Aan het College van burgemeester en wethouders van Zoetermeer Postbus 15 2700 AA Zoetermeer
Betreft: advies Voorstel besparingen op individuele voorzieningen Wmo Zoetermeer, 21 september 2012 Geacht College. Hierbij bieden wij u aan ons advies over uw voorstel, gedateerd 12 september jl., aan de gemeenteraad over de besparingen op de individuele Wmo-voorzieningen. Bij dit voorstel was gevoegd de Eindrapportage quick scan Wmo individuele voorzieningen gemeente Zoetermeer van het bureau Deloitte. Ondanks dat ons zeer weinig tijd is gegund om over dit ingrijpende stuk te adviseren, zijn wij met medewerking van alle leden er toch in geslaagd om tot een advies te komen. Separaat hebben wij de verschillende doelgroepen geïnformeerd. Van de PGZ hebben wij een reactie ontvangen die is bijgevoegd. Samenvattend adviseren wij u het volgende. 1. Wij adviseren u de analyse met name de categorie 65-plussers te verfijnen en deze te verwerken in de autonome groei, gelet op de recente cijfers van het CBS over de levensverwachting en het levensverloop van 65-plussers (m/v). Wij adviseren u in de doorrekening uit te gaan van de goede integratieuitkering Wmo (9 mln.) en voorts ook de uitvoeringskosten erin op te nemen. De nul-meting van Deloitte is het beste wat er op dit moment voor handen is. Er is wel aanleiding om de vinger aan de pols te houden waar het gaat om de ontwikkeling van cijfers, de prognoses en de gevolgen van de maatregelen. 2. Onze eindconclusie over de besparingsvoorstellen 1 t/m 11 is dat deze besparingen Wmo-cliënten behoorlijk tot fors zullen raken maar dat desondanks niet gezegd kan worden dat het pakket aan voorzieningen ontoegankelijk wordt voor alle mensen die dit nodig hebben om met hun beperking te kunnen blijven participeren. Daarbij moet wel aan een aantal randvoorwaarden worden voldaan. (zie met name 4,5 en 6). 3. Wij adviseren u duidelijk te maken hoe dit besparingsvoorstel en het nieuwe concept Wmo-beleidsplan 2012-2015 zich tot elkaar verhouden. -1-
Wmo-raad
Postbus 15
2700 AA
Zoetermeer telefoon 079 - 346 8561
[email protected]
4. Wij adviseren u terughoudend te zijn bij het labelen van producten/voorzieningen als algemeen gebruikelijk. Voorts is het gewenst om aanwezige onduidelijkheden in deze AG-maatregel op te lossen. 5. Wij adviseren u de bijzondere bijstandsverlening niet af te sluiten voor mensen met een minimuminkomen die Wmo-voorzieningen nodig hebben en die gelet op hun beschikbare financiële draagkracht de eigen bijdragen en/of eigen betalingen niet kunnen betalen. Wij adviseren u ook om de bevolking hierover voor te lichten. 6. Stapeling van hogere kosten en eigen betalingen buiten (en bovenop) de gemaximeerde inkomensafhankelijke bijdragen voor Wmo- en AWBZvoorzieningen ligt op de loer. Wij adviseren u deze stapeleffecten voor verschillende inkomenscategorieën (minimum, modaal) te berekenen en te monitoren. 7. Wij adviseren u de wat verborgen besparingsmogelijkheden in het voorstel manifest te maken en op basis daarvan de omvang van de besparingsnoodzaak opnieuw te bezien. 8. Wij adviseren u in de nieuwe verordening te waarborgen dat de integrale benadering onverkort wordt voortgezet in de aanvraag- en toekenningsprocedure in het algemeen en in het keukentafelgesprek in het bijzonder. De punten worden hieronder in de bijlage toegelicht. Hoogachtend, namens de Wmo-raad Zoetermeer, drs. J.J. Ramekers, voorzitter
Bijlage: Toelichting adviespunten over Voorstel besparingen op individuele Wmovoorzieningen
-2-
Wmo-raad
Postbus 15
2700 AA
Zoetermeer telefoon 079 - 346 8561
[email protected]
