Woord vooraf 1 Over de GZB 3 Bestuursverslag 4 Directieverslag 7

Inhoud Woord vooraf 1 Over de GZB 3 Bestuursverslag 4 Directieverslag 7 De GZB in... • (oostelijk) Afrika 14 • (zuidelijk) Afrika 16 • Azië 18 • Europa 20 • Latijns-Amerika 22 • Midden-Oosten 24 De GZB in Nederland 26 De GZB in cijfers 29 Meer op www.gzb.nl 40

Woord vooraf Deze regels schrijf ik kort nadat Japan getroffen is door een zeer krachtige aardbeving en een tsunami. En al enkele maanden is het erg onrustig in de Arabische wereld. Door deze en andere ingrijpende gebeurtenissen wordt het opnieuw duidelijk: het werk van Gods zending vindt niet plaats in een rustige wereld. Toch schrijft de Heere God dwars door alles heen Zijn geschiedenis, en die geschiedenis heeft een doel: de komst van Jezus Christus. Terwijl de eeuwen voortwentelen (J.H. Bavinck) baant het evangelie zich een weg over de wereld. In het verslagjaar werd de eerste wereldzendingsconferentie (Edinburgh 1910) herdacht, onder andere in Kaapstad (Cape Town 2010). Inspirerende berichten bereikten ons nu wij in onze 21e eeuw geroepen zijn hetzelfde evangelie van de gekruisigde en opgestane Christus aan alle volken door te geven. In de kring van de grote zendingsfamilie neemt de Gereformeerde Zendingsbond een bescheiden en eigen plaats in. Eén van de uitdagingen van het nieuwe beleidsplan zal zijn dat ‘gereformeerde’ te vertalen in de praktijk van het werk. Met vreugde leggen wij dit jaarverslag 2010 aan u voor, in dankbaarheid aan de Heere van de kerk voor de ruimte, de energie, de middelen en de openingen die Hij gaf. Naast God danken wij onze leden en donateurs, en de gemeenten door wie de GZB gedragen wordt. Wij ervaren veel steun en betrokkenheid en bevelen het werk in uw gebed aan. Wat onze organisatie betreft, stond het verslagjaar in het teken van personele wisselingen. Na het afscheid van ds. Wijgert Teeuwissen trad in de persoon van ds. Jan Ouwehand al spoedig een nieuwe directeur aan. Met vaart is hij aan zijn werk begonnen! Bert van Bokhoven ging, na vele jaren als controller gewerkt te hebben, met pensioen. In Tijmen van Steeg vonden wij een bekwame opvolger. Een nieuw bestuursmodel trad in werking; daarbij is het bestuur van de GZB teruggebracht tot zeven leden. Samen met anderen vonden diverse oud-bestuursleden hun plaats in de Ledenadviesraad (LAR). De invoering van dit nieuwe model viel samen met het afscheid van ds. Frans Klok. 23 jaar maakte hij deel uit van het bestuur, waarvan 15 jaar als voorzitter. We zijn hem veel dank verschuldigd. Bij alle wisselingen is er vooral ook continuïteit. Ik denk aan de niet aflatende inzet van onze mensen op kantoor, en van onze werkers die zich geroepen weten in dienst van Gods Koninkrijk, waar ter wereld ook. Ik noem ook de jarenlange en intensieve contacten die wij onderhouden met vele kerken en partners op deze wereld. De eeuwen wentelen voort, het Lam regeert. ds. Klaas van Meijeren, voorzitter GZB Jaarverslag 2010 | 1

2

Over de GZB De GZB (Gereformeerde Zendingsbond) wil mensen over de hele wereld bereiken met het evangelie. Uitgangspunt is de opdracht van Jezus Christus: “Gaat dan heen, onderwijst al de volken, hen dopende in de Naam van de Vader, van de Zoon en van de Heilige Geest, lerende hen onderhouden alles wat Ik u geboden heb.” (Mattheüs 28:19).

Achterban De GZB is een vereniging. De leden, en ook de donateurs van de GZB, zijn vooral afkomstig uit (Gereformeerde Bonds-)gemeenten binnen de Protestantse Kerk in Nederland. Het informatieblad Alle Volken informeert hen over het zendingswerk van de GZB.

Motto Aan de woorden uit Mattheüs 28:19 heeft de GZB zijn motto ontleend: ‘Vertel het de wereld’. Vanuit zijn gereformeerde identiteit wil de GZB wereldwijd in woord en daad het evangelie verkondigen en het Nederlandse thuisfront motiveren om daar aan bij te dragen.

Zendingswerk De GZB werkt samen met partnerorganisaties en -kerken uit de hele wereld. Samen met hen zetten zendingswerkers van de GZB zich in voor pionierszending, kerkplanting, bijbelvertaalwerk, toerusting van kerkelijk werkers, lesgeven op een bijbelschool, christelijk onderwijs, ontwikkelingswerk en medisch werk.

Erwin en Lisette Kint, zendingswerkers in Thailand: “Het is onze droom om de Thai te vertellen over Jezus, om hen voor te leven, met al onze beperkingen, wat het is om Jezus te volgen. We hopen te zien dat levens veranderen, dat er gebroken wordt met zonde, dat men radicaal Jezus gaat volgen en dat deze persoonlijke transformaties ook leiden tot transformatie van de omgeving. Dat zij die tot geloof komen ook hun familie, vrienden en buren het evangelie vertellen en dat het zo als een lopend vuurtje (door)gaat. Als mensen veranderen, verandert ook de samenleving.”

Dit werk kan worden onderverdeeld in drie programmapunten: • Gemeentevorming • Dienst • Leren en verbinden

Jaarverslag 2010 | 3

De GZB in 2010 het bestuursverslag 1. Het bestuur van de vereniging De Gereformeerde Zendingsbond is een vereniging en het bestuur legt jaarlijks verantwoording af aan de Algemene Vergadering. Daarnaast verantwoordt het bestuur zich in het jaarverslag aan betrokken kerkenraden en de generale synode, aan leden en donateurs. De leden van het bestuur ervaren directe betrokkenheid bij het werk, al bestuurt men op hoofdlijnen. De verantwoordelijkheid voor de dagelijkse uitvoering van het werk ligt bij de directie. Het bestuur concentreert zich op de bepaling van het beleid in hoofdlijnen en controleert het werk dat wordt uitgevoerd. Bestuursleden ontvangen geen vergoeding. Ter ondersteuning van het bestuur is er een statutair benoemde adviesraad die advies geeft over het jaarplan en de begroting. De Ledenadviesraad heeft ook in 2010 advies uitgebracht. Het eigen functioneren van de adviesraad is daarbij uitvoerig geëvalueerd. Het bestuur wordt verder ondersteund door de ‘bestuurscommissie toetsing’ (BCT) die regelmatig de interne procedures en de rapportages beoordeelt. In de bestuursvergaderingen zijn de volgende thema’s aan de orde geweest: personeelsbeleid, de jaarstukken, jaarplan fondsenwerving, strategisch meerjarenplan, jaarplan en begroting. Een belangrijk punt op de agenda waren de relaties met andere organisaties. 4

Het bestuur kijkt ook kritisch naar het eigen functioneren. Er is besloten om hiervan een jaarlijks terugkerend punt te maken op de agenda. Het bestuur evalueert ook het functioneren van de directeur. Dat vindt plaats aan de hand van de profielschets. Hierbij wordt ook nadrukkelijk gekeken naar de realisatie van de afgesproken doelstellingen.

2. Samenstelling van het bestuur Voor nieuwe bestuursleden wordt een korte profielschets opgesteld door het bestuur. Het bestuur draagt nieuwe bestuursleden voor, maar leden zijn in de gelegenheid aanvullende voordrachten te doen. Tijdens de Algemene Vergadering worden leden van het bestuur gekozen. Tijdens de Algemene Vergadering van 2010 is J.C. van Trigt gekozen als lid van het bestuur en benoemd tot 2e voorzitter. H.F. Klok is op 1 maart teruggetreden als voorzitter en opgevolgd door K. van Meijeren. Op 30 juni is hij teruggetreden als lid van het bestuur.

Naam

Bestuursfunctie

K. van Meijeren J.C. van Trigt M. van Duijn C. Moerdijk P.J. Oudshoorn N.A. de Waal H.J. de Fijter

1e voorzitter 2e voorzitter 1e secretaris 2e secretaris 1e penningmeester 2e penningmeester lid

3. Verantwoordingsverklaring Volgens de richtlijnen van het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) wordt er jaarlijks een Verantwoordingsverklaring door het bestuur opgesteld en ondertekend. Deze verklaring is op 10 maart 2011 door het bestuur vastgesteld. Naast wat in het hoofdstuk bestuurszaken is vermeld, gaat het in deze verklaring om een verantwoording van de bestuursprincipes. 1. Scheiding tussen toezicht houden en besturen De GZB is een vereniging en het toezicht op bestuurlijke en uitvoerende taken behoort volgens de statuten gedeeltelijk tot de bevoegdheid van de Algemene Vergadering, en is voor het overige gedelegeerd aan het bestuur. De Algemene Vergadering keurt het jaarverslag en de jaarrekening goed, verkiest bestuursleden en benoemt leden van de Ledenadviesraad.

Bestuurslid sinds 1992 2010 1997 1997 2006 2008 2000

Maatschappelijke functie Predikant te Ede Predikant te Papendrecht Predikant te Rijnsburg Onderwijskundige Overnameconsultant Directeur uitgeverij Fysiotherapeute

Het bestuur is belast met het besturen van de vereniging en houdt toezicht op de directeur. De directeur heeft de algemene leiding en beheert de organisatie. De rollen van toezicht en besturen worden onderscheiden en zijn vastgelegd in de beschrijving van de bestuursstructuur. Per 1 februari 2010 is J.P. Ouwehand in dienst getreden als directeur. De salariëring van de directeur vindt plaats binnen de Arbeidsvoorwaardenregeling van de Protestantse Kerk, die door de GZB voor alle medewerkers gevolgd wordt. In 2010 bedroeg het totaal van deze personele kosten € 81.506,-. 2. Optimale besteding van middelen Het bestuur ziet er op toe dat de besteding van de middelen optimaal is. In 2010 werd gewerkt binnen de doelstellingen van het beleidsplan ‘Uw Koninkrijk Kome’. In 2010 is een nieuwe beleidsplan geschreven en vastgesteld door het bestuur. In 2011 zal dit met betrokkenen besproken worden. Voor de besteding van de middelen aan de verschillende doelen golden de volgende normen: - De bestedingen aan personele uitzendingen is maximaal 60% van het budget, de resterende 40% is voor financiële bijdragen aan projecten/ programma’s. - De bestedingen worden als volgt verdeeld over de verschillende doelstellingen: theologisch onderwijs en toerusting (30%), gemeentevorming en -opbouw (45%) en medisch/sociaal werk (25%). - Er is een regionale spreiding: Azië (19%), Afrika (37%), Latijns-Amerika (20%), Europa (12%), Jaarverslag 2010 | 5

Midden-Oosten (10%) en Overig/algemeen (2%). - Maximaal 10% van de bestedingen wordt gebruikt voor missionaire toerusting van leden en gemeenten. - Voor voorbereiding en coördinatie is de norm 15% van de bestedingen, inclusief 4,5% voor beheer en administratie. - In de jaarrekening wordt inzicht gegeven in de realisatie van deze doelstellingen. Via kwartaalrapportages wordt het bestuur op de hoogte gehouden van de bestedingen. De beoordeling van aanvragen van partnerorganisaties volgt de afgesproken procedure waarbij bestedingen duidelijk verbonden worden met de doelstellingen. Hiervoor is ook een projectbeheerssysteem in ontwikkeling. Monitoring vindt ook plaats door veldbezoeken door landencoördinatoren. Het functioneren van uitgezonden zendingswerker en de gemaakte afspraken met partnerorganisaties worden daarbij geëvalueerd. Vanzelfsprekend leggen uitgezonden medewerkers verantwoording af in halfjaarlijkse werkverslagen en de partners via de afgesproken evaluaties.

