Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
Op koers voor
2015
“Ongeacht of het gaat om de kwaliteit, de hoeveelheid of het productierendement, om ‘technische oplossingen’ of ‘economische oplossingen’, het principe van de tussenkomst van een centrum ‘De Groote’ blijft hetzelfde: de vooruitgang van de techniek staat open voor iedereen. De verhoging van de capaciteit van de nijverheidstak wordt verworven door een meerderheid en niet door een minderheid van aannemers. De werkzaamheden van het WTCB staan open voor de ganse professionele gemeenschap, niet alleen nu, maar ook wanneer ze betrekking zullen hebben op de toekomstige ontwikkelingen.” Pierre Holoffe, voorzitter-stichter van het WTCB, 1971
Inhoud Edito ................................................................................................... 2 Het WTCB in het kort .......................................................................... 4 De drie basismissies..................................................................... 6 Een uniek systeem in Europa: de Technische Comités.................... 8 Ondersteuning van een steeds groeiende sector ..........................10 De lat steeds hoger leggen .......................................................... 13 De werkplannen onder de loep .........................................................14 Ventilatie, comfort, gezondheid, toegankelijkheid en veiligheid....16 Energie en milieu......................................................................... 21 Materialen, bouwsystemen en technische installaties.................. 26 Kwaliteit heeft een prijs .................................................................... 30 Technologie, productiviteit en competitiviteit ....................................34
Tekst: N. Oldenhove
1
Edito Met zijn 237 hoofdzakelijk universitair geschoolde medewerkers is het WTCB een van de grootste collectieve onderzoekscentra van België. Dankzij een bottom-up aanpak die uniek is in Europa en gestuurd wordt door de werkplannen van de Technische Comités, functioneert het WTCB als een goed georganiseerd onderzoekscentrum. Het WTCB heeft steeds een voortrekkersrol vervuld door in te spelen op bepaalde maatschappelijke ontwikkelingen. Deze kunnen immers een belangrijke invloed hebben op de manier van bouwen. Vandaag de dag hebben de klimatologische veranderingen een ongeziene collectieve bewustwording veroorzaakt die het wetenschappelijke kader ver overstijgt. De maatschappelijke, economische en milieugerichte uitdagingen voor gebouwen verplichten ons om onze beroepsgrenzen te verleggen en op een multidisciplinaire manier na te denken. De door de sector voorgestelde oplossingen moeten rekening houden met al deze aspecten om doelgerichte antwoorden te kunnen formuleren die toepasbaar zijn op grote schaal. Deze gezamenlijke inspanning vormt de drijfkracht voor de activiteiten van het Centrum en legt de algemene prioriteiten vast voor de volgende jaren. Deze prioritaire acties zullen in samenspraak met de overheden en de professionele organisaties uitgevoerd worden en worden hieronder voorgesteld. Deze zes pijlers worden in de volgende pagina’s verder uitgewerkt aan de hand van thema’s en bepalen grotendeels de toekomstige koers van het WTCB. Deze uitdaging is niet van de minste, aangezien 2015 de laatste fase is vóór het beslissende jaar 2020. Dit is de einddatum om de ambitieuze doelstellingen van Europa op economisch, milieu- en sociaal vlak te behalen. Met de sector aan het roer en een multidisciplinair en enthousiast personeel is het WTCB volledig klaar om zijn missie tot een goed einde te brengen.
1
Aanbevelingen opstellen om gebouwen op te trekken die bijna of volledig zelfvoorzienend zijn op het vlak van energie, een lage milieu-impact hebben en economisch haalbaar zijn.
2
Technische details beschikbaar stellen die uitgewerkt zijn aan de hand van de opgelegde eisen.
3
Een pragmatische aanpak voor de energetische renovatie van de bestaande gebouwen voorstellen.
“Het WTCB heeft steeds een voortrekkersrol vervuld door in te spelen op bepaalde maatschappelijke ontwikkelingen. Deze kunnen immers een belangrijke invloed hebben op de manier van bouwen.”
2
Jacques Gheysens, ir. Voorzitter
“Met de sector aan het roer en een multidisciplinair en enthousiast personeel is het WTCB volledig klaar om zijn missie tot een goed einde te brengen.”
Jan Venstermans, ir. Directeur-Generaal
4
De volledige sector informeren en opleiden door de huidige communicatiemiddelen optimaal in te zetten. Hierdoor kan men bijdragen tot de verbreding van de algemene kennis en de verhoging van de productiviteit en competitiviteit van bouwbedrijven.
5
Medewerking verlenen aan de opstelling van een kwaliteitskader dat nauw verbonden is met de economische uitdagingen van de sector.
6
Een katalysator zijn voor het stimuleren en opvolgen van alle innovatieprocessen in de bouwsector.
3
Het WTCB in het kort Al meer dan vijftig jaar kunnen de bouwondernemingen rekenen op de diensten van het WTCB. Vandaag de dag vertrouwen ongeveer 90.000 leden op het Centrum om antwoorden te formuleren op hun dagdagelijkse bouwproblemen. Onderzoek, ontwikkeling en informatie zijn de drie basismissies om hierin te slagen.
Bibliotheek Humane Wetenschappen - Université Libre de Bruxelles Architectenbureau: Art & Build 4
Een werkgroep in de schoot van het Technisch Comité ‘Steen en marmer’ is belast met de herziening van de code van goede praktijk voor verankerde buitengevelbekledingen. 5
Het WTCB in het kort
De drie basismissies Voor het WTCB staan nauwkeurigheid en onpartijdigheid voorop bij het vervullen van elk van de drie basismissies. Het Centrum heeft immers een reputatie hoog te houden. Dankzij deze waarden, die neergeschreven staan in de statuten en die elke dag door het personeel omgezet worden in de praktijk, kan het Centrum zijn leden en de volledige sector bijstaan op een ernstige en betrouwbare manier, maar ook met de nodige soepelheid en creativiteit.
6
Het WTCB in het kort
1
Onderzoek en innovatie
Het gebruik van innovatieve technieken is vitaal voor het voortbestaan van een sector niet enkel om economische redenen, maar ook om de energetische, milieugerichte en sociale uitdagingen van morgen aan te kunnen. Voor de bouwsector is dit echter geen gemakkelijke taak vanwege de vele verschillende partners en de fragmentatie van het proces: aannemers, architecten, studiebureaus, controle-organismen en andere professionelen moeten samenwerken en gebruikmaken van producten, technieken en materialen die toelaten een ‘uniek’ gebouw te realiseren. De eerste basismissie, onderzoek, is daarom een collectief gebeuren uitgevoerd voor en met de sector, rekening houdend met wat in de omringende landen gebeurt via deelname in internationale netwerken (CIB, ENBRI, ECCREDI, INIVE, ...). De expertise en precisie waarmee de twintigtal WTCB-laboratoria werken, laat toe om deze missie tot een goed einde te brengen. Het WTCB streeft er ook naar om innovatie te stimuleren door bedrijven aan te moedigen nieuwe toepassingen te ontwikkelen die de bouwsector vervolgens kan gebruiken.
2
Informatieverspreiding en steun aan bedrijven
Het WTCB werd als onderzoekscentrum opgericht op initiatief van zijn leden, de bouwondernemingen. Een belangrijke pijler binnen het WTCB is het informeren van de aannemers en het aanbieden van technische en organisatorische bijstand. De onderzoeksresultaten worden omgezet in bruikbare informatie voor de sector. Deze wordt verspreid onder verschillende vormen: elektronische en papieren publicaties, cursussen, bijstand, ... De WTCB-ingenieurs staan elke dag klaar om de aannemers te helpen bij technische problemen op de werf. Ze sporen hen eveneens aan om te innoveren en de meest efficiënte technieken en meest performante materialen te gebruiken.