Toelichting adviespunten over Voorstel besparingen op individuele Wmo-voorzieningen Algemeen De stukken waarmee de besparingsmaatregelen worden toegelicht en uitgewerkt zijn o.i. van goede kwaliteit. Wat wij misten in de evaluatie van het Wmo-beleid vorig jaar, is hier nadrukkelijk wel aanwezig. Een gedegen analyse van cijfers en trends tevens een goede nulmeting en vervolgens een onderbouwde keuze van te nemen maatregelen. 1. Analyse van cijfers en trends Over de cijfers en de analyse hebben wij wel enkele vragen en opmerkingen. Deze zijn o.i. essentieel omdat zij direct raken aan de omvang van de besparingsnoodzaak op middellange termijn die u uit de cijferanalyse destilleert. 1. De autonome groei is er altijd geweest. Ook vanaf 2009 is het aantal 65-plussers toegenomen. Des te opvallender is het dat in het rapport van Deloitte het cliëntenbestand tussen 2009 en 2011 nagenoeg constant is gebleven. Ergo: er was geen autonome groei in Wmo-aanvragen. De vraag is dan ook in hoeverre de berekende autonome groei voor 2012-2015 op deze wijze voldoende valide is om daarop in 2012 een deel van de bezuinigingsnoodzaak te baseren. De presentatie van de cijfers in tientallen suggereert daarbij een te grote exactheid in de prognose. Dit is eens te meer van belang omdat in dit voorstel als het ware een tweede ronde van besparingen op middellange termijn al wordt aangekondigd. Daarvoor zal een audit worden uitgevoerd. 2. Het CBS heeft recent cijfers gepubliceerd over de groep 65+. Het cliëntenbestand van de Wmo bestaat voor 70% uit 65-plussers. Volgens het CBS leeft een oudere langer zonder beperkingen. In 2011 kon een 65-jarige man verwachten nog 18,3 jaar te leven, waarvan gemiddeld 11 in goede gezondheid en bijna 14 zonder beperkingen. Voor de 65-jarige vrouw is dit 21,2 jaar waarvan 12,9 jaar zonder beperkingen. Met andere woorden: de druk op Wmo-voorzieningen ontstaat eigenlijk pas echt in de leeftijdscategorie van 75 tot 80 jaar of hoger. Dat werpt een nieuw licht op de autonome prognose van Deloitte. Wij adviseren u de ingezette analyse van het cliëntenbestand te verfijnen door de categorie 65+ meer uiteen te rafelen en te onderzoeken in hoeverre het voorzieningenprofiel in de verschillende leeftijdscategorieën overeenkomt of niet. 3. Deloitte gaat in zijn quick scan uit van een jaarlijkse integratieuitkering van 8,8 mln. Voor 2012 is deze uitkering echter iets meer dan 9 mln. voor Zoetermeer. Dat betekent toch 2 ton minder aan bezuinigingsnoodzaak. 4. In de quick scan zijn geen uitvoeringskosten in beeld gebracht. O.i. is dat wel een integraal onderdeel van de uitgaven. Wij achten dit ook van belang omdat enkele maatregelen ook kunnen uitmonden in hogere uitvoeringskosten (bv. niet meer standaard toekennen van pas aan 80+, invoeren eigen bijdrage onderhoudskosten, invoeren Zoetermeerhulp). 5. Met ingang van 2013 zullen ook bij ongewijzigd beleid de inkomsten stijgen omdat het inkomen van de cliënt verhoogd wordt met een percentage van het vermogen waarover men beschikt. De hogere inkomsten hiervan komen bovenop het besparingsvoorstel 3. -3Wmo-raad
Postbus 15
2700 AA
Zoetermeer telefoon 079 - 346 8561
[email protected]
Onze conclusie is dat de huidige analyse en daarop gebaseerde prognose ’t beste is wat er tot nu toe beschikbaar is maar dat er wel aanleiding is om jaarlijks de vinger aan de pols te houden. Dit geldt voor de rijksbijdrage als ook de besparingen die berekend zijn. Wordt de trend die Deloitte voorziet, bewaarheid en bevestigd door de jaarcijfers van 2012 en volgende jaren? Of is er als het gevolg van diverse maatregelen (landelijk, lokaal) aanleiding om de cijfers snel bij te stellen en te bezien in hoeverre alle voorgestelde maatregelen onverkort noodzakelijk blijven. 2.
