Inleiding (oude positieflijst)
Positieflijst Zoogdieren
■ Volgens RDA (2003) niet op de lijst als dieren van de soort niet onder normale, rade omstandigheden gehouden kan worden mbt • natuurlijk gedrag van de diersoort • natuurlijke omgeving van de diersoort • eisen die de diersoort aan zijn huisvesting stelt
Wageningen Livestock Reseacrh
• eisen die de diersoort aan zijn verzorging stelt • beschikbaarheid van informatie en/of de aanwezigheid van voorlichtingsmateriaal over (het houden van) de diersoort en de • veterinaire zorg die vereist is voor de diersoort;
Slide 4
Nieuwe Positieflijst moet
Outline
■ U itvoering geven aan een recent door het Europese Hof van
De methode
Justitie gewezen Andibel arrest (Arrest C-219/07, 19 juni 2008) inhoudende:
• Natuurlijk gedrag en gedragsbehoefte
• Samenstelling van lijst met diersoorten die mogen worden gehouden, gebaseerd op objectieve, met betrekking tot houders, niet discriminatoire criteria.
• Welzijnsrisico • Schatting / objectief / transparant
• Burgers, bedrijven of organisaties die diersoorten op de positieflijst geplaatst willen zien, of juist van de positieflijst willen laten verwijderen, dienen de mogelijkheid te krijgen juridische middelen in te zetten om hun beoogde doe) te bereiken.
■ Resultaten tot nu toe ■ Bijdragen/inbreng op 3 momenten • Organisaties: advies systematiek (dit interview)
• In een juridische procedure is het nodig dat de minister voldoende objectieve handvatten heeft om zich te weren, door te kunnen onderbouwen waarom de ene diersoort wel en de andere niet op de positieflijst staat.
• Organisaties/leden/publiek: natuurlijke gedrag, gehouden gedrag en welzijnsrisico's (enquete)
■ De redenen waarom bepaalde diersoorten al of niet op de lijst staan exp liciet en transp aren t maken
• Organisatie: beoordeling welzijnsrisicio
Slide 2
Slide 5
15001.11,
Welk (wild) dier kan huisdier zijn? (kwantitatief)
Te interviewen stakeholders ■ Platvorm Verantwoord Huisdierenbezit
Welk wild dier ken huisdier zijn? Welke e:genschappen?
■ Dierenbescherming ■ Dibevo ■ Levende Have
I liuisdler )
r Der in natuurigke cregoviLigi
■ Stichting AAP veel
■ KNMvD ■ Faculteit Diergeneeskunde (UU)
Eigenschappen
■ De Nederlandse Belangenvereniging van Hobbydierhouders (NBvH) ■ Vereniging van Im- en Exporteurs van vogels en hobbydieren
(Database Natuur)
■ Vereniging van parkdierenliefhebbers
1
--.( Database litris)
valioane?
N
moeten worden om mee te denken?
Slide
Problemen,
/
Voorsweend
u andere organisaties die ook uitgenodigd zouden
smcncaxs
Mistnatcn7
NN
Kunt u in het kort een omschrijving geven van uw organisatie?
• (vraag 2) Kent
(Veriebelen per send)
....,` -,... weinig veelionbetroorthaar •-....„ ...--"
■ Coalitie Dierenwelzijns Organisaties Nederland (CDON)
• (vraag 1)
reel
PoNber lijst )
3
"="
41C1E,C,1
.3114„P
Slide 6
1
•
Welk (wild) dier kan huisdier zijn? (kwalitatief)
Gedragsbehoefte
Welk rgld
(Iivisdleri
Bevinchrgen per wort) I Eigenschaggel,
g ragspiregle .rt
Voarspellend
CPoS:1ef
li=st
spkwiliek. mgct4tbs A
A•
CIC.ACEA
Slide 7
LIAOun AAAC.rlyCLAMI
De methode
Welzijn
■ Voortbouwend op RDA lijst (2006)
■ Welzijn is de kwaliteit van het leven en is afhankelijk van de aanpassing van het dier aan zijn levensomstandigheden.
• Rekening houdend met RDA criteria en soorten
• Welzijn wordt hier op soort niveau geanalyseerd! Niet op diemiveau! Niet op genus, familie of orde niveau!
