Milieu : de vier natuurelementen ENERGIE
OHRA Beleggingsfondsen Ad Schellen RBA
milieu
World development report (Worldbank) • air
:
polluted
• fresh water
:
increasingly scarce
• soil
:
being degraded
• forest
:
being destroyed
• biodiversity
:
disappearing
• fisheries
:
declining
OHRA Milieutechnologie Fonds en OHRA New Energy Fonds
Milieuvraagstukken, vaak regionaal
Klimaatverandering en eindigheid van fossiele brandstoffen zijn mondiale vraagstukken ENERGIE
Water Water is een basisbehoefte zonder alternatief rechten van de mens waterconservatie (prijs) Minder dan 1% van de hoeveelheid water op aarde is direct geschikt voor menselijk gebruik; hiervan ligt 97% ondergronds en 3% is oppervlaktewater. Door urbanisatie, bevolkingsgroei, industrialisatie, klimaatverandering en waterverontreiniging naar verwachting afname van de hoeveelheid vers (drink-)water. De landbouwsector gebruikt 70% van het beschikbare water, de industrie 20% (ter vergelijking: in Engeland 1%, veel ontwikkelingslanden 90%). Waterproblemen in arme landen, maar ook in India, China en delen van Latijns Amerika. Daarnaast eveneens in delen van de V.S., Australië en zuid Europa. In de laatste 100 jaar is het watergebruik tweemaal zo snel gestegen als de bevolkingsgroei
Water in China % van
wereldbevolking zoet water China 21% 6% Latijns Amerika 6% 21% Per hoofd van de bevolking heeft China slechts 25% van het wereldgemiddelde 52 van de 153 rivieren zijn sterk verontreinigd; 35% van het rivierwater is lager dan graad 5 (niet geschikt voor agrarisch en industrieel gebruik) Waterprobleem met name in noord China (overmatig gebruik van grondwater); in zuid China veel regenval. China water crisis
schaarste
betere verdeling
vermindering lekkage
waterverontreiniging
vermindering lozingen
zuivering vóór lozing
Water: waar liggen de beleggings-/investeringsmogelijkheden
1.
V.S. en Europa • • •
2.
verbetering verouderde infrastructuur (door prijsstijgingen) aanscherping wet-/regelgeving (ook: homeland security act!) toenemende “consumer awareness”
Emerging countries door bevolkingsgroei en urbanisatie sterk groeiende vraag naar water, daardoor versnelde opbouw van de infrastructuur • •
Midden Oosten (ontzilting) China / India (economische groei in combinatie met een groeiende milieuproblematiek)
Water: waar in beleggen?
nutsbedrijven
riolering
infrastructuur meting watergebruik
testen kwaliteit ontzilting (bv reverse osmosis)
technologieën waterzuivering en desinfectie (ultraviolet)
Lucht (regionaal) smog zure regen zwaveldioxide (SO2) ozon (O3) stikstofoxiden (NOx) fijn stof
Na water staat op het Chinese wensenlijstje: schone lucht Door de snelle urbanisatie en industrialisatie • probleem van zure regen door uitstoot van zwaveldioxide bij steenkoolverbranding • excessieve CO2 emissie door motorvoertuigen Genomen maatregelen Voor motorvoertuigen: • eind 2004 voldoen aan equivalent emissierichtlijn Euro II • eind 2008 voldoen aan equivalent emissierichtlijn Euro III Voor steenkoolcentrales: • voor 2010 plaatsing van ontzwavelingsinstallaties
Lucht (regionaal) Jaarlijks meer dan 700.000 doden veroorzaakt door luchtverontreiniging. In 2020 kan dit oplopen tot 8 miljoen doden per jaar, vooral in de armste landen van de wereld. the World Health Organization the World Resources Institute
Lucht- en waterverontreiniging kosten de Chinese economie zo’n 8% in Bruto Binnenlands Product the World Bank
Lucht (klimaatverandering)
Verbranding fossiele brandstoffen Koolstofdioxide (CO2) Stikstofoxiden (NOx)
Lucht (klimaatverandering) Carbon Capture and Storage (sequestration)
capturing and compression (meest kostbaar en extra energiegebruik meer NOx en SOx)
Uit: Volkskrant, kenniskatern 24 maart 2007
Lucht (klimaatverandering) Carbon Capture and Storage (sequestration)
transport
Uit: Volkskrant, kenniskatern 24 maart 2007
Lucht (klimaatverandering) Carbon Capture and Storage (sequestration)
storage
• diepe geologische formaties • diep in oceaan (! Oceaanverzuring !) • EOR : Enhanced Oil Recovery
Aarde / bodem waste management Recycling
bodemsanering
bioafbreekbaar
bodemverbetering
Globale issues klimaatverandering Energie versus
energie
klimaat
peak oil
klimaatverandering
strategische afhankelijkheid
Peak oil
We consumeren vier maal zoveel dan we aan nieuwe voorraden vinden
ASPO, Association for the Study of Peak Oil and Gas
* In 2004 werden 30 miljard vaten olie geconsumeerd; er werden 8 miljard vaten aan nieuwe reserves gevonden. De laatste keer dat er meer olie werd gevonden dan geconsumeerd was in 1980!! * 80% van de olieproduktie komt uit velden die vóór 1973 werden ontdekt. * Olievondsten staan op laagste niveau van afgelopen 50 jaar
Strategische afhankelijkheid Waar komt het vandaan?
energie transport Voor circa 96% afhankelijk van olie
stationair Meeste elektriciteitopwekking uit kolen
! V.S. importeert 60% van de olie ! E.U. importeert 50% van het totale energieverbruik. Dit loopt op tot 65% in 2030. gas 57% 84% olie 82% 93%
Energiegebruik en klimaatverandering
! In de komende 50 jaar: bevolkingsgroei van 6 naar 9 miljard !