De voorgestelde besparingsmaatregelen 1 t/m 11
Het belangrijkste toetspunt voor de Wmo-raad is in hoeverre voorzieningen toegankelijk zijn en blijven voor de burgers die deze gelet op aanwezige beperkingen nodig hebben om hun leven zo zelfstandig mogelijk te leven (zoals bedoeld in de Wmo), ongeacht hun sociaal-economische positie. Het staat voor ons buiten kijf dat de voorgestelde maatregelen de mensen die van deze voorzieningen afhankelijk zijn, behoorlijk tot zwaar zullen treffen. PGZ wijst daar ook op in zijn reactie, in het bijzonder ook de groep mensen met een zware handicap. Wij moeten daarbij wel opmerken dat de regeling die Zoetermeer nu heeft, zich in gunstige zin onderscheidt van wat al langer landelijk gebruikelijk is. Het “plusje” in financiële zin gaat er in Zoetermeer nu af. Dit treft iedereen die op deze voorzieningen is aangewezen maar in het bijzonder ook de mensen met een inkomen vanaf modaal en hoger. Waar tot dusver geen eigen bijdrage is verschuldigd, worden deze en hogere inkomenscategorieën nu “aangeslagen” voor een bezuinigingspotentieel van € 1.200,00 of meer per jaar door simpelweg de landelijke regeling toe te gaan passen. Dit gaat wel ca. 70% van het huidige cliëntenbestand treffen. Dat is een ingrijpende maatregel. Uw uiteindelijke keuze (keuze 3) om de hogere eigen bijdragen over een langere periode uit te smeren, zoals ook de werkgroep TTWG heeft voorgesteld, dempt de gevolgen daarvan wel.1 Conclusie Vooralsnog is onze conclusie dat de bezuinigingsmaatregelen de Wmo-cliënten behoorlijk tot fors zullen treffen maar dat desondanks niet gezegd kan worden dat de woon- en vervoersvoorzieningen ontoegankelijk worden voor de mensen die deze nodig hebben om zelfstandig te kunnen leven en te participeren in de samenleving. Daarbij moeten o.i. wel een aantal randvoorwaarden gelden waarop wij hieronder ingaan (o.a. bijzondere bijstandsverlening). -41
N.B. over het initiatiefvoorstel van de werkgroep TTWG aan de gemeenteraad van Zoetermeer d.d. 16 april jl. hebben wij positief geadviseerd. Wel hebben wij geadviseerd de juridische haalbaarheid te onderzoeken omdat met dit voorstel wordt afgeweken van het landelijke Besluit maatschappelijke ondersteuning (max. 3 jaren eigen bijdrage tegen 7 jaren in voorstel TTWG). Uit het feit dat u dat het initiatiefvoorstel in die zin overneemt, concluderen wij dat er geen juridische bezwaren (meer) zijn om als gemeente een eigen periode te definiëren.