3
Ontwikkeling, normalisatie, certificering en goedkeuring
Het WTCB voert bepaalde projecten van contractresearch uit in opdracht van zowel publieke als privé-actoren. Het Centrum staat ter beschikking van de bouwwereld om materialen en innovatieve systemen te helpen ontwikkelen die beantwoorden aan de noden van de sector, maar ook aan de normatieve eisen. In dit kader is het WTCB actief in de normalisatiebureaus op Belgisch (NBN), Europees (CEN) en internationaal niveau (ISO), alsook binnen de Belgische Unie voor de technische goedkeuring in de bouw (BUtgb). Het WTCB is dus goed geplaatst om ondernemingen voor te bereiden op de normatieve evoluties. De certificering van producten en ondernemingen is een manier om de technische of organisatorische kennis van een onderneming te valoriseren. Op deze manier kan men de kwaliteit binnen de sector, alsook het vertrouwen van de bouwheren verhogen.
7
Het WTCB in het kort
Een uniek systeem in Europa: de Technische Comités Het WTCB telt momenteel elf verticale Technische Comités (TC), die elk gewijd zijn aan een specifiek bouwberoep. Een TC wordt voorgezeten door een aannemer die wordt bijgestaan door verschillende ingenieurs, aangeduid door het WTCB. Alle comités bestaan uit een kern van afgevaardigden van het betreffende bouwberoep en daarnaast uit een aantal experten (fabrikanten, studiebureaus, bouwheren, ...). Ze waken erover dat het Centrum zich richt op de praktische problemen van de bouwprofessionelen. Ze sturen het onderzoek in de richting van de domeinen die interessant zijn voor de sector en bepalen welke publicaties of documenten met normatief karakter er gepubliceerd dienen te worden. Deze manier van werken is een duidelijke bottom-up benadering (van beneden naar boven), aangezien de sector zelf, via de Technische Comités, de onderwerpen aangeeft waarover het WTCB zich zal buigen. Deze werkwijze is uniek binnen Europa en is al in werking sinds de oprichting van het Centrum in 1960. De
twee
horizontale
Technische
Technisch Comité
8
Comités
‘Hygrothermie’ en ‘Akoestiek’ – eveneens voorgezeten door een aannemer – zijn verantwoordelijk voor disciplines waar alle bouwondernemingen, ongeacht hun werkterrein, mee in contact komen. Vervolgens is er ook een Comité dat samengesteld is uit afgevaardigden van de architectenwereld en dat instaat voor het overleg met de ontwerper. Hier is de voorzitter logischerwijs een architect. De coördinatie van de Technische Comités is sinds 2009 een volledig aparte functie. Deze functie houdt het opvolgen van het jaarlijkse programma in, het coördineren van de activiteiten, het aanreiken van voorstellen om de werking te verbeteren en het waken over de dynamiek binnen het comité dankzij de inbreng van de leden.
De werkplannen van de TC’s Elk jaar werken de Technische Comités een planning uit voor het volgende werkjaar. De voorzitter van het TC stelt het plan vervolgens
Voorzitter
Technisch Comité
Voorzitter
Verwarming en klimaatregeling
R. Debruyne
Sanitaire en industriële loodgieterij, gasinstallaties
A. Dooms
Ruwbouw en algemene aanneming
X. Braet
Schrijnwerken
M. Collignon en W. Symoens
Schilderwerken, soepele muur- en vloerbekledingen
J. Meuleman
Steen en marmer
H. Vanderlinden
Harde muur- en vloerbekledingen
P. Goegebeur
Plafoneer-, voeg- en gevelwerken
J. Van den Putte
Glaswerken
A. Sanchez
Hygrothermie
E. De Kempeneer
Dichtingswerken
J. Coumans
Akoestiek
E. De Kempeneer
Dakbedekkingen
G. Pierrard
“De aannemers worden bijna elke dag geconfronteerd met een stijgend aantal nieuwigheden (producten, technieken, normen, reglementeringen, ...). Het bijhouden van deze (r)evolutie zou een onbegonnen zaak zijn zonder de steun van het WTCB, waar we via de Technische Comités onze concrete praktijknoden kenbaar kunnen maken. De Belgische Unie van Installateurs Centrale Verwarming heeft daarom in 1959 besloten om het WTCB te vragen een TC voor haar sector op te richten. Het TC ‘Verwarming en Klimaatregeling’ is momenteel dus het oudste.” R. Debruyne, voorzitter van het Technisch Comité ‘Verwarming en Klimaatregeling’
ter goedkeuring voor aan het Vast Comité van het WTCB. Het betreft de planning van alle acties rond gegevensverzameling en de informatieoverdracht naar bedrijven. Onder de rubriek ‘informatieverzameling’ vallen de studies en onderzoeken, maar ook de medewerking van het WTCB aan activiteiten rond normalisatie en technische goedkeuringen, die toelaat om de eigenschappen van de gebruikte bouwmaterialen beter in kaart te brengen. Zodoende is er meer informatie voorhanden over de nieuwste ontwikkelingen op de markt. Op deze manier kan men bovendien de prenormatieve onderzoeksresultaten van het WTCB ingang laten vinden in de normen. Daarnaast staan de WTCB-ingenieurs in voor de opvolging van meerdere normalisatiecommissies, zowel op nationaal als internationaal niveau. De activiteiten die onder ‘infor-
matieverzameling’ vallen zijn, als het ware, het onzichtbare gedeelte van een ijsberg. Om referentiedocumenten te kunnen afleveren en innovatieve producten en technieken te kunnen ontwikkelen, moet eerst de noodzakelijke kennis verzameld worden. Onder de rubriek ‘informatieoverdracht’ dienen de Technische Comités aan te geven welke Technische Voorlichtingen en rapporten er op het programma staan: onderwerpen die de specifieke werkgroepen moeten volgen, artikels en technische fiches die voorbereid moeten worden, ondersteuning van innovatie, verbetering van de kennis over de normen in een specifieke sector, conferenties, ... Het WTCB organiseert eveneens opleidingen op vraag van de TC’s, professionele organisaties en beroepsverenigingen.
Bijstand en informatieverspreiding
w De activiteiten die onder ‘informatieverzameling’ vallen, zijn het onzichtbare gedeelte van een ijsberg.
Gepersonaliseerde technische en organisatorische bijstand Vorming Referentiedocumenten
Informatieverzameling
Innovatie Ontwikkeling Normalisatiecommissie
Onderzoek
9
Het WTCB in het kort
Ondersteuning van een steeds groeiende sector De efficiëntie van de Belgische bouwsector is internationaal erkend. Een analyse op Europees niveau heeft dit bewezen in 2007 en het werd in een onderzoek uit 2011 nogmaals aangetoond.
Belgium is the most cost and resource efficient construction industry in Europe.
Dit alles is mede mogelijk gemaakt dankzij de weldoordachte investeringen die de Belgische bouwsector op een gecentraliseerde manier heeft gemaakt in het domein van onderzoek, ontwikkeling en informatieverspreiding.
Besluit van een rapport over een enquête gefinancierd door de Europese Unie in 2007.
