties worden gebruikt om snel en herkenbaar het geleerde actueel te maken. Waar mogelijk wordt gebruik gemaakt van verwijzing naar zelfhulpgroepen. C. Yes We Do Wanneer er bij het einde van de klinische behandeling thuis geen dagbesteding is en er zijn praktische leervragen, biedt YWCC een tweedaags nazorgprogramma (Buiten de nazorggroepen om) gericht op het creëren van een dagbesteding en het herstellen van de balans in de thuisomgeving. Tijdens YWD krijgen de jongeren de mogelijkheid om, onder begeleiding, een vaste structuur te creëren. Het doel is om de fellows zo snel mogelijk deze structuur te laten vormen door middel van scholing en/of werk. Het initiatief ligt bij de jongere, die daarbij wordt ondersteund. Yes We Do is praktijkgericht en duurt maximaal dertien weken. Tevens houdt Yes We Do zich bezig met het bevorderen van het herstel.
onder leiding van een ervaringsdeskundige familiecounselor, bespreken ouders/ opvoeders op welke manier ze hun nieuwe inzichten en aangeleerde vaardigheden toepassen in de thuissituatie. Het gaat hier om het stimuleren van het ervaringsleren met ouders/ opvoeders onderling. Daarnaast worden ouders/opvoeders gestimuleerd verantwoordelijkheid te blijven nemen voor hun eigen aandeel in de gezinsdynamiek, hulp te vragen bij de afstemming van de jongere na de thuiskomst en zelfhulpgroepen te bezoeken ter ondersteuning.
D. Brief einde nazorg Aan het einde van de nazorg en/of einde van Yes We Do wordt een brief opgesteld aan de huisarts en aan een eventuele vervolgbehandelaar. E. Nazorg ouders/opvoeders Voor alle ouders/opvoeders wordt er aansluitend aan de klinische behandeling onbeperkt nazorg geboden in nazorggroepen. In deze anderhalf uur durende groepen 23
5. Behandelcultuur en medewerkers Inleiding (noodzaak residentiele hulp) Vanuit het SCM is het belangrijk dat de Yes We Can behandeling plaatsvindt in een andere omgeving én dat de jongere zich in een groep bevindt. De situatie van de jongere bij aanmelding dient dusdanig te zijn dat er geen ruimte is voor het aanleren van nieuwe vaardigheden in de eigen omgeving (de invloeden uit de omgeving zijn te sterk, in combinatie met de vaardigheden die de jongere op dat moment heeft). De enige manier om verder te komen is de jongere uit zijn of haar omgeving te halen, zodat er ruimte ontstaat voor diens ontwikkeling en die van de ouders/opvoeders. In de kliniek leert de jongere vaardigheden, waarmee hij of zij in de eigen omgeving verder aan de slag gaat. De behandeling in de kliniek vormt een voorbereiding op de terugkeer, waarbij de jongere de eigen omgeving beter aankan. Door de aanwezigheid van een groep lotgenoten alsmede een activiteitenprogramma, kunnen nieuwe vaardigheden worden geoefend met andere jongeren en leren zij van elkaar7. Behandelcultuur YWCC werkt met gemengd samengestelde groepen jongeren en een multidisciplinair samengesteld behandelteam. YWCC gaat uit van onvoorwaardelijke acceptatie van alle betrokkenen. YWCC creëert een stimulerend programma en een omgeving waarin jongeren nieuwe vaardigheden kunnen aanleren, oefenen en integreren zodat ze de vaardigheden daadwerkelijk kunnen toepassen. Het behandelteam gaat een werkrelatie met 24
de jongeren aan vanuit een holistisch mensbeeld en het team zet zich in om de jongeren echt te leren kennen, waarbij het eigen levensverhaal functioneel kan worden ingezet. Kernwaarden zijn openheid, eerlijkheid en bereidwilligheid. Verder is het benoemen van het eigen aandeel, het uitspreken van problematiek en het nemen van verantwoordelijkheid erg belangrijk. Overdracht en afstemming Elke werkdag vindt er tweemaal afstemming plaats tijdens overdrachtsmomenten en in het multidisciplinair overleg. Hiermee worden de verschillende behandelonderdelen en disciplines met elkaar verbonden en wordt een intensieve leeromgeving en veilig behandelklimaat gecreëerd. Samenstelling behandelgroepen De behandelgroepen zijn gemengd samengesteld wat betreft problematiek en geslacht, zodat zij een weerspiegeling vormen van de maatschappij. Dat biedt de mogelijkheid op breed niveau van elkaar te leren. Het zijn open groepen: de klinische behandeling duurt tien weken en iedere week stromen acht à tien nieuwe jongeren in. Zij worden verdeeld over zes behandelgroepen. De drie zorgpaden maken het mogelijk per individu accenten te leggen en keuzes te maken voor thematisch groepsaanbod (specifieke modules) en/of specifieke individuele modules die veelal in de 1-op-1 therapiesessie kunnen worden uitgevoerd.
