Werkatlas verspreiding zoogdieren in Zuid-Holland 2000-2008
K. Mostert en J. Willemsen Stichting Zoogdierenwerkgroep Zuid-Holland Delft, 1 december 2008
Werkatlas verspreiding zoogdieren in Zuid-Holland 2000-2008
K. Mostert en J. Willemsen
Stichting Zoogdierenwerkgroep Zuid-Holland
www.zwgzh.nl
Delft, 1 december 2008
Werkatlas verspreiding zoogdieren in Zuid-Holland 2000-2008 -2-
INHOUD
1 Status van de werkatlas
5
2 Het verzamelen van waarnemingen en het maken van kaarten
6
3 Verspreidingskaarten per soort
7
INSEKTENETERS (INSECTIVORA) Egels (Erinaceidae) Egel Mollen (Talpidae) Mol Spitsmuizen (Soricidae) Bosspitsmuis Tweekleurige bosspitsmuis Dwergspitsmuis Waterspitsmuis Huisspitsmuis
Erinaceus europaeus Talpa europaea Sorex araneus Sorex coronatus Sorex minutus Neomys fodiens Crocidura russula
VLEERMUIZEN (CHIROPTERA) Gladneuzen (Vespertilionidae) Baardvleermuis Myotis mystacinus Watervleermuis Myotis daubentonii Franjestaart Myotis nattereri Meervleermuis Myotis dasycneme Vale vleermuis Myotis myotis Grootoorvleermuis Plecotus auritus Gewone dwergvleermuis Pipistrellus pipistrellus Ruige dwergvleermuis Pipistrellus nathusii Laatvlieger Eptesicus serotinus Tweekleurige vleermuis Vespertilio murinus Rosse vleermuis Nyctalus noctula HAASACHTIGEN (LAGOMORPHA) Hazen en Konijnen (Leporidae) Haas Lepus europaeus Konijn Oryctolagus cuniculus
Werkatlas verspreiding zoogdieren in Zuid-Holland 2000-2008 -3-
KNAAGDIEREN (RODENTIA) Eekhoorns (Sciuridae) Eekhoorn Woelmuizen (Microtidae) Rosse woelmuis Veldmuis Aardmuis Noordse woelmuis Woelrat Muskusrat Beverratten (Capromyidae) Beverrat Bevers (Castoridae) Bever Muizen en ratten (Muridiae) Dwergmuis Bosmuis Huismuis Bruine rat ROOFDIEREN (CARNIVORA) Marterachtigen (Mustelidae) Wezel Hermelijn Bunzing Fret Amerikaanse nerts Boommarter Steenmarter Hondachtigen (Canidae) Vos
Sciurus vulgaris Myodes glareolus Microtus arvalis Microtus agrestis Microtus oeconomus Arvicola amphibius Ondatra zibethicus Myocastor coypus Castor fiber Micromys minutus Apodemus sylvaticus Mus musculus Rattus norvegicus
Mustela nivalis Mustela erminea Mustela putorius Mustela putorius furo Mustela vison Martes martes Martes foina Vulpes vulpes
EVENHOEVIGEN (ARTIODACTYLA) Herten (Cervidae) Damhert Dama dama Ree Capreolus capreolus ZEEHONDEN (PINNIPEDIA) Robben (Phocidae) Gewone zeehond Grijze zeehond
Phoca vitulina Halichoerus grypus
WALVISACHTIGEN (CETACEA) Bruinvissen (Phocoenidae) Bruinvis
Phocoena phocoena
Werkatlas verspreiding zoogdieren in Zuid-Holland 2000-2008 -4-
Status van de werkatlas De Stichting Zoogdierenwerkgroep Zuid-Holland (ZWGZH) heeft tot doel door en met vrijwilligers onderzoek aan zoogdieren in de provincie Zuid-Holland uit te voeren, te bevorderen en te begeleiden. De stichting voert inventarisaties uit en levert gegevens over het voorkomen van zoogdieren aan overheden en andere belanghebbenden. Daarnaast werkt de stichting aan de bescherming van zoogdieren door bijvoorbeeld winterverblijven vleermuisvriendelijk in te richten en informatie over zoogdieren uit te wisselen. De ZWGZH wil een centraal punt zijn voor alle mensen, organisaties en instanties die in zoogdieren geïnteresseerd zijn. Sinds 1985 wordt er aan een database gebouwd waarin alle Zuid-Hollandse zoogdierwaarnemingen worden verzameld. Daarvoor werkt de ZWGZH met diverse partijen samen, bijvoorbeeld met de zoogdiervereniging VZZ. Door het centraal opslaan van gegevens kan de kennis over het voorkomen van zoogdieren in de provincie ter beschikking worden gesteld aan mensen of organisaties die daarvoor belangstelling hebben: de Stichting stelt de verzamelde gegevens in principe zonder winstoogmerk beschikbaar. Deze werkatlas is één van de vele vormen waarin dat gebeurt. Door het publiceren van kaarten waarop de verspreiding