Werkboek natuurelementen in de mandala

Werkboek natuurelementen BW_- 21-02-12 18:29 Pagina 3

Arieta Scheffelaar en Jeannette van der Velden

Werkboek natuurelementen in de mandala Een reis door AARDE, WATER, LUCHT en VUUR

Uitgeverij Akasha


Inhoud

Voorwoord en dankwoord 7 Tips en materiaalgebruik 9 Inleiding natuurelementen 10 1

Het element aarde 13

1.1 Aardemandala: Groene Man of Groene Vrouw 17 1.2 Opwarmoefening – portrettekenen en bladeren 18 1.3 Opzet Groene Man- of Groene Vrouwmandala 21 1.4 Afwerking Groene Man- of Groene Vrouwmandala 26 2

Aardedier: de olifant 29

2.1 Kolamkunst 35 2.2 Opwarmoefening – de kolam 37 2.3 Opzet olifantmandala 41 2.4 Afwerking olifantmandala 42

3

Het element water 45

3.1 Watermandala 52 3.2 Tekenmaterialen en opwarmoefening – oersymbolen gebruiken 53 3.3 Opzet watermandala 56 3.4 Afwerking watermandala 57 4

Waterdier: de vis 59

4.1 De vismandala 63 4.2 Opwarmoefening – spelen met lijnen en vormen 64 4.3 Opzet vismandala 68 4.4 Afwerking vismandala 72 5

Het element lucht 75

5.1 Luchtmandala: ‘Het luchtkasteel’ 80 5.2 Opwarmoefening – kleurkoesteren, wolken en kastelen tekenen 81 5.3 Opzet luchtmandala 87 5.4 Afwerking luchtmandala 90


6

Luchtdier: de vlinder 93

6.1 De vlindermandala 99 6.2 Opwarmoefening – spiegelend tekenen 100 6.3 Opzet vlindermandala 104 6.4 Afwerking vlindermandala 107

9

De natuurelementen en de mens 145

9.1 Vier natuurelementen en het pentagram in de mandala 149 9.2 Opwarmoefening – symbolen van de vier elementen 153 9.3 Opzet natuurelementenmandala

7

Het element vuur 109

7.1 De vuurmandala 113 7.2 Opwarmoefening – de zon en mozaïektechniek 115 7.3 Opzet vuurmandala 118 7.4 Afwerking vuurmandala 120 8

Vuurdier: de draak 123

8.1 De draakmandala 127 8.2 Opwarmoefening – vlam en draak tekenen 129 8.3 Opzet draakmandala – zevenkoppige draak 136 8.3.1 Opzet draakmandala – yin-yang 139 8.4 Afwerking draakmandala 142

met pentagram 158 9.4 Afwerking natuurelementenmandala met pentagram 161 De tovercirkel 163 Verantwoording mandala’s 164 Boekentips 166 Over de auteurs 167


Inleiding natuurelementen

In dit boek staan de vier elementen aarde, water, lucht en vuur met hun dier centraal. Het element aarde heeft de olifant als dier, bij het water horen de vissen, in de lucht vliegen de vlinders, en de draken of slangen horen bij het element vuur. Het vijfde element is ether. In het woordenboek lezen we: ‘Ether is lucht of een denkbeeldige fijne stof die de gehele wereldruimte en alle niet door materie ingenomen ruimten vult.’ In dit werkboek komt ether verder niet aan bod. Door met de vier elementen bezig te zijn kun je je persoonlijke verbondenheid met de aarde, haar elementen, en de natuur laten doorklinken. Het schone is een manifestatie van de geheime wetten der natuur (...) Wanneer de natuur haar open geheim aan iemand begint te openbaren, voelt hij een onweerstaanbaar verlangen naar haar waardigste vertolker, de mandalakunst. Vrij naar Johann Wolfgang von Goethe (1740-1832)

De wereld om ons heen bestaat uit de vier elementen, maar ook in ons eigen leven vinden we deze elementen terug. Ons lichaam is immers uit deze vier elementen opgebouwd. We uiten ons ook als de vier elementen: we kunnen geaard, aards, zweverig, bruisend, vurig, uitgeblust, luchtig of ijzig zijn. 10