De Europese studie wijst ook op de motivatie van de actoren, de bouwkundige keuzes, de doorgedreven automatisering van materiaaltransport naar de bouwplaats, alsook op de rationele organisatie van de activiteiten op de werk- en bouwplaats. Een andere uitleg kan gevonden worden in het feit dat België een erg liberaal land is op het
vlak van bouwen: de actoren genieten een grote autonomie vergeleken met de buurlanden. De Belgische bouwpartners moeten dan ook via overleg tot duidelijke afspraken komen, waarbij het nodig is om over complementaire referentiedocumenten te beschikken. Doordat de ‘bouwwetgeving’ in ons land erg beperkt is (ze is slechts van toepassing op enkele domeinen, waaronder brandveiligheid en energie) en dit zowel op federaal als regionaal niveau, worden de andere niveaus, waar voorschriften opgesteld worden, belangrijker en is een goede samenhang onontbeerlijk. Het WTCB neemt deel op alle niveaus en waakt over de complementariteit en de samenhang van het geheel. Het betreft een zeer complexe taak die uitgevoerd moet worden in samenwerking met meerdere actoren. Een omvangrijke uitdaging, waarvan het resultaat cruciaal is voor de ondernemingen en de sector.
le reg en ge eri we ng ste en lijk e
era Fed
eu
am
N BU BN tgb
ord e two
ke
In s le reg en ge eri we ng ste en lij
era Fed CB WT
ent
um
Producten
doc
Ver an
het
Europese normen (EN) Belgische normen (NBN) Technische Goedkeuringen Kwaliteitslabels
van
lijk
rp
we
10
der
Gebouwen - Producten KB Regelgevingen
On
itge ver enw erk WT ing CB me th et
w Het WTCB waakt over de complementariteit en de samenhang van het geheel.
Technische Specificaties (STS) Prestaties en gebouwen Typebestekken Technische Voorlichtingen (TV)
Ontwerp- en/of uitvoeringsrichtlijnen
Het WTCB in het kort
Doelen voor 2015 •
De symbiose tussen de verschillende referentiedocumenten verbeteren: normen, STS’s, TV’s, typebestekken, ... Dit is een aanzienlijke opdracht waarbij er meerdere actoren een rol spelen, waaronder het Fonds voor de Vakopleiding in de Bouwnijverheid, de FOD Economie, de Gewesten, ...
•
De aannemers blijven informeren over de bestaande normen en andere referentiedocumenten.
•
Speciale aandacht besteden aan bouwdetails: in de bouwsector is de kwaliteit van het geheel afhankelijk van de zorg die besteed wordt aan de details. De bouwknopen – verbindingen en aansluitingen tussen het werk van een bouwberoep en dat van het volgende – zijn de punten die het verschil uitmaken indien ze op gepaste wijze benaderd worden, d.w.z. indien er voldoende overleg en samenwerking is. Omwille van de toenemende verwachtingen die gesteld worden aan gebouwen is deze synergie erg belangrijk: een gebouw moet immers energetisch performant zijn, toegankelijk zijn voor iedereen, voldoende veilig zijn, akoestisch geïsoleerd zijn, ... en dit is nog lang niet alles. Bovendien moet elk bouwdetail geanalyseerd worden volgens elk van deze criteria. Het doel is om een databank ‘Details’ online beschikbaar te maken.
•
De gebruiksvriendelijkheid van de WTCB-website verder uitwerken. De website is ondertussen uitgegroeid tot het communicatiemiddel bij uitstek om onderzoeksresultaten van het WTCB te delen. Het idee is om nog een stap verder te gaan door de website uit te rusten met nieuwe functionaliteiten (digitale interfaces, rekenmodules, video, ...), zodat de aannemer op elk moment gemakkelijk de informatie kan vinden die hij zoekt. Surfen naar www.wtcb.be moet een reflex worden bij de aannemers.
•
De informatiekanalen verder uitbouwen zodat ze geraadpleegd kunnen worden op verschillende media (bv. tablet pc) die elk op hun beurt nieuwe mogelijkheden bieden om informatie te delen.
Op het vlak van informatieverspreiding evolueert de wereld heel snel en bijgevolg ook de noden van de ondernemingen. Het WTCB moet dus niet enkel de inhoud aanpassen aan hun eisen, maar ook de manier waarop de kennis doorgegeven wordt door gebruik te maken van de nieuwste communicatiemiddelen.
“In België staat men sterk in traditionele sectoren zoals de bouwsector, met zijn belangrijke onderzoekspijler, het WTCB, dat al verschillende innovaties op zijn naam heeft, waaronder akoestische isolatie voor huizen die dichtbij de luchthaven gelegen zijn. In dit type van ‘traditionele’ sector zijn innovatie en onderzoek erg belangrijk. We zijn een klein land, maar we zijn mensen die van concrete dingen houden en we ontwikkelen instrumenten die ons het leven gemakkelijker moeten maken.” Philippe Lambrecht, secretaris-generaal van het Verbond van de Belgische Ondernemingen, interview La Libre Belgique 7 maart 2013.
11
Het WTCB in het kort
“De nauwkeurigheid waarmee ons Wetenschappelijk en Technisch Centrum werkt in België wordt erkend door de betreffende instanties. Het onderzoekscentrum van de aannemers wordt vaak gevraagd om deel te nemen aan overheidsinitiatieven en anderen, die als doel hebben om de competitiviteit binnen de sector te verbeteren en de kwaliteit van de bouwsector te garanderen. Het WTCB is vandaag de dag dan ook een belangrijke speler in verschillende domeinen zoals normalisatie, certificering, innovatie en de verspreiding van onderzoeksresultaten naar de actoren op het terrein.” Jacques Gheysens, ir. Voorzitter
12
Het WTCB in het kort
De lat steeds hoger leggen De grote lijnen worden door de Technische Comités vastgelegd, maar het is de taak van het Centrum om de middelen zo efficiënt mogelijk te verdelen zodat de vooropgestelde doelen behaald kunnen worden. Er bestaan echter verschillende mogelijkheden om dit te doen. In deze context heeft het WTCB ervoor gekozen om een voorbeeldrol te spelen door een performante werkmethode te volgen die continu geoptimaliseerd wordt en gericht is op de bedrijven. Het idee om de laboratoria uit te rusten met een kwaliteitsmanagementsysteem werd de eerste keer aangehaald in jaren ’90. Het bleef echter niet bij een idee en in 1996 had het WTCB al zijn eerste accreditatie ontvangen. Vervolgens werden zo’n honderdtal proeven een voor een geaccrediteerd, waardoor de WTCBlaboratoria vandaag de dag, en meer specifiek de proeven die er uitgevoerd worden, erkend zijn op Europees niveau. Deze erkenning is vooral belangrijk voor de sector, omdat bedrijven hun vakkennis kunnen laten gelden in alle landen van de Europese Economische Ruimte. Het WTCB krijgt bijgevolg regelmatig externe auditeurs over de vloer die het uitgevoerde
werk grondig controleren. Bovendien zijn ze al meermaals getuige geweest van de competenties van het personeel en de organisatie van het Centrum. Het WTCB heeft eveneens gekozen voor een interne organisatie die gericht is op dienstverlening aan bouwondernemingen. Alle activiteiten die rechtstreeks met hen in contact staan, dragen een ISO 9001-certificaat. Dit is het geval voor de publicaties, cursussen, laboratoria, technische adviezen, ... De algemene principes van deze certificering wordt voorgesteld in onderstaand schema. De belangrijkste elementen zijn de ‘klanten’ (de bouwondernemingen in het geval van het WTCB), hun eisen en hun tevredenheid. Door de klanttevredenheid regelmatig te analyseren, kunnen we onze aangeleverde diensten verbeteren. In navolging van vele bedrijven, zal ook het WTCB het milieu opnemen in zijn dagdagelijkse beheer. Het doel voor 2015 is het kwaliteitsmanagementsysteem uit te bereiden met milieukwaliteit en het ISO 14001-certificaat te verkrijgen. Dit certificaat zal in eerste instantie enkel van toepassing zijn op het proefstation in Limelette.
w De bouwondernemingen staan centraal in de activiteiten van het WTCB.
eid h k elij tie ord direc e
Rea l i s a t ie v an
et
t duc pro
R
esou rce
ma
Input
h
g na
em
ent
Eisen
Klanten
Tevredenheid
Klanten
n ne ere en er
Ver a van ntwo d
Mete n, a ver nalys be t
Output Product
13
Een werkgroep heeft ontwerp- en uitvoeringsrichtlijnen opgesteld voor houten gevelbekledingen.
