Werkatelier Schermdijk Delfzijl Eemshotel Delfzijl 18 januari 2010
Arjen Bosch Hans Punter i
Inhoud Wat voorafging Effecten varianten Schermdijk op hoogwaterkering Delfzijl Discussiepunten en kansen Gezamenlijke conclusies over het vervolgtraject
1 1 3 5
Bijlage 1 Inventarisatie van gemelde discussiepunten en kansen
6
Bijlage 2 Lijst van deelnemers aan het werkatelier
8
Agenda Opening en kennismaking
13:45
Marconi II, projectleider Jornand Veldman Inleiding CarolineGauthier (Deltares) Kwantificeren van de invloed van enkele Schermdijkvarianten op de bestaande hoogwaterkering
Toelichtende vragen
Inventariseren discussiepunten en kansen
Bespreking discussiepunten en kansen
Bespreken vervolg proces
Napraten
ii
16:30
Schermdijk Delfzijl In dit werkatelier stond de vraag centraal welke mogelijkheden de Schermdijk biedt als verdediging tegen golfaanvallen op de primaire waterkering van Delfzijl. Wat voorafging Van de vier oorspronkelijke havenconcepten uit Marconi I zijn twee varianten overeind gebleven voor nader onderzoek: • Havenconcept 1 is de basisvariant en voert de noodzakelijke dijkverhoging uit op de bestaande primaire zeekering (blauwe lijn). Voor Delfzijl levert die verhoging grote nadelen op, zodat een alternatief wenselijk is. • Havenconcept 3 versterkt de Schermdijk tot een primaire kering. (rode lijn). De optie van een zeesluis in de havenmond is – vanwege het af te voeren boezemwater om nautische redenen – al verworpen. In Delfzijl blijft de primaire zeekering in ieder geval liggen, maar deze zou minder, maar zeker niet meer barrières mogen opwerpen tussen stad en zee / haven. De 32 conclusies en suggesties uit Marconi I worden in de lijnorganisatie opgepakt. Marconi II licht de drie meest fundamentele suggesties er in projectvorm uit: 1. Biedt het aanpassen van de Schermdijk voldoende perspectief op veiligheid? 2. Kan de huidige primaire kering meer multifunctioneel worden gemaakt? 3. Hoe kunnen de boezemfuncties worden geoptimaliseerd? In twee werkateliers over de Schermdijk (18 februari en 24 maart) polst de gemeente Delfzijl personen met expertise op de grens van land en water. Daarna volgt op 12 april bestuurlijk overleg tussen Rijkswaterstaat, waterschappen, provincie en gemeente, en in de loop van mei overleg op een breed bestuurlijk platform. Effecten varianten Schermdijk op hoogwaterkering Delfzijl Caroline Gauthier is onderzoeker en adviseur coastal structures and waves bij Deltares in Delft. In haar presentatie beschrijft ze de effecten van verschillende varianten van de Schermdijk op de hoogwaterkering. Haar conclusies zijn tentatief en gebaseerd op verkennend rekenwerk. De verwachte zeespiegelstijging in de komende vijftig jaar bedraagt 0.35 meter en de verwachte bodemdaling eveneens. Met de bestaande kruinhoogten van de dijktracés en de maximale golfhoogte is de vereiste hoogte van de primaire kering te berekenen (conform de geldende 1 : 4000 jaarnorm). 1
Omgekeerd kan vanuit de maximale belasting van de primaire kering teruggerekend worden om de maximale golfhoogte te berekenen die in dat geval achter de Schermdijk mag ontstaan (na lokale windgroei tussen de Schermdijk en de primaire zeekering). Daarmee is bekend hoeveel golfreductie de Schermdijk moet leveren. Door de Schermdijk aan te passen kan de primaire kering bij Delfzijl ook in 2060 voldoende veiligheid bieden. Daarvoor zijn drie zoekrichtingen: – –
–
Verhogen van de Schermdijk, flauw buitentalud van ca. 8 graden. De vereiste kruinhoogte is dan NAP + 7.15 m (plus 0.35 m bodemdaling). Verbreden van de Schermdijk + verhogen. De vereiste kruinbreedte is dan 15 à 20 meter en de vereiste kruinhoogte NAP + 6.25 m (plus 0.35 m bodemdaling). Verhogen van de Schermdijk + stormvloedkering bij haveningang. De vereiste kruinhoogte is dan NAP + 7.05 m (plus 0.35 m bodemdaling).
Uit de toelichtende vragen komt naar voren dat de gebieden A t/m F door WS Noorderzijlvest zijn getoetst en goedgekeurd. De gebieden G t/m I zijn door WS Hunze en Aa’s getoetst en goedgekeurd. De aanwezigheid van de Schermdijk is in de toetsing van WS Hunze en Aa’s niet meegenomen, maar het resultaat van de hoogtetoets was in 2006 nog positief.