Wmo-raad
Postbus 15
2700 AA
Zoetermeer telefoon 079 - 346 8561
[email protected]
Hoe de maatregelen in Zoetermeer echt zullen uitwerken zal moeten blijken. Wij adviseren u over meerdere jaren het verloop van de aanvragen, de toekenningen, afwijzingen, bezwaarschriften en ook de intrekkingen en de redenen ervan te monitoren en deze openbaar te maken. Tevens is er aanleiding om bij de jaarlijkse cliëntervaringsonderzoeken te onderzoeken of er aanwijzingen zijn voor situaties waarin mensen er uiteindelijk van afzien om een voorziening aan te vragen omdat zij de kosten c.q. de eigen bijdrage niet kunnen betalen. 3. Voorstel besparingen en het concept Wmo-beleidsplan 2012-2015 Separaat aan dit besparingsvoorstel loopt de besluitvormingsprocedure over het Wmo-beleidsplan 2012-2015. Over beide voorstellen kan o.i. niet afzonderlijk worden besloten. In het concept beleidsplan 2012-2015 is bijvoorbeeld aangekondigd dat 5% op het budget van de individuele Wmo-voorzieningen zal worden bezuinigd en dat het vrijgevallen budget zal worden ingezet voor de autonome groei, innovatie en benodigde extra uitvoeringskosten. Over de noodzaak om te bezuinigen op individuele voorzieningen om daarmee extra uitvoeringskosten te kunnen betalen, hebben wij negatief geadviseerd. Hoe verhouden beide voorstellen zich nu tot elkaar? Vervallen de paragrafen over de individuele voorzieningen en de financiën in het concept beleidsplan en komt dit besparingsvoorstel daarvoor in de plaats? Wij adviseren u te verduidelijken hoe beide voorstellen zich tot elkaar verhouden. 4. Algemeen gebruikelijk In de besparingsmogelijkheden op korte termijn (blz. 10/11) stelt u voor de definitie van wat algemeen gebruikelijk is in het kader van de Wmo uit te breiden. De definitie in het Verstrekkingenboek/Besluit maatschappelijke ondersteuning van Zoetermeer luidt: “naar geldende maatschappelijke normen tot het gangbare gebruiks- dan wel bestedingspatroon van een persoon als de aanvrager behorend.” Afgezet tegen deze definitie vragen wij ons of een aantal van de genoemde voorzieningen tot het gangbare bestedingspatroon van een aanvrager gerekend kunnen worden. Producten als algemeen gebruikelijk labelen beperkt ons inziens ook de mogelijkheden om maatwerk te leveren. Voorts stelt u voor de vervanging van een voorziening als algemeen gebruikelijk te kenmerken als de voorziening oneigenlijk is gebruikt. Wat moeten wij ons daarbij voorstellen, los van normale slijtage? De opbrengst die u vervolgens van al deze AG-maatregelen verwacht is € 300.000 jaarlijks. Een zeer fors bedrag waarvoor ons eigenlijk geen onderbouwing blijkt. -5-
Wmo-raad
Postbus 15
2700 AA
Zoetermeer telefoon 079 - 346 8561
[email protected]
Daarnaast stelt u dat een individuele beoordeling nog wel nodig blijft. Dat begrijpen wij niet. Betekent het label ‘algemeen gebruikelijk’ dan niet dat iemand niet meer bij de gemeente/Wmo hoeft aan te kloppen voor (deze) ondersteuning en dat hij deze zelf moet verwerven en betalen? Wij adviseren u om voor het uitoefenen van maatwerk zeer terughoudend te zijn om voorzieningen als algemeen gebruikelijk te labelen en daarmee uit het pakket van individuele voorzieningen te halen dat beschikbaar is om beperkingen (deels) op te lossen. 5. Bijzondere bijstand als financieel vangnet Van ambtelijke zijde hebben wij vernomen dat het niet de bedoeling is om de eigen bijdragen en eigen betalingen die ook voor mensen met een minimum inkomen gaan gelden, naar draagkracht te gaan compenseren via het verlenen van bijzondere bijstand. Daar de vergoeding van kosten vanuit de bijzondere bijstand de laatste publiekrechtelijke mogelijkheid is om voorzieningen toegankelijk te houden voor burgers met een minimuminkomen, zijn wij er voorstander van dat bijzondere bijstand wel mogelijk blijft. Wordt deze financiële ondersteuning gesloten voor Wmovoorzieningen dan zullen voorzieningen ontoegankelijk gaan worden voor minima, ook al zijn de eigen bijdragen relatief gering. Dat kan nimmer de bedoeling zijn. Wij adviseren u hiervoor een duidelijke richtlijn uit te vaardigen en de bevolking hierover voor te lichten. 