omslag
hans hoogervorst
‘Wij zijn niet je beste vriend’ Oud-politicus Hans Hoogervorst werd ruim drie jaar geleden de hoogste baas van toezichthouder afm. Nu hij zijn organisatie op de kaart heeft gezet, vertrekt hij naar London. “We zijn geen studieclubje meer” Tekst: Jan Buevink | Foto’s: Peter Boer/hh
‘De statuur van De Nederlandsche Bank heeft een flinke opdoffer gekregen’
Volgens de Volkskrant behoort u tot de Nederlanders die het afgelopen jaar flink aan invloed hebben gewonnen. “Oh ja, ben ik dan gestegen op hun lijst?” Van 17 naar 12. Dat heeft u toch wel gezien? “Nee, ik heb een paar dagen geleden de krant wel gelezen waar die lijst in stond. Ik zag dat uw voorman bovenaan staat en mevrouw Jongerius op zeven. Verder was ik niet gekomen.” Waarom bent u invloedrijker geworden? “Waarschijnlijk door de positie die ik bekleed. Daardoor ken ik veel mensen. Natuurlijk ken ik ook Mark Rutte goed, net als bijna iedereen in dit nieuwe kabinet. Nog regelmatig heb ik contact met vvd’ers die me vragen hen met raad en daad bij te staan. Helemaal gek is die stijging dus niet. Het zal wel mijn laatste notering zijn, volgend jaar ben ik niet meer in het land.”
12
FORUM #23/23.12.10
Dan heeft u op de valreep nog Nout Wellink van collega-toezichthouder de Nederlandsche Bank ingehaald. Verbaast u dat? “De dnb heeft de afgelopen jaren natuurlijk flinke klappen gekregen. De zwaarste was het rapport van de commissie-Scheltema over dsb, daarvoor was er al het faillissement van Icesave. Dat heeft de statuur van De Nederlandsche Bank een enorme opdoffer gegeven.” In uw vorige functies heeft u dingen tot stand gebracht als de marktwerking in de zorg en de Wet Poortwachter die de instroom in de wao flink terugbracht. Het lijkt erop dat u hier niet iets van die omvang achterlaat. “Van die omvang niet, denk ik, maar dat zal nog moeten blijken. Die poortwachterwet is wat dat betreft een mooi voorbeeld. Toen ik hem in de Tweede Kamer verdedigde, had ik absoluut niet de indruk dat ik met iets groots
13
FORUM #23/23.12.10
omslag Handig politicus en degelijk bestuurder Toen Hans Hoogervorst in 2007 op 51-jarige leeftijd de landelijke politiek verliet, had hij op vier belangrijke kabinetsposten gezeten waar hij enkele imposante hervormingen achterliet. Als staatssecretaris Sociale Zaken in het tweede Kabinet-Kok bracht hij de Wet Poortwachter tot stand die een eind moest maken aan een van de grootste problemen van de jaren negentig: het steeds maar toenemende aantal mensen in de wao. In het eerste kabinet-Balkenende promoveerde hij tot minister van Financiën en nadat lpf-boegbeeld Herman Heinsbroek het toneel verlaten had, nam hij er ook het ministerie van Economische Zaken nog bij. In Balkenendes tweede kabinet zat Hoogervorst op Volksgezondheid, Welzijn en Sport waar hij de Zorgverzekeringswet invoerde. Vanaf september 2007 is hij voorzitter van de Autoriteit Financiële Markten. Medio volgend jaar wordt hij voorzitter van de International Accounting Standard Board die vanuit London de verslaggevingsregels ifrs opstelt en het gebruik ervan promoot. Bij de iasb werken zo’n honderd mensen.
