wfia
Jaarverslag
2009 wfia jaarverslag 2009 | 1 |
Door internationale vestigings- en promotieactiviteiten is de WFIA van meerwaarde voor het internationale karakter van de regio WestHolland. Niet altijd is aan deze activiteiten direct een investering in de regio gekoppeld. Toch is het van groot belang om met de expertise en het internationale netwerk dit karakter van de regio verder te versterken en zo de basis voor een gunstig internationaal
Naast het assisteren, adviseren en aantrekken van buitenlandse investeerders onderneemt de WFIA de meest uiteenlopende activiteiten om de regio aantrekkelijk te maken en te houden voor het internationale bedrijfsleven.
internationale vestigingsen promotieactiviteiten
vestigingsklimaat te waarborgen. De WFIA voelt het als zijn plicht om met de verschillende regiopartijen mee te denken en om hen te adviseren, de juiste connecties te leggen of in projecten te participeren. Lees in de dwarse kaders van dit jaarverslag over de activiteiten op dit gebied in 2009.
W S
de meerwaarde van de wfia
wfia
Jaarverslag
2009
| 2 | wfia jaarverslag 2009 n e
Inhoudsopgave
Voorwoord
5
Verslag van de Raad van Toezicht
7
Inleiding
9
1
Resultaten op Hoofdlijnen Land van herkomst van de gerealiseerde projecten Gerealiseerde arbeidsplaatsen Bedrijfsactiviteiten Sector Van lead naar project Fact finding trips
11 11 13 14 15 16 16
2
Investor Relations Regionale samenwerking Bedrijfsbezoeken Resultaten 2009
19 19 20 20
3
Resultaten per doelland Verenigde Staten, India en China Verenigd Koninkrijk, Japan en Taiwan Korea, Singapore & Maleisië en rest van de wereld
23 23 26 28
4
Bestuurs-directieverslag
32
5
Financiën Balans per 31 december 2009 Staat van baten en lasten over 2009 Accountantsverklaring
34 34 35 36
Bijlagen Samenstelling Raad van Participanten en Raad van Toezicht Overzicht medewerkers
38 38 38
wfia jaarverslag 2009 | 5 |
Voorwoord We kunnen terugkijken op een succesvol acquisitiejaar. Ondanks het feit dat de economische crisis nadrukkelijk zijn effect uitoefende op de wereldeconomie, weerhield deze recessie ondernemende bedrijven er niet van om een nieuwe vestiging in WestHolland te openen, te verhuizen, of zelfs hun activiteiten uit te breiden. Het waren vooral bedrijven uit prioriteitslanden China en de Verenigde Staten die wij ervan wisten te overtuigen om voor onze regio te kiezen, maar ook een aantal uit het Verenigd Koninkrijk, Korea en Rusland hebben een vestiging in onze regio geopend. De WFIA heeft op actieve wijze deelgenomen aan activiteiten in de regio in het belang van het internationale vestigingsklimaat of heeft zelf activiteiten georganiseerd, zoals een congres met belangrijke Chinese bedrijven in Den Haag en een seminar in Lansingerland. Een Leidse missie met een belangrijk Japans bedrijf ten behoeve van het Bio Science Park, promotieactiviteiten tijdens een handelsbeurs in China met Zoetermeer en promotieactiviteiten in Japan samen met Science Port Holland. In de dwarse kaders van dit jaarverslag worden deze internationale vestigings- en promotie activiteiten nader uitgewerkt. De Raad van Participanten is samengesteld uit vertegenwoordigers van de participerende gemeenten, het Stadsgewest Haaglanden en de Kamer van Koophandel Den Haag die de WFIA in 2000 hebben opgericht. Voorzitter is wethouder Huffnagel van Den Haag. Met hem werd maandelijks overlegd over planning en lopende zaken betrekking hebbende op acquisitie en internationale vestigings- en promotieactiviteiten. Ook met de andere bestuursleden, de heren Zandsteeg, directeur Kamer van Koophandel Den Haag, Meijer, portefeuillehouder Stadsgewest Haaglanden, Vuijk, wethouder gemeente Delft, Emmens, wethouder gemeente Zoetermeer, Witteman, wethouder gemeente Leiden, en Van Vliet, wethouder
| 6 | wfia jaarverslag 2009
gemeente Lansingerland werden regelmatig acquisitie zaken besproken. Hun advies en betrokkenheid was van wezenlijk belang. De Raad van Toezicht, bestaande uit de heren Ybema, Van Marion en Hanse heeft de directie geadviseerd en bijgestaan bij het verder professionaliseren van de governance en de organisatie. De rapportage en projectenvolgsystemen zijn transparant en in staat gevraagde informatie snel te verschaffen. De leden van de raad beschikken over aanvullende competenties die maken dat zij de directie van de WFIA optimaal kunnen bijstaan. De samenstelling van de Raad is in 2009 niet gewijzigd. Het behalen van goede resultaten is teamwork. De samenwerking met de gemeentelijke bedrijven accountmanagers, het Ministerie van Economische Zaken, Provincie Zuid-Holland, Kamer van Koophandel en organisaties in de regio als Steenworp, Leiden - Life Meets Science en de Kennisalliantie is essentieel voor het welslagen van het werk van de WFIA. We zijn deze partijen dan ook erkentelijk voor de actieve samenwerking. In 2009 is het personeelsbestand gedeeltelijk vernieuwd vanwege het vertrek van twee medewerkers en het ontstaan van een nieuwe functie. Een medewerker volgde zijn echtgenote naar het buitenland in haar functie bij het ministerie van Buitenlandse Zaken en de ander aanvaardde een functie bij de nationale acquisitie organisatie, de Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA). Daarnaast is een manager communicatie en investor relations aangenomen. Het personeelsbestand van de WFIA heeft een internationale samenstelling: naast Nederlandse medewerkers zijn er medewerkers met een Chinese, Indiase, Amerikaanse en Canadese nationaliteit werkzaam bij de WFIA. Imanda Wapenaar
wfia jaarverslag 2009 | 7 |
Verslag Raad van Toezicht De WFIA heeft zich te midden van de economische crisis goed staande weten te houden en boekte in 2009 uit stekende resultaten zoals in dit jaarverslag te lezen valt. De Raad van Toezicht is daar trots op. Deze resultaten kwamen enerzijds tot stand door het aantrekken van nieuwe buitenlandse bedrijven en anderzijds door middel van het investor relations programma, dat in onze regio gevestigde internationale bedrijven assisteert en adviseert. De Raad van Toezicht kwam vier keer bijeen, waarvan één keer samen met de Raad van Participanten. In de reguliere vergaderingen van de Raad van Toezicht werden onderwerpen aan de orde gesteld die gericht zijn op zowel de toezicht houdende taak en actuele informatie, als op het beleidsmatige vlak. Vaste onderwerpen lopende het jaar zijn het jaarplan, de begroting, de kwartaal rapportages en het directieverslag. Deze werden besproken en goedgekeurd. De jaarrekening en het verslag van de accountant werden besproken met de directie en de accountant. Met ingang van 2009 werden de begroting en het financiële jaarverslag opgesteld volgens de Richtlijn voor de Jaarverslaggeving 640 ‘Organisaties zonder winststreven’.
de meerwaarde van de wfia
wfia jaarverslag 2009 | 8 |
Buiten de vergaderingen om werd door de directie een aantal keer beroep gedaan op leden van de Raad van Toezicht, onder meer betreffende de BTW-positie van de WFIA. In zijn rol als klankbord en raadgever van de directie besprak de Raad het Strategisch meerjarenplan 2010-2013. Een aanpassing van de pensioenregeling voor het personeel van de WFIA werd uitvoerig besproken en goedgekeurd. Met de directeur werd door twee leden van de Raad een beoordelingsgesprek gehouden. G. Ybema R.L. van Marion J.P. Hanse
wfia jaarverslag 2009 | 9 |
Inleiding De WFIA is in 2000 opgericht op initiatief van de gemeenten Den Haag, Delft, Leiden, Zoetermeer, het Stadsgewest Haaglanden en de Kamer van Koophandel Den Haag om zo veel mogelijk nieuwe buitenlandse bedrijven aan te trekken. Sinds december 2008 is de gemeente Lansingerland bij de WFIA aangesloten. De WFIA fungeert ook als een van de twee acquisitie organisaties voor de provincie Zuid-Holland. Deze vorm van samenwerking tussen steden, Stadsgewest en de Kamer van Koophandel om buitenlandse bedrijven aan te trekken is uniek in Nederland. WestHolland is een bijzondere kennisregio, onder meer door de aanwezigheid van vele organisaties op het gebied van internationaal recht in Den Haag, universiteiten, weten schappelijke instituten en hogescholen in Leiden, Delft en Zoetermeer. Ook de aanwezigheid van ESA/Estec (Noordwijk), het Leiden Bio Science Park en de in ontwikkeling zijnde gebieden Science Port Holland, Space Business Park (Noordwijk), de tuinbouwgebieden in Lansingerland en Westland met zijn geavanceerde kennis op het gebied van tuinbouw en veredeling maken WestHolland tot een aantrek kelijke regio voor internationale kennisintensieve bedrijven. Buitenlandse investeerders hebben een positieve invloed op de economie. Zij worden in een recent rapport, uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Economische Zaken, door onderzoeksbureau Berenschot omschreven als ‘groeiversnellers van de Nederlandse economie’. Volgens het rapport zijn zij vaker actief in sectoren die veel indirecte werkgelegen heid creëren, besteden meer ondersteunende diensten uit dan Nederlandse bedrijven, hebben meer hoogopgeleide medewerkers in dienst en zijn actiever in nationale en internationale netwerken dan Nederlandse bedrijven. In 2009 heeft de WFIA 35 projecten met internationale bedrijven succevol afgerond, in hoofdstuk 1 wordt dit resultaat nader uitgesplitst.