6

Intern worden rapportages en ontwikkelingen regelmatig besproken met de directeur en in het buitenlandoverleg. Ter versterking van het lerend vermogen wordt samen met PSO en de partnerorganisaties een systematiek ontwikkeld om gezamenlijk te leren van ervaringen in capaciteitsversterking. Optimale relaties met belanghebbenden Het is voor de GZB van het grootste belang om recht te doen aan alle belanghebbenden. In de eerste plaats gaat het dan om de leden van de vereniging, maar ook om de kerkenraden en leden van plaatselijke (meestal hervormde) gemeenten binnen de Protestantse Kerk. Verder zijn er de andere fondsenwervende organisaties, de subsidieverstrekkers zoals PSO en Prisma en de medewerkers op het kantoor. Aan de andere kant zijn partnerorganisaties die steun ontvangen en de uitgezonden medewerkers belanghebbenden van de GZB. Algemene informatie wordt breed verspreid door het magazine Alle Volken en via de website. Daarnaast ontvangen belanghebbenden rapportages op

maat. Een belangrijk instrument is de informatie van uitgezonden medewerkers, via rondzendbrieven en presentaties tijdens hun verlofperioden. Partnerorganisaties worden voortdurend geïnformeerd over het beleid en de procedures van de GZB. Medewerkers op kantoor en uitgezondenen ontvangen vier keer per jaar de uitgave Internos om elkaar op de hoogte te houden van allerlei (persoonlijke) ontwikkelingen. Er is een klachtenprocedure binnen de organisatie. Hoewel er enkele kritische vragen aan de GZB zijn gesteld, waren er in 2010 geen formele klachten. Een aanzet is gedaan om te komen tot de benoeming van een vertrouwenspersoon en de ontwikkeling van een protocol voor de vertrouwenspersoon. Driebergen, 1 april 2011 K. van Meijeren, voorzitter M. van Duijn, secretaris J.P. Ouwehand, directeur

Directieverslag

Beleid en strategie

Een nieuw beleidsplan Enkele jaren geleden is gestart met het schrijven van een nieuw meerjarenbeleid. Het afgelopen jaar is een aantal belangrijke stappen gezet. De visie van de GZB is samengevat in drie kernbegrippen: geloof, gemeenschap, getuigenis. In deze 3G-beweging wordt de werking van het Koninkrijk van God zichtbaar in deze wereld. En aan deze beweging wil de GZB op haar bescheiden manier een bijdrage leveren. Op allerlei manieren komt dit terug, zoals ook in de nieuwe opzet van de programma’s van de GZB. Het concept is gereed en door het bestuur aanvaard. In 2011 zal het besproken worden met de uitgezonden medewerkers van de GZB en de partnerorganisaties waarmee wordt samengewerkt. De komende jaren zal het plan de basis zijn voor het werk van de GZB. Het jaarplan voor 2011 is al volgens de hoofdlijnen van het nieuwe beleidsplan op gezet. Een aantal concrete punten die in 2010 al verder ingevuld zijn: - Aanpassing van het uitzendbeleid: meer nadruk op eigen uitzendingen en strategische samenwerking met andere organisaties. - Diversificatie van de vormen van uitzending: mogelijkheden voor kortere vormen van uitzending, stages, uitwisseling worden ontwikkeld. - De rol van de gemeenten in uitzendingen wordt groter: met gemeenten worden afspraken gemaakt over de steun die men geeft aan een uitzending.

- Naast de regionale indeling heeft de GZB gekozen voor een meer programmatische opzet van zijn werk.

GZB-programma’s De GZB ziet zichzelf als de organisatie van de gemeenten die met de gemeenten uitvoering wil geven aan de zendingsroeping van de kerk. De GZB ondersteunt daarom gemeenten in het uitzenden van mensen naar gebieden waar een bijdrage geleverd kan worden aan de missionaire ontwikkeling van gemeenten en kerken elders. Dit vindt plaats binnen drie programma’s: Programma Gemeentevorming Denkend vanuit het hart van de missionaire beweging ‘geloof, gemeenschap, getuigenis’ behoort gemeentestichting en -opbouw tot het hart van het werk van de GZB in de verschillende regio’s. Daar waar mogelijkheden zijn wordt gewerkt aan de stichting van nieuwe gemeenten. Hierbij wordt samengewerkt met lokale kerken en kerkplantingsorganisaties. De GZB werkt daarbij niet met een speciaal model, maar lokale initiatieven en vormen worden ondersteund. Naast gemeentestichting legt de GZB met haar partners in vrijwel alle landen waar gewerkt wordt, grote nadruk op toerusting en vorming van gemeenten (gemeenteopbouw). Samen met partners wordt gewerkt aan de toerusting van gemeenteleden, kadervorming (bijvoorbeeld door

theologische toerusting op locatie (theological education by extension, TEE), maar ook door opleiding van voorgangers en predikanten. De kerndoelstelling is om gemeenten te ondersteunen om zich te ontwikkelen tot missionaire gemeenten met een stevige Bijbelse basis. Programma Dienst Een missionaire gemeente is ook altijd een dienende gemeente. Diaconale zorg, als omzien naar elkaar binnen de geloofsgemeenschap, is een kenmerk van een missionaire gemeente. Diaconale betrokkenheid betreft allereerst de eigen kring, maar houdt daar niet op en strekt zich ook uit tot de mensen in de bredere gemeenschap waar men leeft. De GZB ondersteunt kerken en gemeenten om deze diaconale betrokkenheid te versterken. Essentieel is dat deze taak niet overgenomen wordt van de gemeente, maar versterkt wordt. In veel landen, met name in landen met een christelijke meerderheid, heeft de kerk soms grote maatschappelijke verantwoordelijkheden in onderwijs en gezondheidszorg. De GZB ondersteunt hen daarin door met hen te zoeken naar mogelijkheden voor institutionele fondsen. Ingezet wordt ook op de versterking van de hiervoor noodzakelijke capaciteit van organisaties. Programma Leren en verbinden Naast de inhoudelijke programma’s zet de GZB ook in op versterking van relevante netwerken Jaarverslag 2010 | 7

Mensen en middelen Om de programma’s uit te voeren worden partners ondersteund door het beschikbaar stellen van mensen. In de meeste gevallen worden mensen voor langere tijd uitgezonden (ca. 6 jaar). De GZB investeert vooral in een zorgvuldige selectie van nieuwe zendingswerkers.

en ondersteunende organisaties. Hieronder vallen onder andere de organisaties Evangelie&Moslims (E&M) en het Centrum voor Israëlstudies (CIS). De GZB doet het werk niet alleen, maar altijd in samenwerking met lokale partners. De partners worden regelmatig bezocht en met hen worden 8

werkplekken gedefinieerd en projecten opgezet binnen de verschillende programma’s. Het partnernetwerk van de GZB is groot, maar slechts met een beperkt aantal partners worden projecten uitgevoerd. Het partnerbeleid is in ontwikkeling.

Oriënteringsgesprekken In 2011 zijn er verschillende mensen benoemd. In het programma Gemeentevorming zijn zes mensen benoemd. Voor het programma Dienst zijn twee mensen genoemd. In vier gevallen vindt de uitzending in samenwerking met een andere organisatie plaats (OMF, Wycliffe en KHF). Drie mensen zijn benoemd als kandidaatwerker. Voor hen wordt gezocht naar een geschikte werkplek. Na benoeming in een specifieke post volgt een grondige voorbereiding van de nieuwe werkers. Hiervan maken taalstudie, een inculturatiecursus, veiligheidstraining en een missiologische opleiding standaard deel uit. Financiering van projecten vindt plaats op basis van een door de GZB ontwikkelde procedure. Hierin zijn duidelijke afspraken gemaakt over monitoring en evaluatie. Ter ondersteuning hiervan wordt een nieuw ICT-pakket ontwikkeld dat meer inzicht zal geven in het werk dat de GZB op allerlei terreinen doet. De implementatie heeft veel tijd gekost, maar zal in 2011 de eerste voordelen gaan opleveren.

Afdeling Studie & Vorming De stafwerker Studie & Vorming (S&V) van de GZB, Simon J. van der Vlies, richt zich onder andere op het stimuleren van het zendingsbewustzijn van de achterban. Ter toerusting bezocht hij in 2010 onder andere de Cape Townconferentie (www.capetown2010.com). Een verslag: “Voor mij is één van de belangrijkste doelen voor het bezoeken van dit congres om op te snuiven waar het naartoe gaat in de zending. Dat doe ik op allerlei manieren, maar ik heb voor de zekerheid ook de dialogue Zeven wereldwijde missionaire trends gevolgd. Dat was boeiend. Zo goed als kwaad

als dat kan op papier, geef ik het maar door. Let op, voor wat het waard is. Een onderzoeker heeft 151 mensen uit negentien landen beluisterd op trends in of uitdagingen van de zending. Daarna heeft hij ze geordend. Zonder commentaar (ach, die wetenschappers toch) geeft hij ze door: - Mercy: jonge mensen zijn vooral bezig met het laten zien van de liefde van God voor deze wereld. - Mutuality, wederkerigheid: het westerse christendom heeft niet langer het alleenrecht op onderwijs, bronnen, leiderschap e.d. Ook de jonge kerk is bereid en in staat om hun kennis en

ervaring te delen. Nu nog de praktijk. - Migration: ontzettend veel mensen zijn om allerlei redenen en in alle richtingen wereldwijd onderweg of in beweging. Dat biedt vele missionaire kansen. Hoe houd je het vol in de missie? Door te leven van de verwondering. - Monoculture: door de technology ontstaat er een zogenaamde wereldcultuur. Soms hebben kinderen uit Kaapstad en Peking meer gemeen met kinderen uit Lima en New York, dan met hun eigen ouders. - Machines, of eigenlijk technologie (maar dat begint niet met een m): wereldwijd en in toenemende mate verkeren mensen achter het scherm: van de tv, pc of mobiele telefoon. - Mediaton, bemiddeling: juist christenen kunnen vanuit de verzoening van grote betekenis zijn in deze gepolariseerde en polariserende wereld - Memory, geschiedenis: ondanks alle wereldwijde trends zijn er locale geschiedenissen die de zendingswerkers moeten kennen uit respect en vanwege de effectiviteit van het werk. dat pleit voor langdurige zending. Deze korte zinnen vragen om commentaar en toelichting. Vanzelf. Maar los daarvan zijn het waardevolle waarnemingen die onze aandacht verdienen.” Jaarverslag 2010 | 9

Zendingswerkers

uitgezonden door de GZB

Zuidelijk Afrika Angola

Kenia

• Nico en Janny van Steensel, theologisch onderwijs

• Agatha van Ginkel, onderwijs- en ontwikkelingsconsulent (i.s.m. Wycliffe) • Jurjen en Tineke de Groot, toerustingswerk • Sjaak en Mirjam van Tilburg, projectmanager voor oostelijk Afrika (i.s.m. Open Doors)

Malawi

• Nico en Jolanda Bontenbal, toerustingswerk • Martijn en Anneke van den Boogaart, adviseur en gezondheidszorg • Ilse en Arjan Visser, Bijbelvertaalwerk

Mozambique

• Joram en Daniëlle Oudshoorn, theologisch onderwijs

Namibië

• Joanne en Jeroen van der Vlist, Bijbelvertaalwerk en technisch manager voor HoverAid (i.s.m. Wycliffe)

• Willem-Henri en Ditteke den Hartog, theologisch onderwijs

Oeganda

• Mark en Annemarie Horst, gezondheidszorg (in opleiding) • Herman en Huibke ten Hove, gezondheidszorg • Aalt en Anneke Visser, theologisch onderwijs

Rwanda

Zimbabwe

Vanuit Nederland • Gerrit en Ineke van Steenbergen, begeleiding Bijbelvertaalprojecten in Botswana, Malawi en Namibië

Oostelijk Afrika Ethiopië Peter en Wilma Malaba, gezondheidszorg

Kameroen

Helma de Gooijer, alfabetiseringswerk (i.s.m. Wycliffe) 10

Madagaskar

• Martijn en Marieke Verboom, vliegtuigmonteur (i.s.m. MAF) • Ad en Lisette Verwijs, theologisch onderwijs

Soedan

• Lianne Buitendijk, aidspreventie • Jaap en Mirjam Haasnoot, theologisch onderwijs • Dick en Hilda Malaba, literatuurverspreiding en aidspreventie • Janet van Middendorp, onderwijs • J acob Jan en Erica Vreugdenhil, organisatieadviseur

Vanuit Nederland • Patrick en Brenda Rietveld, begeleiding Bijbelvertaalprojecten in Tanzania (i.s.m. Wycliffe)

Azië Bangladesh • Reinout en Monique de Groot, financieel specialist en gezondheidszorg (i.s.m. Interserve)

Centraal-Azië

• Anita*, evangelisatiewerk (i.s.m. WEC) • Simone*, evangelisatiewerk (i.s.m. People International) • Pieter en Hanna-Ruth*, studentenwerk • Jan Pieter en Angelique*, programmeur en verpleegkundige (i.s.m. People International)