‘Er wordt eindelijk naar ons geluisterd’
bezig was. Ik vond het een nuttige wet, maar in feite ging het om weinig meer dan het opleggen van een bepaalde discipline aan bedrijven over hoe ze moesten omgaan met hun ziekteverzuim. Voor mij was het een volstrekte verrassing toen die wet bleek te zorgen voor een daling van 30 tot 40 procent van de waoinstroom. Waar ik hier het meest trots op ben, is dat de afm nu staat als een stevige toezichthouder waar goed naar geluisterd wordt.” Gedragen financiële dienstverleners zich nu beter dan toen u aantrad. “Dat denk ik wel. In het najaar van 2007 hadden we een groot onderzoek gedaan naar hypotheekadviezen dat we pas nog hebben herhaald. Een flink percentage adviezen was toen onder de maat. Het aantal is nog steeds te hoog, maar het is wel minder. Vooral de tussenpersonen zijn vooruit gegaan, banken wat minder.” Waar zitten nu de grootste rotte plekken? “We hebben niet echt iets in het vizier zoals de koopsompolissen en de beleggingsverzekerin-
14
FORUM #23/23.12.10
gen die de afgelopen jaren voor de grote problemen hebben gezorgd. Gelukkig niet. We leggen ons nu meer toe op beleggingsondernemingen. Adviseren die altijd de beste producten of meer wat op de eigen schap ligt? We hebben het gevoel dat nog te veel beleggingsproducten met te hoge kosten verkocht worden.” Ondernemers klagen nogal eens over het niveau van de uw medewerkers. Die is vaak onder de maat. “We hebben veel jonge medewerkers, onze gemiddelde leeftijd is 35. Dat is tien jaar jonger dan op een departement. Veel mensen komen zo van de universiteit. Ik kan me voorstellen dat als zo’n wijsneusje bij een bedrijf binnenkomt, een ondernemer denkt: hé, wat komt die hier doen?” Is dat kwaliteitsgebrek dan iets dat ondernemers zich inbeelden? “Over het algemeen werken hier goede mensen maar ze zijn natuurlijk niet onfeilbaar. We proberen ze wel een gevoel van relativiteit mee te geven: de afm moet ervoor zorgen dat klanten van financiële dienstverleners goed
geholpen worden. Dat is de reden waarom wij op aarde zijn. Tegen onze mensen zeggen we ook: ga dus niet star uit van regels, let vooral op dat doel.” Leuk dat u dat zegt, maar in de praktijk lijkt de afm wel erg op die regels te zitten. “Dat zal ongetwijfeld vaak zo ervaren worden. Mensen die regels overtreden, hebben doorgaans niet het gevoel dat ze iets slechts doen. In andere gevallen is die klacht soms ook wel terecht. Vanmiddag behandelen we in ons managementteam een zaak waarvan ik in eerste instantie ook denk: ‘Hebben we niks beters te doen?’ In het verleden kregen we nog wel eens te horen dat onze brieven te juridisch van toon waren. Dat hebben we veranderd: meer gewone mensentaal en minder meteen met artikel zoveel komen aanzetten. We pakken nu ook wat sneller de telefoon. Dat is een omschakelingsproces waar we nog midden inzitten.” Toen u uw laatste jaarverslag presenteerde, meldde u trots dat de afm flink meer 15
boetes uitkeert. Maar prestaties meet je toch niet af aan het aantal boetes? “Het ging me ook niet om die boetes zelf. Ik wilde ermee aangeven dat onze handhavingskracht enorm is toegenomen. We zijn geen studieclubje meer maar kunnen echt handhaven. Toen ik hier kwam, waren we nog niet zover. Tegen de dsb-koopsompolis konden we bijvoorbeeld pas vanaf juli 2008 wat doen. Daarvoor hadden we of de wettelijke mogelijkheden niet of we waren nog aan het studeren hoe we dat soort zaken moesten aanpakken. Dit jaar zullen we iets boven de 52 boetes van vorig jaar uitkomen. Ik verwacht dat dat aantal binnen een paar jaar weer flink naar beneden gaat. Voor het veld is dit ook nieuw. Pas hebben we nog boetes uitgedeeld aan de Rabobank, abnAmro en ing. Het zou mij teleurstellen als dat over twee jaar nog steeds moet gebeuren.” Door die boetes wilt u zich als afm ook profileren. “Gezien het feit dat er nog best veel mis gaat, zou het raar zijn als wij nog steeds op tien boetes per jaar zouden zitten. Dan deden we ons FORUM #23/23.12.10