■ Natuurlijk gedrag / gedragsbehoefte leidend
• Welzijnsrisico's ontstaan als er een suboptimale aanpassing is aan de leefomgeving met bijbehorende risico's voor de kwaliteit van het leven.
• Zo mogelijk met voorspellend karakter ■ Welzijn dieren leidend ■ Rekening houdend met aanwezige kennis uit literatuur
• Welzijnsrisico's ontstaan met name als het dier eisen aan zijn leefomgeving stelt waaraan niet of onvoldoende kan warden voldaan.
■ Bij twijfel voordeel dier
• Welzijnsrisico's ontstaan bij hoge gedragsbehoeftes. ■ Voorlopige aanname: Hoge gedragsbehoefte geeft hoog welzijnsrisico in niet passende omgeving
■ Theorie? Uitgangspunt? ANItA•t.
SCrC«CCS
CIADUP
eAas....,ao
iNht
• Voorbeelden: panda, ijsbeer, vliegende eekhoorn
Side 8
AmItAAL
51C1CNCCA
LINC.A
Slide 11
map
Natuurlijke gedragsbehoefte
Adaptatie: van natuur naar nieuwe omgeving
■ "Ben specifiek gedragspatroon dat onafhankelijk van de omgeving uitgevoerd zou moeten warden, zelfs wanneer de fysiologische behoeften vervuld zijn" (Jensen 8 Toates 1993)
Cirlel A
Cad B
A alpe.ingeg gen de
Vildaggkeell in de
ongiughjl,cotngeiing\ik
/ glom mg-wily
• Blokkering van gedragsbehoefte kan gedragsproblemen geven. • Andere omgeving kan een bepalende factor zijn ■ Gedragsbehoeften zijn de criteria • Gedrag: regelmatig uitgevoerd door alle individuen van de wort • Voomamelijk intern gemotiveerd • Zelf versterkend
\I\ \ Segue-10 gedrag dat me Boger
• Aanwezigheid van vacuum gedrag • Rebound effect
&a gee. pawagl flAAiitAleil if
estwoorll op heelt
• Deprivatie veroorzaakt compensatie war bet gin- mewed
• Deprivatie resulteert in stress en/of afwijkende gedrag
wiwourd op Seal
rlAg.A
sc
g
Side 9
jApwsistAL
agici-ces 800t,
Slide
12
2
Gedragsbehoefte en welzijnsrisico
G e d rag s be h o ef t e n = C rite ri a
Eten 'Alden
Zoeken
OmgevIngsinvloe de n
" F u n kt i o n s k re i s "
G e d ra g s b e h oefte n ( la be l )
1
R ui mte tij ke
Orientate in de ruimte
Ru l mte lse h o efte n
2
Trj dsva ri atl e s
Orientate in de tijd
lijd s beh o e fte n
3
E ne rgi e
Sto f tvis s eling
S t ofwis s el i n gs be h oe ft e n
4
Vija n de n (nearer. , .h3tscte)
Be s ch erming en besch utting
S c h ul lb eh o e fte n
5
Vo o rt be staan v a n d e s o o n
Voortplanting
Voo rtplan ti n g s be h oe f te n
(foerageren) ,
Stereetypiee'n
Vermoeidheid Cseen elan vinden
6
S lijt ag e va n h et li c h a a m
Verzorging van het licha am
Li c h aa ms h e h oe ft e n
7
And e re i n div id u en o f
Bio s ociaal fun ctioneren
S o c i ete beh oefte n
8
(0n) v o o rs p e lb a re
Exploratie• en spelgedrag
I nformati ebe h o e ft e n
9
Ov eri ge
s o o rten
Orngevmg waann lets to
Kale emgeving
onder.)zoeken vett
Ov e rig e Ine h oe ll e n
Hoge gedragsbehoefte (Ny. wroeten) kan welzijnsrisico opleveren (zichtbaar: stereotypieen; onzichtbaar: geringe activiteit) Slide 13
De methode in de praktijk
r I: .