Multidisciplinair samengesteld behandelteam YWCC werkt multidisciplinair, waarbij verschillende disciplines ieder hun eigen specifieke inbreng naar voren brengen. Samen wordt het specifieke Yes We Can behandelaanbod vormgegeven. Functiebeschrijvingen In de functiebeschrijvingen van de medewerkers staan de taken en verantwoordelijkheden beschreven. In het kort: • De behandelaars voeren individuele gesprekken met de cliënten waarin zij elementen van CGT en motiverende gespreksvoering toepassen. Naast de algemene behandeldoelen (die voor alle jongeren gelden), wordt er ook specifiek gewerkt aan de meer individuele behandeldoelen. De behandelaar bewaakt de voortgang van de behandeling en voert de regie en coördinatie over de individuele behandeling. • De counselors leiden de groepsgesprekken waarin zij bewustwording en elementen van CGT toepassen. Wat in de groepssessies gebeurt, staat altijd in dienst van de individuele behandeldoelen en het creëren en
vasthouden van een veilig behandelklimaat. • De coaches/groepswerkers leiden de overige activiteiten van de jongeren. Naast het zorgen voor veiligheid hebben de coaches/groepswerkers een gezondheids stimulerende rol en zij hebben een belangrijke voorbeeldfunctie voor de jongere. De coaches/groepswerkers voeren opdrachten uit voor de behandelaars en counselors en rapporteren hierover terug. Op deze wijze kan een jongere vaardigheden oefenen in een gecontroleerde en veilige omgeving. • De verpleegkundigen en verslavingsarts dragen zorg voor de lichamelijke gezondheidszorg, verzorgen psycho-educatie over gezondheid en verslaving in samenwerking met ervaringsdeskundigen en voeren de medicamenteuze behandelingen uit. • De hoofdbehandelaar/psychiater is eindverantwoordelijk en bevoegd aanwijzingen te geven die gericht zijn op het (individuele) behandeltraject. Hij/zij stelt de diagnose en behandeldoelen vast en houdt zicht op de voortgang van de behandeling.
Het bij elkaar zetten van de jongeren is een kracht van het YWC programma. Jongeren in een residentiele omgeving kunnen ook negatief gedrag van elkaar overnemen, maar dat risico bestaat met name wanneer er sprake is van onvoldoende observatie en begeleiding (bij YWCC is er altijd voldoende observatie en begeleiding); als er veel ongestructureerde tijd is zonder activiteiten (de jongeren krijgen bij YWC een volledige gevuld dagprogramma) en als er sprake is van een agressieve omgeving (bij YWC heerst een open en ondersteunende atmosfeer). Doordat YWCC werkt met open instroom komen nieuw opgenomen jongeren in een kliniek binnen waar de meeste jongeren al meerdere weken in behandeling zijn. De nieuw opgenomen jongeren komen in een nieuwe peergroup bestaande uit jongeren die verder zijn in hun ontwikkeltraject. Dat zijn jongeren die al nieuw gedrag hebben aangeleerd, die al beter omgaan met hun ziektebeeld, en kunnen als voorbeeld dienen. In het Yes We Can programma worden cliënten uit week 10 gekoppeld aan nieuw opgenomen jongeren voor wie zij als mentor kunnen fungeren (Voor een bespreking van deze thema’s zie Simons-Morton en Farhat, 2010; Huefner et al., 2009; Gifford-Smith et al., 2005).