I
De hydraulische randvoorwaarden worden mogelijk aangepast als uit nieuwe metingen blijkt dat de golfperiode in de Waddenzee langer is. In dat geval moet de Schermdijk breder en/of hoger worden. En afgezien van de golfperiode speelt ook de hellingshoek van de Schermdijk een belangrijke rol: hij heeft minder dempend effect naarmate de helling steiler is. De hoogte van de Schermdijk varieert nogal en sommige stukken zouden nog wat verhoogd moeten worden. Houd altijd ook de mogelijkheid open
2
om de primaire kering omhoog te brengen. Het mag best een combinatie van oplossingen zijn, dat op zichzelf gaat niet ten koste van de veiligheid.
Discussiepunten en kansen De aanwezigen zetten elk hun belangrijkste discussiepunten en kansen op papier. De opmerkingen werden thematisch geordend en aansluitend voorzien van stippen: een rode stip (niet eens met het belang van dit punt), een groene stip (mee eens) en een gele stip (interessant punt) (zie Bijlage 1). Multifunctionele Schermdijk Je hebt voor de veiligheid geen harde dijk nodig, misschien kun je de natuur zelfs een handje laten helpen om de veiligheid te vergroten. Maar als je de Schermdijk wilt verhogen moet hij ook verbreden. De vooroever van de Schermdijk ligt in Natura 2000-gebied. Sommigen verwachten daardoor grote problemen, anderen tillen daar niet zo zwaar aan: als je een dijk ontwerpt voor de waterveiligheid die óók ruimte biedt voor natuur, lukt dat vast wel. Met het programma Rijke Waddenzee is er echt een andere koers ingeslagen die meer mogelijkheden biedt. Het valt en staat met een goed onderbouwd verhaal: begin met de inhoud en focus op veiligheid. Zonder er op in te leveren kun je spelen met de manieren waarop je aan veiligheid vorm geeft. Neem in elk geval de ecologie van de Eems mee als je iets aan veiligheid wilt gaan doen. Alle deelnemers staan achter een multifunctionele oplossing.
3
Vertroebeling Vertroebeling is het grootste probleem in de Eems. Mogelijk kun je bij baggerwerkzaamheden vrijkomend slib, zand of keileem gebruiken bij het maken van een vooroever. Bekijk of kwelderontwikkeling daar een wezenlijke bijdrage aan levert: kan de kwelder in hoogte geleidelijk meegroeien met de stijging van het zeeniveau? Ontwerp de Schermdijk zo, dat je ook na 2060 nog voldoende robuustheid aan de Schermdijk kunt toevoegen Onzekerheid in de tijd Aanpassingen in de Deltawet, die voor 2011 op de agenda staan, zouden kunnen leiden tot nieuwe eisen. Het is niet duidelijk of de getallen die nu in het randvoorwaardenboek staan voldoende houvast bieden om nu knopen door te hakken. Nieuwe berekeningen over verwachte water- en golfhoogtes zullen altijd een onzekerheidsmarge hebben. Is er aanvullend expert judgement te verwachten na 2011? Krijg je dan nieuwe aspecten waar je rekening mee moet houden? We weten al dat er opstuwing te verwachten is door het Emssperwerk bij Emden die voor Delfzijl tot 8 cm extra verhoging kan leiden, maar de waterschappen denken dat het wel eens 20 cm kan worden. Tijd kun je positief benutten. Kijk daarom wat de natuur kan opbouwen en benadruk dat meer. Wellicht kun je zo ook na 2060 aanvullende robuustheid aan de Schermdijk toevoegen. Gebruik flexibiliteit waar dat kan. Flexibiliteit is het beste antwoord op de onzekerheid van de toekomst. Keringen en sluizen Uit de berekeningen van Deltares blijkt dat de functie van een hoogwaterof stormvloedkering wordt ondergraven door de berekende golfgroei binnen de haven. Ook een sluis in het Zeehavenkanaal lijkt niet nodig en een hoogwaterkering draagt nauwelijks bij aan de veiligheid als je de Schermdijk niet enorm versterkt. Dit soort ‘kunstwerk’ is echter geen geschikte oplossing voor het veiligheidsprobleem van Delfzijl. Geo- en hydromorfologische stabiliteit Als er sprake is van een kwelder moet die wel doorlopen tot een stuk boven de hoogwaterlijn, er ontstaat eerder iets als een kwelderwal. Probeer bij het zoeken naar een oplossing aan te sluiten bij andere vraagstukken, zoals die van een rijke Waddenzee of het streven naar minder slib. Dat leidt tot nieuwe vragen: – Is een helling van 1:50 morfologisch voldoende stabiel? – Zijn er voldoende mogelijkheden om het zand en slib vast te houden? – Hoe leg je dat zand en slib vast? 4
– In welke mate draagt de slibvang van de kwelder bij aan de helderheid van de Eems? – Blijft de hoofdgeul dan stabiel of verschuift die. De hoofdgeul lijkt momenteel al te verschuiven naar de Nederlandse kant. Er is gerekend aan de kwelders bij de Afsluitdijk en iets dergelijks zou hier ook kunnen. Dan krijg je een eerste antwoord op de vraag wat de ecologische impact is van zo’n nieuwe flauwe vooroever. Gezamenlijke vragen aan Deltares voor het volgende werkatelier – Zoek naar een oplossing voor het hele gebied van Voolhok tot Zeehavenkanaal. – Geef een best professional judgement over de geo- en hydromorfologische stabiliteit op termijn. – Maak een inschatting van het effect van de helling van een (flauwe) vooroever op het stromingspatroon en sluit aan bij het LNV-programma ‘Naar een rijke Waddenzee’. – Leg je met de Schermdijk ook een basis voor 200 jaar veiligheid? – Neem de conclusies van ‘Beschermende dijk’ van de Hanzehogeschool mee. – Toets op financiële realiteit. – Geef inzicht in de mogelijkheden voor een win-win situatie met baggerwerken.