Overzicht per 31 december 2010

• Erwin en Lisette Kint, evangelisatie en kerkplanting (i.s.m. OMF) • David en Grea van der Lee, evangelisatie en kerkplanting (i.s.m. OMF) • Marten en Esther Visser, evangelisatie en kerkplanting (i.s.m. OMF)

Zuidoost-Azië

• Hans*, ontwikkelingswerk (i.s.m. JmeO) • Jetty*, aidspreventie (i.s.m. OMF) • C ornelis en Riekske*, projectbegeleiding en toerusting • Jaap en Marieke*, microkredietprogramma (i.s.m. OMF) • Henriëtte*, vertaalwerk (i.s.m. Wycliffe) • Arina en Mark*, aidspreventie (i.s.m. OMF) • Peter en Ruth*, ontwikkelingswerk (i.s.m. Interserve) • Henk en Annelies*, evangelisatie en kerkplanting (i.s.m. OMF)

Europa Filippijnen

België

• Iljo de Keijzer, evangelisatiewerk (i.s.m. OMF)

• Ernst en Thera van Velzen, evangelisatiewerk

• Gert en Elizabeth de Goeijen, theologisch onderwijs • Chrisjan en Marieke Visscher, missionair werk (i.s.m. OMF)

• Marjolijn Keizer, gezondheidszorg (i.s.m. Crosslinks)

Indonesië

Japan

• Geert en Eline de Boo, kerkplanting

Thailand

• Reinout en Arenda van Heiningen, evangelisatie en kerkplanting (i.s.m. OMF)

Engeland Frankrijk

Latijns-Amerika Mexico • M  ichiel en Sandra Vastenhout, theologisch onderwijs

Peru

• Jan-Maarten en Ineke Goedhart, kerkplanting en gemeenteopbouw (in opleiding) • Maarten en Arine Kommers, landbouwkundig werk en capaciteitsopbouw • Gerrit en Ria Nijland, theologisch onderwijs • Arjan en Carolina Vaders, kerkplanting en gemeenteopbouw

Midden-Oosten Egypte • Margreet*, gehandicaptenwerk (i.s.m. Dorcas Aid International) • Marja*, gehandicaptenwerk (i.s.m. Dorcas Aid International) • Willem-Jan de Wit, theologisch onderwijs

Israël

• Corrie van Maanen, thuiszorg (i.s.m. KHF)

Libanon

• Jaap en Ina Hansum, theologisch onderwijs

• Harriëtte Smit, missionair tienerwerker (in opleiding)

Noord-Afrika

• Anne-Marie Kool, leiding missiologisch instituut

• Arjan*, ‘tentenmaker’ (i.s.m. Frontiers) • Jaap en Rose*, coördinatie radioprogramma’s vanuit Zwitserland (i.s.m. TWR)

Hongarije Kosovo

• Thera van Dam, evangelisatiewerk (i.s.m. ECM)

* Om veiligheidsredenen kan geen volledige naam worden genoemd.

Op www.gzb.nl vindt u - in zoverre dat i.v.m. veiligheid mogelijk is - ook een foto van de zendingswerkers. Jaarverslag 2010 | 11

De GZB in Azië In verschillende gebieden in Azië werkt de GZB op verschillende manieren met verschillende soorten partners. Dit heeft te maken met de politiek-maatschappelijke context. Die bepaalt de werkwijze en de werksoort. In het ene gebied is zending verboden, in het andere toegestaan. Dit zorgt ervoor dat we de ene keer met een kerk samenwerken en de andere keer met een (christelijke) organisatie. In Japan is de situatie heel anders dan in de Himalaya en dat geldt ook voor bijvoorbeeld Indonesië en de landen in Centraal-Azië. Ons werk, hoe het ook wordt vormgegeven, moet wel in overeenstemming zijn met het mission statement van de GZB en vormgeven aan de slogan: Vertel het de wereld. Creativiteit en flexibiliteit zijn daarbij sleutelwoorden.

Teruggekeerd/vertrokken in 2010 • Uit Sri Lanka: familie Jaspers Faijer • Naar Centraal-Azië: Pieter en Hanna-Ruth, Jan Pieter en Angelique • Naar Bangladesh: familie De Groot • Naar Zuidoost-Azië: Henk en Annelies • Naar Thailand: familie Kint • Naar Indonesië: familie Visscher

Programma Gemeentevorming • Omdat zending in veel Aziatische landen verboden is, werken veel zendingswerkers er als tentenmakers. Dat betekent dat ze een ‘gewoon’ beroep uitoefenen en in persoonlijk contact mensen het evangelie vertellen. In China worden op 12

deze manier niet alleen individuele personen maar ook ook jonge, christelijke gemeenten en voorgangers toegerust. • In Japan is, na evangelisatie onder ‘yuppen’, in hartje Tokio een nieuwe gemeente gestart. De gemeente huurt een ruimte om samen te komen. Het aantal gemeenteleden groeit gestaag. In Thailand werkt een kerkplantersteam en ook daar ontstaan nieuwe gemeenten. • Een belangrijk speerpunt van de GZB is het opleiden van voorgangers van gemeenten en andere kerkelijk leiders. De GZB doet dat op theologische opleidingen (Indonesië), door het verstrekken van studiebeurzen (Indonesië) en via toerustingscursussen op locatie (Kazachstan, Kirgizië, Nepal, Rusland).

Land Centraal-Azië China Indonesië Japan Nepal Pakistan (noodhulp) Thailand Overig

Theologisch onderwijs 5.492 51.130

Programma Dienst • HIV/aids is ook in Azië een groot probleem. De GZB ondersteunt kerken en organisaties in Indonesië, Nepal en China die zich toeleggen op voorlichting en zorg voor aidspatiënten. • De GZB verleent noodhulp in gebieden waar partnerkerken of -organisaties acuut geholpen moeten worden. In 2010 heeft de GZB samen met partnerkerk GKJTU hulp geboden in het gebied rond de vulkaan Merapi in Indonesië. • In veel landen worden gehandicapten weggestopt. Partnerorganisties zoals RBM (gehandicaptenproject van de vrouwenbond van de Torajakerk) in Indonesië zetten zich met hulp van de GZB voor hen in, onder andere door een opvangcentrum voor hen te bouwen.

Gemeentevorming Gemeente-opbouw 5.250

32.896

33.000 33.000 25.000

10.420 99.938

14.300 739 111.289

Diaconale presentie

Eindtotaal

9.910 57.700 353.354

20.652 57.700 437.484 33.000 115.896 10.580 14.300 27.799 717.411

58.000 10.580 16.640 506.184

Gewoon gastvrij Door Diane Palm en Kees Zeelenberg, HGJB Eén keer in de twee jaar biedt de HGJB voor gemeenten een groot diaconaal project aan. Het doel hiervan is: diaconale bewustwording en concrete actie. In het nieuwe project 2010 staat het thema ‘gastvrijheid’ centraal. Daarvoor reisden we af naar het Indonesische eiland Java, waar christenen die in een minderheidspositie leven, willen investeren in gastvrijheid. Wij raakten onder de indruk van de manier waarop de GKJTU, een kleine kerk waarmee de GZB al jaren een relatie heeft, getuigend present is in de Javaanse samenleving. Twee dingen vielen ons bijzonder op. In de eerste plaats de manier waarop de GKJTU vorm geeft aan haar missie, namelijk door op een creatieve en innovatieve manier te zoeken naar wegen om een kanaal van zegen te zijn voor de mensen om haar heen. Het tweede is de manier waarop de kerk aansluit bij het gewone leven, door op een heel praktische manier te kijken hoe ze in het leven van alledag betekenis kan hebben en verschil kan maken. Een kleine groep christenen in een groot moslimland hielden ons daarmee de spiegel voor. Het nieuwe diaconale HGJB-project Gewoon gastvrij werd geboren.

Gastvrijheid op Java De kerk op Java wil dus groeien in gastvrijheid en verschillende praktische projecten opzetten.

Via de GZB heeft ze daarvoor steun bij de HGJB gevraagd. Vanuit Nederland willen wij de kerk op Java ondersteunen met financiële middelen. Hierdoor kan ze nog meer aanwezig zijn in het gewone dagelijkse leven van Javanen. Met zoveel mogelijk gemeenten wil de HGJB in actie komen om 400.000 euro bij elkaar te brengen voor de volgende projecten op Java: • motorwerkplaatsen op het terrein van de kerk waar iedereen welkom is om zijn motor (het vervoersmiddel op Java) te laten repareren door jongeren van de kerk. • scholen om zoveel mogelijk kinderen een eerlijke kans op een toekomst te bieden. • opvanghuis waar kinderen uit kansarme en kwetsbare gezinnen in een veilige setting kunnen opgroeien. • huiswerkbegeleiding aan moslimkinderen en -jongeren waarbij de kerk openstaat voor hen en hun families. • ziekenbezoek door jongeren van de kerk, waarbij ze praktische klussen doen en voor de mensen bidden.

• rentmeesterschap, dat wil zeggen: verantwoordelijk omgaan met de wereld die God ons als Schepper gegeven heeft, waarbij er voor iedereen levensruimte is. • cursussen en gemeenteavonden voor gemeenteleden om zelf te ontdekken op welke manier ze gastvrij kunnen zijn.

Gastvrijheid in Nederland En dat niet alleen... Met het nieuwe diaconale HGJB-project Gewoon gastvrij willen we als Nederlandse christenen leren van christenen op Java. Dat doen we door onszelf de vraag te stellen: hoe kunnen wij zelf groeien in een gastvrij leven? Hoe zijn wij als christenen aanwezig in onze buurt, in onze dorpen en steden? De HGJB heeft diverse materialen en films ontwikkeld om daar met kinderen, tieners, jongeren en ouderen van de gemeente over na te denken (zie: www.hgjb. nl/gewoongastvrij). Ook voor zendingscommissies een goede manier om samen met het jeugdwerk te investeren in missionair gemeente-zijn.

Jaarverslag 2010 | 13

De GZB in Latijns-Amerika Kenmerkend voor de situatie in Latijns-Amerika is de wet, door het parlement van Peru aangenomen, waardoor (na meer dan 100 jaar) protestantse kerken en onderwijsinstellingen zich als kerk c.q. instelling kunnen laten registreren. Daarmee is de emancipatie van de ‘evangélicos’ weer een stap verder. Politiek wordt het rustiger in de meeste landen, maar drugscriminaliteit en de criminaliteit vanwege de groeiende armoede geven een navenant groeiende onrust. Steden blijven groeien, het platteland ontvolkt verder, met alle negatieve gevolgen vandien. Er wordt steeds vaker een beroep gedaan op evangélicos en ze doen wat ze kunnen, maar de kerken zijn zelf nog zwak, hun voorgangers zijn slecht opgeleid en de kennis van het geloof is flinterdun. Daarmee zijn de speerpunten gegeven: het stichten van nieuwe gemeenten, zodat iedere Latino een protestants/ evangelische gemeente binnen ‘loopbereik’ heeft, toerusting van voorgangers en gemeenteleden en een ‘misión integral’: mensen hoop geven in geloof en daadwerkelijke hulp.

Teruggekeerd/vertrokken in 2010 • Uit Peru: familie Van Blijderveen • Naar Peru: familie Goedhart

14

Programma Gemeentevorming • De GZB heeft een zendingsechtpaar benoemd dat in de hoofdstad van Peru, Lima, gemeentestichtingswerk gaat doen in de wijk Rimac. Zij gaan die werk samen doen met de gemeente Luz y Vida, die deel uit maakt van de Presbyteriaanse Kerk van Peru (IEPRP). • In verschillende landen in Latijns-Amerika (Peru, Guatemala, Mexico, Peru en Cuba) hebben gastdocenten uit Nederland enkele weken lesgegeven op een theologische opleiding.

Programma Dienst • In Mexico is drankmisbruik een veelvoorkomend probleem. De Presbyteriaanse Kerk van Mexico heeft in samenwerking met de GZB daarom een opvangcentrum voor alcoholverslaafden opgericht: Centro Shalom. Land Theologisch onderwijs Chili Colombia Costa Rica Cuba Guatemala Haïti (noodhulp) Mexico Peru Overig

19.000 7.500 3.500 8.661 16.000 59.511 20.075 134.247

• Een belangrijk speerpunt van de GZB is capaciteitsopbouw. Dit betekent: versterking van de eigen organisatie. Voor de theologische opleiding SELA van de Presbyteriaanse kerk van Peru is dit met behulp van de GZB op de rails gezet. Ook bij Centro Shalom is begonnen met een traject van capaciteitsopbouw

Programma Leren en verbinden • De GZB ondersteunt in Latijns-Amerika verschillende theologische opleidingen. In het najaar van 2010 was er een conferentie in Colombia waar een aantal van deze opleidingen vertegenwoordigd was met als doel: hen consulteren voor onze beleidsvoornemens, elkaar leren kennen, ervaringen uitwisselen en van elkaar leren.