| 10 | wfia jaarverslag 2009
De WFIA richtte zich in 2009 op bedrijven uit zes prioriteitssectoren die in onze regio sterk vertegenwoordigd zijn: IT en Telecom, Life Sciences en Biotechnologie, Olie en Gas, Water- en Deltatechnologie, Agribusiness en Safety en Security. In één land, Japan, bleek Industriële Biotechnologie, een onderdeel van Biotechnologie, zeer kansrijk. Ook de Zakelijke Dienstverlening aan de bovengenoemde branches blijft kansrijk in de acquisitie van buitenlandse bedrijven. De voornaamste prioriteitslanden van de WFIA waren in 2009 de Verenigde Staten, China, India. De secundaire prioriteitslanden bestonden uit het Verenigd Koninkrijk, Japan en Taiwan. Daarnaast ondernam de WFIA gerichte acquisitieactiviteiten in Maleisië, Singapore en Korea. Het aantrekken van buiten landse bedrijven vraagt gedegen voorbereidend en ondersteunend onderzoek en volharding bij het vinden en benaderen van mogelijke vestigingskandidaten. Wanneer de accountmanagers een beurs of een bedrijf in het buitenland bezoeken om de voordelen van onze regio toe te lichten, gaat daar gedegen desk-research aan vooraf. In hoofdstuk 1 worden de activiteiten en resultaten in de prioriteitslanden per sector uitgewerkt. De WFIA draagt actief bij aan het internationale vestigingsklimaat in de regio en werkt daarbij intensief samen met regionale partijen zoals de gemeentelijke accountmanagers verantwoordelijk voor bedrijfscontacten, de Kamer van Koophandel, het Leiden Bio Science Park, Steenworp, de Kennisalliantie, de ICT-kringen in Delft en Zoetermeer en het Zuid-Holland Shanghai Pudong Co-innovation Programma. Daarnaast werkt de WFIA actief samen met de Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA), onderdeel van het ministerie van Economische Zaken. In de dwarse kaders van dit jaarverslag wordt, onder de noemer ‘De Meerwaarde van de WFIA’, een deel van de internationale vestigings- en promotieactiviteiten in 2009 beschreven.
wfia jaarverslag 2009 | 11 |
foto LINKS Voorzitter van de Raad van Participanten van de WFIA, wethouder Frits Huffnagel van Den Haag feliciteert Paul Reiter, executive director International Water Association (IWA), met de nieuwe kantoorlocatie in het Bellevue kantoor gebouw naast het Centraal Station en biedt namens de WFIA de Britse waterorganisatie een antieke prent van een Schevenings strandtafereel aan. Het Britse IWA kwam in 2007 naar Den Haag en is in twee jaar tijd gegroeid van 9 naar 22 medewerkers.
H1 | Resultaten op Hoofdlijnen Ondanks dat de effecten van de wereldwijde economische crisis in 2009 in volle omvang merkbaar werden, is de WFIA erin geslaagd 35 internationale projecten succesvol af te ronden, 7 projecten meer dan in 2008. De 35 projecten leverden direct 152 nieuwe arbeidsplaatsen op. De betrokken bedrijven verwachten in drie jaar tijd te groeien naar 487 arbeidsplaatsen. Van de 35 hebben 24 projecten betrekking op het aantrekken van nieuwe ondernemingen. Bij 8 projecten assisteerde de WFIA buitenlandse bedrijven die reeds in de regio gevestigd zijn en bij 3 projecten betrof het assistentie bij een matchmaking tussen een Nederlands en een buitenlands bedrijf.
Land van herkomst van de gerealiseerde projecten Net als in 2008 hadden projecten met Chinese bedrijven het grootste aandeel in de resultaten: 11 succesvol afgeronde projecten in 2009. In 2 gevallen betrof het reeds in de regio gevestigde Chinese bedrijven in het kader van het Investor Relations programma. Uit de Verenigde Staten (VS) kwamen 7 nieuwe bedrijven naar WestHolland, één bedrijf werd geassisteerd bij uitbreiding. Twee nieuwe bedrijven uit het Verenigd Koninkrijk (VK) vestigden zich in de regio WestHolland. Daarnaast werden 2 NGO’s uit het VK geassisteerd met uitbreiding binnen de regio. China, de Verenigde Staten en India behoren tot de primaire doellanden voor acquisitie door de WFIA. India is een opkomende markt, waarin nog geïnvesteerd moet worden. Het is het niet de vraag óf, maar wanneer India substantiële resultaten gaat opleveren.
wfia jaarverslag 2009 | 12 |
wfia jaarverslag 2009 | 13 |
de meerwaarde van de wfia
de meerwaarde van de wfia
China USA
| 14 | wfia jaarverslag 2009
UK
2007
Korea 2008 India 2009
Nieuw gecreërde arbeidsplaatsen Arbeidsplaatsen na 3 jaar
Nieuwe Acquisitie 24 135 312
Investor Relations 8 11 148
27
487
Hierbij moet opgemerkt worden dat twee Investor Relations projecten gericht waren op het behoud van bedrijven voor de regio. Bij APM Terminals – onderdeel van Maersk Shipping – en Aramco Overseas bestond een gerede kans dat ze naar elders zouden vertrekken. Mede door de assistentie van de WFIA en de gemeentelijke accountmanagers is Aramco verhuisd binnen de regio en heeft APM zijn huidige vestiging onder nieuwe voorwaarden geconsolideerd. Hierdoor zijn 295 arbeids plaatsen voor de regio behouden gebleven. Daarnaast verwacht Aramco Overseas in het nieuwe pand met 100 arbeidsplaatsen te groeien naar 260 werknemers in 2012.
Aantal gecreëerde arbeidsplaatsen bij nieuwe acquisitie arbeidsplaatsen bij aanvang arbeidsplaatsen na 3 jaar
160 140 120 100 80 60 40 20 0 79
(x) = aantal projecten per doelland
138
76 62
20 9 27
GRAFIEK 4 6 26
wfia jaarverslag 2009 | 15 |
Eind april 2009 was WFIA actief betrokken bij het congres ‘A Chinese vote for Europe’. Het doel was om burgers in Europa met een Chinese achtergrond beter bekend te laten worden met de opzet en de structuur van de Europese Unie. Op het Congres in het World Forum in Den Haag kwam de rol die Chinese Europeanen in de EU kunnen vervullen uitgebreid aan bod. Van belang daarbij is een verdere verankering van de buitenlandse gemeenschap in Europa en WestHolland. Dit dient als stimulans voor een gunstig vestigingsklimaat in de regio.
Aantal projecten
De WFIA heeft door jarenlange contacten voorafgaand aan dit congres de basis kunnen leggen voor de uiteindelijke realisatie in oktober vorig jaar.
Soort Project
In 2009 is in het Kurhaus te Scheveningen de WECBA The Hague Executive Conference georganiseerd. De WECBA is de ondernemers vereniging voor de top 500 van het Chinese bedrijfsleven. De deelnemers werden toegesproken door minister van der Hoeven en staatssecretaris Heemskerk van Economische Zaken. De conferentie bestond uit een driedaags programma waarin Chinese CEO’s kennis konden maken met Nederlandse collega’s. De betrokkenen verklaarden volop mogelijkheden te zien tot samenwerking en matchmaking. Bovendien gaf een aantal Chinese bedrijven aan de intentie te hebben in de nabije toekomst te investeren in Nederland/ WestHolland.
6
152
(5)
3
35
W
Resultaat uitgezet per doelland per jaar
GRAFIEK
Matchmaking
Totaal
RO
Opvallend in bovenstaand staafdiagram zijn de 4 succesvol afgeronde projecten uit Korea. Steeds meer Koreaanse bedrijven verkennen markten buiten Azië. Koreaanse bedrijven zijn vooral geïnteresseerd in samenwerkingsverbanden met kennisinstituten waarbij het uitwisselen en versterken van kennis en expertise moet leiden tot nieuwe innovaties.
1)
0
ia (
2
Ind
4
2)
De onderstaande grafiek toont een historisch overzicht van de resultaten per doelland per jaar. (1)
8
VK (
bië
6
A( 7)
Ara
1)
n(
(1)
(1)
(1)
1)
10
(9)
ud i-
Sa
rke
.C
R.O ma
ne
De
Tai wa n
nje
ore Sp a
ap
Sin g
(2) ia (
nd Ind
Ru sla
(4)
(4)
Gerealiseerde projecten
US
2006
Ko rea
VK
8)
(11)
12
ina
Ch
16 14 12 10 8 6 4 2 0 US A(
ina
Ch
Voor het tweede opeenvolgende jaar koos de CCPIT (China Council For the Promotion Of International Trade) Den Haag als locatie voor haar congres ter bevordering van handelsbetrekkingen tussen China en Europa. Deze Chinese organisatie, vergelijkbaar met de Nederlandse Economische Voorlichtingsdienst (EVD) in Nederland, nam een 100-tal bedrijven in haar kielzog mee naar het congres in het WorldForum in Den Haag. De WFIA had een belangrijk aandeel in het organiseren van het Matchmaking Program en organiseerde tevens bedrijfsbezoeken in WestHolland. Deze activiteiten hebben een 20-tal leads opgeleverd.