De werkplannen onder de loep Energie en milieu, materialen en bouwsystemen, comfort, gezondheid, ventilatie, veiligheid en toegankelijkheid. Al deze domeinen komen aan bod in de verschillende werkplannen. Het is dus noodzakelijk dat de TC’s harmonieus samenwerken om tot een vlotte synergie te komen.
Stadshal Gent
Ontwerp: Robbrecht en Daem architecten en Marie-José Van Hee architecten Foto: Marc De Blieck
De werkplannen onder de loep
Ventilatie, comfort, gezondheid, toegankelijkheid en veiligheid Moderne gebouwen en ventilatie gaan hand in hand De tendens om woningen beter te isoleren heeft geleid tot een betere luchtdichtheid. De kwaliteit van de stagnerende binnenlucht in huizen verslechtert snel door de aanwezigheid van de bewoners. Bepaalde materiaalcomponenten dragen eveneens bij tot de verslechtering van de binnenluchtkwaliteit zoals ‘vluchtige organische stoffen’ (beter bekend onder de naam solventen) die men kan terugvinden in bepaalde verven, lijmen, vloerbekledingen, ...
Het is dus noodzakelijk onze gebouwen voldoende te ventileren om een goede luchtkwaliteit te garanderen, zonder een nadelige impact te hebben op het energieverbruik en zonder het aangename comfort in de winter aan te tasten. Bij de installatie van een verluchtingssysteem zijn er verschillende bouwberoepen betrokken: installateur, ruwbouwaannemer, schrijnwerker, dakwerker, ... zonder de architect uit het oog te verliezen die de ruimten eerst moet uitdenken en voldoende plaats moet voorzien voor de leidingen en ventilatieschachten.
Debietmeting van ventilatieopeningen.
Doelen voor 2015
16
•
Voor elk ventilatiesysteem duidelijk omschrijven wat de taken zijn van de betrokken bouwberoepen.
•
De bedrijven helpen om ventilatiesystemen beter te dimensioneren, maar ook richtlijnen opstellen voor de uitvoering, installatie, afstelling en het onderhoud.
•
Meettechnieken opstellen die de uitstoot van schadelijke stoffen van bepaalde materialen en de non-toxiciteit van andere bepalen.
•
Gezondere materialen ontwikkelen en erover waken dat de uitvoeringseisen leiden tot een juiste en eenvoudige plaatsing en een goede duurzaamheid. In deze context moet men de bedrijven ook bijstaan bij het aanleren van nieuwe competenties en, indien nodig, bij het aanpassen van bepaalde werkwijzen bij de uitvoering.
Akoestisch comfort of hoe de productiviteit en het welzijn verbeteren De geluidsproductie in onze huidige maatschappij wordt alsmaar groter. Of de reden hiervoor gezocht moet worden in een verhoging van het geluidsniveau in de buitenomgeving (voornamelijk verkeer) of in nieuwe geluidsbronnen binnenshuis (homecinema, technologische snufjes, ...), feit is dat er ten opzichte van de jaren ’80 een geschatte geluidsniveaustijging van 10 dB waar te nemen is. Bovendien is er een trend naar de bouw van meer aanpalende woningen en appartementsgebouwen. Akoestisch comfortabele woningen afleveren door de ge-
luidsbronnen te verminderen en de isolatie van de wanden te optimaliseren is dus noodzakelijk. Een recente studie heeft evenwel aangetoond dat de criteria voor akoestische isolatie in de helft van de gevallen niet behaald worden voor het betreffende gebouwtype. Dit is echter geen verrassing, aangezien het kleinste detail de akoestische prestaties van het geheel kan beïnvloeden (bv. bij de uitvoering van zwevende dekvloeren of dubbele scheidingswanden). Binnen het domein van de akoestiek is het WTCB bijgevolg op verschillende vlakken werkzaam, waaronder het verstrekken van informatie, het verrichten van onderzoek en het ontwikkelen van technieken en producten die gemakkelijk uitvoerbaar zijn.
Doelen voor 2015 •
De actoren uit de bouwsector informeren over de ontwerp- en uitvoeringstechnieken waarmee hogere prestaties behaald kunnen worden voor akoestische isolatie.
•
Meer aandacht schenken aan de bouwdetails door de akoestische aspecten optimaal te integreren in volledige overeenstemming met de andere technieken.
•
Goed presterende akoestische oplossingen ontwikkelen die bovendien niet duur zijn.
Luchtgeluidsisolatieproef.
17
De werkplannen onder de loep Langer in zijn eigen huis wonen Onder het comfort van een woning of een gebouw valt ook de mogelijkheid om er lang op een zelfstandige manier te kunnen blijven wonen. Een aantal fysieke beperkingen (soms tijdelijk) zijn immers moeilijk of helemaal niet in te passen in bepaalde gebouwontwerpen. Levensstijlen evolueren en ruimten zouden de mogelijkheid moeten bieden om omgebouwd en heringericht te worden. Op dit moment bestaat 17 % van de Belgische bevolking uit 65-plussers en volgens de voorspellingen zal dit aantal nog stijgen tot ongeveer 25 % in 2050. Om deze toenemende bevolkingsgroep de kans te geven langer op een zelfstandige manier in hun huis te blijven wonen, zullen er oplossingen uitgewerkt moeten worden.
w Het is een doel van het WTCB om de gebouwen toegankelijker te maken.
Demografische ontwikkelingen in België
70 60 50 40 30 20 10 0
2005
2010 0 tot 14 jaar
2030 15 tot 64 jaar
2050 65 jaar en ouder
Doelen voor 2015
18
•
De sector sensibiliseren over de noodzaak om gebouwen te ontwerpen die meer toegankelijk en/of aanpasbaar zijn.
•
De actoren in de bouwsector bijstaan bij het bouwen van meer toegankelijke en/of aanpasbare woningen, waarbij de basisfuncties zoals waterdichtheid, thermische isolatie, ... behouden blijven.
•
Technologische ontwikkelingen ondersteunen om de zelfstandigheid van oudere of minder mobiele mensen te vergroten.
Zich veilig voelen De veiligheid van woningen is een onderwerp dat in onze huidige samenleving steeds belangrijker wordt. Bepaalde huiselijke ongevallen kunnen vermeden worden als de woning met de nodige voorzorgsmaatregelen gebouwd wordt. In nieuwe woningen worden er vaak grotere en meer performante ramen geplaatst. Hierbij is het echter belangrijk dat er voldoende aandacht besteed wordt aan glasbreuk bij de keuze en bij de plaatsing van het glas. Vandaag de dag kunnen borstweringen subtiel weggewerkt worden in het ontwerp van het
gebouw. Sommige zijn in glas uitgewerkt en vertonen een toereikende stabiliteit. Het risico op inbraak is een gegeven waarmee, gezien de jaarlijkse statistieken, rekening gehouden moet worden bij het ontwerp van een veilig gebouw. Bepaalde gebouwen lopen immers meer risico op inbraak dan andere. Bij het ontwerp mag men eveneens de natuurelementen niet uit het oog verliezen (brand, storm, bliksem, sneeuw, vorst, hagel, overstroming, aardbeving, ...). Om zich hiertegen beschermd te voelen, dient het gebouw zo ontworpen te zijn dat het bestand is tegen de kracht van de natuur.