Gemeentevorming Gemeente-opbouw 3.000 4.830

46.155 53.985

Diaconale presentie

Eindtotaal

11.800 20.000 2.200

14.800 43.830 9.700 3.500 8.661 9.529 62.800 92.474 23.598 268.892

9.529 46.800 -13.192 3.523 80.660

Opvang van verslaafden in Mexico Met behulp van onze zendingswerkers Andrew en Carien Eijgenraam, heeft de kerk in het zuiden van Mexico een programma opgezet om iets te doen tegen het grote alcoholprobleem in de samenleving. Dit programma heeft een snelle groei doorgemaakt. Sneller dan verwacht zelfs. In 2008 is men begonnen met het opzetten van hulpgroepen voor alcoholverslaafden, gebaseerd op de aanpak van de AA (Anonieme Alcoholisten). En in 2009 is men gestart met een centrum waar zo’n vijftien tot twintig verslaafden terecht

kunnen. De mensen die opgevangen worden, zijn veelal dak- en thuisloze verslaafden die door de maatschappij al zijn opgegeven. Een van de eersten die in Centro Shalom werd opgevangen was Mario. Andrew en Carien: Mario was door zijn alcoholgebruik vervreemd geraakt van zijn gezin en woonde op het kerkhof. Zelf zegt hij hierover: ‘Ik was me letterlijk dood aan het drinken. Ik lag feitelijk al bijna in het graf. Ik verbleef vaak op de begraafplaats en als de politie

me daar kwam wegjagen, verstopte ik me vaak in nog lege, nieuwe graven. Op een gegeven moment zag ik in dat het niet langer ging. Ik vroeg mijn familie om hulp. Die wilde me naar de AA brengen, maar ik wilde iets kerkelijks. Onderweg kwamen we iemand tegen die ons naar het opvangcentrum Shalom bracht. Daar heb ik mijn leven opnieuw aan God gegeven en nu ben ik Godzijdank aan het herstellen.’ In 2009 is er een vereniging opgericht die onder de naam ‘Vrienden van Shalom’ actie voert voor het opvanghuis. Het is de bedoeling om vanuit de kerken zoveel mogelijk ondersteuning te krijgen voor het centrum, voor de vaste lasten van voedsel en personeel. Inmiddels heeft een grote groep hulp toegezegd in de vorm van gebed, geld, voedselpakketten en werkuren. Dat is echter nog niet genoeg. Daarom heeft de GZB voor 2010 € 9.650,- toegezegd. Samen met hun collega Josué Najera zetten Andrew en Carien zich in voor het versterken van de organisatie en de verdere ontwikkeling van het centrum. Het bestuur van de vereniging en het personeel heeft nog weinig ervaring in het leiden van een organisatie en het werken met verslaafden. Om hier aan te doen zullen er verschillende trainingen worden gegeven, waaraan de GZB € 3.400,- bijdraagt.

Jaarverslag 2010 | 15

De GZB in zuidelijk Afrika In veel landen in zuidelijk Afrika is de kerk in korte tijd sterk gegroeid. Het aantal goed opgeleide predikanten en voorgangers is daarbij achtergebleven. Alle partnerkerken hebben daarom grote behoefte aan theologische training aan middenkader en grondvlak met het oog op de vorming van dienend leiderschap. TEE-programma’s zijn een strategisch instrument bij de opbouw van de lokale gemeenten. In de diverse landen waar de GZB werkt zijn reeds nationale of regionale gevestigde kerken. De assistentie van de GZB is erop gericht deze kerken te helpen hun organisatie te versterken en hun missionaire taak uit te oefenen. Verder heeft zuidelijk Afrika de twijfelachtige eer koploper te zijn in de wereldranglijst van de meest door AIDS getroffen regio’s. De kerk is een factor van betekenis in de samenleving en vaak nog één

van de weinige verbanden die enigszins functioneert. Zij kan en mag niet aan de enorme maatschappelijke/sociale, maar ook geestelijke nood voorbijgaan. Bij onze assistentie willen we nadruk leggen op voorlichting, preventie en gedragsverandering, counseling en hulp aan de allerzwaksten (wezen en weduwen).

Teruggekeerd/vertrokken in 2010

Programma Gemeentevorming • Het aantal christenen in Afrika groeit dagelijks. Ook ontstaan er steeds nieuwe gemeenten. Er zijn daardoor veel meer gemeenten dan voorgangers. Dit betekent dat veel gemeenten het zonder of met een niet-theologisch geschoolde voorganger moet doen. De GZB wil zoveel mogelijk in deze nood voorzien door voorgangers en kerkelijk leiders op te leiden op theologische opleidingen, studiebeurzen te verstrekken of via toerustingscursussen op locatie (Zimbabwe, Namibië,

Angola Malawi Mozambique Namibië Zimbabwe Overig 16

Programma Dienst

• Uit Zimbabwe: familie Ten Hove • Naar Mozambique: familie Oudshoorn

Land Theologisch onderwijs 19.000 39.500 59.770 7.900 37.452

Malawi, Angola en Mozambique). • Het aantal moslims in Afrika groeit ook. De GZB investeert in Malawi in het bereiken van moslims met het evangelie. • De GZB vindt het belangrijk dat zoveel mogelijk mensen de Bijbel in hun eigen taal kunnen lezen. Daarom ondersteunt de GZB verschillende bijbelvertaalprojecten in Malawi.

HIV/aids maakt de meeste slachtoffers in zuidelijk Afrika. Het Morgensterziekenhuis van de Hervormde Kerk van Zimbabwe (RZC) is met steun van de GZB een aidskliniek gestart. Per eind 2010 ontvingen ruim 2700 mensen aidsremmers! Dit heeft een enorm positieve impact: deze mensen kunnen weer normaal leven en er komen veel minder aidswezen bij. Het Morgensterziekenhuis staat trouwens in heel Zimbabwe bekend als een ziekenhuis waar aandacht is voor de mens als geheel. In Malawi wordt in samenwerking met de GZB gewerkt aan capaciteitsopbouw binnen de Presbyteriaanse Kerk van Malawi.

Gemeentevorming Gemeente-opbouw 14.300

24.940

Diaconale presentie

Eindtotaal

15.038 41.408 11.566 8.738 295.787 15.953

34.038 95.208 71.337 16.638 358.179 15.953

Mthengo Wabwino: Goede Boodschapper voor moslims in Malawi Tijdens de periode dat dr. Steven Paas GZB-zendingswerker in Malawi was, heeft hij een programma opgezet om kerken toe te rusten hun moslimnaaste te bereiken met het evangelie van Jezus Christus. Binnen het programma, Mthengo Wabwino (Goede Boodschapper), worden toerustingsseminars georganiseerd en literatuur vertaald en verspreid. In de zomer van 2009 is Nico Bontenbal door de GZB uitgezonden om Mthengo Wabwino te coördineren. Nico: “In Nederland hebben we al veel gelezen en geleerd over Malawi, maar wanneer we met de mensen op straat praten krijgt het geleerde meer kleur en achtergrond. Mensen praten trouwens veel op straat. Zeker met een mzungu (blanke). “Hi, friend how are you?” En, wanneer je laat zien dat je Chichewa wilt spreken, komt al gauw de vraag “Mukuphempera kuti?” Waar bid je of waar ga je naar de kerk?

en moslims voor. Een van onze taalleraren is getrouwd met een moslimmeisje, waarna ze officieel christen werd. Volgens onze leraar zijn vrouwen ‘religieloos’ en gaan ze na hun huwelijk over tot de godsdienst van de man. In de praktijk pakt dit vaak anders uit en leidt dit tot veel problemen bij de opvoeding en belangrijke ceremonies, bijvoorbeeld begrafenissen. Ook de kerken in Malawi zien dat de islam hoe langer hoe meer in opkomst is, dat er steeds meer moskeeën worden gebouwd en dat mensen makkelijk overstappen naar de islam. Tot nu toe hebben de kerken zich niet echt gedrongen gevoeld om het evangelie door te geven aan deze grote groep mensen en vele moslims hebben dan ook nooit van de bevrijdende boodschap van de Bijbel gehoord. Dat is de reden dat de organisatie Mthengo Wabwino oftewel Goede Boodschapper, is opgericht. Op dit moment worden er een aantal keer per jaar seminars georganiseerd

waar veel kerkleiders naar toe komen. De lezingen worden gehouden door ex-moslims die zeer bewogen zijn om hun moslimnaaste te bereiken met het evangelie. Zij vinden het ontzettend belangrijk dat de kerken zich bewust worden van hun taak om het evangelie met moslims te delen. Daarnaast is er op dit moment al heel wat literatuur beschikbaar zodat mensen zelf kunnen studeren of om weg te geven aan hun moslimburen. Op de laatste drie seminars waren in totaal 250 mensen aanwezig. Velen hebben ons gevraagd terug te komen en een verdiepingscursus te geven. We hopen deze cursus in de loop van het jaar te ontwikkelen en eind 2010 aan te bieden. Verder zijn we bezig plannen te ontwikkelen om ook op andere manieren moslims te bereiken. Zodat ook onder de moslims in Malawi er mensen zullen komen die Koning Jezus willen volgen en liefhebben. We hopen en bidden op een zegenrijke tijd!”

In Malawi is nagenoeg iedereen gelovig. Velen zijn christen, maar de islam is in opkomst. Dat is goed te zien. Als je door het land rijdt zie je hoe langer hoe meer moskeeën en grote billboards van islamitische hulporganisaties. De situatie is echter anders dan in Nederland. In Nederland zijn moslims een aparte groep omdat ze uit andere landen komen. In Malawi kunnen binnen dezelfde stam zowel christenen als moslims voorkomen. Ze zien er dus hetzelfde uit en spreken dezelfde taal. Er komen dan ook veel huwelijken tussen christenen Jaarverslag 2010 | 17

De GZB in oostelijk Afrika In oostelijk Afrika zijn er verschillende partners met wie de GZB al lange tijd aan de opdracht ‘Vertel het de wereld’ werkt, maar er zijn ook partners met wie de samenwerking nog maar net is gestart is. In partnerschap met oude en nieuwe relaties heeft de GZB ook in het afgelopen jaar mogen meewerken aan de gezamenlijk taak om het evangelie door te geven. In de regio is gemeenteopbouw een belangrijk aandachtspunt. Het toerusten van predikanten en kerkleiders is met name gericht op geestelijke groei en verdieping van de gemeenten. Daarnaast kenmerkt deze regio zich ook door armoede, honger en instabiliteit (grote veranderingen in Soedan, voedseltekorten in Kenia). Kerken en christelijke organisaties hebben een belangrijke rol in de zorg voor mensen in nood. Diaconaat en hulpverlening zijn daarom een belangrijk onderdeel van het werk in de regio.

Teruggekeerd/vertrokken in 2010 • Uit Soedan: Nanda Smeenk • Naar Zuid-Soedan: familie Haasnoot • Naar Kameroen: Helma de Gooijer

Programma Gemeentevorming Ook in oostelijk Afrika is het opleiden van predikanten en kerkelijke werkers een belangrijk speerpunt. De GZB doet dat door het verstrekken van studiebeurzen (Soedan, Kenia), het uitzenden van theologische docenten (Soedan) en het ondersteunen van toerustingswerk op locatie (Zuid-Soedan). In Rwanda is de vertaling van een studiebijbel in het Kinyarwanda zo goed als afgerond. Als de Bijbel in 2011 beschikbaar komt, verschijnt er voor het eerst een belangrijk naslagwerk voor voorgangers in Rwanda. Om het gebruik van de studiebijbel te stimuleren, krijgen voorgangers een gebruikscursus.

Programma Dienst In Rwanda heeft de genocide van 1994 diepe sporen in de samenleving getrokken. Partijen die lijnrecht tegenover elkaar stonden, worden geacht nu weer met elkaar een samenleving te vormen.