Voordat we ons in de kwaliteiten van elk element afzonderlijk gaan verdiepen, en ons er al tekenend mee gaan verbinden, bekijken we eerst globaal hoe deze elementen in verschillende culturen tot uitdrukking komen. In de oudheid zagen de filosofen de natuurlijke wereld van aarde, water, lucht en vuur binnen in ons als ‘het gedicht van vier versregels van onze ziel’. De vier elementen werden gezien als vier niveaus van inspiratie binnen in ons. Veel later zou psycholoog Carl Jung de elementen symbolisch voor het Zelf (= IK) zien. Dit wordt het ‘vierkant van Jung’ genoemd: gewaarworden, voelen, denken en intuïtie. De Egyptenaren waren zich zeer bewust van de vier elementen bij het maken van aardewerk, beelden, monumenten en tempels. Dat blijkt uit hun keuze van bouwmaterialen, waarbij alle elementen van de kosmos werden gebruikt. Daarom wordt dit wel ‘de stenen symboliek van hun architectuur’ genoemd. Zo werd de ‘aarde’ vertegenwoordigd door zandsteen, ‘water’ door kalksteen (gevormd uit schelpen), ‘lucht’ door het doorschijnende albast en ‘vuur’ door stollingsgesteenten als graniet en basalt.


1 Het element aarde

Aarde is een van de vier elementen. De planeet waarop wij leven noemen we ‘aarde’ en is tevens het belangrijkste symbool voor substantie, massa, inhoud, kracht en stabiliteit. De aardbodem of aardkorst bestaat uit verschillende lagen gesteenten, mineralen, kristallen, rotsen en zand. Afhankelijk van waar je op onze planeet bent, tref je de aardkorst aan in de vorm van woestijnen, bergen, grotten, tropische regenwouden, bossen, graslanden, moerassen, polen, eilanden, zeeën of gletsjers. De bovenste laag van de aarde bestaat uit steenfragmenten, mineralen, lucht, water en organisch materiaal. De organische materie, humus, komt van planten, dieren en bacteriën die erin leven. De aardbodem is een basis voor veel leven. Planten groeien erop en zijn een onmisbare bron van leven voor mens en dier. Met ‘aards’ bedoelen we: op de aarde. En met de aardbodem verbonden zijn verwoorden we wel als: geaard zijn of aarden. Symbolisch vinden we aarde terug in uitspraken als: ‘in goede aarde vallen’, ‘veel voeten in de aarde hebben’, ‘hij kan er maar niet aarden’, enzovoort.

Vuur Lucht

Water Aarde

Het getal vier is gekoppeld aan het element aarde. Zo waaien de vier winden over de vier hoeken van de aarde (windwijzer/windrichtingen). Het vierhoekig kruis in een cirkel is lange tijd het symbool voor de planeet aarde geweest. De oude Egyptenaren maakten dit zichtbaar met vier zuilen die uit de aarde oprijzen en de hemel ondersteunen. In andere culturen zien we vier bomen of pijlers op de hoekpunten van de aarde, soms bewaakt door bovennatuurlijke wachters. Het getal vier, ‘De Vierheid’, geeft verbinding met de stabiele, solide aarde. De aarde wordt op oude wereldkaarten voorgesteld als een vierkant. Ongeacht de cultuur blijkt het vierkant het symbool bij uitstek van de aarde. 13



4 Waterdier: de vis

De vis leeft bij de gratie van water. De betekenis van vissen is hoofdzakelijk positief. De vis is het symbool van vruchtbaarheid, voortplanting en verbondenheid met de moedergodin. De vis is ook een fallisch symbool, en de seksuele symboliek is verbonden met hun overvloed aan hom en kuit en met de algemene vruchtbaarheidssymboliek van water. In oude religies wordt de vis in verband gebracht met godinnen van liefde en de vruchtbare natuur. De karper en de zalm, die tegen de stroom in en tegen watervallen op kunnen zwemmen, worden als toonbeeld van moed, kracht en volharding gezien. Omdat de zalm altijd haar verre broedplaats wist te vinden, werd ze door de Kelten geassocieerd met voorspellen en inspiratie. De zalm, karper en forel stonden symbool voor Christus en daarmee als drager van zielen. Daarmee werden deze vissen ongeschikt als voedsel. Heilige bronnen worden daarom tot op heden wel voorzien van zalmen of karpers. In het oude Egypte werd de vis als onrein dier beschouwd en het eten ervan was voor gewijde personen, zoals koningen en priesters, streng verboden. Vissen werden als zwijgende bewoners van de diepte gezien en ze hadden daardoor ook iets

Nijlbaars

griezeligs. Vanwege hun leefruimte – de donkere en modderige wateren of de gevreesde zee – leken ze bondgenoten van Set (god van geweld en duivels kwaad). Op bepaalde feestdagen offerde men vissen aan de goden om de overwinning op de donkere machten te symboliseren. Een uitzondering was de nijlbaars, een vis die haar jongen in haar bek uitbroedt en ze ook later op die manier bescherming biedt. Het opslokken en weer geboren laten worden van de kleintjes kwam overeen met de zonnecyclus en maakte van de nijlbaars een krachtig symbool van de wedergeboorte na de dood.