Doelen voor 2015 •
De normalisatie en regelgeving die noodzakelijk zijn in de domeinen omtrent de veiligheid van gebouwen mee helpen uitbouwen. Zoals recent het geval was voor glaswerk en borstweringen, wil het WTCB niet enkel meewerken aan de uitwerking ervan, maar wil het ook zijn steentje bijdragen bij de inwerkingtreding door de bouwprofessionelen goed te informeren en ze bij te staan bij de toepassing ervan.
•
De praktische gevolgen van de normen, regelgevingen en nieuwe technologieën bestuderen, alsook ontwerp- en uitvoeringsrichtlijnen opstellen waardoor de gebouwen de beoogde prestaties kunnen behalen. Een voorbeeld hiervan zijn brandwerende wanden die door bepaalde regelgevingen verplicht zijn en bijna al hun doeltreffendheid verliezen wanneer ze doorboord worden voor de doorvoering van elektrische kabels, sanitaire leidingen of ventilatieschachten. Deze vaststellingen hebben het WTCB ertoe aangezet om uitvoeringsrichtlijnen te formuleren, waarmee de prestaties van de wanden behouden kunnen blijven aan de hand van eenvoudige ingrepen.
19
“Doordat de TC’s van nabij en actief betrokken worden bij de onderzoeken, de studies, de publicaties en de vormingen, vinden deze acties van het Centrum dan ook onmiddellijk aansluiting bij de praktijk van iedere dag.” R. Debruyne, voorzitter TC Verwarming en klimaatregeling
“De algemene en ruwbouwaannemer zal bij de doorgedreven renovatie ongetwijfeld een zeer belangrijke rol spelen. De coördinatie van alle actoren op de bouwplaats is een sleutelelement voor een kwaliteitsvol bouwwerk.” X. Braet, voorzitter TC Ruwbouw en algemene aanneming
“Het WTCB moet een actieve rol blijven spelen door enerzijds de fabrikanten te helpen bij het ontwikkelen van gezondere bouwmaterialen en anderzijds door richtlijnen op te stellen voor de uitvoering.” “Zowel op het vlak van duurzaamheid, comfort als gebruiksveiligheid, is het nodig dat het WTCB een leidraad voor de goede praktijk publiceert omtrent het ontwerp en de uitvoering van terrassen.” P. Goegebeur, voorzitter TC Harde muur- en vloerbekledingen
20
J. Meuleman, voorzitter TC Schilderwerken, soepele muur- en vloerbekledingen
De werkplannen onder de loep
Energie en milieu Het is hoog tijd om in te zien dat onze planeet en de bouwsector voor twee grote uitdagingen staan: het rationeel gebruik van energie en het behoud van het milieu. Het is dan ook onze taak om gebouwen op te trekken voor meerdere generaties. Gezien de
noodzaak, zal het niet voldoende zijn om alleen bij nieuwbouw anders te gaan bouwen, ook de bestaande gebouwen zullen grondig gerenoveerd moeten worden en dit binnen een tijdsbestek van slechts een aantal decennia.
w Europa heeft een ambitieus plan klaar om tegen 2050 de jaarlijkse CO2-uitstoot te verminderen met 80 % t.o.v. de uitstoot van 1990. gemiddelde jaarlijkse reductie van 0,5 % (1990-2010)
jaarlijks gemiddeld 5 % reductie nodig (1990-2050)
100 % - 20 %
90 %
Landbouw
80 %
Transport
70 %
Gebouwen
- 80 %
60 %
Industrie
50 %
Elektriciteitsproductie
40 %
Trendlijn
30 % 20 % 10 % 0% 1990
2000
2010
Energie, een noodzaak Energie is, ondanks zijn soms vervuilende karakter, onmisbaar voor het voortbestaan van een samenleving en het is dan ook al vaak het onderwerp geweest van economische en militaire geschillen. De klimatologische inzet is vandaag de dag acuter dan ooit, energie-efficiëntie en het gebruik van hernieuwbare energie zijn dus topprioriteiten, net zoals het spaarzaam omgaan met natuurlijke energiebronnen.
2020
2030
2040
2050
In de strijd voor het behoud van ons leefmilieu moet elke sector (elektriciteitsproductie, industrie, transport, landbouw, ...) zijn verantwoordelijkheid opnemen, waaronder ook de bouwsector. Europa heeft voor alle sectoren een ambitieus plan klaar om tegen 2050 de jaarlijkse CO2-uitstoot te verminderen met 80 % t.o.v. de uitstoot van 1990. De huidige daling van -0,5 % per jaar (sinds 1990) zal moeten vertienvoudigen tot -5 % per jaar om dit doel te bereiken.
21
Doelen voor 2015
22
•
De technieken voor energetische renovatie van bestaande gebouwen onderzoeken. In een wereld waar de bebouwbare oppervlakte steeds schaarser wordt, is renovatie de toekomst.
•
De ontwikkeling van nieuwe performante technieken op het vlak van energie stimuleren en ertoe bijdragen: superisolerend glaswerk, vacuümisolatiepanelen, nanoporeuze thermische isolatie (zeer dun, maar goed isolerend), geothermie, ...
•
De actoren voorbereiden op een ware revolutie in de kunst van het bouwen door hen betaalbare oplossingen voor te stellen die bovendien rekening houden met de specificiteiten van elk beroep.
•
De actoren informeren aan de hand van publicaties en Technische Voorlichtingen o.a. over het isoleren van de verschillende daktypes en over isolatiesystemen langs binnen en buiten.
•
De aandacht vestigen op het belang van bouwknopen (aansluitingen vloer, dak, schrijnwerk, ...) die als ze goed uitgevoerd zijn, de energetische prestaties van het gebouw aanzienlijk kunnen verhogen.
•
De coördinatie tussen de verschillende opeenvolgende bouwberoepen aanmoedigen en begeleiden. Indien men de vooropgestelde prestatie wenst te behalen, moet het werk van de ene immers door de andere voorbereid en vergemakkelijkt worden.
De werkplannen onder de loep In een nabijere toekomst streeft Europa ernaar om in 2020 de ’20-20-20’-doelstellingen te behalen, d.w.z. een verhoging in energieefficiëntie van 20 %, een vermindering van de CO2-uitstoot met 20 % en het aandeel hernieuwbare energie optrekken tot 20 % ten opzichte van het niveau van 1990. In België worden er jaarlijks ongeveer 45.000 woningen gebouwd, waarvan sommige volgens de criteria van passief bouwen. Veel van deze huizen voldoen wel al aan de huidige normen, maar zullen binnen 10 tot 15 jaar hopeloos achterop hinken. Dit beperkt aantal ‘goede’ voorbeelden weegt echter niet op tegen het aandeel oude huizen (5 miljoen) dat ons woningenpark telt. De inspanningen van de Belgische bouwsector zullen in de toekomst dus vooral gericht moeten zijn op de energetische renovatie van deze oude huizen.