Land Theologisch onderwijs Ethiopië Kenya Rwanda Sudan Uganda Overig

18

34.700 1.500 31.100 14.250 1.200 82.750

Mensen lijden echter nog onder onverwerkte trauma’s. Met steun van de GZB voert de Anglicaanse Kerk van Rwanda een traumaverwerkingsprogramma uit. Door dit programma worden verbroken relaties hersteld, wat een positieve impact op de samenleving heeft. De GZB ondersteunt in Soedan het HIV/aidsprogramma van de ontwikkelingsorganisatie Across. Binnen dit programma is er veel aandacht geweest voor gedragsverandering. Een positief punt uit de evaluatie van het programma was: een beladen onderwerp als HIV/aids is veel beter bespreekbaar geworden. In Ethiopië ondersteunt de GZB een basisgezondheidsprogramma. Dit programma wordt uitgevoerd in een gebied waar vooral moslims wonen. Het programma biedt een goede gelegenheid om hen in aanraking te brengen met het evangelie.

Gemeentevorming Gemeente-opbouw 1.000 15.000 7.500

Diaconale presentie

Eindtotaal

74.000 57.930 62.500 95.600

75.000 107.630 71.500 126.700 20.500 6.510 407.839

6.250 29.750

5.310 295.339

Geestelijke groei binnen de kerken in Centraal-Azië De Open Russian Theological Academy (ORTA) vertaalt en ontwikkelt materiaal voor bijbelse toerustingscursussen. Overal in Rusland, tot in Siberië toe, wordt er van dit materiaal gebruik gemaakt. Het werk breidt zich uit. Ook in de voormalige Sovjetrepublieken Kazakstan, Kyrgystan, Oezbekistan, Tadzjikistan en Turkmenistan is er belangstelling voor. De jonge kerken in deze gebieden leven temidden van een moslimmeerderheid, de kennis van de Bijbel is gering en de behoefte om meer te weten erg groot.

Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie was er begin jaren negentig een korte periode van godsdienstvrijheid. Veel mensen kwam tot geloof en er werden nieuwe kerken gesticht. De deur ging echter al weer snel dicht: zendingswerkers waren niet langer welkom, de religieuze wetgeving werd veranderd en bracht aanzienlijke beperkingen voor kerkelijke activiteiten. De kerken moeten zien te overleven te midden van vervolging, financiële problemen en politieke instabiliteit.

Goed bijbelstudiemateriaal is erg belangrijk voor christenen in de Centraal-Aziatische kerken. De toerustingscursussen zijn een prachtig middel om gelovigen verder te onderwijzen. Het helpt hen om te groeien in de kennis van Gods Woord en het rust hen toe voor hun taak binnen de kerk en de lokale gemeenschap. ORTA heeft verschillende cursussen van de internationale organisatie SEAN (Study by Extension for All Nations) vertaald in het Russisch en inmiddels ook in andere lokale talen binnen Centraal-Azië. In heel Kyrgystan bijvoorbeeld wordt inmiddels gebruik gemaakt van het toerustingsmateriaal. Sinds 2006 zijn er meer dan 500 docenten getraind. De leidinggevende van het toerustingswerk in Kyrgystan was vroeger een fanatieke moslim die er van droomde imam te worden. Nadat hij Jezus leerde kennen, zet hij zich echter met hart en ziel in voor het werk in de kerk. Ook in Tadzjikistan is er grote behoefte aan onderwijs voor mensen die onlangs tot geloof zijn gekomen, maar ook voor hen die al lang christen zijn. De toerustingscursussen draaien hier nog niet zo heel lang, maar de resultaten zijn bemoedigend. Een predikant bij wie in de gemeente de cursus onlangs is gestart, vertelt ons het volgende: “Dankzij het studiemateriaal is er een opvallende geestelijke groei binnen de gemeente. De gemeenteleden krijgen een betere band met elkaar en nodigen ook buren en vrienden uit. We zijn erg dankbaar voor het mooie materiaal.” Jaarverslag 2010 | 19

De GZB in Europa De verspreiding van het evangelie in Europa kent zijn eigen dynamiek in vergelijking met andere gebieden waar de GZB actief is. Bestaande kerken en kerkelijke instituten zien zich voor de vraag geplaatst hoe zij in 2010 invulling kunnen geven aan hun roeping om een wervende gemeente te zijn. Een kerk in de krimp die zoekt naar haar plaats en relevantie. En tegelijk honderden initiatieven om nieuwe gemeenten te stichten, bestaande gemeenten een nieuw elan te geven. Gemeenschappen, kerken, die juist in deze tijd, waarin de vraag naar de zin van het leven en de rol van religie daarin in alle openheid besproken lijkt te kunnen worden, het geloofsgesprek met mensen willen aangaan. Initiatieven die midden in een Europa dat steeds verder individualiseert, de heilzame werking van het leven in gemeenschap met elkaar en met God willen en kunnen voorleven.

Teruggekeerd in 2010 • Uit België: Anneke Polderman-Plaisier

Programma Gemeentevorming • In het multiculturele Antwerpen-Noord staat het Bijbelhuis waarvanuit allerlei evangelisatieactiviteiten voor jong en oud plaatsvinden. Het team van het Bijbelhuis is sinds 2010 weer op volle sterkte. • De GZB heeft een jongerenwerker benoemd die de ERE-gemeente in Bordeaux gaat ondersteunen. De ERE (Eglise reformée Evangélique) is partnerkerk van de GZB. • Op de Karoli Universiteit in Boedapest (Hongarije) worden met steun van de GZB theologie20

studenten toegerust in hun missionaire taak. Er wordt speciaal gefocust op zending onder Roma. • Nederland ondersteunt de GZB het werk van IFES-Bis. IFES-Bis evangeliseert onder buitenlandse studenten die in Nederland studeren.

Programma Dienst • In Albanië steunt de GZB een rehabilitatieprogramma van Christian Association for Albanien Prisoners (CCAP) en het werk een gevangenispredikant. Hij werkt vooral onder jonge mannen. • De GZB steunt in Albanië ook een scholenproject van SFI (Swiss Foundation for Innovation). Vanuit een integrale visie op zending wil SFI jongeren een betere toekomst bieden.

Programma Leren en verbinden • In het kader van uitwisseling en het kennismaken met kerk en zending wereldwijd vond een uitwisseling plaats tussen studenten uit Hongarije en Kenia. Land Theologisch onderwijs België Frankrijk Hongarije Nederland Rusland Tsjechië Overig

Gemeentevorming Gemeente-opbouw 36.821 6.000

Diaconale presentie

Eindtotaal

2.570 44.141

36.821 6.000 26.500 5.000 5.000 3.200 2.570 132.562

26.500 5.000 5.000 3.200 29.700

58.721

In Christus is noch Oost, noch West 16 september: Welkom in het Midden-Oosten Deze uitspraak is inmiddels standaard geworden. En niet zo vreemd. Gisteren was er een voetbalwedstrijd met Assyriërs, Syriërs en Marokkanen. En vandaag ontmoeten Thera en ik een Assyrische familie en een Koerd. Jesse is met een aantal Assyrische jongens in overleg gegaan om te kijken hoe ze samen de jongensclub invulling kunnen geven. De nieuwe meiden zijn inmiddels hun eerste bezoeken aan het afleggen en maken hun eerste contacten. Ze zijn echt enthousiast! In Christus is noch Oost, noch West, zingen we. En zo is het, want Christus is het Midden. Oost en West kunnen elkaar in Hem ontmoeten. Het Bijbelhuis is daarom een welkome plaats, want Christus is in ons midden.

27 september: Geen onderscheid

18 oktober: Etalage

De eerste viering van het nieuwe seizoen hebben we gisteren in het Bijbelhuis gehouden. Dat was voor iedereen wennen, maar het was goed. De woorden van Petrus uit Handelingen 10 stonden centraal: “Nu begrijp ik pas goed dat God geen onderscheid maakt tussen mensen, maar dat hij zich het lot aantrekt van iedereen, uit welk volk dan ook, die ontzag voor hem heeft en rechtvaardig handelt. Van hem getuigen alle profeten dat iedereen die in Hem gelooft door Zijn naam vergeving van zonden krijgt.”

Het Bijbelhuis staat aan de Lange Dijkstraat. Een doorgaande weg in Antwerpen-Noord. Elke dag komen er veel mensen voorbij lopen: Op weg naar de markt op het Sint Jansplein, kinderen die naar school gaan, mensen op weg naar hun werk of naar de Sociale Dienst verderop in de straat. Een mooie manier om de blik van de voorbijganger op Het Bijbelhuis te vestigen is de steeds wisselende etalage. Een paar dagen geleden heb ik het Bijbelhuis weer een nieuw gezicht gegeven. Wiebelend op een ladder heb ik het raam gepimpt met slingers, vrolijke herfstpaddestoelen en in het midden van het raam een grote spiegel.

Deze tekst klinkt wel heel bijzonder wanneer moslims en christenen, Afghanen, Assyriërs, Syriërs en Belgen bijeen zijn. En nu verder op zoek naar een nieuwe ruimte voor de vieringen. Want het Bijbelhuis was voor het aantal bezoekers te klein!

Ditta, een enthousiaste medewerkster, had even daarvoor een bijbeltekst uit 1 Johannes 4 in een mooie schilderijlijst geschreven: God is liefde. Wie in de liefde blijft, blijft in God, en God blijft in hem. Onder de spiegel kwam een hartvormig bordje met daarop: Kijk in de spiegel van wie God houdt! En nu maar hopen (en bidden) dat er veel voorbijgangers in de spiegel zullen kijken... (Uit een weblog van Ernst en Thera van Velzen, evangelisten Bijbelhuis Antwerpen)

Jaarverslag 2010 | 21

De GZB in het Midden-Oosten Duidelijk is dat 2011 een bijzonder spannend jaar gaat worden voor de hele regio. Tegelijkertijd is er het doorgaande getuigenis in de ontmoeting met moslims. Via onderwijs, gezondheidszorg en media/internet blijven we zoeken naar mogelijkheden voor persoonlijke ontmoeting en een gesprek over Jezus Christus. De media, waaronder internet, geven steeds meer mogelijkheden tot evangelieverkondiging. Er zijn een aantal christelijke radio- en tv-stations in of net buiten de regio, die door velen ontvangen kunnen worden. Het speerpunt evangelieverkondiging kan in deze regio meestal slechts met grote terughoudendheid in het openbaar ingevuld worden. In enkele landen kunnen moslims zonder problemen een kerkdienst bezoeken, maar vrijwel altijd zijn het persoonlijke ontmoetingen waarin het evangelie ter sprake kan komen. Bijbels, boeken en andere informatie over het christendom zijn in de meeste ‘open landen’, waar een christelijke kerk is, vrij verkrijgbaar, maar dienen zich te onthouden van elk commentaar op de islam. In ‘gesloten’ landen kan alleen via een persoonlijke ontmoeting van christelijke werkers in een seculier beroep met grote voorzichtigheid het evangelie ter sprake gebracht worden. Als er mensen tot geloof komen, kunnen ze slechts in groepen in huizen bij elkaar komen. En ook dit staat in toenemende mate onder druk.

Teruggekeerd/vertrokken in 2010

Programma Dienst

Programma Gemeentevorming • De GZB draagt bij aan de theologische toerusting van voorgangers in het Midden-Oosten door middel van uitzendingen van docenten op theologische opleidingen (Libanon, Egypte). • In het Rode-Zeegebied is met de hulp van de GZB een technische school gebouwd. Vanwege de slechte veiligheidssituatie in het land is het zendingsechtpaar dat de GZB naar dit land had uitgezonden, teruggekeerd naar Nederland. De GZB bekijkt hoe desondanks hulp geboden kan worden.

Land Egypte Iran Israël Libanon Rode Zee Overig

Theologisch onderwijs 22.752

• Ook in Israël leven mensen onder de armoedegrens. Via het Centrum voor Israëlstudies (CIS) ondersteunt de GZB diaconaal werk in Israël. • Onder leiding van Kees-Jan Rodenburg vond een theologenreis plaats naar Israël met boeiende ontmoetingen en het samen lezen van de Bijbel met onder andere orthodoxe rabbijnen.

Gemeentevorming Gemeente-opbouw 19.800 6.700

28.200 4.830

50.952 22

• In een aantal landen in Noord-Afrika, zoals Algerije, Marokko en Tunesië, ondersteunt de GZB organisaties die via radio- en tv-uitzendingen het evangelie verspreiden onder de bevolking. Deze programma’s bieden getuigenissen en Bijbelstudies en voorzien in een grote behoefte.