L
r7 L1 1 1 ,
Gedragscriteria onderverdeeld in subcriteria ■ Orientatie in de ruimte
L!!eratuur gedragsbehoeftes o nevinancer nfletter suncateem
Infermatie vrezain houderg ,v1 rue 11515401 en ora!skl
• Habitatselectie
Beoordeing gedragsbehoette o per revessh; taco:men
• Lopen (tussen locaties) I Cknstarshoherlen
• Home range
particukere !louden]
• Bewegen (op locatie) FOsicosvelzgn pantconere houdenj
• Verspreiding
ore evecramen wedelns
• Migratie 4
• Specifiek gedrag (vliegen, zwemmen, etc.)
Endoordeol !lace welmjn particuliere handers
7
I
bass. creteia % submilend met 5.4 OSce
• Anders
Ovenge Avettelijke) bepaingen
■ Orientatie in de tijd • Activiteitlinactiviteit etc.
Frndeordeet
• etc Side 17
Side 14
L. r7I,L,JF,
11.0411
Welzijnsrisico
Inbreng in de methode Literatuur en beoordeling Gedragsbehoefte en welzipensical
■ Gedragsbehoeften zijn door experts gescoord op schaal 1-3 • 1 = behoefte laag • 3 = behoefte hoog
■ Als gemiddelde score voor gedragsbehoefte Toegepaste mensen
Gedragsbiologen
> 2.5 dan (Gedragsbiologen)
Ecologen
• Welzijnsrisico voor gedragsbehoefte
1""••• Stakeholders Stakeholders?
■ Score voor Welzijnsrisico kan varieren van 0 — 9 Discussiegroep?
• 0 = geen enkel gedragsbehoefte geeft welzijnsrisico • 3 = drie gedragsbehoeften dragen bij aan welzijnsrisico
EL&I
tIC,EN....
UNCLIP
Ode 15
A
AL
..14,CL
:3110UP
Slide 18
3
Ruimte risico
Risico's zoogdieren (resultaat)
■ Ruimterisico = welzijnsrisico beschikbare ruimte • Normomgeving: 15 m2 binnen en 30 m2 buiten
Is--..,.............s.
informatiorisko tang intormatier,s.co hoog
• Huisvestingsnormen • Minimum huisvestingseisen (vb. Oostenrijk)
(112 soorrenp
C5101°fr!!!!)---_,_
• Eenduidige relatie lichaamslengte en minimumhuisvestigsnormen (formule)
-"-m.,.31103 nediom welMosh&co hoog hebinsrco tang
• Voor alle diersoorten schatting minimum huisvestingsnorm binnen en buiten
I (23 scaler)
• Ruimterisico per diersoort =
I
I
(Se starter!)
(25 soorten)
-............ ruantensico leag ruinue rigico !wog Nhoterilko ton ruonterlsko hoop
• (buitennorm + binnennorm)/(30+15) • Scores alle diersoorten schalen tussen 0 en 1
I (12 sooFten )
Side 19
I
I
( 24 soorten)
(32 1._..c,otti
SCit.ta,
Slide 22
Informatierisico
Voorgestelde werkwijze in 3 fasen
■ Informatierisico = welzijnsrisico bij afwezigheid van wetenschappelijke informatie
■ 1. Interview
• Quick scan — beperkt tot hoge gedragsbehoeftes
■ (mei — jul '11)
• Geen helder beeld beschikbaarheid informatie
■ Schatting beschikbare wetenschappelijke informatie • Scopus en Google Scolar: hits diersoort in literatuur
■ 2. Informatie verzamelen diersoorten ■ (aug — nov '11)
zoekprogramma's • Woorden besteed aan diersoort in Wikipedia op internet
■ 3. Beoordeling welzijnsrisico's
■ Per diersoort omgezet naar score voor informatierisico
■ (dec '11 — feb '12)
• Laag informatierisico = veel informatie • Hoog informatierisico = weinig informatie
Mr../C,
CGS
UR PLIV.