5
Bijlage 1 Inventarisatie van gemelde (en thematisch geclusterde) discussiepunten en kansen. niet mee eens mee eens interessant
Multifunctionaliteit Breed – Schermdijk voor meerdere functies in te richten? – Combinatie van mogelijkheden vasthouden: veiligheid, natuur, bereikbaarheid – Bij ontwerp aanpassingen Schermdijk ook rekening houden met mogelijk andere functies dan alleen waterveiligheid. – Toekomstbestendig ontwerpen, multifunctionele dijk, nut-noodzaak van een waterkering, industrie versus wonen. Financieel – Hoe verhoudt de waarde van de buitendijkse investeringen (installaties, schepen e.d.) zich tot de kosten van de Schermdijk? – Hoe kom je tot een goede afweging van veiligheid, economie, leefbaarheid Delfzijl en natuur. Damwand/maritiem – In hoeverre dragen de oplossingen bij aan het “probleem” van Delfzijl (de scheiding tussen stad en haven)? – Moet voor een echt “maritiem karakter” van het centrum de stalen damwand omlaag en hoe zou dat kunnen? Natuur – Mogelijkheden / wensen natuurontwikkeling resp. natuurversterking. – Combinatie met ecologische problematiek Eems. – Kansen voor de natuur, inpassen / voorkomen harde scheiding. Uitvoeringsvormen Optimaliseren – Verschillende uitvoeringsvormen Schermdijk –> optimalisatie economoe, ecologie en landschap. – Zouden we de ophogingsmogelijkheden van de primaire kering ook op een rijtje moeten zetten? Flauw talud – Welke rol speelt een “erg” flauwe vooroever nu precies in het bereiken van de gewenste veiligheid? – Zandsuppleties / duinen langs de Schermdijk. Stormvloedkering – Noodzaak hoogwaterkering in Zeehavenkanaal – Stormvloedkering is minder zeker dan een dijk (faalkans bij sluiten, zie voorbeeld Nieuwe Waterweg). Berekeningen en normen – Wat is het toetskader, wat zijn de uitgangspunten waarmee we verder kunnen? (welke norm). – Ik zou graag ook berekeningen willen zien met reële wind- en golfrichtingen.
6
de
Coulissen
–
HRV 2006 of HRV 2011? Er zijn dus nog veel onzekerheden om een dusdanige berekening te maken die de basis zou kunnen zijn voor goede besluiten? Of komen we gewoon te vroeg?
Verre toekomst – Hoe gaan we om met een verdere zeespiegelstijging/bodemdaling. Hoe blijft Delfzijl na 2060 veilig? – Doorkijk 2200. – Robuustheid oplossingen (= uitbreidbaarheid in de toekomst). Natuur vs waterwet – Starre natuurwetgeving bij aanpassingen zeewaarts. – Waterveiligheid gaat vóór natuur? Dus als het moet dan mag het ook? Boezem – Relatie met eventueel verplaatsen uitwatering buiten havenmond.
7
de
Coulissen
Bijlage 2 Lijst van deelnemers aan het werkatelier
Sjaak Boer Arjen Bosch Caroline Gautier Roelof Hupkes Christaan Jacobs Willem Kastelein Kampe Lentz Peter Lalkens Jan Mulder Pieter Noordstra Hans Revier Jornand Veldman Ingrid Wijngaarde
Projectmanager ruimte en milieu Adviseur Senior adviseur onderzoeker Beleidsmedewerker/programmamanager beleidsmedewerker primaire keringen Planologisch beleidsmedewerker Specialist keringen/veiligheid vergunningverlener keur en WVO en toetser zeewaterkering Senior specialist Infraprovider Lector mariene wetland studies Projectleider IPG Beleidsmedewerker milieu
8
Groningen Seaports De Coulissen Deltares LNV Noord Waterschap Noorderzijlvest Waterschap Hunze en Aa's Waterschap Hunze en Aa's Waterschap Noorderzijlvest Deltares RWS Noord-Nederland Hanzehogeschool Groningen Gemeente Delfzijl Gemeente Delfzijl
de
Coulissen