• Uit het Rode-Zeegebied: familie Poldervaart • Uit Israël: familie Rodenburg • Uit Israël: Martine van Wijk • Naar Noord-Afrika: Arend de Keizer • Diane Palm begon haar werk als diaconaal consulent via het CIS.

-2.392 28.938

Diaconale presentie

Eindtotaal

5.000 4.000 6.500 3.113 18.613

42.552 6.700 33.200 8.830 6.500 721 98.503

Geloof, gemeenschap, getuigenis… … in Libanon Ik ben Jaap Hansum. Ik geef les op een theologische school in Beiroet, de NEST. Aan de NEST studeren ongeveer veertig studenten om predikant, kerkelijk werker of godsdienstleerkracht te worden. De studenten zijn afkomstig uit Libanon, Syrië, Jordanië en de Palestijnse gebieden. De NEST fungeert als het opleidingsinstituut voor de verschillende protestantse denominaties in deze landen. Een van mijn studenten is Hovannes, 31 jaar. Zijn levensverhaal laat zien hoe ‘geloof, ge-

meenschap, getuigenis’ in het leven van mensen concreet wordt. Hovannes groeit op in Armenië dat destijds bij de Sovjet-Unie hoorde. Hij krijgt geen christelijke opvoeding. Daar komt verandering in als een tante hem een kinderbijbel geeft. De verhalen en platen maken grote indruk en enkele jaren later komt Hovannes tot geloof. Zijn vader reageert vijandig op de bekering van zijn zoon en mishandelt hem geregeld,

dikwijls onder invloed van alcohol. Maar Hovannes krijgt een warm onthaal in de kleine protestantse gemeenschap in Yerevan, de hoofdstad van Armenië. Hij neemt deel aan zomerkampen van de kerk en raakt actief betrokken bij het jeugd- en jongerenwerk. In zijn militaire diensttijd leert Hovannes om ook buiten de veilige beschutting van de protestantse gemeenschap zijn geloof te beleven en te belijden. Als hij het vertrouwen wint van zijn medesoldaten, opent hij een kleine christelijke bibliotheek in de kazerne. Veel soldaten hebben depressieverschijnselen vanwege het ontbreken van toekomstperspectief. Hovannes fungeert als klankbord en probeert zijn lotgenoten zoveel mogelijk te bemoedigen. Hij weet zich steeds duidelijker geroepen zijn leven te besteden in dienst van God en gaat naar het protestantse seminarie in Yerevan. Hij wordt kerkelijk werker in verschillende Armeense protestantse gemeenten en verdient ’s nachts bij als beveiligingsagent. Sinds 2009 studeert Hovannes aan de NEST om zijn master in theologie te behalen. Naast zijn studie is hij verantwoordelijk voor één van de vacante Armeense gemeenten in Beiroet. Om rond te komen werkt hij elke dag een paar uur in een winkel. Zijn vrouw Monica benut de jaren in Beiroet om zich te verdiepen in christelijke psychologie. Zo werken ze samen aan hun gezamenlijke droom: terug naar Armenië en om mensen het evangelie te vertellen en pastoraal te kunnen begeleiden.

Jaarverslag 2010 | 23

De GZB in Nederland Het werk van de GZB in het buitenland is niet mogelijk zonder thuisfront in Nederland. Dit bestaat vooral uit de ruim 36.000 GZB-leden en gemeenteleden binnen de Protestantse Kerk in Nederland. Het vierde programmapunt uit het nieuwe GZBbeleidsplan – bewustwording – is vooral gericht op het werk van de afdeling Communicatie & Fondsenwerving (C&F) van de GZB en heeft als doel: zoveel mogelijk mensen in Nederland bij het zendingswerk betrekken. De GZB benadert haar achterban rechtstreeks of via zendingscommissies binnen gemeenten. Deze commissies zijn een belangrijke schakel tussen de GZB en gemeenteleden. De afdeling C&F stimuleert zendingscommissies om het zendingswerk binnen gemeenten onder de aandacht te brengen en ondersteunt hen daarbij. In 2010 waren 425 zendingscommissies actief.

GZB-Deelgenoten Via het programma GZB-Deelgenoten ‘adopteert’ een gemeente in Nederland een GZB-werkplek om er – deels – financieel verantwoordelijk voor te zijn. Per werkplek zijn honderd delen van 550 euro beschikbaar. Een gemeente tekent op één of meerdere delen in en brengt het geld via collecten en acties bij elkaar. Naast financiële ondersteuning is binnen GZB-Deelgenoten het contact met en de betrokkenheid bij de betreffende zendingswerker van groot belang. Door dit contact krijgt zending een gezicht! In 2010 hebben zeventien gemeenten zich geregistreerd als Deelgenotengemeente. Het totaal aantal Deelgenotengemeenten is nu 154. In totaal zijn hiermee 1163 delen van € 550 euro ( € 581.500,-) toegezegd. Met alle nieuwe zendingswerkers maakt de afdeling C&F een plan voor het benaderen van nieuwe gemeenten.

Er werd in 2010 in zowel Hardinxveld-Giessendam als Barneveld een avond georganiseerd voor thuisfrontcommissies en zendingscommissies die zich bezighouden met GZB-Deelgenoten. De opkomst was goed en de inhoud bleek goed aan te sluiten bij de vragen en wensen van de verschillende commissies.

Jongeren Om jongeren bij het werk van de GZB te betrekken werden onder andere twee activiteiten opgezet. De Keniaanse muziekgroep Everpraise toerde tien dagen door Nederland. Met name gemeenten die via GZB-Deelgenoten betrokken zijn bij het zendingswerk in Kenia werden bezocht. De tournee van Everpraise bestond uit acht bijeenkomsten in het land en een bijdrage aan het GZB-jongerenvent en de GZB-dag. Het jongerenevent aan de vooravond van de GZBdag was een groot succes. Uit de reacties op de enquête die per mail onder de 1400 bezoekers van het jongerenevent werd uitgezet, bleek dat dit nieuwe initiatief erg goed ontvangen werd. In 2010 werd er een strategische overeenkomst met de HGJB ontwikkeld die naar verwachting in januari 2011 getekend zal worden.

Communicatie De GZB is in 2010 veel in het nieuws geweest. Dat komt onder andere doordat er meer is ingezet op free publicity. 24

Eerste GZB-jongerenevent “echt supercool” Rondom het jongerenevent is een speciale website voor jongeren ontwikkeld die zeer goed bezocht bleek. Tegelijk zijn de gesprekken gestart over de opzet van een nieuwe website in de geest van het beleidsplan waarin ook sociale media een plaats zullen krijgen. In het afgelopen jaar werd de website 109.713 bezocht. Het dagboek Een Handvol Koren is nog steeds een succes. Jaarlijks stijgen de verkoopcijfers met ruim 4 procent. De uitgave voor 2011 kreeg een nieuwe frisse cover. In 2010 werden 37.235 dagboeken verkocht.

Fondsenwerving De financiële crisis gaat ook aan de GZB niet voorbij. Tot de maand oktober liepen de inkomsten uit de achterban iets achter. Tegen het einde van 2010 trokken deze weer wat aan zodat het jaar eindigde met een lichte daling van de inkomsten ten opzichte van de begroting.

Het GZB-jongerenevent, dat op vrijdagavond 27 augustus voor de eerste keer gehouden werd, was een daverend succes. Zo’n 1400 jongeren genoten van de bands Everpraise (uit Kenia) en Trinity. Geert en Eline de Boo uit Japan en Jurjen de Groot uit Kenia vertelden iets over zendingswerk. “We hebben allemaal de opdracht om ons verhaal met anderen te delen”, aldus Geert. De stemming zat er al meteen in, met Everpraise. “Hello Dutchland! If you’re happy, clap your hands! Let’s have an African party!” Everpraise zorgde ervoor dat er enthousiast meegeklapt en meegezongen werd. Elbert Smelt van Trinity vertelde wat hun band met de GZB heeft: “Johan, Niek en ik hebben vroeger met onze ouders in Peru gewoond. Zij werkten daar voor de GZB. Bert liep in die tijd met een zendingsbusje in Nederland langs de deur. Dus eigenlijk konden mijn ouders dankzij Bert in Peru werken. Tof Bert, dank je wel!”

De avond eindigde met een gezamenlijk optreden van Trinity en Everpraise: samen zongen ze het bekende ‘Amazing Grace’. “Kippenvel”, vond een van de bezoekers. Andere reacties op het event: “Het was echt supercool. Wauw!” “Verrassend! Qua opkomst, inhoud en locatie.” “Ga zo door, want zoveel komen jongeren niet met de zendingswerk in aanraking. We hopen op veel zendelingen in binnen- en buitenland.” “Een geweldige avond! Wat een eenheid zo met elkaar, geweldig. Volgend jaar weer!” “Ik hoop en bid dat het event aanstekelijk mag werken. Wij zouden het toejuichen als dit initiatief een vervolg krijgt.” “Het was een fantastische avond met een goede combinatie van woord en muziek. Een goede aanleiding om een avond over door te praten.” “ Voor herhaling vatbaar.”

In de loop van 2010 werd het nieuwe systeem om inkomsten vanuit de achterban te registreren (Charibase) in gebruik genomen. In het najaar is begonnen met het invoeren van gegevens met terugwerkende kracht. Doel daarbij is de geefgeschiedenis van gemeenten en particulieren tot en met 2009 te verwerken zodat analyses gemaakt kunnen worden. Op basis hiervan wordt de fondsenwerving in 2011 aangestuurd. Jaarverslag 2010 | 25

Heel veel gemeenten, jeugdverenigingen, clubs, (zondags)scholen en andere verenigingen hebben zich in 2010 weer ingezet voor een project van de GZB. Dankzij de inzet van zoveel enthousiaste vrijwilligers kan de GZB zijn werk voortzetten. In het najaar is er een begin gemaakt met het samenstellen van een pakket voor de gemeenten waarmee leden geworven kunnen worden. In het pakket wordt de in juni uitgekomen promotiefilm van de GZB opgenomen. Per 1 augustus is Jopie Verhoek in dienst gekomen als fondsenwerver onder particulieren en gemeenten.

GZB-dag 2010 “nat, maar toch mooi” “Ondanks de heftige weersomstandigheden was het een goede dag. We hopen dat jullie hiermee doorgaan en blijven vertellen van Gods grote werken!” Nat, maar toch mooi. Dat is het beeld dat bij de meeste bezoekers van de GZB-dag 2010 is blijven hangen. Misschien wel voor het eerst in de geschiedenis van de GZB is de zendingsdag voortijdig afgebroken in verband met het slechte weer. Het hagelde zelfs. Tijdens het ochtendprogramma moest het veld worden ontruimd vanwege onweer. Na de pauze werd het middagprogramma in verkorte vorm afgewerkt. De dag eindigde twee uur eerder dan gepland. 26

GZB-directeur ds. Jan Ouwehand: “Ondanks de regen hadden we toch een mooi en afwisselend programma. De reactie van het publiek op de groep Everpraise uit Kenia was erg leuk. De regen en het improviseren schepten ook wel weer een band en brachten een speciale sfeer. Gedeelde smart is halve smart.” Alleen ds. Lieuwe Schaafsma heeft zijn bijbelstudie kunnen afmaken. De bijdragen van ds. Koos Snaterse, ds. Frans Klok, ds. Makoto Fukuda (Japan) en ds. Marten Visser (Thailand) zijn geheel of gedeeltelijk ‘in het water gevallen’. Ondanks dat “mogen we geloven dat onze God er Zijn zegen over geeft”, zoals een van de bezoekers na afloop zei.

C&F in cijfers in 2010 • € 4.976.110 inkomsten uit de kerk • 34.639 leden • 343 zendingscommissies • 157 Deelgenotengemeenten • 532 betrokken kerkenraden • 698 betrokken predikanten • 639 betrokken basisscholen • 37.235 dagboekjes ‘Een handvol koren’ • 498 gebruikers van de gebedskalender • 102 kerkbladen die regelmatig over de GZB publiceren • 208.175 collectefolders • 26.000 exemplaren van Wereldkids • 109.713 bezoekers van de website

Jaarverslag 2010 | 27

De GZB in cijfers Algemeen De jaarrekening 2010 is volgens Richtlijn 650 Fondsenwervende Instellingen opgesteld. De staat van baten en lasten over 2010 sluit met een positief saldo van € 309.726. De begroting 2010 sloot met een negatief saldo van € 565.000. Hierna worden de uitkomsten van de operationele doelstellingen ten opzichte van de begroting nader geanalyseerd.

