Wmo Raad. Zoetermeer. Het College van burgemeester en wethouders van Zoetermeer Postbus AA Zoetermeer

Wmo Raad Zoetermeer

Het College van burgemeester en wethouders van Zoetermeer Postbus 15 2700 AA Zoetermeer

Betreft: ongevraagde reactie inzake signalen en ervaringen met invoering nieuwe Wmo en Jeugdzorg per 1/1/2015

Zoetermeer, 5 juni 2015

Geacht college, Als Wmo-raad vinden wij het onze taak om na de start van de grote stelselwijziging zoveel als mogelijk en naar vermogen de vinger aan de pols te houden. Het gaat om kwetsbare mensen voor wie er veel verandert of staat te veranderen. De intentie om de nieuwe Wmo en Jeugdwet zo in te voeren dat mensen en kinderen in kwetsbare omstandigheden er zo min mogelijk nadeel van ondervinden, is alom aanwezig. De intentie ook om niemand aan zijn lot over te laten en om de zorg uit 2014 te continueren, heeft echter niet kunnen verhinderen dat cliënten uit uiteenlopende doelgroepen bij wijze van spreken met angst en beven het jaar 2015 tegemoet hebben gezien. Deze vrees is na deze eerste maanden niet verdwenen. Dat er continuïteit van zorg is geboden, is bij de inwerkingtreding van deze stelselwijziging een goed besluit geweest. Het betekent echter ook dat de echte veranderingen door toepassing van de nieuwe regels en werkwijzen in de hulp in feite op cliëntniveau nog moeten plaatsvinden. Ook zien wij druk vanuit de gemeente als opdrachtgever om vooral te innoveren. Voor de cliënt komt dit neer op het anders doen of zelfs niet meer doen zoals men dat gewend was. Het ondergaan van veranderingen heeft voor kwetsbare mensen niet dezelfde lading en betekenis als voor menigeen die daar verder van afstaat. In uw eerste (kwartaal)rapportage aan de gemeenteraad over de gang van zaken in het sociaal domein stelt u dat de transitie binnen het sociaal domein beheerst is verlopen. Er zijn voor zover nu bekend geen mensen tussen wal en schip terecht gekomen. Alle cliënten ontvangen de zorg die ze voor de transitie ook ontvingen. Zorgcontinuïteit is geborgd. In ons overleg met de wethouder werd melding gemaakt van 2 gevallen tussen wal en schip waarvan één terecht bleek te zijn. Het zou geweldig zijn als deze stellingname ook bewaarheid is of wordt in de beleving van en vooral door ervaringen van cliënten. Wij vragen ons af op welke informatie en gegevens uw stellingname is gebaseerd. Omdat bronnen vooralsnog lijken te ontbreken, kan het ook zo zijn dat uw optimisme is ingegeven door de omstandigheid dat u niets heeft gehoord. Dus zal het dan wel goed zijn gelopen. Wmo-raad Postbus 15 2700 AA Zoetermeer telefoon 079- 346 8561 [email protected]

WmORaad Zoetermeer Voor ons als Wmo-raad is de grote vraag hoe er betrouwbaar zicht gekregen kan worden op hoe zorg en de continuïteit ervan voor bestaande cliënten maar ook de toegang tot de zorg voor nieuwe cliënten in de praktijk van alledag loopt. Spelers in het zorgveld hebben alle puzzelstukjes daarvan in handen: gemeente-ambtenaren in beleid en uitvoering, zorginstellingen, medische beroepsbeoefenaren, medewerkers sociaal wijkteam, bedrijven van diensten of hulpmiddelen, koepelorganisaties, en niet in de laatste plaats cliënten, hun mantelzorgers en ook zorgvrijwilligers betrokken in langdurige zorgrelaties. Wie heeft een objectiverend overall beeld van hoe 't loopt? Wij hebben ons ingespannen om ervaringen en signalen te verzamelen over wat cliënten of gezinnen of andere betrokkenen in de afgelopen maanden zijn tegengekomen. Wij stellen u op de hoogte van deze signalen om meer kleur en inhoud te geven aan de stellingname dat de transitie in Zoetermeer beheerst is verlopen. Er zijn twee signalen die er o.i. uitspringen, t.w.: • de beschikbaarheid van onafhankelijke cliëntondersteuning • wie kan mijn vragen beantwoorden? Onafhankelijke en deskundige cliëntondersteuning Wij ontvangen meerdere signalen dat in uitnodigingen voor een (keukentafel)gesprek cliënten niet gewezen wordt op de mogelijkheid om onafhankelijke cliëntondersteuning in te roepen. Ook de voorlichting over bij wie men moet zijn en hoe deze ondersteuning kan worden verkregen, is onvoldoende. Het gevolg is dat cliënten verstoken blijven van professionele ondersteuning die hen wegwijs kan maken in het woud van nieuwe regels, werkwijzen en/of aanbieders. Vaak weten zij het bestaan er niet van. Advies Wij adviseren u pro actiever de mogelijkheid van onafhankelijke cliëntondersteuning onder de aandacht van cliënten en burgers te brengen. Dit kan via algemene media en websites maar zou ook standaard in elke individuele uitnodigingsbrief voor een (keukentafel)gesprek moeten staan.

