VERSLAG SESSIE ENSEMBLES & SAMENWERKING: BALANCEREN OP DE KOORD VAN EFFICIËNTIE EN IDENTITEIT Met Gerrit Geerts (Het Collectief), Babila Poma (Muziekcentrum Vlaanderen), Annick Schramme (U.A.), Ann Andries (Champ d’Action), Paul Corthouts (oKo), Pieter Jansen (Arsis4)
Paul Corthouts: Verwelkoming “Samenwerking is een economische realiteit, maar er schuilt een tweeledig gevaar in: de gedwongen fusies en een gebrek aan efficiëntie. Daarom deze werksessie, vertrekkende van de vraag: hoe vullen we die samenwerking in?” Babila Poma: Toelichting van onderzoek ‘Organisatiestructuren en samenwerkingsvormen in de muziek en beeldende kunstensector’. (zie powerpoint)
Werksessie
THEMA 1: ARTISTIEKE SAMENWERKING EN IDENTITEIT Ann Andries: CASE Champ d’action De werking van Champ d’action is geëvolueerd naar die van een productiehuis, met infrastructuur gevestigd in De Singel. Ze werken samen met heterogene groepen, gaande van musici en choreografen tot het Muhka. Deze samenwerking werd in 2004 een structurele samenwerking die driejaarlijks hernieuwd wordt. Jaarlijks doen ze minstens één groot project samen, waarvoor dan ook gezamenlijk promotie wordt gevoerd. Wanneer Champ d’action een multidisciplinair project wil ontwikkelen, opteren ze samen te werken met experten ter zake. Bijvoorbeeld het inschakelen van beeldende kunstenaars voor een klassieke opvoering. Voordeel: Discipline overschrijdend => breder draagvlak Gevaar: Het verschil in grootte of tussen gesubsidieerde en niet-gesubsidiëerde organisaties kan een verschil in machtsverhouding teweegbrengen in de samenwerking, waardoor de kleinere organisatie meer zal moeten investeren. Pieter Jansen: Arsis4 Arsis4, een ensemble van jong talent, speelt samen met gevestigde waarden. Daarnaast heeft Arsis4 ook een samenwerking met een Uthspeler. Waardoor ze in een zaal in Molenbeek werden uitgenodigd, waar ze anders nooit zouden spelen. Voordeel: artistiek verrijkend (door ervaring of ander genre), meer speel mogelijkheden (ook in alternatieve circuits), breder publieksbereik
Bl!ndman Ook gevestigde waarden, zoals Blindman, zijn erg geïnteresseerd om met jonge snaken samen te werken, zowel via zakelijke ondersteuning als artistieke projecten. Voordeel: De dialoog met jonge artiesten opent nieuwe mogelijkheden. Champ d’Action & ZWERM Nieuwe invloeden, contact met nieuwe componisten,… I Solisti del Vento Werken samen met het conservatorium van Antwerpen en spitst toe op de pedagogische taak van gevestigde ensembles. Daarnaast werken ze ook samen met een groter Collegium Vocale. GEVAAR: Het is belangrijk goede afspraken te maken, zowel artistiek (beide ensembles moeten genoeg aanbod komen om hun eigenheid te kunnen behouden), ongelijkheden moeten overbrugd worden (zoals het aantal repetities) en de artistieke premisse is erg van belang. Vraag van Gerrit Geerts (Het Collectief) Is er nog plaats voor Monocultuur ? Rebecca Diependaele (Matrix) Muziekeducatie, er wordt veel samengewerkt met derden, maar er is ook plaats voor de eigen projecten die inspelen op de nood aan artistieke ontwikkeling. Het is voor een beginnend ensemble belangrijk om te kunnen experimenteren en zo een eigen identiteit te ontwikkelen. In zijn groeiproces heeft een ensemble soms nood aan zelfstandigheid, dus daar schuilt een gevaar in bij het samenwerken met gevestigde namen. Bovendien is verplichting niet altijd productief. Het stimuleren van samenwerking is goed, maar het opleggen hiervan is gevaarlijk. Een samenwerking is immers een fragiel iets dat afhangt van persoonlijke relaties, geografie,… Vraag van Babila Poma: Tot welke problemen kan een interdisciplinaire samenwerking leiden? Muziektheater De Spiegel (Emily-Sue Van Horenbeeck) Theater Spiegel is een objectentheater waarbij er ook met muzikanten wordt samengewerkt. De verschillen tussen de CAO voor de acteurs en de muzikanten (creatie enerzijds en reproductie anderzijds) leidt tot zakelijke problemen (oa verloning).
THEMA 2: MAATSCHAPPELIJKE SAMENWERKING EN IDENTITEIT Gerrit Geerts: Het Collectief & kunstproeven in Lier Het collectief werkt samen met een sociale organisatie, maar Geerts toont zich kritisch over het participatieverhaal.
Problemen: het vraagt veel tijd en respect om elkaar te leren kennen, en er is een verschil van uitkoopsom in de artistieke en sociale sector Voordeel: participatie Filip Rathé van het Spectra Ensemble Werkt samen met andersbegaafden, wat een hele uitdaging is. Daarnaast wordt er ook (samen met Ictus) aan kennisoverdracht gedaan via enkele studenten van de ManaMa in Gent. Zijn visie: “Soms moet je durven in iets te investeren. Als het mislukt, so be it, moet kunnen.” Encantar Encantar is in residentie bij de KUL (universiteit leuven), waar ze onder andere een repetitieruimte ter beschikking krijgen. Daarnaast werken ze ook vaak samen met kinderen via workshops en meer. Encantar gelooft dat indien ze mensen reeds op jonge leeftijd in contact brengen met hun muziek, dat men op latere leeftijd interesse blijft vertonen voor hun werk. Dit zou dus op lange termijn voor continuïteit zorgen. Jonge artiest Als jonge groep zijn we verplicht op zoek te gaan naar financiële steun van de bedrijfswereld aan de hand van sponsoring. De sponsors stellen echter vaak zware voorwaarden, zoals met welke artiest er moet samengewerkt worden. Dit is niet erg opportuun voor het ensemble. Champ d’Action Nieuwe technologie???? Sponsoring aftrekbaar maken, zou een interessant voorstel kunnen zijn om sponsoring te stimuleren. Het bekomen van sponsoring door ensembles is echter bijna onmogelijk en daarom gaan we niet dieper in op dit onderwerp.