Side 20
Ara1.AL
I.ClE4CC
Side 23
Uiteindelijke risico-beoordeling
Interview (mei — jul '11)
■ Voor ieder afzonderlijk risico — grenswaarde(n)
• Systematiek
• Informatierisico • Hoog — to weinig informatie voor verdere beoordeling
• Betrokkenheid stakeholders
• Laag — voldoende informatie beschikbaar • Welzijnsrisico
• Te toetsen diersoorten
• Hoog — 3 of meer hoge gedragsbehoeftes • Medium —1 of 2 hoge gedragsbehoeftes
• Discussie bottlenecks
• Laag — geen hoge gedragsbehoeftes • Ruimterisico • Laag — normomgeving voldoet • Hoog — (veel) meer ruimte nodig dan normomgeving
14,..4.NAL
Side 21
!if/IA.4
SCI..C4.
tIOCUIV
Side 24
4
▪ ▪
Domesticatie en kweekvormen
Uw organisatie (vraag 3)
Wat
■ Wat is uw standpunt omtrent de begrippen
vindt uw organisatie van het begrip
'domesticatie' en 'kweekvorm' met betrekking tot
' positieflijst'?
de systematiek (vraag 9)? (vraag 4)
Wat
vindt uw organisatie van de • Kunt u informatie over domesticatie en kweekvormen
voorgestelde systematiek?
geven?
• Transparant, objectief, natuurlijk gedrag leidend (vraag 5)
Hebt
• Wat is in uw ogen de natuurlijke gedragsbehoefte van
u andere criteria die een rol zouden
gedomesticeerde dieren of kweekvormen?
moeten spelen in de systematiek? (vraag 6) Wilt u
• Hoe hiermee om to gaan in de systematiek? • Is soortniveau juist?
meewerken aan een verdere
• Moet "kweekvorm" overwogen worden (honden?).
uitwerking van de positieflijst?
Slide 25
Slide 28
Over soorten
Gidsdieren
■ Kunt u (c.q. uw organisatie) aangeven welke
■ Een gidssoort is een diersoort kenmerkend voor
diersoorten vermeld in het toegestuurde excel-
een groep diersoorten die binnen een zelfde
bestand naar uw mening het meest relevant zijn
taxonomische groep (familie of genus) vallen en
voor een beoordeling volgens de geschetste
vergelijkbare aanpassingen aan hun omgeving
systematiek (vraag
hebben.
7) ?
■ Wat is uw standpunt omtrent het begrip 'gidsdier'
• Kunt u daarbij aangeven waarom deze diersoorten relevant zijn?
met betrekking tot de systematiek (vraag
10)?
• Wat vindt u van het gebruik van gidsdieren? • Kunt u informatie over gidsdieren geven?
Slide 26
L
Slide 29
CL,L,CC.:1
.Etta111
Cultureel/historische achtergrond
Tot zover de toelichting op de systematiek
■ Zijn er naar uw mening cultureel-historische
■ Heeft u nog vragen of opmerkingen m.b.t. de systematiek (vraag
belangen/achtergronden die een rol spelen bij het
11)?
mogen houden van bepaalde diersoorten (vraag 8) ? • En zo ja, welke zijn dat dan?
■ Nu verder nog enkele vragen over uw mogelijke betrokkenheid bij het vervolg.
3171:11.10
Slide 27 EMI.*
ti
Slide 30
Eraii
5
Informatie verzamelen diersoorten (vanaf aug '11) • Wat is uw standpunt m.b.t. de fase waarin de informatie over de diersoort vanuit de houderij wordt verzameld (Vraag
12)?
• Input ? Natuurlijk gedrag en vooral welzijn houderij
• Wie ? Stakeholders en/of houders ?
• Hoe? Enquete via Internet of anders ?
• Andere opmerkingen? 11:NL.L. 1,4,1.1.1•
Slide 31
Beoordeling welzijnsrisico's (vanaf najaar '11) • Hoe? • Enqu8te met 10-20 leden van stakeholders organisatie • [Ethische discussie ?] • Wil uw organisatie betrokken worden bij de
uiteindelijke beoordeling van de welzijnsrisico's per diersoort (vraag
13)?
• Op welke wijze zou uw organisatie hierbij betrokken willen zijn (vraag
14)?
Slide 32
Tenslotte ■ We stellen we u op de hoogte van de totale input ■ We geven de voortgang aan ■ Te verwachten is • Vraag naar input per diersoort • Beoordeling van de database door 10-20 vertegenwoordigers van uw organisatie
■ Heeft u nog aanvullende opmerkingen/vragen n.a.v. dit interview (vraag
15)?
■ Hartelijk dank voor uw bijdrage
Slide 33
6