Operationele doelstellingen t.o.v. begroting 2010 In het beleidsplan is een aanzet gegeven om de strategische beleidsdoelen te vertalen in operationele doelstellingen. Deze operationele doelstellingen zijn: 1. De procentuele verhouding in bestedingen voor personele uitzendingen (60%) en voor financiële bijdragen (40%) aan projecten/programma’s. 2. De procentuele verhouding in bestedingen naar de werksoorten teaching/preaching/healing: theologisch onderwijs en toerusting (30%), gemeentevorming en -opbouw (45%) en medisch/sociaal werk (25%).

28

3. Een regionale spreiding van de missionaire samenwerking in het buitenland: Azië (19%), Afrika (37%), Latijns-Amerika (20%), Europa (12%), Midden-Oosten (10%) en overig/algemeen (2%). 4. De missionaire toerusting van de leden en gemeenten door middel van educatie, toerusting en voorlichting via cursussen, bijeenkomsten en publicaties. De interne norm voor bestedingen aan Communicatie & Fondsenwerving is 10% van de bestedingen. 5. De interne norm voor de kosten van voorbereiding en coördinatie - inclusief de begeleiding van de uitgezonden medewerkers en hun gezinnen - is 15% van de bestedingen. 6. De norm voor beheer en administratie is door het bestuur in 2008 vastgesteld op 4,5%. 7. Als doelstelling is tevens verwoord de jaarlijkse toename van de baten uit eigen fondsenwerving met 2,5%.  Op grond van Richtlijn 650 worden tevens de volgende percentages vermeld: 8. Het totaal van de bestedingen aan de doelstelling ten opzichte van de som der baten en de som der lasten. 9. De kosten van eigen fondsenwerving, gedeeld door de baten uit eigen fondsenwerving.

In het onderstaande wordt inzicht gegeven in de begroting en rekening over 2010.

1. Verhouding personele/financiële inzet Kosten ZW Bijdragen ZWS subtotaal Financiële bijdragen Totaal

Doelstelling Begroting 2010 % € 50 2.701.498 10 764.986 60 3.466.484 40 2.301.516 100 5.768.000

% 47 13 60 40 100

Rekening 2010 € 2.515.342 734.405 3.249.747 2.309.266 5.559.013

% 45 13 58 42 100

Conclusie: De verhouding personele/financiële bijdragen ligt op het gewenste niveau.

2. Verdeling naar werksoorten Doelstelling Begroting 2010 Rekening 2010 % € % € Theologisch onderwijs, toerusting Gemeentevorming en -opbouw Medisch/sociaal werk Totaal

%

30

1.708.988

30

1.654.995

30

45 25 100

2.170.480 1.888.532 5.768.000

38 33 100

1.588.759 2.315.259 5.559.013

29 42 100

Conclusie: 1. De bestedingen gemeentevorming en -opbouw blijven achter ten opzichte van doelstelling en begroting als gevolg van het niet vervullen van enkele vacatures in 2010 en een rem op de projectbestedingen eind 2010 als gevolg van tegenvallende baten uit eigen fondsenwerving. 2. In het beleidsplan is aangegeven dat het aandeel voor medisch/sociaal werk betrekking heeft op toedeling van baten uit eigen fondsenwerving. Subsidies en bijdragen door derden worden echter ook voornamelijk in deze werksoort besteed, waardoor het aandeel jaarlijks fors hoger uitkomt.

3. Regionale verhoudingen Het missionair werk in het buitenland geeft het volgende beeld:

Azië Afrika Latijns-Amerika Europa Midden-Oosten Overig Totaal

Doelstelling Begroting 2010 % € 19 1.223.958 37 2.019.069 20 733.000 12 410.005 10 529.755 2 852.213 100 5.768.000

Rekening 2010 % 21 35 13 7 9 15 100

€ 1.584.346 2.379.370 676.839 400.900 419.767 97.791 5.559.013

% 29 43 12 7 8 2 100

Conclusie: 1.  De procentuele verdeling in de beleidsnota heeft alleen betrekking op de regionale toedeling ad € 2.856.000. De werkelijke bestedingen zijn ongeveer tweemaal zo hoog. Omdat de bestedingen boven de regionale toedeling veelal niet beïnvloedbaar zijn, vallen de regionale verhoudingen in werkelijkheid anders uit. 2. De post overig betreft een aantal extern gefinancierde uitgaven waarvan de regio bij het opstellen van de begroting nog niet bekend is. Omdat dit in de loop van het jaar bekend is, zijn deze in werkelijkheid aan de betreffende regio toegeschreven.

4. Kosten Communicatie & Fondsenwerving Norm bestuur 10% van de totale lasten Begroting 2010 Personeelskosten Communicatiekosten Totaal bestedingen Verhouding

€ 345.500 349.500 695.000 7.512.000 9,3%

Rekening 2010 € 373.834 263.598 637.432 7.262.468 8,8% Jaarverslag 2010 | 29

Conclusie: De kosten blijven binnen de door het bestuur vastgestelde norm. De personeelskosten zijn hoger dan begroot als gevolg van de benoeming van een fondsenwerver (0,5 fte) vanaf augustus 2010.

5. Kosten leiding, bureau en secretariaat buitenland Norm bestuur 15% van de totale lasten

Personeelskosten Huisvesting Kantoor/algemeen Totaal bestedingen Verhouding

Begroting 2010 € 824.000 57.000 168.000 1.049.000 7.512.000 14,0%

Rekening 2010 € 850.260 55.172 160.590 1.066.022 7.262.468 14,7%

Norm bestuur 2,5% per jaar Meerjarenoverzicht

6. Beoordeling kosten beheer en administratie Norm bestuur 4,5% van de totale lasten

Kosten van beheer en administratie Totale lasten Percentage

Rekening 2010

€ 331.658

€ 341.308

7.512.000 4,4%

7.262.468 4,7%

Conclusie: Als gevolg van een lichte stijging van de kosten en de daling van de totale lasten is de norm in 2010 licht overschreden. 30

4,6% 4,4% 4,5% 4,4% 4,7%

7. Beoordeling toename baten uit contributies, donaties en giften

Conclusie: De kosten blijven binnen de norm. De overschrijding van de personeelskosten betreft voornamelijk overige personeelkosten die niet begroot waren, waaronder opleidingen en verhuiskosten.

Begroting 2010

Meerjarenoverzicht 2007 rekening 2008 rekening 2009 rekening 2010 begroting 2010 rekening

2006 rekening 2007 rekening 2008 rekening 2009 rekening 2010 begroting 2010 rekening

Bedrag

Index (t.o.v. 2006)

€ 4.873.000 4.895.000 5.079.929 5.235.210 5.172.000 4.976.110

100,0 100,5 104,2 107,4 106,1 102,1

Conclusie: In 2010 is in tegenstelling tot voorgaande jaren sprake van een daling van de baten uit contributies, donaties en giften. Dit is vooral het gevolg van de terugloop van algemene collecte-inkomsten.

8. Beoordeling percentage bestedingen aan de doelstelling

Totaal besteed aan de doelstelling Totaal van de baten Percentage Totaal van de lasten Percentage

Begroting 2010 € 6.740.890 6.947.000 97,0% 7.512.000 89,7%

Rekening 2010 € 6.424.003 7.572.194 84,8% 7.262.468 88,5%

Conclusie: Vanaf 2010 is ook het percentage besteed aan de doelstellinge ten opzichte van het totaal van de lasten opgenomen. Omdat in 2010 is bezuinigigd toen in oktober bleek dat de baten lager zouden uitkomen, is het percentage ten opzichte van de begroting lager. Meerjarenoverzicht 2007 rekening 2008 rekening 2009 rekening 2010 begroting 2010 rekening

T.o.v. baten 81,5% 73,1% 92,8% 97,0% 84,8%

T.o.v. lasten 88,8% 88,9% 88,9% 89,7% 88,5%

9. Beoordeling kosten eigen fondsenwerving Norm CBF maximaal 25% per jaar

Kosten eigen fondsenwerving Baten eigen fondsenwerving Percentage Meerjarenoverzicht 2007 rekening 2008 rekening 2009 rekening 2010 begroting 2010 rekening

Begroting 2010 € 419.951 5.672.000 7,4%

Rekening 2010 € 461.970 5.549.384 8,3%

6,7% 6,5% 7,6% 7,4% 8,3%

Recapitulatie resultaat In het onderstaande wordt een overzicht gegeven van de afwijkingen tussen de begroting 2010 en de jaarrekening 2010.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Minder inkomsten uit de gemeenten Meer nalatenschappen Meer subsidies Meer ontvangen van andere organisaties Hoger resultaat beleggingen meer beschikbaar Minder kosten ZW Minder kosten ZWS Meer financiële bijdragen Minder kosten C&F Meer kosten leiding, bureau en secr. buitenland minder besteed totaal afwijking begroting tekort begroting uitkomst 2010

€ -195.890 73.274 86.191 643.667 17.952

€

625.194 -186.156 -30.581 7.750 -57.568 17.023 249.532 874.726 -565.000 309.726

Begroting 2011 In de bestuursvergadering van 25 november 2010 is de begroting 2011 goedgekeurd. De samenvatting van de begroting is opgenomen in de overzichten op pagina 34.

Conclusie: Het percentage is hoger, zowel als gevolg van hogere kosten als lagere baten. In de begroting zijn de kosten lager omdat de toerekening niet geheel conform de genoemde verdeling heeft plaatsgevonden. Jaarverslag 2010 | 31

32

Balans per 31 december 2010 | bedragen in euro’s Activa

31 december 2010

31 december 2009

Materiële vaste activa

238.913

185.300

Financiële vaste activa

2.706.324

3.923.697

2.945.237

4.108.997

Vorderingen en overlopende activa

1.443.750

1.011.819

Liquide middelen

3.407.795

3.220.513

Totaal

4.851.545

4.232.332

7.796.782

8.341.329

Passiva Reserves en fondsen reserves • continuïteitsreserve

4.211.600

• bestemmingsreserve

1.254.600

fondsen

4.131.600 1.321.509 5.466.200

5.453.109

577.409

280.774

6.043.609

5.733.883

125.250

260.022

0

6.600

Kortlopende schulden

1.627.923

2.340.824

Totaal

7.796.782

8.341.329

• bestemmingsfondsen Voorzieningen Langlopende schulden

Jaarverslag 2010 | 33

Staat van baten en lasten over 2010 | bedragen in euro’s Baten

Baten uit eigen fondsenwerving Contributies, donaties en giften Nalatenschappen

Baten uit acties van derden Subsidies van overheden Baten uit beleggingen Som der baten

34

Rekening 2010

Begroting 2010

Rekening 2009

Begroting 2011

4.976.110 573.274 5.549.384

5.172.000 500.000 5.672.000

5.235.210 592.342 5.827.552

5.581.000 500.000 6.081.000

1.143.667

500.000

427.963

670.000

586.191 292.952

500.000 275.000

475.179 351.405

500.000 275.000

7.572.194

6.947.000

7.082.099

7.526.000

Lasten

Rekening 2010

Begroting 2010

Rekening 2009

Begroting 2011

6.057.754 366.249 6.424.003

6.275.123 465.767 6.740.890

6.212.684 362.291 6.574.975

6.699.077 577.849 7.276.926

461.970 15.752 15.749 3.686 497.157

419.951 15.501 0 4.000 439.452

476.477 16.073 0 0 492.550

466.383 61.278 30.639 7.917 566.217

341.308 7.262.468

331.658 7.512.000

329.976 7.397.501

328.857 8.172.000

Resultaat

309.726

-565.000

-315.402

-646.000

Resultaatbestemming Toevoeging/ontrekking aan • Continuïteitsreserve • Bestemmingsreserve • Bestemmingsfondsen

80.000 -66.909 296.635

0 -565.000 0

160.050 -176.249 -299.203

0 -630.000 -16.000

Totaal resultaatbestemming

309.726

-565.000

-315.402

-646.000

Besteed aan doelstelling Missionair werk Voorlichting/toerusting

Werving baten Kosten eigen fondsenwerving Kosten acties van derden Kosten verkrijging subsidies overheden Kosten van beleggingen Beheer en administratie Kosten beheer en administratie Som der lasten

Jaarverslag 2010 | 35

Specificatie en verdeling van kosten naar categorie Bestemming Lasten

Doelstellingen Missionair werk

Subsidies/bijdragen Zendingswerkers (ZW) Zendingswerkers in samenwerkingsverband (ZWS) Bijdragen Communicatie Toerusting Voorlichting Fondsenwerving Personeel Alg. secretariaat Secr. buitenland Administratie Comm & Fondsenw Huisvesting Naar loonsom Kantoor/algemeen Naar loonsom (kosten beleggingen direct toegerekend)

Werving baten Eigen fondsenwerving

Bewustwording

Acties derden

Subsidies

100 40 0

0 60 100

5 5 5 54

5 5 15 46

0 2 2 0

36

Beleggingen

0 3 0 0

Bewustwording

Acties derden

100 100 100

70 8 58 0

100 100 100 100

Beheer en administratie

Totaal 2010

0 0 0 0

Werving baten Eigen fondsenwerving

0 0 0

| bedragen in euro’s

Doelstellingen Missionair werk

Subsidies

Beleggingen

2.515.342 734.405 2.309.266 425.093 19.160 54.488 6.057.754

Totaal

100 100 100

20 77 20

Bestemming

Subsidies/bijdragen ZW ZWS Bijdragen Communicatie Personeel Huisvesting Kantoor/algemeen Totaal

Beheer en administratie

100 100 100

Specificatie en verdeling van kosten naar categorie Lasten

| in procenten

79.526 244.383 11.015 31.325 366.249

184.072 236.861 10.676 30.361 461.970

13.426 605 1.721 15.752

13.423 605 1.721 15.749

0 0 3.686 3.686

290.908 13.112 37.288 341.308

2.515.342 734.405 2.309.266 263.598 1.224.094 55.173 160.590 7.262.468

Toelichting Voor de personeelskosten is de verdeling gebaseerd op de desbetreffende functiebeschrijvingen en ervaringen in de uitvoering van de werkzaamheden.