Fossiele brandstoffen en klimaatverandering Hoeveel koolstof kunnen we ons “veroorloven” te verbranden Laten we optimistisch zijn over peak oil 1 triljoen olievaten resterend 270 miljard ton koolstof niet conventionele olie 440 gas 500 steenkool 2.300 3.500 uitgangspunten: • maximaal acceptabele temperatuurstijging 20C (E.U. doelstelling) • IPCC berekeningen omtrent de gevoeligheid van het klimaat voor broeikasgassen (IPCC-report van 2001) Niet meer dan 400 miljard ton koolstof van fossiele brandstoffen verbranden dus veel koolstof dient ondergronds te blijven!! op dit moment stoten we 7 – 8 miljard ton CO2 per jaar uit (van fossiele brandstoffen) bron: van
half gone Jeremy Leggett
Hoe beïnvloeden we de energievraag oplossingen energiebesparing schept tijdwinst: • klimaatverandering • opraken fossiele brandstoffen verkleint: • strategische afhankelijkheid
schonere fossiele brandstoffen: • tijdwinst voor klimaatverandering • weinig effect opraken fossiele brandstoffen • strategische afhankelijkheid blijft vrijwel hetzelfde
Hernieuwbare / duurzame energie
State of the Union, jan. 2007 “confront the serious challenge of global climate change”
One million roofs with solar
In 2010 gasoline and diesel have to be blended (5,75%) with biofuels
“an inconvenient truth”
solar
Silicon ingots wafers
PV Cells Thin film
Solar panels
Concentrated Solar Power (C.S.P.)
installateurs
solar
Japan
2004 2010T
geïnstalleerd: 277 MW 1 GW per jaar
(+ 36%)
Duitsland
2004
geïnstalleerd: 366 MW = 80% van Europa 1,3 GW per jaar
(+150%)
2010T V.S.
2004
geïnstalleerd: 84 MW (California = 80% V.S.)
base load ……... intermediate load ……... peak load solar bij opslagmogelijkheid
89% van de Wereldmarkt verwachte markt in 2010: 10 GW
solar
89% van de Wereldmarkt verwachte markt in 2010: 10 GW
Drie belangrijke factoren voor marktgroei (vooral residentieel) 1.
installatiekosten van een PV-systeem (subsidies) !! technologische verbetering en economies-of-scale !!
2. insolation op de plek van installatie 3. kosten van de elektriciteit uit het netwerk
windenergie Wind is op dit moment de meest concurrerende duurzame energievorm (aan elektriciteitsnetwerk gekoppeld!!) In Europa wordt op dit moment slechts 7% van de geschikte plaatsen benut; hiernaast groot off-shore potentieel
Sterke groei, mede door verlenging subsidieregeling in de V.S.; veroorzaakt bottlenecks en prijsstijgingen. Steeds meer elektriciteitsbedrijven plaatsen windmolens ter aanpassing van hun energiemix. De windindustrie is “uitverkocht” voor de komende 2 jaar.
In 2010 naar verwachting 160.000 MW geïnstalleerd Europa 56% (nu 65%) Noord Amerika 25% (nu 18%) Azië 15% (nu 13%) Grootste landen resp. V.S., Duitsland, Spanje, India en het Verenigd Koninkrijk De top-5 spelers hebben 80% van de markt in handen
Biobrandstoffen biodiesel
bio-ethanol
boeren, transport / opslag maïs
suikerriet
palmolie
koolzaad
persing zaden, olieproductie, distributie (B100)
ethanolproductie en -menging (E10, E85 …)
retail
Biobrandstoffen (cellulose ethanol; tweede generatie)
plantafval
houtsnippers
Prairiegras
Algen
Overige renewables
geothermische energie
energie uit water • hydro • getijden • stroming • temperatuurverschillen
Waterstof en brandstofcel electrolyse:
2H2O + energie
brandstofcel : H2 + O2
2H2 + O2
2H2O + energie
toepassingsmogelijkheden voor brandstofcellen 1. stationair • back-up systemen • grootschalige elektriciteitsvoorziening (hotels, ..) (CHP = combined heat and power) • residentieel, kleinschalig 2. transport !! problemen • kosten (concurrentie met hybride) • infrastructuur levering H2 • efficiënte waterstofopslag
Waar heb ik het niet over gehad • de aangewezen schuldige van klimaatverandering de mens !! bevolkingsgroei en uitputting van de aarde • gevolgen van klimaatverandering • bodemerosie, verzilting, verwoestijning, ontbossing, vermindering biodiversiteit • discussie voedsel versus energie • handel in CO2 rechten
CO2 belasting
• nucleaire energie • energiebesparing (nieuwbouw, apparatuur e.d.) • etc etc etc
Beleggingsportefeuille op www.fondsvisie.nl
Afsluiter
:
fossiele brandstoffen
het stenen tijdperk kwam niet ten einde omdat er geen stenen meer waren …….. Sjeik Yamani, minister van olie van Saudi-Arabië (1962 - 1986)
Afsluiter
“een beter milieu …..”
degene die een berg wil verplaatsen, begint met het wegdragen van kleine stenen Oud Chinees spreekwoord