Luchtdichtheid De gewestelijke EPB-regelgevingen (energieprestaties van gebouwen) verstrengen aan een razendsnel tempo. Ze vereisen een doorgedreven thermische isolatie van de gebouwschil en het gebruik van performante technische installaties. Om de vooropgestelde prestaties te kunnen behalen, is een goede luchtdichtheid echter ook noodzakelijk. Deze kan namelijk de energieprestaties van een gebouw met 15 % verbeteren. Hoe beter de thermische isolatie van een gebouw, hoe belangrijker het is om het gebouw eveneens luchtdicht te maken. Op termijn zal de luchtdichtheid van alle nieuwe gebouwen, maar ook van deze die een doorgedreven renovatie hebben ondergaan, gecontroleerd worden. Een dergelijke verandering brengt, zowel voor nieuwbouw als renovatie, een nieuwe manier van ontwerpen, coördineren en uitvoeren met zich mee. De luchtdichtheid wordt pas op het einde gemeten als alle betrokken bouwberoepen hun werk beëindigd hebben. In dit stadium is het erg moeilijk om nog correcties aan te brengen en is ook de oorsprong van lekken en de verantwoordelijke moeilijk te achterhalen. De aannemers die elkaar opvolgen tijdens de werken zijn de coauteurs van het uiteindelijke resultaat. Het is dus de taak van de architect of algemene aannemer om een optimale coördinatie tussen de actoren te verzekeren en erover te waken dat iedereen volgens de regels van de kunst werkt om zo een aanzienlijke verbetering van de luchtdichtheidsprestaties te verkrijgen. In deze context hebben aansluitingen en doorboringen (interface tussen meerdere bouwberoepen) ook een belangrijke rol te spelen.
Doelen voor 2015 •
De ontwikkeling van nieuwe duurzame producten en technieken ondersteunen.
•
De thematische WTCB-Contact ‘Luchtdichtheid’ aanvullen met een TV over het onderwerp en een databank met de belangrijke bouwdetails beschikbaar maken.
•
Een cursus opzetten voor de bouwprofessionelen, meer bepaald de mensen op het terrein die de luchtdichtheid moeten meten, door ze duidelijke aanbevelingen mee te geven voor de uitvoering.
23
De werkplannen onder de loep Milieu Zoals reeds meermaals vermeld, zijn milieu en ecologie twee aspecten die niet meer weg te denken zijn tijdens het bouwproces. Ze hebben immers een invloed op verschillende vlakken: verbruik, productie, volume, esthetiek, thermische isolatie, luchtdichtheid, ventilatie, ... In deze context passen eveneens begrippen als het gebruik van hernieuwbare energiebronnen en de recyclage. Het gebruik van hernieuwbare energiebronnen houdt in dat er natuurlijke energiebronnen worden ingezet zoals de zon voor de productie van
sanitair warm water of elektriciteit, biomassa als grondstof voor de verwarmingsinstallatie, ... Het begrip recyclage in de bouwsector heeft ook betrekking op de materialen. Men spreekt in deze context over de ‘levenscyclus’ van materialen. In de volgende pagina’s wordt er hier dieper op ingegaan, maar het kernidee is de staat van het materiaal als het gebouw het einde van zijn levensduur bereikt heeft: kunnen de materialen nog gerecycleerd worden, zo ja, in welke mate en hoe? Een echt duurzaam gebouw, is een gebouw waarbij er ook na de afbraak duurzaam wordt omgegaan met de gebruikte materialen.
Doelen voor 2015 •
De aannemers sensibiliseren, opleiden en bijstaan op het vlak van duurzaam bouwen.
•
Een bijdrage leveren aan de ontwikkelingen rond gerecycleerde materialen met extra aandacht voor hun duurzaamheid en milieu-impact.
•
Recyclage promoten door toepassingen te ondersteunen waarvoor hergebruikte materialen nodig zijn.
Het Recyhouse in Limlette is volledig opgebouwd uit gerecycleerd materiaal.
24
“Door het onderzoek dat het WTCB voert in het kader van glaswerken, heeft het Centrum een belangrijke rol te spelen in de opstelling van normen voor het veilig gebruik van glas in gebouwen.” A. Sanchez, voorzitter TC Glaswerken
“De drempelloze toegang tot gebouwen mag de waterdichtheid niet in het gevaar brengen, vooral aan de opstanden van dakterrassen “ J. Coumans, voorzitter TC Dichtingswerken
“De installatie van fotovoltaïsche cellen op een plat of hellend dak moet steeds weldoordacht uitgevoerd worden. Onze sector heeft dringend een leidraad voor de goede praktijk nodig om zich op te beroepen.” G. Pierrard, voorzitter TC Dakbedekkingen
“Uit een recente rondvraag bij installateurs blijkt dat de zeven belangrijkste onderwerpen voor de sector betrekking hebben op sanitair warm water.” A. Dooms, voorzitter TC Sanitaire en industriële loodgieterij, gasinstallaties
25
De werkplannen onder de loep
Materialen, bouwsystemen en technische installaties Materialen en bouwsystemen De bouwsector is een sector die continu in beweging is. De materialen en uitvoeringstechnieken evolueren aan een hoog tempo, zodat er steeds nieuwe bouwmogelijkheden gecreëerd worden. Deze evoluties verlopen op economisch, milieu- en sociaal vlak. Op economisch vlak bestaat de uitdaging erin om steeds op zoek te gaan naar nieuwe uitvoeringsmethoden, waarmee het eindresultaat
1958
op een gemakkelijkere en minder dure manier behaald kan worden of naar materialen en technieken die de prestaties verhogen, zodat hetzelfde resultaat bereikt kan worden met minder materiaal. Op milieuvlak is het hoofdthema het duurzame karakter van materialen en technieken. Het doel is om producten te creëren die de natuur respecteren en een lange levensduur genieten. Op sociaal vlak zijn het de aspecten veiligheid en gezondheid (bv. brandweerstand) die de ontwikkeling sturen en dit zowel bij de uitvoering als bij de ingebruikname van het gebouw. Bovendien dragen materialen die lokaal geproduceerd worden bij tot de tewerkstelling en welvaart van de lokale ondernemingen. De evolutie in de betonsoorten is een goed voorbeeld van de drie bovenstaande pijlers. Sinds de oudheid is beton immers het meest gewaardeerde materiaal in onze bouwsector. De huidige betonsoorten (ultrahogesterktebeton, zelfverdichtend beton, geprefabriceerd beton, zichtbeton, architectonisch beton en andere) hebben in de verste verte niets meer gemeen met de betonsoorten van vroeger. In de huidige bouwsector staat beton meer dan ooit gelijk aan innovatie.
2013
Het WTCB volgt deze evoluties op de voet Het uitzicht van zichtbeton heeft al meermaals voor discussie gezorgd op de werf. Het WTCB wil deze kwestie bespreekbaar maken met de opstelling van objectieve opleveringscriteria die opgemaakt zijn in nauwe samenwerking met alle betrokken actoren. Bij de lancering van nieuwe betonsoorten dient er steeds een informatiefase voorzien te worden teneinde de actoren te overtuigen van de voordelen. Zo is het basismateriaal van deze nieuwe betonsoorten duurder, maar wordt deze meerkost ruimschoots gecompenseerd door de uitgespaarde tijd en manuren.
w De huidige betonsoorten hebben niets meer gemeen met de betonsoorten van vroeger. 26
De werkplannen onder de loep
Ook de bouwsystemen evolueren. Houtskeletbouw kent bijvoorbeeld een nooit geziene opmars (+ 25 % in 2012). Deze bouwmethode is, dankzij de aanbevelingen van het WTCB, al sterk verbeterd en heeft zijn waarde kunnen aantonen. De ambitie is om deze bouw methode ook in de stad te gebruiken en zelfs in appartementsgebouwen. Bij toepassing in de hoogte zijn er echter nog enkele bijkomende uitdagingen: de stabiliteit van het gebouw, de brandveiligheid, de akoestiek, het thermische comfort, ...
Doelen voor 2015 •
Onderzoek naar en ontwikkeling van materialen en uitvoeringstechnieken, die rekening houden met de economische, milieugerichte en maatschappelijke eisen, blijven ondersteunen en ervoor zorgen dat ze in alle veiligheid toegepast kunnen worden en ten minste dezelfde prestaties behalen als de gebruikelijke technieken.