Congressen in Den Haag
Land van herkomst van de gerealiseerde projecten
Gerealiseerde arbeidsplaatsen
De verdeling van het aantal nieuw gecreëerde arbeidsplaatsen tussen verschillende projecttypen is als volgt:
de meerwaarde van de wfia
In 2009 boekte de WFIA het meeste resultaat in de sector Zakelijke Dienstverlening. Dit onderstreept het gunstige internationale vestigingsklimaat van WestHolland. Internationale bedrijven die zakelijke diensten aan andere (internationale) partijen aanbieden kunnen alleen floreren in een volwassen internationale regio waar voldoende afnemers aanwezig zijn.
Een voorbeeld van uitbreiding van een Marketing & Sales kantoor is het Chinese ZTE. Dit belangrijke telecombedrijf kwam in 2005 naar Den Haag en startte in WestHolland met een Marketing & Sales kantoor. Door het onderhouden van goede contacten met ZTE was de WFIA samen met de gemeente Den Haag in staat ZTE ervan te overtuigen zijn Europese Holdingkantoor ook in Den Haag te vestigen.
Sector
Ce n ice erv dS are
Sh
rs de
ne usi Ag
rib
An
ss
s Ga Oli
e&
tie &I
nn
ova
com ech
IT
ilie
&M ie erg
&T ele
u
s
Onder de categorie ‘Anders’ vallen projecten die buiten onze prioriteitssectoren vallen. In 2009 waren dit negen projecten met bedrijven in confectie, horecabenodigdheden, modeaccessoires, de optische industrie, wijnimport, de meubelbranche en media.
Public Security Innovation Centre
ter
w bo u Tui n
Hit
1
1
GRAFIEK
En
2
O
e ffic pO
Die
nst
| 16 | wfia jaarverslag 2009
Re
cs
ibu
tie
&L
og
lop me &D
sea rch Re
Dis tr
eve
ad qu He rop ean
Eu
ist i
nt
r art e
ale s &S rke t
GRAFIEK
2
NG
2
Ma de meerwaarde van de wfia
6
3 2
nce
7
3
Zak el ver ijke len ing
14
4
4
cie
16 14 12 10 8 6 4 2 0
5
eS
gerealiseerde projecten
7
7
Lif
Activiteit
gerealiseerde projecten 8 7 6 5 4 3 2 1 0
Op verzoek van de gemeente Den Haag heeft de WFIA zich ingespannen voor een nieuwe kansrijke sector in Den Haag: Safety & Security. Om partijen uit deze brede sector te bundelen is het Public Security Innovation Center (PSIC) geopend: een zeer modern democenter voor openbare orde en veiligheid. Het centrum is een platform waar vraag en aanbod samen komen op het gebied van de nieuwste technologie ter voorkoming en beperking van incidenten en rampen. Technologie uit de gehele wereld die kan helpen onze samenleving veilig te houden, wordt gedemonstreerd in de schitterende demoruimte. De demoruimte leent zich bij uitstek voor het uitwerken van virtuele rampscenario’s.
In 2009 hebben 35 bedrijven ervoor gekozen hun internationale activiteiten uit te breiden in of naar WestHolland. In 7 gevallen betrof het een Europees Hoofdkantoor. In 4 van de 7 gevallen was er sprake van een Investor Relations project. Hierbij werd de bestaande vestiging in WestHolland van een Marketing & Sales office opgeschaald tot een Europees Hoofdkantoor.
De accountmanagers van de US-Desk van de WFIA hebben geadviseerd bij de opzet van het platform en dragen actief bij aan de uitbreiding van het netwerk rond PSIC met als doel vanuit de groep geïnteresseerde partijen bedrijfsvestigingen te creëren.
Sector
ing
Op verzoek van het Stadsgewest Haaglanden nam de WFIA het initiatief om verschillende partijen uit de regio de kans te bieden zich op de grootste vastgoedbeurs van Europa te tonen. Op het Holland Property Plaza, het grootse paviljoen van de beurs, heeft de WFIA het Leiden Bio Science Park, de gemeente Lansingerland en Science Port Holland de kans geboden om zich te profileren bij projectontwikkelaars en vastgoedinvesteerders. Tijdens de beurs zijn contacten gelegd die kunnen leiden tot het realiseren van, bijvoorbeeld, een bedrijfsverzamelgebouw.
Vastgoedbeurs Expo Real Munchen
Bedrijfsactiviteiten
In 2010 verwacht de WFIA net als in voorgaande jaren resultaten te boeken in de sectoren Olie & Gas, Life Sciences en IT & Telecommunicatie. Daarnaast is er steeds meer interesse voor de innovatieve ontwikkelingen in de Industriële biotechnologie en Agribusiness, met name uit Azië. De investeringen en activiteiten in de Safety & Security sector moeten in 2010 vruchten gaan afwerpen.
wfia jaarverslag 2009 | 17 |
de meerwaarde van de wfia
Van Lead naar Project
de meerwaarde van de wfia
Resultaat 2009
Lead in 2009
Projecten gestart in 2009
Totaal Succesvol 2009
China
44
25
11
Verenigde Staten
35
20
8
Korea
15
7
4
India
14
11
1
Japan
13
1
0
Verenigd Koninkrijk
8
6
4
Taiwan
8
5
1
Rusland
4
3
2
Singapore
3
3
1
ROW
24
12
3
ROW Totaal
168
93
35
Fact Finding Trips In het afgelopen jaar heeft de WFIA 135 Fact finding bezoeken georganiseerd voor bedrijven die geïnteresseerd waren in een mogelijke vestiging in WestHolland. Voor elke potentiële investeerder stelt de WFIA een tailor-made programma op. Tijdens zo’n kennismakingsbezoek aan de regio worden door accountants, belastingadviseurs en recruitmentbureau’s alle vestigingsvoorwaarden toegelicht en meerdere locaties in verschillende delen van de regio bezocht. De WFIA werk tijdens deze bezoeken nauw samen met partners bij de lokale overheden en acquisitiepartners zoals de NFIA, Steenworp, het Leiden Bio Science Park en Science Port Holland in Delft. Het komt voor dat een bedrijf de regio meerdere keren bezoekt voor een fact finding visit alvorens een beslissing tot vestiging te nemen.
| 18 | wfia jaarverslag 2009
Op dezelfde Azië-reis is door de heer Vuijk en TU Delft een bezoek gebracht aan Singapore. In Singapore zijn verscheidene ontwikkelingen op het gebied van Water & Deltatechnologie gaande. De dependance van het Delftse waterinstituut Deltares werd bezocht door de delegatie. Singapore gaat duurzaam om met zoet water en in projecten als The Marina Barrage en Newater Facility wordt deze functie gecombineerd met recreatie.
Met de aanwezigheid van de Technische Universiteit van Delft heeft de regio een troef in handen op het gebied van Research & Development. WFIA heeft via het netwerk in Japan en Singapore partijen uit Delft de kans geboden om de voordelen van Delft onder de aandacht te brengen. Vertegenwoordigers van DSM, TU Delft en Science Port Holland ondernamen in november onder leiding van wethouder Vuijk van Delft een reis naar Japan. In samenwerking met de NFIA organiseerde de WFIA seminars in Osaka en Tokio over de ontwikkelingen van Industriële Biotech cluster in Delft.
Industriële biotechnologie en Water & Deltatechnologie
Veelbelovende internationale bedrijfscontacten komen als leads op de leads-lijst van de WFIA. Een lead kan een upgrade krijgen tot project het bedrijf dient dan een ‘intake letter’ getekend te hebben. Pas dan zal de WFIA substantieel tijd steken in de assistentie van een internationale bedrijf en bijvoorbeeld een Fact Finding Trip organiseren.
wfia jaarverslag 2009 | 19 |
de meerwaarde van de wfia
Op dit moment zijn er in WestHolland meer dan 600 buitenlandse bedrijven gevestigd.
H 2 | Investor Relations Amsterdam
De opzet van het Investor Relations programma is om contacten te onder houden, netwerken te creëren en signalen op te vangen over het internationale vestigingsklimaat. Hoofddoel is het verlenen van assistentie indien een buiten landse investeerder wil uitbreiden of een nieuwe activiteit wil opzetten of belemmeringen uit de weg te helpen. De NFIA en Provincie Zuid-Holland zijn initiatiefnemers en financiers van dit programma. De accountmanagers en de Investor Relations manager van de WFIA, de business accountmanagers van de gemeenten en de projectmanagers van de NFIA leggen bedrijfsbezoeken af en voeren gezamenlijk de daaruit voortkomende projecten uit.