6. Stapeling van eigen bijdragen en betalingen In navolging van landelijke bezuinigingsoperaties (bv. decentralisaties, invoering inkomensafhankelijke toeslagen WTCG) is ook hier niet meteen te doorgronden hoe de effecten van al deze maatregelen in een individuele huishouding zullen zijn. Hogere eigen bijdragen voor Wmo-voorzieningen gaan gepaard met hogere eigen bijdrage voor AWBZ-voorzieningen, een hoger eigen risico in de Zorgverzekeringswet, een hoger eigen aandeel in zorgkosten ook. Zolang het om AWBZ- en Wmo-voorzieningen gaat, is er het inkomensafhankelijke maximum aan eigen bijdrage(n) dat via het CAK moet worden betaald. Voor de Zorgverzekeringswet, voor voorzieningen die in Zoetermeer algemeen gebruikelijk zouden worden en die men zelf moet aanschaffen, voor het OV-tarief voor de regiotaxi en de ouderenbus geldt dit plafond niet. Men zou hiermee over dat plafond heen kunnen schieten of, waarschijnlijker als het geld er niet is, men ziet ervan af om bv. met de regiotaxi te gaan of een fiets met aanpassing aan te schaffen, etc.. Dit zet o.i. niet meteen de bijl aan de wortels van de Wmo maar het graafwerk richting deze wortels zou hiermee wel worden ingeluid. Daarbij is de hogere eigen bijdrage Wmo één van de maatregelen waar Wmo-cliënten mee te maken zullen krijgen. Op andere terreinen zoals de Zorgverzekeringswet worden eigen bijdragen, eigen betalingen en het eigen risico van voorzieningen, behandelingen, etc. ook hoger. -6Wmo-raad
Postbus 15
2700 AA
Zoetermeer telefoon 079 - 346 8561
[email protected]
Om de gevolgen van de maatregelen voldoende in samenhang in beeld te hebben is het noodzakelijk om deze stapelingseffecten bij verschillende inkomenscategorieën (minimum, modaal) in rekenvoorbeelden door te rekenen en te monitoren 7. Verborgen besparingsmogelijkheden In het voorstel zitten verborgen besparingen waaraan nog geen bedrag is gehangen. Wij doelen op bijvoorbeeld • de aanbesteding van de huishoudelijke hulp en het tarief dat op grond van deze aanbesteding gaat gelden. • de herverstrekking van scootmobielen (huidige situatie slechts 6% van de verstrekkingen) • de invoering van de nieuwe Zoetermeerhulp. Als 50% van de huidige cliënten daarvoor in aanmerking zou komen, dan lijkt een effectuering daarvan pas over 5 jaren op een gemiste kans. Mits de klant tegen een acceptabel tarief voldoende wordt ondersteund bij de administratieve rompslomp in verband met het werkgeverschap, dan zou dit goed aansluiten op de uitgangspunten van het nieuwe Wmo-beleid (zelf de regie). De uitkomsten hiervan kunnen stuk-voor-stuk een ander licht werpen op de omvang van de te bereiken besparingen. 8. Handhaven integrale advisering/indicatiestelling In het rapport van Deloitte zien wij bevestigd wat al jarenlang de praktijk is: breed kijken of er meer nodig is dan de enkelvoudige voorziening en niet alleen de enkelvoudige aanvraag afhandelen. Waarschijnlijk draagt deze werkwijze er aan dat veel cliënten over meerdere voorzieningen beschikken. Ondanks de bezuinigingsdruk zal iedereen willen uitspreken dat het niet ten koste mag gaan van de kwaliteit van voorzieningen en van medewerkers die nodig zijn om, aanvragen en situaties te beoordelen. De kwaliteit moet op peil blijven. Van die kwaliteit maakt deel uit een goede uitvoering van het keukentafelgesprek. Hoewel de status van het keukentafelgesprek in de verordening nog helder moet worden, is de integrale zienswijze van de professionals (Wmo-consulenten, ketenpartners) de beste methode om met cliënten (en mantelzorger) te spreken over hun (aan)vraag en over wat er nodig is om zelfstandig te kunnen leven en participeren zoals zij dat willen. Daarin zal telkens ook naar vermogen invulling moeten worden gegeven aan de eigen verantwoordelijkheid Wij adviseren u deze zienswijze vast te leggen in de nieuwe Wmo-verordening. Wij verwachten wel dat de keukentafelaanpak op korte termijn hogere uitvoeringskosten met zich zal meebrengen. Een goed gesprek tussen cliënt, eventuele mantelzorger en professionele medewerker kost allicht meer tijd dan het afvinken van een standaard vragenset aan het loket of bij de cliënt thuis. -------------------------------Bijlage: reactie PGZ op de besparingsvoorstellen - 7Wmo-raad
Postbus 15
2700 AA
Zoetermeer telefoon 079 - 346 8561
[email protected]
Aan WMO-raad, 18 september 2012. Reactie van PGZ op: Overzicht en uitwerking diverse besparingen B&W voorstel 2012000746 WMO-voorzieningen In een eerder commentaar (21 maart 2012) hebben wij o.m. al het volgende punt aangedragen: - Regeling duurdere woningaanpassingen De meeste pijn zit hem in de voorstellen met betrekking tot de eigen bijdragen voor duurdere woningaanpassingen. De bezuiniging zal vooral de zwaarder gehandicapten raken. Zie de oorspronkelijke situatie op pagina 17 van het TTWG- Alternatief. In de nieuwe situatie zou iemand enkele tientjes tot honderden euro’s per 4 weken dienen te betalen. In lijn met de gedachte dat de groep zwaarder gehandicapten ontzien moet worden - omdat de inkomenspositie hier veelal slecht zal zijn – stellen wij voor de oude regeling te handhaven.