•
Nieuwe materialen en technieken promoten en de ondernemingen helpen bij de integratie ervan in hun bouwprocessen.
Technische installaties De installaties in gebouwen veranderen voortdurend om te kunnen beantwoorden aan de verhoogde vraag naar comfort en de noodzaak om minder water en energie te gebruiken. De innovaties op dit vlak kaderen ook in de groeiende digitalisering en informatisering van de toestellen. De toepassing van domotica in gebouwen is in stijgende lijn, waarbij de systemen steeds verbeteren. Deze systemen transformeren onze gebouwen in smart buildings met een verhoogd comfort en grotere efficiëntie op het vlak van het energiebeheer. Geothermie, vooral op geringe diepte, wordt meer en meer toegepast in onze contreien omdat ze op een ecologische en economisch optimale manier, thermische energie benut die
27
De werkplannen onder de loep
voordeel uit, aangezien er nieuwe markten gecreëerd worden. In een dergelijk gebouw dat omgevormd wordt tot een kleine energieproductie-eenheid zal het aantal installaties toenemen, waardoor het geheel complexer wordt. Ook water is een bron van innovatie. Sanitair water heeft recent enkele evoluties gekend, waaronder de revolutionaire ontwikkeling van kunststofbuizen. En er zullen er nog volgen, want naast het toenemende aandeel van warm water in het energieverbruik wordt de vraag naar sanitair comfort steeds belangrijker.
Laboratorium ‘Licht’: mechanische zon. grotendeels door de natuur aangeleverd wordt. Het is interessant op te merken dat geothermie, in combinatie met actieve gebouwen, verschillende bouwberoepen samenbrengt: grondwerken, verwarming-klimaatregeling en civiele bouwkunde voor de structuur van het gebouw, de bufferzone voor de opgepompte energie. Elk bouwberoep haalt er bovendien
Licht en verlichting spelen een belangrijke rol bij het comfort in een ruimte. Een goed beheer van het dag- en kunstlicht en de kleur en het contrast is dan ook noodzakelijk om een aangename omgeving te creëren voor de bewoners, vooral wanneer deze al ouder of slechtziend zijn. Verlichting is eveneens een belangrijke parameter voor de energie-efficiëntie, in het bijzonder voor kantoorgebouwen. Hoewel het niet tot het takenpakket van het WTCB behoort om elektrische toestellen te ontwikkelen, is het toch aangewezen om de ondernemingen te informeren over de invloed die bepaalde keuzes kunnen hebben op het elektriciteitsverbruik.
Doelen voor 2015
28
•
De ondernemingen bijstaan bij de integratie van de nieuwe technieken die ontstaan zijn bij de opkomst van actieve gebouwen door de praktische implicaties van hun gebruik op de ontwerprichtlijnen te bestuderen. Zo is het bijvoorbeeld niet voldoende om actieve palen te voorzien die de energie kunnen opslaan, het is immers ook noodzakelijk om de praktische gevolgen te bestuderen voor de ondernemingen die deze uitvoeren.
•
Aanbevelingen uitwerken voor het ontwerp van optimale sanitaire installaties in het kader van de toenemende eisen met betrekking tot hygiëne en comfort, zonder daarbij de energieprestaties en de milieuvriendelijkheid uit het oog verliezen.
•
De energie-efficiëntie van de kantoorverlichting verbeteren zonder in te boeten aan comfort.
“De aansluiting van schrijnwerk en ruwbouw speelt een cruciale rol, zowel voor de isolatie, voor het voorkomen van koude bruggen als voor het bereiken van een voldoende luchtdichtheid.” W. Symoens, voorzitter TC Schrijnwerken
“Hoewel natuursteen een traditioneel materiaal is, maakt het niettemin het onderwerp uit van talrijke innovaties. Het WTCB speelt een belangrijke rol om deze innovaties op de markt te brengen.” H. Vanderlinden, voorzitter TC Steen en marmer
“De publicatie van de Technische Voorlichting over ETICS is een absolute noodzaak voor een brede verspreiding van de techniek.” J. Van den Putte, voorzitter TC Plafonneer-, voeg- en gevelwerken
“Om gebouwen met meerdere verdiepingen te kunnen optrekken uit hout moet het WTCB oplossingen uitwerken op het vlak van akoestiek, thermiek, stabiliteit en brandveiligheid.” E. De Kempeneer, voorzitter TC Hygrothermie en Akoestiek
29
Kwaliteit heeft een prijs Kwaliteit, certificering, labels, het zijn woorden die vaak terugkomen in de bouwsector. Maar wat is nu juist de betekenis van deze begrippen en waarom zijn ze zo belangrijk binnen de bouwsector?
Gerechtsgebouw Antwerpen
Ontwerper: TV RRP/VK/OAP Foto: © Regie der gebouwen
Een werkgroep ‘Metalen dakbedekkingen’ is belast met de opstelling van een code van goede praktijk voor het ontwerp en de uitvoering van deze werkzaamheden.
Kwaliteit heeft een prijs
In elk bedrijf worden er wel eens fouten gemaakt. Deze zijn slechts zelden te wijten aan een gebrek aan vakkennis, maar zijn vaak het resultaat van een gemis aan organisatie, tijd en/of, vooral, communicatie. Het analyseren van de tekorten in het kwaliteitsmanagementsysteem laat doorgaans toe om het proces te verbeteren en te vermijden dat er opnieuw fouten gemaakt worden.
Triaxiaalproef op een grondstaal.
32
Markering en certificering: verplicht of vrijwillig Markering en certificering staan synoniem voor kwaliteit, waardoor het vertrouwen van de klant kan groeien. Zijn vertrouwen is immers essentieel voor het voortbestaan van een onderneming. Als bepaalde markeringen en certificaten opgenomen zijn in een wet of decreet worden ze verplicht, dit geldt voor de CE-markering die gebaseerd is op de Bouwproductenverordening (BPV) en de certificering voor asbestwerken. Door de hoge eisen van de markt, kan een aannemer ervoor kiezen om op het vlak van kwaliteit, veiligheid en milieu gecertificeerd en erkend te worden. Deze certificaten hebben
een positieve invloed op het vertrouwen van de klanten in de aannemer. Hoewel deze vrijwillige certificering een niet te onderschatten investering inhoudt voor de onderneming, is ze ook een belangrijk element geworden voor de organisaties die subsidies uitreiken. Deze certificering erkent immers de kwaliteiten van de organisatie van de onderneming en zijn vakkennis. Zo is het toekennen van premies voor de verbetering van de energieprestaties van gevels door het opvullen van de spouwmuur onderworpen aan een erkenning van de kwaliteit van de producten die gebruikt worden en de kennis van het bedrijf dat de werken uitvoert. Het ontwikkelen van kwaliteitskaders die de opleiding van alle actoren bevatten en die ondersteund worden door coherente en aanvullende referentiedocumenten (STS/TV) is bovendien een noodzaak.
Doelen voor 2015 •
Met de andere betrokken actoren een basis voor certificering ontwikkelen, die de organisatie van de onderneming en de technische competenties in de verf zet.
•
Een kwaliteitslabel ontwikkelen dat specifiek gericht is op kmo’s en dat bovendien ook op nationaal vlak erkend wordt.
Bepaling autogene krimp.
33
Technologie, productiviteit en competitiviteit Technologie en productiviteit zijn nog nooit zo sterk verbonden geweest en maken integraal deel uit van de basismissies van het WTCB. Technologie kan helpen om de ambities op het vlak van de opgelegde eisen aan gebouwen waar te maken, maar kan ook vaak voorkomende problemen helpen oplossen.