Regionale samenwerking Goede contacten en korte lijnen met de partners in de regio zijn cruciaal om een bedrijf dat in beweging is optimaal te kunnen assisteren. De samenwerking in de regio werd geïntensiveerd met onder andere de gemeente Lansingerland en Zoeterwoude en de nieuwe business accountmanagers van de gemeente Den Haag. Op 22 april organiseerde de WFIA in samenwerking met NFIA een voorlichtingsbijeenkomst voor lokale partners. Tijdens de bijeenkomst werd het WFIA intranet en de bedrijvendatabase gelanceerd. De bedrijvendatabase bevat alle gegevens van buitenlandse bedrijven in WestHolland. De database dient als basis voor het Investor Relations programma en bevatte op 31 december 2009 de gegevens van 600 buitenlandse bedrijven met een totale werkgelegenheid van meer dan 38.000 arbeidsplaatsen.
Leiden
Den Haag Zoetermeer
Lansingerland
Delft
Kamer van Koophandel Den Haag Stadsgewest Haaglanden Regio Holland Rijnland Gemeentegrenzen Snelwegen Provinciale wegen en grote straten Spoorlijn Rotterdam
de meerwaarde van de wfia
wfia jaarverslag 2009 | 20 |
wfia jaarverslag 2009 | 21 |
de meerwaarde van de wfia
Investors relations Het aandeel succesvolle Investor Relations (IR) projecten is net als in 2008 substantieel: 22%. Het aantal IR projecten is gestegen van 7 naar 8. De projecten vallen uiteen in 4 categorieën: · Nieuw in de regio: Een nieuw bedrijfsonderdeel van in Nederland gevestigd buitenlands bedrijf dat zich in de WFIA regio vestigt met meer dan 5 werkplekken. · Uitbreiding: Een reeds in de WFIA regio gevestigd buitenlands bedrijf waarbij de WFIA assisteert bij uitbreiding. · Verhuizing: Een reeds in de WFIA regio gevestigd buitenlands bedrijf dat binnen de WFIA regio een nieuwe locatie vindt. · Behoud: Een bedrijf van economisch belang dat door aantoonbare bemiddeling van de WFIA besluit om binnen de WFIA regio te blijven.
de meerwaarde van de wfia
| 22 | wfia jaarverslag 2009
wfia jaarverslag 2009 | 23 |
de meerwaarde van de wfia
In het kader van het IR programma heeft de WFIA in 2009 het Regionaal Economisch Overleg Drechtsteden geadviseerd bij het opzetten van een eigen IR Programma.
Om te zorgen dat werknemers van internationale bedrijven en organisaties zich thuis voelen in onze regio draagt WFIA in het kader van het Investor Relations (IR) programma bij aan de ontwikkeling van een regionaal Expatbeleid. De WFIA doet dit door zitting te nemen in interregionaal overleg over de realisatie van expat-desks in verschillende gemeenten. WFIA organiseert ook op eigen initiatief netwerkbijeenkomsten. In 2009 stond ons jaarlijkse evenement ‘Get Connected’ door middel van break out sessions in het teken van belastingposities en personeelsbeleid.
Van de 35 succesvolle projecten in 2009 zijn er 8 uit het Investor Relations programma voortgekomen. Net als in 2008 is dit bijna een kwart van het totaal. De projecten komen voort uit de bedrijfsbezoeken in de regio, contacten met NFIA en gemeenten of via het eigen WFIA-netwerk.
De 8 Investor Relations projecten waren bij de aanvang van de projecten in 2009 goed voor een totale werkgelegenheid van 331 bestaande arbeidsplaatsen. Mede door toedoen van de WFIA werden deze 331 arbeidsplaatsen in 2009 behouden voor de regio. Twee bedrijven creëerden bij de start van het project direct 11 nieuwe arbeidsplaatsen. Daarnaast spraken de 8 bedrijven de verwachting uit dat zij in de komende 3 jaar met 137 arbeidsplaatsen zullen groeien. In totaal is de prognose van nieuwe werkgelegenheid als resultaat van IR projecten over 3 jaar 148 arbeidsplaatsen.
Expat activiteiten
Get connected en andere expat activiteiten
Resultaten 2009
De Britse organisatie International Water Association (IWA) vestigde zich in 2007 op een tijdelijke locatie in Den Haag en breidde dit jaar met hulp van de WFIA, gemeente Den Haag en NFIA uit naar een eigen, grotere kantoorruimte. In nauwe samenwerking met Steenworp, de vestigingsadviseurs van Stadsgewest Haaglanden, werd een geschikte locatie gevonden in het Bellevue kantoorgebouw naast het Centraal Station. Een andere non-profit organisatie, het wereldwijd opererende Institute for War and Peace Reporting meldde zich via ons netwerk met het verzoek om assistentie. Naast advies over arbeidsrecht in Nederland werd met behulp van Bureau Internationale Zaken van de gemeente Den Haag een nieuw, geschikt onderkomen gevonden in het NGO-verzamelgebouw aan de Zeestraat in Den Haag. Het Deense zeetransportbedrijf APM Terminals besloot in 2009 na afweging van verschillende door de WFIA en Steenworp aangereikte alternatieven met het huidige personeelsbestand zich niet buiten de regio te vestigen, maar op de bestaande locatie in Den Haag te blijven .
De WFIA als voorbeeld voor andere regio’s
In 2009 werden ruim 50 internationale bedrijven in de regio bezocht. In de helft van de gevallen bleek het bedrijf concrete uitbreiding of verhuisplannen te hebben. De WFIA assisteert in deze gevallen samen met de gemeentelijke bedrijvenaccountmanagers en Steenworp onder andere bij het vinden van een geschikte locatie, het verschaffen van up-to-date financiële en fiscale informatie of het vinden van juiste (zaken)partners en netwerken. Op deze manier kan het bedrijf, met zijn werkgelegenheid en investeringen, voor de regio behouden blijven en waar mogelijk de activiteiten uitbreiden.
Een in het oog springend project uit 2009 is de verhuizing van het Saudische oliebedrijf Aramco naar Den Haag. Aramco heeft sinds 1952 een vestiging in de regio, eerst in Den Haag, later in Leiden. Vorig jaar was deze multinational toe aan een groter pand om de activiteiten uit te breiden en dreigde uit de regio te vertrekken, maar is gelukkig voor de regio behouden gebleven. Aramco is goed voor 160 werkplekken en verwacht in 3 jaar te groeien naar 260 arbeidsplaatsen.
Naast Get Connected was Leiden International, een netwerkevenement waar bestuurders en managers van buitenlandse bedrijven elkaar kunnen treffen, een groot succes. De eerste editie vond plaats bij Esa-Estec in Noordwijk en in 2010 zal in Zoetermeer eenzelfde evenement georganiseerd worden. Niet onvermeld mag blijven dat de Investor relations manager van WFIA op uitnodiging van de Wereldbank een lezing over de succesvolle aanpak van een Investor Relations (IR) programma heeft gehouden in Servië.
Bedrijfsbezoeken
Grote foto
Foto rechts
In het najaar sloot een WFIA accountmanager aan bij de Nederlandse delegatie naar New York, onder leiding van prins Willem Alexander. In combinatie met enkele bedrijfsbezoeken zijn de voordelen van een vestiging in de regio WestHolland onder de aandacht gebracht. Op de foto vuurt Hare Majesteit Tromp 21 saluutschoten af ter ere van prins Willem Alexander en prinses Máxima. Hiermee opende Defensie op imposante wijze de New York Harbor Week, waarin wordt stilgestaan bij vier eeuwen relaties tussen Nederland en New York.
De gala-avond rond de viering van Het Hudson-jaar 2009 werd door de WFIA aangegrepen om in het kader van het Investor Relations programma enkele managers van Amerikaanse bedrijven in de regio uit te nodigen. De gala-avond met het thema ‘The Night of the Stars’ vond plaats in de Ridderzaal op het Binnenhof in Den Haag. Op de foto ziet u van links naar rechts Greg Helmen van Parker Drilling, Lissa Boxy van de WFIA en John Blank van Bio Clinica.