van zoogdiersoorten is aangegeven, wordt een bijdrage geleverd aan de kennis over het voorkomen van zoogdieren in Zuid-Holland. Deze werkatlas is NIET bedoeld als een complete weergave van het voorkomen van zoogdieren in Zuid-Holland. De werkatlas geeft WEL aan waar bepaalde zoogdierensoorten recent nog met zekerheid zijn vastgesteld. Doordat op de kaarten duidelijk is te zien is op welke plaatsen een bepaalde zoogdierensoort niet is waargenomen, hopen wij waarnemers te stimuleren om eventueel bekende aanvullende waarnemingen door te sturen zodat de verspreidingskaarten aangevuld kunnen worden. Daarnaast biedt de werkatlas de gelegenheid om na te gaan of eerder verzamelde gegevens (bijvoorbeeld rapporten) wel allemaal zijn ingevoerd in het bestand. De werkatlas is dus nadrukkelijk bedoeld als groeidocument en geeft slechts een momentopname van de laatste paar jaren weer (periode januari 2000 - december 2008). In de database zijn ook veel waarnemingen opgenomen van vóór deze periode. Er wordt naar gestreefd om zoveel mogelijk waarnemingen met een nauwkeurigheid van 100 meter (of nauwkeuriger) te verzamelen. Ook wordt bijgehouden in welke kilometerhokken er onderzoek heeft plaatsgevonden (bijvoorbeeld met een bat-detector) zonder dat er vleermuizen zijn waargenomen (zogenaamde nul-waarnemingen). Deze informatie is niet weergegeven in deze werkatlas. Voor meer vragen of opmerkingen over het doorgeven en verkrijgen van waarnemingen kun u contact opnemen met de ZWGZH: kmos@xs4all.
Werkatlas verspreiding zoogdieren in Zuid-Holland 2000-2008 -5-
Het verzamelen van waarnemingen en het maken van kaarten Een deel van de waarnemingen is verzameld tijdens (al dan niet betaalde) projecten, een veel groter deel is echter door vrijwilligers in hun vrije tijd verzameld. De waarnemingen in de database zijn door de waarnemers rechtstreeks dan wel via een plaatselijke natuurvereniging aan de ZWGZH doorgegeven. Van een aantal goed herkenbare zoogdiersoorten zoals egel, haas en konijn zijn ook waarnemingen opgenomen die recent via www.waarneming.nl zijn verzameld. In de nabije toekomst zullen de waarnemingen van de website www.telmee.nl eveneens aan de database worden toegevoegd. Voor de werkatlas zijn alleen data gebruikt uit de periode januari 2000 – december 2008. De waarnemingen zijn gecontroleerd en beoordeeld. Onwaarschijnlijke waarnemingen, waarnemingen met een verkeerde plaatsaanduiding en waarnemingen met onvolledige informatie zijn niet in de werkatlas opgenomen. Van de zeezoogdieren zijn alleen de regulier voorkomende soorten zoals gewone zeehond, grijze zeehond en bruinvis opgenomen. Strandingen van zeezoogdieren kunnen het beste worden doorgegeven aan www.walvisstrandingen.nl. In totaal bevat de werkatlas 55.370 zoogdiermeldingen, verdeeld over 46 soorten. De gewone dwergvleermuis gaat aan kop met 12.399 waarnemingen. Hekkensluiter is de vale vleermuis, waarvan slechts 1 keer een melding gedaan is. De verspreidingskaarten in de werkatlas beperken zich tot het gebied van de provincie Zuid-Holland. Er is voor gekozen om het voorkomen van een zoogdierensoort per blok van 1x1 kilometer aan te geven. Om de kaarten leesbaar te houden is een sobere topografische ondergrond gebruikt, waarover het raster van het Rijksdriehoekstelsel is gelegd. Zowel de blokken van 1x1 kilometer als de blokken van 5x5 kilometer zijn aangegeven, zodat met behulp van een topografische kaart de coördinaten van de afgebeelde blokken kunnen worden bepaald. De legendaeenheden symboliseren het type waarneming en staan altijd in het midden van het kilometerblok waarbinnen de waarneming is gedaan.
Werkatlas verspreiding zoogdieren in Zuid-Holland 2000-2008 -6-
Verspreidingskaarten per soort
Werkatlas verspreiding zoogdieren in Zuid-Holland 2000-2008 -7-