NMBS-station Luik-Guillemins Architect: Santiago Calatrava Foto: Lars Jussaume
Een werkgroep is belast met de opstelling van normatieve richtlijnen voor zichtbeton.
Technologie, productiviteit en competitiviteit
Net zoals in alle sectoren, is de toekomst onlosmakelijk verbonden met de ontwikkeling van nieuwe producten en systemen. Deze moeten economisch rendabel zijn, geen gevaar vormen voor de veiligheid en de gezondheid en de natuur respecteren. In deze context is het WTCB uitstekend geplaatst om de industriëlen te leiden naar meer performante technologieën, door middel van de Technologische Dienstverleningen, de deskundigheid van zijn onderzoekers, de uitrusting van zijn laboratoria en de feedback van de ingenieurs die betrokken zijn bij de afdeling Technisch advies. Het Centrum is het immers aan zichzelf verplicht om innovatie te ondersteunen en te begeleiden overal waar de bouw voor verbetering vatbaar is en dit dankzij de vakkennis die het bezit zowel op het vlak van nieuwbouw, als op het vlak van renovatie. Dit
is een mooi voorbeeld van het begrip open innovation, een filosofie volgens dewelke nieuwe ideeën overal kunnen ontstaan zelfs vanuit sectoren die op het eerste zicht niets of weinig te maken hebben met de bouwsector. In deze context is het belangrijk dat men niet blijft stilstaan bij demonstratieproeven, maar ook overgaat tot actie zodat de innovaties vlot in het dagelijkse leven ingepast kunnen worden: onderzoek, informatie-uitwisseling en certificering van producten en systemen. Het WTCB bestaat uit multidisciplinaire teams die samen een katalysator vormen voor innovatie en het proces aldus kunnen vergemakkelijken en zelfs verbeteren. Innovatie kan ook gestuurd worden door de alsmaar strenger wordende regelgevingen die de sector aanzetten om nieuwe oplossingen te zoeken teneinde het opgelegde resultaat te kunnen behalen. Het WTCB speelt duidelijk een niet te onderschatten rol in de ontwikkeling van innovatie binnen de bouwsector. Het Centrum is niet alleen continu op zoek naar nieuwe innovaties maar zorgt er ook voor dat ze in de verschillende sectoren op elkaar afgestemd worden. De kmo’s wijzen op het belang van brevetten als bron van innovatie is eveneens een belangrijke missie. In dit alles verliest het WTCB zijn leden, de aannemers, niet uit het oog. Het zijn immers vaak zij die de stap richting innovatie niet durven zetten en een duwtje in de rug nodig hebben. Het WTCB is er dan ook om hen te informeren en bij te staan. Innovatie is per slot van rekening de bron voor een sterke bouwsector.
Meting van maatafwijkingen.
36
Persoonlijke bijstand behoort tot de basismissies van het WTCB.
“In onze constant evoluerende wereld, speelt het WTCB de rol van katalysator op het vlak van innovatie door te luisteren naar alle mogelijke inspiratiebronnen door elke vorm van samenwerking te stimuleren en door multidisciplinaire teams en geavanceerde infrastructuren in zijn organisatie op te nemen.” Jan Venstermans, ir. Directeur-Generaal
37
38
“Het belang van dit instituut voor de maatschappij wordt vaak onderschat, maar als de mogelijkheid zich voordoet om het te ondersteunen, zal ik dit zeker doen.”
Herman Van Rompuy, Voorzitter van de Europese Raad
39
40
Jan Venstermans Directeur-Generaal Alain Billiet Secretaris-Generaal Philippe Gosselin Directeur Interne Vorming en Kwaliteit Georges Klepfisch Directeur Externe Relaties voor Normalisatie en Certificatie Olivier Vandooren Directeur Informatie en Bedrijfsondersteuning Johan Vyncke Directeur Onderzoek en Innovatie Peter Wouters Directeur Ontwikkeling en Valorisatie Bart Michiels Hoofd Financiën
Verantwoordelijke uitgever : Jan Venstermans D/2013/0611/06
41
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
Onderzoekt • Ontwikkelt • Informeert Het WTCB vormt al meer dan vijftig jaar hét wetenschappelijke en technische middelpunt van de bouwsector. Het Centrum wordt hoofdzakelijk gefinancierd met het lidgeld van 90.000 aangesloten Belgische bouwbedrijven. Dankzij deze heterogene ledengroep zijn bijna alle bouwberoepen vertegenwoordigd en kan het WTCB bijdragen tot de kwaliteits- en productverbetering.
Onderzoek en innovatie Een industrietak zonder innovatie is als cement zonder water. Het WTCB heeft er daarom voor gekozen om zijn onderzoeksactiviteiten zo nauw mogelijk te laten aansluiten bij de noden van de sector. De Technische Comités die de WTCB-onderzoeken sturen, zijn samengesteld uit bouwprofessionelen (aannemers en experten) die dagelijks op het terrein staan. Met de hulp van verschillende officiële instanties stimuleert het WTCB bedrijven om steeds verder te innoveren. De begeleiding die we aanbieden, is afgestemd op de actuele maatschappelijke uitdagingen en van toepassing op diverse domeinen.
Ontwikkeling, normalisatie, certificering en goedkeuring Op vraag van overheden of privébedrijven werkt het WTCB ook mee aan diverse ontwikkelingsprojecten (contractresearch). Zo is het Centrum niet alleen nauw betrokken bij de activiteiten van de nationale (NBN), Europese (CEN) en internationale (ISO) normalisatieinstituten, maar ook bij instanties zoals de Belgische unie voor de technische goedkeuring in de bouw (BUtgb). Al deze projecten geven ons meer inzicht in de bouwsector, waardoor we sneller kunnen inspelen op de noden van de verschillende bouwberoepen.
Informatieverspreiding en steun aan bedrijven Om de kennis en ervaring die op deze manier vergaard wordt op een efficiënte manier te delen met de bedrijven uit de sector, kiest het Centrum resoluut de weg van de informatica. Onze website is zo opgesteld dat elke bouwprofessioneel met slechts enkele muisklikken de gewenste WTCB-publicatiereeksen of bouwnormen terugvindt. Goede informatieverspreiding kan echter niet enkel elektronisch. Een persoonlijk contact is vaak nog steeds de beste aanpak. Jaarlijks organiseert het Centrum ongeveer 650 informatiesessies en themadagen voor bouwprofessionelen. Ook de aanvragen voor onze dienst Technisch Advies blijven binnenstromen, met meer dan 22.000 verstrekte adviezen per jaar.
Maatschappelijke zetel Lombardstraat 42, B-1000 Brussel tel. 02/502 66 90 fax 02/502 81 80 e-mail:
[email protected] website: www.wtcb.be Kantoren Lozenberg 7, B-1932 Sint-Stevens-Woluwe tel. 02/716 42 11 fax 02/725 32 12 • • • •
technisch advies – publicaties beheer – kwaliteit – informatietechnieken ontwikkeling – valorisatie technische goedkeuringen – normalisatie
Proefstation Avenue Pierre Holoffe 21, B-1342 Limelette tel. 02/655 77 11 fax 02/653 07 29 • onderzoek en innovatie • vorming • bibliotheek Demonstratie- en informatiecentrum Marktplein 7 bus 1, B-3550 Heusden-Zolder tel. 011/22 50 65 fax 02/725 32 12 • ICT-kenniscentrum voor bouwprofessionelen (ViBo) • Digitaal documentatie- en informatiecentrum voor de bouw- en betonsector (Betonica) Brussels Meeting Centre Poincarélaan 79, B-1060 Brussel tel. 02/529 81 00 fax 02/529 81 10