H3 | Resultaten per doelland Verenigde Staten, India en China In 2009 behoorden China, India en de Verenigde Staten tot de prioriteitslanden voor acquisitie door de WFIA. Door een uitgebreid netwerk, de samenwerking met de NFIA buitenkantoren en het WFIA kantoor in Beijing is de WFIA erin geslaagd om 20 van de 35 projecten uit deze prioriteitslanden aan te trekken. Verenigde Staten Uit het oogpunt van risicospreiding blijft het voor Amerikaanse bedrijven aantrekkelijk om internationaal te expanderen. Ook de lage dollar koers maakt een Europese vestiging economisch interessant. De WFIA heeft acht bedrijven uit Noord Amerika succesvol geassisteerd, waarvan twee projecten in het kader van het Investor Relations programma. Een opvallend project was Life Technologies, een fusie van Invitrogen en Applied BioSystems. Op het bedrijventerrein Prisma langs de A12 bij Zoetermeer en Lansingerland huurde dit bedrijf een distributiecentrum voor medische producten van 10.000 m2. San Solutions, Scribe Technologies, Helios Global, Wall Street Communications en Strategic Medicine hebben kleinere kantoren in onze regio opgezet. Het vermaarde taalinstituut Berlitz breidde het Nederlandse netwerk uit met een nieuwe vestiging in Den Haag, terwijl het Life Science bedrijf Bioke in Leiden werd overgenomen door Cell Signalling Technology als alternatief voor een eigen vestiging. Naast deze nieuw gevestigde bedrijven organiseerde de WFIA voor 23 bedrijven uit Noord-Amerika een fact-finding visit in de regio. In samenwerking met de NFIA organiseerde de WFIA twee roadshows in de Verenigde Staten. Tijdens deze roadshows bezoekt de WFIA samen met verschillende acquisitiepartners, accountants en belastingadviseurs, potentiële investeerders om in korte tijd een zo compleet mogelijk beeld te geven van het opzetten van activiteiten
wfia jaarverslag 2009 | 24 |
wfia jaarverslag 2009 | 25 |
India De Indiase economie groeide ondanks de crisis in 2009 met 5 à 6%. Wel leidde de crisis tot uitstel van beslissingen tot uitbreiding. Veelal zochten potentiële Indiase investeerders meer zekerheid door het nastreven van een groter Europese klanten bestand alvorens de stap naar opening van een vestiging te zetten. Daarnaast is een trend te bemerken waarbij Indiase bedrijven geen eigen vestiging ambiëren maar door middel van overnames/fusies de Europese markt betreden. Om deze reden is onze verwachting dat in 2010 ook een groter aantal overnames of matchmaking projecten zal plaatshebben. In 2009 hebben acht Indiase bedrijven de regio bezocht voor een fact finding trip. Van deze acht ondernemingen heeft één onderneming via een ‘outsourced value added logistics’ overeenkomst in de regio geïnvesteerd. De overige bezoekende bedrijven en contacten in India gaven aan serieuze intenties te hebben om in 2010 naar Europa te komen. Door de accountmanagers van de India-desk werden twee acquisitiereizen naar India gemaakt. De bezochte bedrijven doen in de meeste gevallen al zaken in Europa. Het opzetten van een vestiging is een volgende stap. In geval van IT consultants kan een reden om een vestiging in WestHolland te openen zijn dat de Europese klant zaken wenst te doen met een in Europa geregistreerd bedrijf, mede in verband met de immigratie regelgeving. Bij alle projecten werd intensief samengewerkt met het NFIA-kantoor in New Delhi en het consulaat in Mumbai. In Nederland werken we samen met de Indiase Ambassade in Den Haag, de Netherlands India Chamber of Commerce and Trade en de onlangs opgerichte Indian Expat Society. Naast het organiseren van gemeenschappelijke activiteiten in Nederland, benutten we deze netwerken voor het vinden van leads.
de meerwaarde van de wfia
| 26 | wfia jaarverslag 2009
De interesse van Chinese bedrijven om zich in Europa te vestigen blijft groeien. Dit blijkt onder meer uit grote belangstelling voor de in Den Haag gehouden congressen van de Chinese organisaties CCPIT en WECBA. De jarenlange band van Den Haag met China en het uitgebreide Chinese netwerk van de WFIA in China maakte de congressen tot een succes. In samenwerking met TNO heeft de WFIA meegewerkt aan het tot stand komen van het ‘Passport to Europe Program’. Het programma voorziet in assistentie van hoogwaardige Chinese farmaceutische ondernemingen bij hun vestiging in Europa/ Nederland. In 2009 heeft de WFIA elf Chinese bedrijven geassisteerd bij de vestiging in WestHolland. Een opvallend project was de overname van de Nederlandse BV Kuka door het Chinese moederbedrijf Zhejiang Kuka Technics Sofa Manufacture uit Hangzhou. Ook de Europese holding van het moederbedrijf werd geregistreerd bij de Kamer van Koophandel Den Haag. De WFIA heeft Kuka geholpen met het vinden van een grotere locatie. Onder de merknaam Kuka Home coördineert het bedrijf vanuit de nieuwe locatie in Delft de verkoop van een groot assortiment aan design lederen banken en meubels. Kuka Netherlands B.V. heeft 7 meubelwinkels in Nederland en is van plan uit te breiden met nog eens 10 winkels. De grootste producent van rubber anti-oxidanten in China, de Sinorchem Group, richtte met hulp van de WFIA een Europese dochter op: Sinorgchem Europe B.V. De activiteiten hier zullen coördinatie en marketing en sales voor de Europese markt omvatten. De WFIA heeft Sinorgchem geassisteerd bij het registreren van hun BV, het zoeken naar een locatie en introductie bij service providers. Niet onvermeld mag blijven dat met de komst van twee authentieke Chinese poorten eind 2009, verder vorm is gegeven aan het Haagse Chinatown. De poorten zijn de eerste exemplaren op het Europese vasteland en benadrukken de nauwe band tussen de Haagse regio en China en Chinese ondernemingen. De WFIA heeft een actieve rol gespeeld in het tot stand komen van de poorten Voor China staan komend jaar belangrijke gebeurtenissen op stapel. Verwacht wordt dat China in 2010 Japan voorbij streeft als tweede economie van de wereld en in mei start de wereldtentoonstelling in Shanghai. De Chinese economische groei zal in 2010 opnieuw gunstig afsteken ten opzichte van andere landen en naar verwachting boven de 9% uitkomen.
wfia jaarverslag 2009 | 27 |
Om Indiase expats met elkaar in contact te brengen werd in december de Indian Expat society gelanceerd. In het bijzijn van wethouder Huffnagel en staatssecretaris Heemskerk werd tijdens een traditionele Indiase ceremonie met het aansteken van een traditionele Indiase olielamp de Society geïnaugureerd. WFIA was actief betrokken bij de organisatie en het genereren van publiciteit rond het evenement. Van de gebeurtenis verscheen een uitgebreid verslag in een ‘Indian special’ van het magazine ‘Global the Hague’.
In 2010 staan wederom verschillende roadshows en beursdeelnames in de VS gepland. Extra aandacht zal uitgaan naar de Safety & Security sector. Deze voor de regio nieuwe sector concentreert zich rond het Public Safety Innovation Centre (PSIC) in Den Haag. De reizen zijn erop gericht om innovatieve bedrijven te werven voor aansluiting bij PSIC om uiteindelijk een vestiging op te zetten in de regio.
China
Indian Expat Society
In september vond een zogenaamde Pravasi Bharatiya Divas plaats in het Worldforum. Een evenement dat overal ter wereld op plekken waar een grote Indiase of Hindoestaanse gemeenschap leeft wordt gevierd. WFIA heeft aanwezige vertegenwoordigers van Indiase bedrijven de avond voorafgaand aan de & Pravasi Bharatiya Divas een diner aangeboden in Sociëteit de Witte. Naast de Indiase ambassadeur en de Nederlandse ambassadeur in India waren wethouder Kool van Den Haag en de Indiase minister van Buitenlandse Zaken, Dhr. Vayalar Ravi, aanwezig.
Pravasi Bharatiya Divas Conventie
in Nederland. In 2009 participeerde de WFIA in een roadshow, toegespitst op het werven van bedrijven uit de olie & gas sector. Een tweede roadshow was gericht op de Life Science en Medical Technology sectoren. Tijdens de jaarlijkse Bio-beurs in Atlanta werkte de WFIA samen met het Leiden Bio Science in de NFIA investor lounge van het Holland Paviljoen.
de de meerwaarde meerwaarde vanvan de de wfia wfia
Verenigd Koninkrijk Het Verenigd Koninkrijk (VK) is ondanks de recessie één van de grootste investeerders wereldwijd. Om deze reden blijft het VK belangrijk als doelland. Daarnaast zijn veel Europese hoofdvestigingen van Amerikaanse en Indiase bedrijven in het VK gevestigd en valt aldaar de beslissing voor mogelijke verdere expansie elders in Europa. Veel energie is in 2009 besteed aan het acquisitieproces rond International Baccalaureate uit Wales. Hoewel in 2009 de beslissing werd genomen om in Den Haag te vestigen, wordt in 2010 de definitieve locatiekeuze verwacht. Naast International Baccalaureate (formeel een 2010 resultaat), besloten twee bedrijven uit het Verenigd Koninkrijk zich in de regio WestHolland te vestigen. Het geologisch bedrijf Geomodelling Services vond een locatie in Delft en Raha Catalystics, actief in de biotechnologie, landde in de Biopartner Incubator op het Leiden Bio Science Park. Daarnaast voltooide de WFIA in 2009 twee Investor Relations projecten met wortels in het VK. Binnen de regio werd nieuwe huisvesting gevonden voor twee NGO’s met oorsprong in Londen. De WFIA nodigde zes bedrijven uit voor een fact finding visit aan de regio. Het kennismakingsbezoek bestond uit presentaties over vestigingsvoorwaarden door accountants, belastingadviseurs en de Kamer van Koophandel en leidde onder andere langs potentiële vestigingslocaties in business centers en de Technische Universiteit van Delft voor een eventuele technologische samenwerking. Ook werd in samenwerking met NFIA een seminar voor Indiase bedrijven in het VK georganiseerd met het doel hen te wijzen op de voordelen van Nederland als gateway op het Europese vasteland. Ook in 2009 was de WFIA actief lid van een aantal Britse netwerkorganisaties in Nederland en in het VK, waaronder de Netherlands British Chamber of Commerce. Het VK blijft interessante mogelijkheden voor het Investor Relations programma bieden, ook in 2010. Samen met NFIA is een shortlist van Britse bedrijven in de regio
de meerwaarde van de wfia
| 28 | wfia jaarverslag 2009
Taiwan Samenwerking met een consultant heeft erin geresulteerd dat NanKang Rubber Tire Company uit Taiwan besloot zich als NanKang Tire Netherlands BV in WestHolland te registreren. NanKang heeft grote productie-eenheden in Taiwan en China. Om klanten in Europa beter te kunnen bedienen werd een kantoor geopend in Den Haag. In samenwerking met het Taipei Economic Representative Office, het Leiden Bio Science Park en het bedrijf PharmaPack in Zoetermeer organiseerde de WFIA een ontvangst van een delegatie van acht farmaceutische bedrijven uit Taiwan. Tijdens het bezoek zijn alle aspecten van het opstarten van activiteiten in Europa aan bod gekomen. Professor Breimer van de Universiteit Leiden lichtte de delegatie voor over de farmaceutische regelgeving in ons land. In totaal hebben 7 bedrijven een meerdaags bezoek aan WestHolland gebracht in de vorm van een fact-finding visit. Overleg met het NFIA kantoor heeft tot de conclusie geleid dat in 2010 en een aantal volgende jaren geen substantiële resultaten uit Taiwan te verwachten zijn. Daarom is besloten voorlopig geen proactief acquisitiebeleid op Taiwan meer uit te voeren. Het gebied wordt onderdeel van ‘Rest van de Wereld’.