Men moet weten dat deze ondersteuning voor iedereen beschikbaar is. In hoeverre cliënten vertrouwen kunnen stellen in een onafhankelijk cliëntondersteuner valt uiteraard te bezien. Het begrip 'onafhankelijk cliëntondersteuner' betekent niet meteen dat de ondersteuner het vertrouwen van de cliënt heeft gewonnen. Dit zal mede afhangen van zijn professionele opstelling, deskundigheid, onafhankelijkheid in de gegeven adviezen en ook de tijd die er is om zorgsituaties met de cliënt vooraf te bespreken. Daarnaast zijn er bv. alom twijfels over de mate van deskundigheid bij ZoSamen (i.c. Palet Welzijn en MEE) met betrekking tot de GGZ-doelgroepen. Wij nemen aan dat ZoSamen volop bezig is om de cliëntondersteuners op dat terrein bij te scholen. 2. Wie kan mijn vragen beantwoorden?

Bestaande cliënten, komend vanuit de ABWZ, zitten met tal van vragen waarop zij geen antwoord kunnen krijgen. Het beeld en ook het beleid is dat de continuïteit van de zorg is gewaarborgd maar in de praktijk van de PGB-houder gebeurt er niets, is het stil, terwijl men -2Wmo-raad Postbus 15 2700 AA Zoetermeer telefoon 079- 346 8561 [email protected]

WMORaad Zoetermeer vanuit de AWBZ gewend was aan een nauwgezette verantwoording van uitgaven. In combinatie met de problematiek bij de Sociale Verzekeringsbank wordt er geen PGB meer uitbetaald, zijn er geen formulieren meer en zit de cliënt vol vragen over hoe het nu verder gaat waarop de gemeente geen antwoord weet of geeft. Nog ingewikkelder wordt het als een kind met beperkingen de 18-jarige leeftijd bereikt. Voorzieningen van jeugdzorg vervallen, maar hoe gaat het dan verder? Er is voor gepleit om de voorzieningen op grond van de Jeugdwet niet abrupt af te breken bij 18 jaar maar deze te laten doorlopen naar ca. 23 jaar, maar in de praktijk van de gemeente is dit (nog) geen bestaand beleid. Valt mijn 18-jarige kind nog onder de overgangsregeling van de Jeugdwet of is het op de Wmo aangewezen? Betrokken ouder heeft nog niemand bij de gemeente kunnen spreken die 't weet. De website kan in een informatiebehoefte voorzien bij algemene en misschien enkelvoudige vragen, zodra het iets complexer wordt verliest deze informatievoorziening haar betekenis voor de cliënt. Digitaal een vraag stellen kan uiteraard maar garantie op een antwoord of reactie is er niet. Wij denken dat deze onzekerheden als gevolg van een grote lacune in de informatievoorziening evenzeer zullen voorkomen bij nieuwe cliënten. Advies Wij adviseren u de uitvoering zo te organiseren dat cliënten in contact kunnen komen met ter zake kundige medewerkers of professionals aan wie zij vragen kunnen voorleggen en via welke zij een antwoord kunnen krijgen. De zgn. vinger-aan-de-pols functionaris is voor zover wij weten niet het loket voor het beantwoorden van inhoudelijke vragen van cliënten. Dit lijkt vooralsnog een interne functie te zijn, niet bedoeld voor vragen van burgers. Dit kan ook zo worden georganiseerd dat deze functionaris wel voor de burger bereikbaar is. Ook de wethouder heeft in onze vergadering gesteld dat cliënten haar altijd kunnen mailen met vragen en problemen. Dit is een sympathieke geste maar het lijkt als structurele werkwijze binnen de zorg toch niet de aangewezen weg. Niet weten waar je met je vraag naar toe moet, lijkt overigens niet alleen te gelden voor cliënten. Ook van professionals hebben wij gehoord dat zij niet weten met welke persoon/medewerker zij gezaghebbend op casusniveau kunnen overleggen over aanpak, route, inzet van voorzieningen, etc.