Die kleine groep wordt wel met zware extra lasten opgezadeld. Het effect van de bezuinigingsvoorstellen op dit terrein zal niet opwegen tegen de te forse lastenverzwaring voor de doelgroep. De eigen bijdrage voor kleine woonvoorzieningen te verlaten tot € 100,- is een farce. Plaatsing van iedere voorziening zal meer kosten (voorrijkosten etc.).
Commentaar op de nieuwe nota: 11/5 onderhoudskosten scootmobielen De regelgeving omtrent de eigen bijdrage onderhoudskosten scootmobielen is niet helder. Dat de gemeente een regeling wenst om de onderhoudskosten te betrekken bij de aanschafprijs lijkt wel logisch. Maar hoe die kosten (€ 10.000,- in de nota) meegenomen worden is niet duidelijk. Als ze bij de initiële aanschafprijs wordt betrokken, zouden de kosten wel erg oplopen. Een onderhoudscontract voor alle scootmobielen lijkt (ook in de nieuwe voorziening) een gewenste situatie. Separaat laten betalen leidt tot een verwaarlozing van het materiaal (dat toch al 7 jaar mee moet) en willekeur. 10 maximum snelheid scootmobielen Wij zouden voorstander zijn om alle scootmobielen – ook de huidige in gebruik zijnde scootmobielen – te beperken in de maximum snelheid. De wijziging door een monteur zou mede gebruikt kunnen worden om de ongebruikte middelen in te nemen. Algemeen gebruikelijk - Een hoog/laag aanrechtblad is voor veel gehandicapten een noodzaak in het huishouden te participeren. Niet vergoeden is niet juist. - Aanpassingen aan garagedeur (elektrische deuropening) is voor een klein deel van de populatie een bittere noodzaak. Bij wijze van uitzondering moet hiervoor een voorziening kunnen komen. - Een tandem is voor een beperkt aantal VG cliënten een uniek middel van vervoer. Ook hier: Bij wijze van uitzondering moet hiervoor een voorziening kunnen komen - Stuurbekrachtiging is in moderne auto’s meestal wel aanwezig; en niet zonder reden. Die enkeling die een auto heeft (of koopt) waar die niet in zit, zou geholpen zijn met deze voorziening. Bij sommige 'algemene' voorziening zou maatwerk altijd moeten kunnen. Daarbij dient ook gedacht te worden aan visueel gehandicapten en mensen die voor hun deelname aan het maatschappelijk/sociaal leven aangewezen zijn op (permanente) ondersteuning van derden. Het kan m.i. niet zo zijn dat die derden (de mantelzorger, de buddy, etc.) extra kosten moeten dragen voor hun hulp. Vaak zal het al zo zijn dat degene die deze vorm van hulp/begeleiding nodig heeft niet al te kapitaalkrachtig is om naast alle kosten ook extra kosten te kunnen dragen. Wmo-raad
Postbus 15
2700 AA
Zoetermeer telefoon 079 - 346 8561
[email protected]