Japan Het jaar 2009 stond in het teken van 400 jaar handelsbetrekkingen tussen Japan en Nederland. Hierdoor werden er in 2009 veel handelsmissies vanuit Nederland naar Japan georganiseerd. De WFIA nam actief deel aan twee handelsmissies. Tijdens deze bezoeken bleek Japan nog steeds over zeer veel potentie te beschikken, vooral in de sectoren nanotechnologie, biotechnologie en IT.
Op initiatief van WFIA is door de organisatie van de Miss China Europe verkiezing in het Circustheater een Business Event aan de verkiezing gekoppeld. Meer dan 140 personen van 50 Nederlandse en Chinese onder nemingen ontmoetten elkaar voorafgaand aan de missverkiezing. Het Event kon in de Chinese gemeenschap in Europa op veel aandacht rekenen. Chinese televisiestations zonden beelden van de happening uit op de Chinese publieke omroep.
Het Verenigd Koninkrijk (VK), Japan en Taiwan behoren tot de secundaire prioriteitslanden van de WFIA. Het VK scoorde goed in 2009, er kwamen 4 projecten uit voort. Uit Taiwan vestigde één bedrijf in 2009. Ondanks 400 jaar handelsbetrekkingen tussen Japan en Nederland en intensieve inspanningen op een aantal veelbelovende projecten, viel in 2009 geen resultaat voor Japan te noteren. De verwachting is dat deze inspanningen in 2010 resultaat gaan opleveren.
opgesteld, waarvan het vermoeden bestaat dat potentiële uitbreidingsmogelijkheden bestaan. Hieraan zal in 2010 verdere invulling worden gegeven.
Miss China Europe
Om de opkomende Chinese filmindustrie een platform te geven is in mei 2009 door de WFIA in samenwerking met de gemeente Den Haag het eerste Chinese Filmfestival in Europa georganiseerd. Voor de gelegenheid was een forse overheidsdelegatie uit China present, onder leiding van de staatssecretaris voor Mediazaken, Mrs. Zhao Shi. Namens de Nederlandse overheid voerden minister Plasterk en burgemeester van Aartsen het woord. Blikvanger van het festival was de film Forever Enthralled, winnaar van de Gouden Beer op het filmfestival van Berlijn.
China Film Festival The Hague
Verenigd Koninkrijk, Japan en Taiwan
Op de handelsmissies zijn verscheidene potentiële investeerders bezocht. Men toonde zich onder de indruk van de mogelijkheden van de regio WestHolland. Tijdens deze bezoeken werd de basis gelegd voor verdere acquisitieactiviteiten in 2010. Zeker voor de opkomende Japanse biotechnologiesector blijkt WestHolland een primaire locatie voor Europese activiteiten. Door de voordelen van een vestiging in de directe nabijheid van de Technische Universiteit Delft en het Leiden Bio Science Park onder de aandacht te brengen kunnen concrete resultaten in 2010 worden verwacht.
wfia jaarverslag 2009 | 29 |
de meerwaarde van de wfia
In het kader van een missie rond 400 jaar handels betrekkingen tussen Nederland en Japan organiseerde de WFIA bedrijfsbezoeken aan Life Science gerelateerde bedrijven en enkele Japanse ondernemingen met een vestiging in onze regio. Aan de missie namen de voorzitter van de Raad van Participanten van de WFIA, wethouder Huffnagel van Den Haag , wethouder Witteman van Leiden en burgemeester van der Tak van gemeente Westland deel.
Missie Japan
Uit Korea kwamen in 2009 vier projecten voort. Eén nieuw gevestigd bedrijf en drie matchmaking projecten. Een bemoedigend resultaat om op voort te bouwen. Mede door de aanwezigheid van NFIA kantoren in de regio Zuid-Oost Azië heeft de WFIA een netwerk kunnen opbouwen in deze regio. Singapore en Maleisië sluiten in potentie goed aan op het Olie en Gas cluster in WestHolland en deze regio behoort tevens tot de meest welvarende van Azië.
Singapore en Maleisië In Zuidoost Azië werkt de WFIA nauw samen met de NFIA. De NFIA area director in Singapore is ook verantwoordelijk voor Maleisië.
Korea
In 2009 heeft de WFIA Just Developments Pte. Ltd bijgestaan zich als Just Developments North Sea in Den Haag te vestigen. Just Developments is actief in de exploratie van kleinschalige Olie en Gas projecten en past hiermee goed in het bestaande Olie en Gas Cluster in WestHolland. Naast assistentie bij het vinden van een bedrijfslocatie is hulp geboden bij het verkrijgen van visa en werkvergunningen en is informatie verstrekt op het gebied van belastingen en andere vestigings voorwaarden.
Korea is als betrekkelijk klein land momenteel de 15de economie in de wereld en zal volgens de OESO het snelst van de crisis herstellen van alle OESO-lidstaten. Daarnaast zal halverwege 2010 een vrijhandelsakkoord tussen Korea en de Europese Unie van kracht worden. Dit zal een positieve invloed hebben op de gehele economie en tevens kansen bieden voor Nederland.
Om de mogelijkheden in de biotechnologie in WestHolland verder onder de aandacht van Maleisië te krijgen is door de WFIA voor de Maleisische ambassade een tour naar Leiden georganiseerd. Hierbij heeft de Maleisische ambassadeur een ontmoeting gehad met wethouder Witteman.
Voor de WFIA was 2009 een jaar van investeren en aanboren van nieuwe contacten in Korea. Nu al hebben deze activiteiten geleid tot twee succesvol afgeronde technologie matchmaking projecten. Samen met Senter Novem en de NFIA heeft de WFIA het Koreaanse bedrijf E-pia Tech Co. Ltd in contact gebracht met Satellite Service B.V. Samen starten ze een onderzoektraject op naar een zeecontainer tracking- en management systeem. In februari 2009 ontving de WFIA een delegatie van tien Koreaanse bedrijven die gericht op zoek waren naar partnering met Nederlandse kennisintensieve bedrijven. De missie werd georganiseerd door de Koreaanse Technology Exchange organisatie. De WFIA heeft tijdens de missie Ecobio in contact gebracht met Galapagos in Leiden en dit heeft geleid tot een succesvol afgerond matchmaking project.
Tijdens het aansluitende bezoek aan het Hamamatsu International Mosaiculture Festival was Prins Akishino van Japan aanwezig bij de opening van het Dutch Pavilion op het festival. Mosai is een van origine Franse kunstvorm en laat zich het best omschrijven als beeldhouwen met planten en struiken. Ook nam de delegatie deel aan het Holland Seminar in Hamamatsu, waar onder andere de voordelen van Nederland als vestigingslocatie naar voren werden gebracht.
Korea, singapore en Maleisië, Rest van de Wereld
Tussen de hoofdsectoren in Maleisië-Singapore en WestHolland zijn zeker parallellen te ontdekken. In samenwerking met de NFIA zullen de voordelen van de regio WestHolland in dit gedeelte van Azië verder onder de aandacht worden gebracht.
In november 2009 bracht de WFIA een werkbezoek aan Korea. Naast overleg en kennismaking met de lokale autoriteiten zijn vier potentiële investeerders bezocht. De bezochte ondernemingen passen perfect in de kennisclusters in onze regio en het resultaat was dan ook dat alle vier ondernemingen interesse toonden in Nederland. De tendens is dat zij in eerste instantie op zoek zijn naar een business partner, voordat zij daadwerkelijk een onderneming in Nederland zullen opzetten. De WFIA zal in beide gevallen een belangrijke rol kunnen spelen. In 2009 is door de WFIA de basis gelegd voor een vruchtbare toekomstige samenwerking met Korea. Met het vrijhandels akkoord in het verschiet biedt Korea beslist kansen voor de WFIA in 2010.
de meerwaarde van de wfia
| 30 | wfia jaarverslag 2009
wfia jaarverslag 2009 | 31 |
de meerwaarde van de wfia
De gemeente Lansingerland en de WFIA vonden elkaar bij het initiëren van een seminar over nieuwe mogelijkheden voor de glastuinbouwsector. Met medewerking van professor in plantenkunde van de Universiteit Leiden, dhr. Rob Verpoorte, werd een Seminar georganiseerd. Op het Seminar met de titel ´High Value Plant Products´ waren op uitnodiging van de WFIA marktleiders in ´Tradional Chinese Medicine´ uit China en Taiwan aanwezig. Conclusie van het Seminar was dat de regio WestHolland geschikt is voor het geconditioneerd kweken van gewassen met genezende werking.