7
25
6. Training, borging en ontwikkeling van de Yes We Can methode Er bestaat een inwerkprogramma en alle medewerkers worden getraind volgens de Yes We Can methode. Een training van twee dagdelen wordt meerdere malen per jaar georganiseerd. Deze training is gericht op kennis, vaardigheden en attitude. Door het volgen van deze training hebben alle YWCC medewerkers inzicht in en kennis van de methode. Om de kwaliteit van de methode te borgen is een systematiek van deskundigheidsbevordering en intervisie/supervisie opgezet.
26
Het effect van de methode wordt geëvalueerd en vormt weer input voor verbetering en ontwikkeling. Een structureel effectiviteitsonderzoek wordt opgezet. Een database wordt gevuld, hypotheses die aansluiten bij de theoretische onderbouwing en doelstellingen van de organisatie worden opgesteld. De uitwerking van de theoretische onderbouwing van de methode en het opzetten van effectiviteits-onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met ITS Radboud en Prakticon, beide onderdelen van de Radboud Universiteit Nijmegen.
Literatuur Abraham, R.E. (red) (2005). Het ontwikkelingsprofiel in de praktijk. Assen: van Gorcum. Bartelink, C. (2009). Motiverende gespreskvoering stimuleert verandering. JeugdenCo, 04, 29-37. Bartelink, C. (2013). Wat werkt: Motiverende Gespreksvoering? Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. Bartels, A.A.J. (2001). Behandeling van jeugdige delinquenten volgens het competentiemodel. Kind en adolescent, 22, 139-148 Blackledge, J.T., Ciarrochi, J. & F.P. Deane (2009). Acceptance and Commitment Therapy. Contemporary Theory Research and Practice. Bowen Hills: Australian Academic Press. Finnell, D.S., (2003). Use of the transtheoretica model for individuals with co-occurring disorders. Community Mental Health Journal, 39(1), 3-15. Foolen, N., Ince, D., de Baat, M. en W. Daamen (2013). Wat werkt bij gedragsproblemen en gedragsstoornissen? Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. Gifford-Smith, M., Dodge, K.A., Dishion, T.J. en J.McCord (2005). Peer influence in children and adolescents: crossing the bridge from development to intervention science. Journal of Abnormal Child Psychology, 33(3), 255-265. Hayes, S.C., Luoma, J.B., Bond, F.W., Masuda, A. en J. Lillis (2006). Acceptance and Commitment Therapy: Model, processes and outcome. Behaviour Research and Therapy, 44, 1-25. Huefner, J.C., Handwerk, M.L., Ringle, J.L en C.E. Field (2009). Conduct disordered youth in group care: an examination of negative peer influence. Journal of Child and Family Studies, 18, 719-730. Kapp, S.A. (2000). Positive Peer Culture: the viewpoint of former clients. Journal of Child and Adolescent Group Therapy, 10(4), 175-189. Mattern, C. en A. Schiphof (2013). KEERPUNT. Onderzoek naar de tevredenheid onder de cliënten van Yes We Can Clinics en hun ouders/verzorgers. Den Haag: Schinkelshoek & Verhoog BV. Morgenstern, J., Bux, D., LaBouvie, E., Blanchard, K.A. en T.J. Morgan (2002). Examining mechanisms of action in 12-step treatment: the role of 12 –step cognitions. Journal for the Study of Alcoholism, 63, 665-672. Polman, P.I. en E.C.M. Visser. Verslavingszorg in beeld. Alcohol en Drugs. Diemen: Zorginstituut Nederland. Reijen, J. van en T. Haans (2008). Groepsdynamica in gedragstherapeutische en psychodynamische groepen. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. 27