Toelichting op de balans Materiële vaste activa De aanschafwaarde van het kantoorpand, gelegen aan de Faunalaan 249 in Driebergen, bedraagt per 31 december 2010 € 396.455. In het verslagjaar werd € 10.350 afgeschreven, waarmee de boekwaarde daalde tot € 159.530. De aanschafwaarde van de inventarissen, apparatuur, hard- en software bedraagt per 31 december € 173.168. In het verslagjaar werd € 94.870 aangeschaft en € 30.637 afgeschreven, waarmee de boekwaarde steeg tot € 79.382. De materiële vaste activa aangehouden ter belegging bestaat per 31 december 2010 uit 1 woning met aanschafwaarde van € 49.497. Wegens afschrijving met € 270 daalde de boekwaarde tot € 1. Financiële vast activa Dit betreft voornamelijk obligaties die dienen als belegging van de continuïteitsreserve en de andere voorzieningen, zodat structurele baten worden gegenereerd die aan de doelstelling kunnen worden besteed. Het beleggingsbeleid is dat op de lange termijn alleen in door de overheid gegarandeerde obligaties wordt belegd en dat voor de middellange termijn ook kan worden belegd bij grote banken die hun hoofdvestiging in Nederland hebben en onder toezicht staan van De Nederlandse Bank. Het beleid is om de obligaties aan te houden tot de datum van aflossing. De effecten worden daarom

gewaardeerd tegen de aflossingskoers: € 2.686.387. De marktwaarde van de obligaties bedraagt per 31 december 2010 € 3.788.471. De beleggingen bevinden zich in depot bij de ING-Bank te Zeist. Verder zijn hieronder opgenomen de renteloze leningen die zijn verstrekt aan zendingswerkers tot een totaal van € 19.937. De resterende looptijd bedraagt gemiddeld drie jaar. Er werd € 7.400 terug ontvangen. Continuïteitsreserve De continuïteitsreserve dient voor dekking van risico's op korte termijn en om zeker te stellen dat de GZB ook in de toekomst aan zijn verplichtingen kan voldoen, met name met betrekking tot de uitvoering van de Arbeidsvoorwaardenregeling c.q. Uitzendvoorwaardenregeling van hen die in dan wel buiten Nederland werkzaam zijn. Het bestuur heeft in januari 2011 een gedetailleerde analyse van het benodigde minimumniveau van de continuïteitsreserve vastgesteld. Op basis van deze analyse is het gewenste niveau voor de jaren 2010, 2011 en 2012 vastgesteld op € 4.000.000. Verder geldt een toegestane bandbreedte van 5%, waarbinnen de reserve zich van jaar tot jaar mag bewegen. Het saldo van baten en lasten na toevoeging of onttrekking aan bestemmingsfondsen en bestemmingsreserves wordt toegevoegd dan wel onttrokken aan de continuïteitsreserve. Over- of onderschrijdingen van de toegestane bandbreedte dienen binnen 2 boekjaren te zijn onttrokken of aangezuiverd door middel van de reguliere begrotingscyclus.

Het niveau van de continuïteitsreserve ligt aanmerkelijk lager dan het maximum volgens de Richtlijn CBF: maximaal 1,5 maal de jaarlijkse kosten van de werkorganisatie. Op basis van de begroting 2011 is dat maximaal 1,5 maal 4.764.000, dat is € 7.146.000. Bestemmingsreserve Het bestuur heeft een bestedingsplan opgesteld voor de jaren 2010-2013, waarbij de bestemmingsreserve ad € 1.254.600 volledig wordt besteed aan projecten en extra uitzendingen van zendingswerkers. In 2011 zal, in overeenstemming met de vastgestelde begroting, naar verwachting hiervan reeds € 550.000 worden besteed. Bestemmingsfonds derden Het betreft hier subsidies en bijdragen door derden met een specifieke bestemming, waarvan de besteding niet meer in het jaar van ontvangst overeenkomstig de doelstelling konden worden besteed. Het verloop is als volgt: € Per 1 januari 280.774 Ontvangen in 2010 734.768 Besteed in 2010 -438.133 Per 31 december 577.409 Voorzieningen Voorziening wachtgeldregeling 100.250 Voorziening groot onderhoud kantoorpand 25.000 Per 31 december 125.250

Jaarverslag 2010 | 37

Voorziening wachtgeldregeling De voorziening wachtgeldregeling is bestemd voor aanspraken door zendingswerkers, die tijdens en na verblijf in het buitenland niet verplicht verzekerd zijn tegen de gevolgen van werkloosheid. De voorziening is gebaseerd op het aantal zendingswerkers dat ultimo boekjaar aanspraak kon maken op deze wachtgeldregeling. De onttrekking aan deze voorziening bedroeg in het boekjaar € 197.000, de toevoeging € 98.750. Voorziening groot onderhoud kantoorpand De voorziening groot onderhoud kantoorpand dient ter egalisatie van het meerjarenonderhoud van het kantoorpand. De voorziening is gebaseerd op een onderhoudsplan. De dotatie aan deze voorziening bedroeg in het boekjaar € 13.046, de onttrekking was € 49.568 en betrof onderhoud aan het interieur van het kantoorpand.

Toelichting op de staat van baten en lasten Contributies, donaties en giften Het totaal van de normale inkomsten uit de gemeenten zoals contributies, collecten, giften, dagboekjes, kerkbussen, projecten en bijdragen voor zendingswerkers bedroeg in 2010 € 4.976.110. Dit bedrag ligt lager dan de begroting 2010 (€ 5.172.000) en lager dan de uitkomst over 2008 (€ 5.235.210). De algemene inkomsten uit collecten vanuit de gemeenten staan onder druk. In toenemende mate zijn de inkomsten gekoppeld aan zendingswerkers. 38

Nalatenschappen De baten uit nalatenschappen bedroegen in 2010 € 573.274 en overstegen daarmee de begroting (€ 500.000) en waren ongeveer gelijk aan 2009 (€ 592.342). Een deel van de bate in 2010 (€ 305.000) heeft betrekking op nalatenschappen waarvan de omvang wel betrouwbaar kon worden vastgesteld, maar die nog niet tot uitkering zijn gekomen. Baten uit acties van derden In 2010 is € 1.143.667 aan baten uit acties van derden ontvangen. Daarmee is het niveau van de begroting (€ 500.000) en 2009 (€ 427.963) ruimschoots overtroffen. De belangrijkste oorzaak is de bijdrage van de HGJB inzake diaconale projecten (€ 608.395), die ten opzichte van de begroting (€ 150.000) en 2009 (€ 63.750) aanzienlijk hoger was.. Subsidies van overheden De subsidiebaten in 2010 bedroegen € 586.191 en waren hoger dan begroot (€ 500.000) en 2009 (€ 475.179). De GZB ontving subsidie van de ‘Vereniging PSO’ die in 2010 zowel programma’s als uitgezonden personeel ondersteunden voor een totaal van € 346.686. Daarnaast ontving de GZB via de Vereniging Prisma in 2010 MFS-subsidie voor diverse programma’s voor een totaal van € 239.505. De stijging ten opzichte van 2009 houdt voornamelijk verband met de afronding van het MFS-programma dat liep van 2007 tot en met 2010. Vanaf 2011 begint een nieuw subsidieprogramma (MFS II) dat loopt tot en met 2015, waarin de GZB via Prisma ook zal deelnemen.

Baten uit beleggingen De baten uit beleggingen bedroegen in 2010 € 292.952 en zijn daarmee licht hoger dan de begroting (€ 275.000), maar lager dan in 2009 (€ 351.405). De daling ten opzichte van 2009 is voornamelijk het gevolg van uitloting van een deel van de portefeuille staatsobligaties, die ten opzichte van de huidige marktrente een hoog rendement hadden. Besteed aan de doelstelling De besteding aan missionair werk bedroeg in 2010 € 6.057.754 en waren hiermee lager dan de begroting 2010 (€ 6.275.123) en 2009 (€ 2.5698.026). Dit komt vooral doordat enkele vacatures voor zendingswerkers later of nog niet in 2010 waren ingevuld. Daarnaast zijn de projectbestedingen in de laatste maanden 2010 waar mogelijk naar beneden bijgesteld, omdat de inkomsten uit de gemeenten achterbleven. De besteding aan voorlichting en toerusting bedroeg in 2010 € 366.249 en was daarmee lager dan begroot (€ 465.767), maar vergelijkbaar met 2009 (€ 362.291). De begroting 2010 was aanzienlijk hoger omdat de communicatiekosten relatief veel zwaarder aan voorlichting en toerusting waren toegerekend dan in werkelijkheid in 2009 en 2010. Werving baten De totale kosten werving baten bedroegen in 2010 € 497.157 en waren hoger dan begroot (€ 439.452) en vergelijkbaar met 2009 (€ 492.550). In de begroting was een kleiner deel van de communicatiekosten en personeelskosten aan werving baten toegerekend dan in werkelijkheid in 2009 en 2010.

Kosten beheer en administratie Deze kosten bedroegen in 2010 € 341.308. Dat is licht hoger dan in de begroting 2010 (€ 331.658) en in 2009 (€ 329.976). Deze stijging is voornamelijk het gevolg van tijdelijk hogere personeelskosten in 2010 in verband met personeelswisselingen die hebben plaatsgevonden. Personeelslasten De personeelslasten bedroegen in 2010 € 1.224.094. Dat is hoger dan de begroting 2010 (€ 1.169.500) en in 2009 (€ 1.176.911). De stijging is voornamelijk het gevolg van een lichte uitbreiding van het aantal formatieplaatsen. Gemiddeld waren in 2010 19,2 medewerkers in dienst, gebaseerd op een fulltime dienstverband (2009: 18,9). Voor medewerkers van de GZB is de ‘Arbeidsvoorwaardenregeling van de Protestantse Kerk in Nederland’ van toepassing. Inschaling vindt plaats in de range van schaal 4 t/m 14. De directeur heeft een fulltime dienstverband met onbepaalde looptijd dat overeenkomstig de genoemde Arbeidsvoorwaardenregeling 36 uur per week beslaat en is ingegaan per 1 februari 2010. Het totaal van de personele kosten van de directeur in 2010 kan als volgt worden gespecificeerd: 2010 € Brutosalaris (inclusief vakantiegeld en eindejaarsuitkering) 67.590 Sociale lasten 6.539 Pensioenlasten 7.377 81.506 Bestuursleden worden niet bezoldigd; ook worden geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt.

Jaarverslag 2010 | 39

www.gzb.nl Op de website van de GZB vindt u een uitgebreide versie van het Jaarverslag 2010, met daarin: · Het complete financiële jaarverslag · Een overzicht van de projecten die de GZB heeft gesteund · Een overzicht van de partners van de GZB Beschikt u niet over internet en wilt u deze informatie toch ontvangen? Neem dan contact op met de GZB!

40

Postbus 28 | 3970 AA Driebergen Faunalaan 249 | 3972 PP Driebergen T 0343-512444 | F 0343-521392 E [email protected] | I www.gzb.nl