59


4.3 Opzet vismandala Voor het maken van de vismandala maken we gebruik van de prachtige blauwe Egyptische faiencekom. De punt in het midden staat voor de zon en het licht en symboliseert het hoogste spirituele principe. Het bevindt zich in het middelpunt van een goddelijke driehoek als het oog van de drie vissen die in de wateren van onze geest zwemmen. De lotus staat voor het ontvouwen van (je) bewustzijn. ■ ■ ■ ■ ■

Neem A3-papier of een vel van 30 x 30 cm. Zet dun het kruis op je papier. Trek een cirkel met een straal van 9,5 cm. Gum de horizontale as uit. Maak de zesverdeling op de cirkelrand met de tovercirkel (zie pagina 163) en trek dun de assen.

■ Neem een passermaat van 10,5 cm. ■ Trek drie bogen in de cirkel; zet hiervoor je

passerpunt op 2, 6 en 10 uur.

■ Het middelpunt is het oog van de vis.

68


5 Het element lucht

Na de elementen aarde en water vervolgen we onze reis met het element lucht. Aarde is vast, water vloeibaar, lucht is ongrijpbaar en onzichtbaar. Het wordt zichtbaar, voelbaar en hoorbaar door de wind. Net als aarde en water is lucht een voorwaarde voor leven. Je kunt enkele weken zonder eten, enkele dagen of weken zonder water, maar slechts een paar minuten zonder lucht. Lucht is ook onze adem(haling). Lucht geeft ons leven en is overal: om ons heen, in ons en boven ons.

Oorspronkelijk werd lucht sterk geassocieerd met het goddelijke: in het bijbelse scheppingsverhaal wordt verteld dat ‘Gods adem over de wateren zweeft’ en dat God met zijn adem Adam leven inblaast. Daarnaast staan stromende lucht en wind ook voor de (Heilige) Geest die mensen inspireert en vernieuwt.

Lucht, wind en adem zijn nauw met elkaar verbonden. In de oorspronkelijke betekenis van talloze woorden vinden we dat terug. Het Griekse woord voor ‘psyche’ betekent zowel ziel, menselijke geest, adem en vlinder als windvlaag. In het Grieks staat pneuma voor lucht, wind en adem, maar ook voor geest. Het Hebreeuwse roeach en het Latijnse woord spiritus betekenen eveneens wind, adem en geest. De luchtbewegingen en de oorzaak van de wind waren onbekend. Men kende de weldadige werking van de koelte evengoed als de kracht van de storm en van de orkaan en men schreef deze toe aan de windgoden.

75



5.3 Opzet luchtmandala ■ Neem A3-papier of een vel van 30 x 30 cm. ■ Plaats het kruis op het midden van je papier. ■ Trek een cirkel met een straal van 7,5 en 8

cm en bewaar de passermaat van 8 cm.

■ Zet de passerpunt op het noordpunt, zwaai

met de passer naar links en rechts en plaats een boogje buiten de cirkelrand. ■ Doe dit ook op het zuidpunt. ■ Zet de passerpunt op het westen, zwaai met de passer naar boven en beneden en trek een boogje door de al eerder geplaatste boogjes. Doe dit ook vanaf het oostpunt. ■ Zet alleen de diagonale puntjes op de buitenste cirkelrand.

■ Vanuit deze vier diagonale punten

(noordwest, noordoost, zuidwest en zuidoost) op de cirkelrand zwaai je met de passer naar links en rechts buiten de cirkel. De boogjes komen op de assen van het kruis te staan. ■ Trek vanuit het ontstane kruispunt van de boogjes het vierkant op de punt. Dit wordt ook wel het spirituele vierkant genoemd.

87

Werkboek natuurelementen in de mandala

Recommend Documents