Resultaten Scoren (2012). Richtlijn Cognitieve Gedragstherapie Jeugd. Rooij, A.J. van, Schoenmakers, T.M., Meerkerk, G.J. en D. van de Mheen (2009). Introduction to video games, their publishers and social responsibility concerning video game addiction. Rotterdam: IVO. Rooij, T. van, DeFuentes-Merillas, L., Meerkerk, G., Nijs, I. , Mheen, D. van de en T. Schoenmakers (2013). Gedragsverslavingen: de stand van zaken in wetenschap en praktijk Rotterdam: IVO. Schippers, G.M en J.M. de Jonge (2010). Motiverende gespreksvoering bij jongeren. Kind en adolescent, 31(4), 247-254. Simons-Morton, B.G. en T. Farhat (2010). Recent findings on peer group influence on adolescent smoking. The Journal of Primamy Prevention, 31, 191-208. Sinnema, H, Oud, M. en D. van Duin (2013). Handleiding voor de implementatie van de multidisciplinaire richtlijn depressie bij jeugd. Utrecht: Trimbos Instituut. Steigerwald, F. & D. Stone (1999). Cognitive restructuring and the 12-step program of Alcoholics Anonymous. Journal of Substance Abuse Treatment, 16(4), 321-327. Velicer, W.F., Hughes, S.L., Fava, J.L., Prochaska, J.O. en C.C. Diclemente (1995). An empirical typology of subjects within stage of change. Addictive Behaviors, 20(3), 299-320. Velicer, W.F., Rossi, J.S., Prochaska, J.O. en C.C. Diclemente (1996). A criterion measurement model for health behaviour change. Addictive Behaviors, 21(5), 555-584. Yperen, T. van, Rest, E. van en Ch. Vermunt (1999). Programma’s in de jeugdzorg: definitie van kernbegrippen. Utrecht: NIZW. Zoon, M. en C. Pots (2011). Wat werkt bij combinaties van psychische stoornissen? Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. Zoon, M. (2012). Wat werkt bij middelengebruik? Utrecht: Nederlands JeugdInstituut.
28
Bijlage 1: Opmaken van probleemanalyse m.b.v. Sociaal Competentiemodel (schema)
Draagkracht
{
Aanleg Persoonlijkheid
Zelfbeeld
Opvoedings omgeving
{
Ontwikkeltaken, Life events
Draaglast
Balans OK; Sociale competentie Balans niet OK; Symptomen
29
Bijlage 2: Overzicht Tien Acties Actie 1: Wij erkennen dat ons probleem te groot is om zelf op te lossen en dat door dit probleem ons leven niet werkt Actie 2: Wij zijn bereid te gaan geloven dat wij door de hulp van anderen kunnen veranderen Actie 3: Wij nemen de beslissing om deze hulp van anderen aan te nemen Actie 4: Wij maken de balans op van ons leven Actie 5: Wij delen dit met onszelf en onze behandelaar Actie 6: Wij maken een lijst van de mensen die wij pijn en/of schade hebben aangedaan en zijn bereid het goed met hen te maken Actie 7: Wij delen die met onszelf en onze behandelaar, groepscounselor en anderen Actie 8: Wij maken er een gewoonte van om goed voor onszelf te zorgen en wanneer wij verkeerd handelen maken wij dit direct goed Actie 9: Wij maken samen met de groep, behandelaren, groepscounselor een nazorgplan hoe wij door kunnen blijven groeien Actie 10: Wanneer we kunnen, helpen wij anderen die in vergelijkbare situaties zitten
30