Buiten de prioriteitslanden voor acquisitie is in 2009 resultaat geboekt met projecten uit Spanje, Denemarken, Saoedi-Arabië en Rusland. Met name Rusland springt in het oog, de WFIA is erin geslaagd in 2009 twee Russische projecten succesvol af te ronden. Rusland is een van de BRIC-landen. De term BRIC is een afkorting van de landen Brazilië, Rusland, India en China. Deze vier landen worden alom beschouwd als de snelst groeiende economieën wereldwijd. Rusland staat erom bekend hoogopgeleide ingenieurs en hoogstaande technologie te kunnen leveren. In 2009 assisteerde de WFIA het Russische bedrijf Neqlab bij uitbreiding. Neqlab is een zeer innovatieve onderneming die zich bezig houdt met de optimalisatie van dieselmotoren. In 2008 vestigde Neqlab zich met hulp van de WFIA en NFIA in Delft. Eind 2009 moest het bedrijf het betrokken pand echter verlaten. Met behulp van de bedrijvenaccountmanager van de gemeente Delft werd intensief gezocht in Delft, zonder resultaat. De WFIA wist daarna tijdig een nieuw onderkomen te vinden in Den Haag en zo kon Neqlab behouden blijven voor de regio.
de meerwaarde van de wfia
| 32 | wfia jaarverslag 2009
wfia jaarverslag 2009 | 33 |
In 2009 werd in samenwerking met de Britse Kamer van Koophandel in Nederland een golfdag georganiseerd. Op de golfbaan te Zoetermeer konden op deze manier vertegenwoordigers van de lokale overheden, leden van de Britse Kamer van Koophandel en zakelijke contacten van de WFIA in ongedwongen sfeer ervaringen uitwisselen en contacten leggen.
Een ander succesvol afgerond Russisch project in 2009 was het staal- en mijnbouwbedrijf Mechel. Deze multinational uit Siberië heeft een omzet van bijna 10 miljard dollar per jaar. Het bedrijf heeft de Europese handels- en serviceholding in Den Haag gevestigd onder de naam Mechel Service Global B.V. De activiteiten in Den Haag zijn gericht op de distributie en verwerking van metaalproducten. De WFIA heeft Mechel geholpen met o.a. immigratie en registratieprocedures, het vinden van internationale scholen en mogelijkheden voor Nederlandse les en de introductie in het lokale zakelijke netwerk. Door dit goede resultaat en de groeiende interesse van Russische ondernemingen voor het betreden van de West-Europese markt zal Rusland in 2010 meer aandacht krijgen in de acquisitie van de WFIA dan voorheen.
Netherlands British Chamber of Commerce Golfday
Seminar ‘High Value Plant Products’
Rest van de Wereld
de meerwaarde van de wfia
H 4 | Bestuurs-directieverslag Doelstelling Het statutaire doel van de WFIA luidt: “Het bevorderen van investeringen door acquisitie van buitenlandse bedrijven in de regio Haaglanden en Rijnland, het leveren van een bijdrage aan de uitbreiding van de werkgelegenheid in deze regio, het daardoor verminderen van de werkloosheid en versterken van de economische structuur in deze regio alsmede het voorkomen van versnippering van wervingsactiviteiten binnen de regio”.
Algemeen Ondanks het feit dat we geconfronteerd werden met een terugvallende wereldeconomie hebben we, dankzij het tijdig aanpassen van onze acquisitiestrategie, een goed resultaat weten te behalen: 35 succesvol afgeronde projecten. De controlesystemen werken goed en (administratieve) protocollen worden continu aangescherpt. De jaarrekening is opgemaakt conform richtlijnen voor de jaarverslaggeving RL640.
Baten De bijdragen van de participanten zijn in 2009 verhoogd door indexering van de bijdragen van 2008 met 3,25%. Dit indexcijfer is een gewogen gemiddelde van de indexcijfers over de perioden juni 2007 en juni 2008, die gepubliceerd zijn door het CBS, namelijk de CAO lonen ambtenaren, de consumentenprijsindex alle huishoudens en het door de verhuurder van de kantoorlocatie opgegeven prijsindexcijfer. Provincie Zuid-Holland heeft de WFIA bericht doen toekomen
dat zij met terugwerkende kracht de bijdrage van 2009 zal indexeren met 4,55% zodat er € 10.237 extra bijgeteld kan worden aan de batenzijde. Het Stadsgewest Haaglanden heeft ook in 2009 de indexering niet aangepast omdat er nog geen besluit over was genomen. Voor 2010 en volgende jaren is daartoe inmiddels wel besloten. De bijdrage van Provincie Zuid-Holland zal niet voor het gehele aangevraagde bedrag worden onderbouwd. Consequentie is dat het niet bestede gedeelte – dat bestemd was voor de ondersteuning van het opstarten van een nieuwe wervingsorganisatie voor buitenlandse bedrijven in Drechtsteden – ook niet ontvangen zal worden bij de verrekening van de subsidie. Het niet bestede bedrag is € 44.465. Onze verwachting is dat Drechtsteden in 2010 dankzij een goed onderbouwd businessplan wel in staat zal zijn de subsidie volledig aan te wenden.
Resultaat De jaarrekening laat een negatief resultaat zien van € 33.797. De reden hiervan is de verhuizing van het kantoor van de WFIA. Het nieuwe kantoor op Koninginnegracht 8 heeft 100 m2 meer vloeroppervlak tegen een jaarhuur gelijk aan die van de oude locatie. Er waren eenmalige kosten van verhuizing, oplevering, infrastructuur en kleine extra aanschaffingen. Het negatieve resultaat ten gevolge van deze kosten zal worden opgevangen uit de reserve. Hiervoor was vooraf door de Raad van Toezicht goedkeuring verleend.
wfia jaarverslag 2009 | 34 |
Personeelszaken
Toelichting
Door het onverwachte vertrek van twee accountmanagers moesten er twee vacatures ingevuld worden. Een accountmanager is vertrokken vanwege de aanstelling van zijn echtgenote op de ambassade in Cairo. De tweede accountmanager heeft een functie bij de NFIA geaccepteerd. De wervingskosten en een maand dubbel salaris voor het inwerken van de twee nieuwe werknemers lagen aan de overschrijding ten grondslag. Er is een communicatiemanager aangenomen, waardoor de kosten voor extern communicatie advies zijn afgenomen. Tijdens het verslagjaar waren er gemiddeld 9,9 personeelsleden (incl. stagiaires) op fulltime basis werkzaam bij de WFIA. Drie medewerkers zijn gedetacheerd vanuit gemeente Den Haag, een medewerker is gedetacheerd vanuit Stadsgewest Haaglanden. De WFIA stelt op permanente basis een stageplek beschikbaar voor studenten op VMBO niveau voor secretariaat en receptie. Deze stageplek wordt zeer gewaardeerd.
Door toetreding van gemeente Lansingerland zijn de bijdragen van de participanten ten opzichte van het vorige jaar met € 15.000 toegenomen. Echter vanwege samenvoeging van Kamers van Koophandel Den Haag en Leiden vervalt de aparte bijdrage van Kamer Leiden van € 12.273. Wegens een vertrekregeling met één van de medewerkers zal de balans eenmalig negatief uitvallen. Het begrote negatieve resultaat van € 25.000 zal geboekt worden ten laste van de Algemene Reserve.