Wij zien uw reactie op ons advies graag tegemoet.

ns de Wmo-raad Zoetermeer,

-3Wmo-raad Postbus 15 2700 AA Zoetermeer telefoon 079- 346 8561 [email protected]

Wmo Raad Zoetermeer BIJLAGE

Vanuit het oogpunt van geldigheid tekenen wij aan niet te weten of hier sprake is van een incident dan wel dat er een structurele waardering aan moet worden gegeven. Ook is een eenduidige relatie met de stelselwijziging (oorzaak, gevolg) niet in alle gevallen evident. Dit zo zijnde, vinden wij de signalen kwalitatief voldoende valide en waarde hebben om ze u te berichten en van een advies te voorzien. 1. Wat loopt er goed? De algemene informatie op de gemeentelijke website over de stelselwijziging en de veranderingen voorafgaande en rond begin 2015 is positief ontvangen. Dit wordt overigens niet algemeen gedeeld. Er zijn ook signalen over negatieve ervaringen met de centrale receptie, het digitaal aanmelden en communiceren en de digitaal geboden informatie (gemeentelijke website, Zoetermeerwijzer) Voor laaggeletterden en mensen die de taal onvoldoende beheersen zijn deze informatievoorzieningen moeilijk toegankelijk. Waar kunnen deze mensen terecht met vragen? Het algemene nummer 14079 is dan een mogelijkheid of op afspraak langs gaan bij bv. het Publieksplein/Wmo-loket in het stadhuis of Meerpunt in de bibliotheek. Wij ontvangen signalen dat mensen die de procedure niet goed kennen nogal met zakelijke onvriendelijkheid worden bejegend. Men verwacht van een loket dat toegang tot zorgvoorzieningen geeft, een mensgerichte en klantvriendelijke benadering. 2. De toegang tot de Wmo en de jeugdzorg Op een transitiebijeenkomst hebben aanbieders hardop de vraag gesteld waar de cliënten blijven. Het aantal cliënten in zorg blijft belangrijk achter bij voorgaande jaren. Dit kan toevallig zijn. Het kan ook duiden op de weg niet weten of trage afhandeling van meldingen en aanvragen. Ook blijkt een aantal instellingen onvoldoende kennis en inzicht te hebben met welke gemeentelijke functionaris zij op casusniveau (gezaghebbend) kunnen overleggen over de aanpak en de inzet van zorg. Het keukentafelgesprek Het keukentafelgesprek vervult een cruciale rol in het inventariseren en beantwoorden van de zorgvraag. Er zou ook integraal gekeken en geïnventariseerd worden. De ervaring leert dat er geen keukentafelgesprek heeft plaatsgevonden met betrekking tot de herbeoordeling van de HH1. Er zijn huisbezoeken afgelegd onder regie van een bedrijf uit Leeuwarden waarin de noodzaak van de bestaande indicatie HH1 opnieuw is beoordeeld. Cliënten meldden ons dat de schriftelijke aankondiging van het huisbezoek vlak voor de huisbezoekdatum werd ontvangen. Zij konden op die termijn geen ondersteuning uit eigen kring meer regelen. Voor de cliënt is dit een slechte start van een gesprek waarbij de HH1 op het spel staat. Doorlooptijden, termijnen Wij vragen ons af wat er in deze startfase terecht komt van de regel dat binnen 6 weken na een melding een keukentafelgesprek plaatsvindt en wordt beoordeeld of er een aanvraag van een individuele maatwerkvoorziening kan worden gedaan. Als een maatwerkvoorziening nodig is, dan dient daarover binnen 2 weken een besluit te worden genomen. Wmo-raad Postbus 15 2700 AA Zoetermeer telefoon 079- 346 8561 [email protected]