werk niet goed. We hebben er doelbewust aan gewerkt een stevige toezichthouder te zijn en ik denk dat we ook als zodanig worden gezien. Dat is het beeld dat we willen hebben. Er was een tijd dat de politie zei: ‘De politie is uw beste vriend’. Dat zorgde niet voor de juiste uitstraling. Politie moet gezag uitstralen.” De afm is dus niet de beste vriend van ondernemers? Ze moeten eerder bang voor u zijn. “We delen niet alleen maar boetes uit. Natuurlijk hebben we ook heel veel informele contacten. Dat is een kwestie van gewoon helpen: dit heb je fout gedaan en doe het nou volgende keer beter. Dat gaat allemaal vertrouwelijk met hooguit een strenge brief. Als men dan aangeeft ernaar te willen luisteren, gebeurt er niks.” De Belastingsdienst zegt steeds meer uit te gaan van vertrouwen en past daar ook het toezicht op aan. Bedrijven die hun procedures op orde hebben, worden meer met rust gelaten. “Tegelijkertijd zie je ook dat als de fiod
omslag De Autoriteit Financiële Markten De Autoriteit Financiële markten werd in 2002 opgericht als de opvolger van de Stichting Toezicht Effectenverkeer. Tot dan lag het toezicht op de Nederlandse financiële wereld in de hand van vier toezichthouders die per sector werkten: banken, verzekeringen, effecten en pensioenen. De nieuwe toezichthouder moest gaan letten op het gedrag van alle instellingen in de verschillende sectoren. De Nederlandsche Bank houdt in de gaten of ze hun financiële verplichtingen na kunnen komen (het prudentieel toezicht). Op dit moment werken zo’n vijfhonderd mensen (fte’s) bij de afm. In 2005 waren dat er nog 398. De totale begroting is 78 miljoen. Ongeveer een derde daarvan komt rechtstreeks van de overheid, de rest via heffingen van bedrijven die onder het afm-toezicht vallen.
ergens een inval doet er toevallig altijd wel een camera in de buurt staat. Nou, dat soort dingen doen wij dus niet.” U bent wel groot voorstander van namen and shamen. Dat kan ondernemers onterecht hun reputatie kosten. “Dat is belangrijk vanwege de preventieve werking. Als je een boete openbaart, wordt hij veel effectiever. We hebben zelfs de wettelijke verplichting om onze boetes openbaar te maken. Daar zijn procedures voor. Partijen die dat niet willen, kunnen naar de rechter om publicatie tegen te gaan en dat ze doen ze ook regelmatig.” Maar u bent ook gretig met het waarschuwen voor ondernemers die nog niet beboet zijn. “De afgelopen jaren is het regelmatig voorgekomen dat consumenten hun neus hebben gestoten aan beleggingsobjecten in zonnige oorden en zo. Daar proberen we zo snel mogelijk bij te zijn. Natuurlijk loop je dan het risico dat je achteraf door de rechter wordt teruggefloten. Gelukkig gebeurt dat zelden. Als we een 16
waarschuwing laten uitgaan, hebben we echt wel meer dan een donkerbruin vermoeden.” Op het moment dat Mark Rutte zijn ministersploeg rond had, kondigde u aan naar Londen te vertrekken. “Dat was toeval.” Heeft hij u niet gevraagd? “Nee, Mark Rutte wist dat elk telefoontje zinloos was. Zo’n 18 jaar heb ik op het Binnenhof rondgelopen en dat is echt wel genoeg. In de politiek heb ik alles bereikt wat ik wilde.” Wat gaat u als historicus doen bij een technocratenclub als de International Accounting Standard Board? “Verslaggevingsregels kunnen een enorme economische impact hebben. Een van de redenen waarom het zo fout is gegaan in Amerika was dat het voor banken te gemakkelijk was om bepaalde posten buiten de balans te houden. Die ifrs-regels zijn nu overal de standaard, behalve in Amerika en wat kleinere landen. Ik moet eraan bijdragen dat die dekking wordt uitgebreid. Natuurlijk heb ik me FORUM #23/23.12.10
ook afgevraagd waarom ze mij hiervoor benaderd hebben. Ik ben geen accountant en ik zal me ook nog flink moeten inlezen. Ik denk wel dat ik beschik over de combinatie van souplesse en standvastigheid die voor dit werk nodig is.” Het boek ifrs-regels telt 1187 pagina’s, de toelichting 1892. Gaat u daar als liberaal flink in schrappen? “Als het kan wel, maar ik weet nog niet hoe realistisch dat is. Het is een goed samenhangend systeem en de omvang is nog altijd beter dan de 30.000 pagina’s van de Amerikaanse concurrent.” En u gaat vast vier, vijf keer de Balkenende-norm verdienen. “Dat kun je wel zeggen maar mijn huurlasten in Londen zijn ook vier keer zo hoog.”