Verwachting voor 2010 Ondanks de mondiale crisis is Europa in 2009 een interessante markt voor vestiging en uitbreiding van activiteiten van bedrijven uit landen als China en de VS gebleven. In de eerste maanden van 2010 hebben we reeds een aantal succesvolle projecten afgerond en ook de leads en prospects portefeuilles zijn goed gevuld. Toch blijft het moeilijk om definitieve verwachtingen over de resultaten in 2010 uit te spreken, omdat de diverse organisaties elkaar over de wereld economie tegenspreken. Echter mede dankzij extra inzet op het Investor Relations programma en een nieuwe uitdagende sector als Safety & Security verwachten we weer een goed resultaat neer te zetten.
wfia jaarverslag 2009 | 35 |
H 5 | Financiën
Staat van baten en lasten over 2009 van stichting WestHolland Foreign Investment Agency Budget 2009
Balans per 31 december 2009 van stichting WestHolland Foreign Investment Agency Activa Vaste Activa Materiële vaste activa (1) Verbouwingen Computerapparatuur Inventaris
31-12-2009 €
21.546 45.692
31-12-2008 €
€
%
1.647.376
Lasten Acquisitie doellanden (7) Personeelskosten (8) Afschrijvingen (9) Huisvestingskosten (10) Kantoorkosten (11) Algemene kosten (12) Diverse baten (-/-) en lasten Som der lasten Som der baten en lasten
4.077 7.164 9.866 67.238
Vlottende activa Vorderingen (2) Debiteuren Overlopende activa
€
Baten Bijdragen (6)
€
21.107
Rentebaten en soortgelijke opbrengsten (13) Rentelasten en soortgelijke kosten (14) Resultaat der baten en lasten
74.661 110.781
€
%
100,0
1.610.590
761.876 608.000 12.800 105.200 101.000 59.000 1.647.876
46,3 36,9 0,8 6,3 6,1 3,6 100,0
(500)
185.442 320.192
258.646 526.731
Totaal generaal
572.872
806.484
%
100,0
1.463.498
100,0
665.049 664.863 13.224 158.094 85.526 64.888 (2.526) 1.649.118
41,3 41,3 0,8 9,9 5,3 4,0 (0,2) 102,4
612.936 581.682 9.334 100.622 106.609 63.877 (314) 1.474.746
41,9 39,8 0,6 6,7 7,3 4,4 100,7
-
(38.528)
(2,4)
(11.248)
(0,7)
1.500 (1.000) 500
0,1 (0,1) -
5.751 (1.020) 4.731
0,4 (0,1) 0,3
3.322 (796) 2.526
0,2 (0,1) 0,2
-
-
(33.797)
(2,1)
(8.722)
(0,6)
Passiva Stichtingskapitaal (4) Algemene reserve Kortlopende schulden (5) Vooruitontvangen bijdragen Crediteuren Loonheffingen Overlopende passiva Totaal generaal
31-12-2009 €
€
31-12-2008 €
61.028 326.443 77.752 24.829 82.820
€ 94.825
526.045 60.062 21.203 104.349 511.844
711.659
572.872
806.484
wfia jaarverslag 2009 | 36 |
Rekening 2008
€
162.875 95.771
Liquide middelen (3)
Rekening 2009
wfia jaarverslag 2009 | 37 |
Accountantsverklaring bij de jaarrekening
Accountantsverklaring opgave jaarresultaten
Wij hebben de in dit verslag opgenomen jaarrekening 2009 van Stichting Westholland Foreign Investment Agency te Den Haag bestaande uit de balans per 31 december 2009 en de staat van baten en lasten over 2009 met de toelichting gecontroleerd.
Opdracht Ingevolge uw opdracht hebben wij de opgave betreffende het aantal in Nederland gevestigde bedrijven welke door bemiddeling in 2009 van Stichting Westholland Foreign Investment Agency te Den Haag tot stand gekomen zijn gecontroleerd.
Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de stichting is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met de Richtlijn voor de jaarverslaggeving 640 ‘Organisaties zonder winststreven’. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele
oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersings systeem van de stichting. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die het bestuur van de stichting heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controleinformatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting Westholland Foreign Investment Agency per 31 december 2009 en van het resultaat over 2009 in overeenstemming met Richtlijn voor de jaarverslaggeving 640 ‘Organisaties zonder winststreven’. Den Haag, 17 maart 2010 Mazars Paardekooper Hoffman N.V. Was getekend, N.W.A. van Nuland RA
| 38 | wfia jaarverslag 2009
De opgave is opgesteld onder verantwoordelijkheid van de stichting ten behoeve van het vaststellen van het aantal gevestigde bedrijven en de daarbij ontstane arbeidsplaatsen, welke door bemiddeling in 2009 van Stichting Westholland Foreign Investment Agency tot stand gekomen zijn. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake deze opgave te verstrekken. Werkzaamheden Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig dienen wij onze controle zodanig te plannen en uit te voeren, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de opgave geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen van relevante gegevens. Primair hebben wij bij onze controle gebruik gemaakt van de door de betreffende bedrijven gedane schriftelijke opgaven (confirmation letters), aangaande het aantal gecreëerde en te creëren arbeidsplaatsen. Op de confirmation letters is door ons geen accountantscontrole verricht. De juistheid van de confirmation letters is door ons derhalve niet vastgesteld.
Oordeel Naar onze oordeel zijn de gegevens zoals vermeld in de opgave in alle van materieel belang zijnde aspecten juist weergegeven in overeenstemming met in de confirmation letters weergegeven informatie. Op basis van de opgave zijn, samengevat, de volgende aantallen voor het jaar 2009 van toepassing; Nieuw gevestigde bedrijven · aantal gevestigde bedrijven; 24 · aantal werknemers bij de start; 135 · prognose aantal werknemers over 3 jaar; 312 Investor relations · aantal bedrijven; 8 · aantal werknemers bij de start; 11 · prognose aantal werknemers over 3 jaar; 148 Matchmaking · aantal bedrijven; 3 · aantal werknemers bij de start; 6 · prognose aantal werknemers over 3 jaar; 27 Den Haag, 12 februari 2010 Mazars Paardekooper Hoffman N.V Was getekend, N.W.A. van Nuland RA
Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controleinformatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.
wfia jaarverslag 2009 | 39 |
Bijlagen
Vertrokken medewerkers m.i.v. 1 augustus 2009
Raad van Participanten
Naam
Functie
Gebied
Sector
Contact voor:
G.Ph. Huffnagel, wethouder Den Haag; Voorzitter, B. Emmens, wethouder Zoetermeer; Vice-voorzitter, R. Vuijk, wethouder Delft; M.J.D. Witteman, wethouder Leiden; G. Zandsteeg, directeur Kamer van Koophandel Den Haag; A.W. Meijer, portefeuillehouder Stadsgewest Haaglanden; D. van Vliet, wethouder Lansingerland
Yannick Dieraert
Account manager / business advisor
China, Japan Rest van de wereld
ICT, Lucht- en Ruimtevaart, Zakelijke Dienstverlening
Delft
Lowri Huxtable
Account manager / business advisor
Verenigde Staten Verenigd Koninkrijk Scandinavië
ICT, Lucht- en Ruimtevaart, Zakelijke Dienstverlening
–
Raad van Toezicht
Nieuwe medewerkers sinds m.i.v. 1 augustus 2009
G. Ybema; R.L. van Marion; J.P. Hanse
Overzicht Medewerkers Naam
Functie
Gebied
Sector
Contact voor
Imanda Wapenaar
Directeur
–
–
Den Haag, Kamer van Koophandel, Provincie Zuid-Holland Den Haag, Rijswijk
Arthur Steenmeijer
Manager General Affairs
–
–
Heleen Fokkens
Office manager
–
–
–
Lissa Boxy
Senior Account manager / business advisor
Verenigde staten West, Canada
ICT, Life Sciences, Zakelijke Dienstverlening
Zoetermeer
Wim Rutgers
Senior Account manager / business advisor
Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk, Scandinavië, India
Olie en Gas, Lucht- en Ruimtevaart, Zakelijke Dienstverlening
Leiden, Den Haag
Prabhir Vishnu
Account manager / business advisor
India
–
–
Charlene Lambert
Senior Account manager / business advisor
Taiwan, Maleisië
Life Sciences, Lucht- en Ruimtevaart
Haaglanden, Leiden, Lansingerland
Ed van der Feer
Senior Account manager / business advisor
China, Japan, Rest van de wereld
Olie en Gas, Life Sciences, Zakelijke Dienstverlening
Den Haag
Xiaoling Sun
Account manager / business advisor
China
–
Kantoor Beijing Delft
Laurens Kok
Communication Manager
–
–
Peter Scheffers
Back Office
–
–
–
Niels Krol
Account manager
Foreign Investor Relations Management
–
Haaglanden
Irene Lievaart
Account manager / business advisor
China
–
–
Qui Ru
Kantoor Beijing Account manager / business advisor
China
–
–
| 40 | wfia jaarverslag 2009
Naam
Functie
Gebied
Sector
Contact voor:
Maeson Ethard
Account manager / business advisor
Verenigde staten Oost, Canada
Safety & Security
–
Patrick Bos
Account manager / business advisor
Japan, Korea, Rusland
Industriële Biotechnologie
–
wfia jaarverslag 2009 | 41 |
Colofon
Uitgave: WFIA, Den Haag 2010 Tekst en eindredactie: WFIA, Den Haag Concept en ontwerp: Maartje Schuurmans Grafisch Ontwerpen, Den Haag Fotografie: pagina 4 en 6: Marcel Kentin, pagina 8: Aeroview, pagina 22 en 23: ANP, pagina 26: Geledraak.nl (foto van minister Plasterk), pagina 27: Vincent Lam, overige foto’s: medewerkers WFIA Druk: Zwaan printmedia, Wormerveer
de meerwaarde van de wfia
INternationale vestigings- en promotieactiviteiten Congressen in Den Haag Vastgoedbeurs Expo Real München Public Security Innovation Centre Industriële Biotechnologie en Water & Deltatechnologie Get Connected en andere expat activiteiten De WFIA als voorbeeld voor andere regio’s Pravasi Bharatiya Divas confentie Indian Expat Society China Film Festival The Hague Miss China Europe Missie Japan Seminar ‘High Value Plant Products’ Netherlands British Chamber of Commerce Golfday
12 14 15 16 20 21 24 25 26 27 28 30 31