WMORaad Zoetermeer Bij wie kan worden gemeld? Telt een gesprek bij de huisarts of bij Meerpunt of aan de gemeentebalie/Wmo als melding of alleen een digitaal ingevuld formulier via de gemeentelijke website? Uitstroom uit speciaal onderwijs Bij schoolgaande kinderen in het speciaal onderwijs proberen ouders te anticiperen op de situatie dat het kind van school gaat en wat er dan kan of moet. In een keukentafelgesprek zou het plan voor de nabije toekomst kunnen worden ontwikkeld. Ouders maken zich daar druk om maar vanuit de onderwijssituatie blijken met de gemeente nog geen stappen gezet te kunnen voor de naschoolse periode. Voorheen kon de aanvraag van een Wajong-uitkering vanuit de onderwijssituatie vroegtijdig in gang worden gezet. Nu moeten kind en ouders wachten totdat het kind van school is om vervolgstappen te kunnen ondernemen. Gesprekken met gemeenteambtenaren bieden geen duidelijkheid. Waar moet men zijn: Werkplein (voor inkomen resp. rotonde aanpak voor werk of activering dan wel UWV-traject), Wmo ((arbeidsmatige) dagbesteding?) Ouders hebben zorgen over de stapeling van kosten (o.a. zorgverzekeringspremie als kind 18 jaar is geworden, eigen bijdragen), de inzet van vrijwilligers en bestaande onduidelijkheden over de deelname aan dagactiviteiten. In geval van jongere kinderen is ouders niet duidelijk wie nu kan indiceren voor dagbesteding.

Afstemming onderwijs en zorg Op landelijk niveau hebben organisaties als het BOSK, Landelijk Platform GGz e.a. aan de Tweede Kamer tekorten in de afstemming tussen onderwijs en zorg gesignaleerd. Met name bij kinderen met meervoudige beperkingen, van wie de meesten een WLZ-indicatie maar ook een ZVW of een Jeugdwet-indicatie hebben. Zij stellen dat het recht op zorg en ondersteuning in onderwijssetting in de onderwijs- en zorgwetten op dit moment onvoldoende is geborgd. Het bekostigingsprobleem ontstaat doordat het onderscheid tussen wat zorg is en wat ondersteuning is niet helder is. Dit kan ook in Zoetermeer spelen. PGB Van de grote problemen met en bij de Sociale Verzekeringsbank hebben ook PGB-houders in Zoetermeer heel veel last. Over het eerste kwartaal en soms langer ontvangt men geen geld om bijvoorbeeld de begeleiding van een kind te kunnen betalen. Dit blijkt soms ook samen te hangen met feit dat de gemeente daarvoor nog geen groen licht heeft gegeven. Voor de jeugdzorg geldt een overgangsregeling. Een ouder meldt dat op vragen aan de gemeente geen antwoord komt. Ook een brief blijft onbeantwoord. Mensen met een PGB voor bv. een voorziening als een logeeradres voor meervoudig gehandicapte kinderen verkeren in grote onzekerheid. Men weet nog niet wat er door de gemeente vergoed zal worden. Zij zijn nu gedwongen de kosten zelf op te brengen. Er is (landelijk) continuïteit van zorg gegarandeerd maar ouders hebben daarover geen informatie van de gemeente ontvangen en hebben vooralsnog ook geen idee hebben wie daar nu een besluit over moet nemen. De informatievoorziening over de PGB is volstrekt onvoldoende. De gemeentelijke website is mogelijk goed voor enkelvoudige vragen maar zodra de situatie wat complexer wordt, biedt internet en ook 14079 geen enkel antwoord. II Wmo-raad Postbus 15 2700 AA Zoetermeer telefoon 079- 346 8561 [email protected]

WMORaad Zoetermeer Men is vanuit het AWBZ-regime gewend aan een cultuur van strakke regels en vaste momenten van verantwoording. Formulieren die voorheen stelselmatig werden toegezonden, ontvangt men nu niet meer. Men hoort niets en vreest dat men het PGB voor de voorziening niet meer krijgt terwijl er het beeld is dat er continuïteit van zorg zal plaatsvinden. GGZ Waar je aan toe bent als je jeugd GGZ-voorzieningen hebt en je kind nu net 18 jaar wordt, is een groot vraagstuk. Voorheen liepen voorzieningen door tot ca. 23 jaar. Nu weet je 't niet. Niemand kan ook antwoord geven. Er is ook nog een overgangsjaar in de Jeugdwet. Is het nog Jeugdwet of is het Wmo?