THEMA 3: ECONOMISCHE SAMENWERKING EN IDENTITEIT Gerrit Geerts: Vindt het fout om in termen van efficiëntie over muziek te denken, wél positief is dat er effectiever gebruik gemaakt wordt van personeel en infrastructuur. Succesverhalen worden vaak breed uitgesmeerd en veelvuldig aangehaald, in tegenstelling tot de mislukkingen. Toch valt er vaak meer te leren uit de bad practices. Het aantal mislukte fusie- en overnameprocessen loopt op tot 60 à 70%. (cfr boek Annick Schramme 1+1=3? Over Samenwerkingsverbanden in de culturele sector, Leuven, Lannoo Campus pp.141) Ook over de kostenbesparing moet men zich geen illusies maken. Volgens het bovenvermelde onderzoek van Annick Schramme, zullen de kosten bij een geslaagde samenwerking slechts tot max. 10% kunnen verminderd worden. Zo zal een samenwerking in de vorm van een coproductie, de gelegenheid aan het ensemble geven om een ruimte of de zaal te benutten voor de repetities. Dit kost uiteindelijk ook aan de organisator, vermits zij anders opbrengsten uit het verhuur kunnen halen en ook personeel moeten inzetten.
Ook voor de internationale werking is samenwerken essentieel. Zo werkt het Collectief hiervoor samen met Muziekcentrum Vlaanderen en de Vlaamse Overheid (via subsidies). An Andries benadrukt het belang van de samenwerking met de organisatoren/coproducenten. Zij hebben een uitgebreid netwerk en ze kunnen gemakkelijker een project geprogrammeerd krijgen bij collega-podia (cfr netwerk Huddersfield, Transit, November Music) Voordeel: effectiever gebruik van infrastructuur en personeel, uitgebreider netwerk,… Nadeel: samenwerkingen zijn niet per definitie kostenbesparend, samenwerken kost ook geld en investering van middelen (geld, tijd,…) B’rock B’rok en een ander ensemble hebben beslist hun personeel te delen voor volgende werking: zakelijk, communicatie en productie. De boekingen en artistieke profilering van beide ensembles blijft gescheiden. Dit is dus een samenwerking die zich strikt beperkt tot de zakelijke ondersteuning en is erg geslaagd. (cfr managementbureaus) muzikant Het is niet goed om in verschillende ensembles te spelen met een gelijkaardig profiel. Filip Rathé, Spectra De muzikant wordt steeds mobieler, hij is altijd een freelancer. Het begrip ‘vast in dienst’ bestaat niet in de klassieke muziek. Een muzikant kan vast bij een ensemble spelen (maar speelt daarnaast nog bij andere ensembles) of volledig freelance werken en ad hoc gevraagd worden mee te spelen. Probleem is dus dat je als ‘vaste’ muzikant in realiteit enkel in gedachte vast zit, niet economisch.
CONCLUSIES Thema 1: Artistieke samenwerking en identiteit Voordeel - Uitbreiding naar andere artistieke disciplines (vakexperten) zorgt voor breder draagvlak - > best structureel en op lange termijn Samenwerking jong met gevestigd - Kans te spelen op grotere podia - Meer/breder/ander/nieuw publiek - Artistiek verrijkend - Administratieve omkadering voor jongere artiesten Samenwerking gevestigd met jong - Nieuwe invloeden - Vinger aan de pols - Nieuwe netwerken Met onderwijs - Pedagogisch luik
Nadeel - verschil in grootte/subsidie -> verschillende trekkracht - Sterke artistieke premisse is noodzakelijk - moet kruisbestuiving zijn, geen inteelt - Eigen ruimte is nodig voor identiteit/eigen onderzoek - Verplichting is niet altijd productief
Samenwerken met andere disciplines Andere Cao, andere bedrijfscultuur
Complementariteit is nodig
Thema 2: Maatschappelijke samenwerking en identiteit Voordeel - lijn naar onderwijsinstellingen (ManaMa, Kul, Conservatoria,…) infrastructuur kennisoverdracht - nieuwe publieken - zoeken naar inhoudelijke component - bedrijfsleven vnl voor organisatoren - sympathie winnen
Nadeel - verschillende budgetten (bij samenlevingsopbouw) - zware voorwaarden vanuit de bedrijfswereld - niet gesubsidieerde ensembles hebben weinig te bieden aan de bedrijfswereld - gebrek aan investeringscultuur in de culturele sector
Thema 3: Economische samenwerking en identiteit Voordeel - efficiëntiebevordering: meer doen met zelfde middelen? Vb delen van ruimte, personeel,… - efficiënt inzetten van gespecialiseerd personeel
Nadeel - kostenbesparing helpt niet - tijd, geld, mensenwerk - oppassen voor artistiek profiel
Verslag door Matthias Stockmans voor Muziekcentrum Vlaanderen © 2010