Men heeft gehoord van mensen dat de gemeente soms de verantwoordelijkheid van ouders in deze transitiefase wel erg oprekt. Men had zaken al zelf moeten weten of onderzoeken, schijnt soms de boodschap te zijn. Bij mensen van wie het kind 18 jaar is geworden, is er totale verwarring soms paniek over hoe het nu verder moet. De gemeente voert nu de Jeugdwet uit. Maar wie zijn dat bij de gemeente? Als je weet wie dat zijn dan kun je je vragen stellen en een begin van een antwoord krijgen. Het keukentafelgesprek is nog niet geweest. Doelgroepenvervoer Ouders wordt gestimuleerd om voor hun kind met beperkingen een vervoersmaatje te vinden met wie het kind met bv. openbaar vervoer naar school of dagbesteding kan reizen. Ons bereiken signalen dat ouders hier gematigd positief over zijn, afhankelijk ook van situatie van hun kind. Zij houden wel hun zorgen over de continuïteit van deze begeleiding van een vervoersmaatje en de effecten als het vervoersmaatje niet kan begeleiden. Eigen bijdrage De eigen bijdragen resp. de stapeling ervan blijkt ook een ander effect te hebben. Als gevolg van het feit dat de gemeente nauwelijks informatie geeft over de eigen bijdrage en de hoogte ervan, weet men niet waar men aan toe is. Dit resulteert soms in de keuze dat men maar geen voorziening aanvraagt.

"Verplichte" vrijwilligers Een gezin ziet in zo'n situatie af van een voorziening en kiest er maar voor om met vrijwilligers in de zorgvraag te voorzien. Men gaat dus alternatieven zoeken. De Participatiewet (bijstand) legt uitkeringsgerechtigden de plicht tot activering en reintegratie op. Dat deze mensen iets kunnen betekenen op het gebied van de zorg, is een positief effect van meer integraal beleid voeren. De praktijk daarbij is weerbarstiger. Ouders krijgen soms te maken met ongemotiveerde bijstandsgerechtigden die niets zien in de hulp die wordt gevraagd. Als ouder ga je daarmee niet in zee en sta je met lege handen Wil dit werken dan lijkt enige screening vooraf op zijn plaats. Vervallen regeling Wtcg De landelijke regeling Wtcg is vervallen. Zoetermeer heeft er voor gekozen om de collectieve ziektekostenverzekering bij Azivo open te stellen voor mensen met een inkomen tot 120 % van het bij standsniveau. De vraag is of deze beleidskeuze nu een effectieve compensatie geeft voor de omstandigheid dat eigen bijdragen voor maatwerkvoorzieningen fors omhoog gaan. III Wmo-raad Postbus 15 2700 AA Zoetermeer telefoon 079- 346 8561 [email protected]

WMO Raad Zoetermeer Uit een signaal van de OSO komt naar voren dat iemand met een woonvoorziening aanvankelijk een eigen bijdrage had opgelegd gekregen van 45,00 per 4 weken. Per 2015 is dat verhoogd naar 74,00 per 4 weken. Een bij het CAK ingediend bezwaarschrift is verworpen omdat het CAK niets meer doet dan het gemeentelijke beleid ten aanzien van de eigen bijdrage uit te voeren. Daarbij valt op dat in het keukentafelgesprek de consulent geen informatie heeft gegeven over de eigen bijdrage uitgezonderd de verwijzing naar de CAK-website. De indruk ontstaat dat de gemeente geen verantwoordelijkheid neemt voor de eigen bijdrage, de hoogte en berekening daarvan terwijl het CAK alles in opdracht van de gemeente uitvoert. De gemeente kan in het keukentafelgesprek met de laptop op schoot mensen wegwijs maken in de aanpak van de eigen bijdrage. Betaling voor geleverde voorzieningen Grote instellingen zijn bevoorschot door de gemeente. Wij ontvangen het signaal dat een (kleine) onderaannemer van deze grote instellingen voorzieningen levert aan cliënten van die grote instelling. Er moet echter maanden worden gewacht op betaling voor de geleverde dagbesteding, terwijl de instelling bevoorschot is. Er zijn voorzieningen wegbezuinigd. De informatie over de nieuwe voorzieningen is er niet of weinig toegankelijk. Daarover zou in het keukentafelgesprek voorlichting moeten zijn.

IV Wmo-raad Postbus 15 2700 AA Zoetermeer telefoon 079- 346 8561 [email protected]