Wel met ontbijt, geen vakantie: Bed op Recept To dope or not to dope Nummer 29 zomer 2014 Tranen: Niets voor mietjes?

s ti en ra m G ne ee m !

OLWERK

B

Wel met ontbijt, geen vakantie: Bed op Recept To dope or not to dope

Nummer 29 zomer 2014

Tranen: Niets voor mietjes?

Gratis infomagazine voor cliënten van Arkin (Jellinek, Mentrum, Novarum, NPI, PuntP, Roads, Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam en Inforsa)

Inhoudsopgave In dit nummer: Redactioneel Bed op Recept Mijn bed op Recept Interview nieuw lid Raad van Bestuur To dope or not to dope De Verpleegkundige Adviesraad Gave der tranen Een lauwe dag, leeg hoofd Euthanasie in de psychiatrie Een nieuwe neus De psycholance Hoofbegaafden in de psychiatrie Gek of slecht? Verbeteren van de Crisiskaart Expertisepunt Ervaringsdeskundigheid Verhuizing SCIP Fotocolumn Een perfectionist op vakantie

3 4 6 7 8 10 12 13 14 16 17 18 19 20 21 22 23 24

Correctie

In de vorige Bolwerk (nr. 28, winter ‘13/’14) stond op paginga 13 een sportverslagje met foto’s van... nee, niet van Charley maar van Chanley. Het vervormen van een naam is heel vervelend, vandaar onze welgemeende excuses.

Cliëntenraad Arkin en andere belangrijke adressen Cliëntenraad Arkin Bezoekadres: Klaprozenweg 111 1033 NN Amsterdam (Noord) (bus 391/394 vanaf CS zuidkant, halte Stenendokweg) Postadres: Postbus 75848 (huispost 1-19) 1070 AV Amsterdam [email protected] 020-5904454 (ma t/m do 10-16 uur) Contactpersoon Cliëntenraad [email protected] Klachtencommissie cliënten Margreet Spreij Postbus 74077 1075 BB Amsterdam [email protected] 020-7885140

2

PatiëntenVertrouwensPersoon Bernard Hulsman 06-33648965 [email protected] Marianne Peters 06-15566737 [email protected] Eddy Raymann 06-55912361 [email protected] Marga van Wiggen 06-48981142 [email protected] Stichting PVP helpdesk 0900-4448888 Geestelijke verzorging Selma de Vries-Reidsma [email protected] 020-5905428, Vlaardingenlaan 5 1059 GL Amsterdam

Verdere informatie alleen over behandelaanbod Arkin bij: Afdeling Aanmelding en Advies [email protected] 020-5905555 (werkdagen 9-17 uur) Naastbetrokkenenraad Arkin Klaprozenweg 111 1033 NN Amsterdam [email protected] 020-5904095 (donderdag 13-16 uur) FamilieVertrouwensPersoon Olga Gorbatsjeva 06-11053178 [email protected]

Informentaal is alleen nog een website: www.informentaal.nl

Gratis infomagazine voor cliënten

Colofon

Een natuurlijk rustige zomer gewenst!

Bolwerk is een enkele malen per jaar verschijnende uitgave van Cliëntenraad Arkin en heeft als doel het informeren van cliënten over het werk van de raad. Tevens wil Bolwerk een platform bieden aan cliënten van Arkin

Dit voorwoord tik ik voor u vanuit mijn hangmat. Ik lig in de zon, omringd door plantjes in alle mogelijke kleuren. Mijn kater Jonas gluurt vanaf mijn schouder nieuwsgierig mee en steekt af en toe een pootje naar het toetsenbord uit in een poging ook een bijdrage te leveren. Met zijn zachte gespin, de warmte op mijn gezicht en de heerlijke geuren om mij heen kan ik bijna vergeten dat ik mij slechts op een piepklein balkon op drie hoog bevind, midden in de stad. En ik helaas naast het gespin van Jonas ook voortdurend auto’s, muziek en stemmen hoor. Van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat. Zelfs ’s nachts is het niet stil. Amsterdam is een prachtige stad om te leven en te wonen: maar ook een plek die veel onrust brengt. Tijdens de laatste redactievergadering van Bolwerk hadden we het hierover: hoe zwaar en slecht al die prikkels vaak zijn en hoeveel behoefte mensen, en psychiatrische cliënten in het bijzonder, hebben aan de natuur, aan rust. Speciaal om deze reden hebben we daarom dit keer gekozen voor een cover die de zo broodnodige rust uitstraalt. Bomen, struiken, groen, een simpel bankje om op te zitten dagdromen, of een beetje keuvelen met iemand die je dierbaar is… het kan een mens zo goed doen! Ik zou u willen adviseren deze zomer vaak de rust in de natuur op te zoeken: in een van onze mooie parken bijvoorbeeld, die zeker door de week lang niet altijd druk zijn. Of buiten de stad. Een fietstochtje langs de Amstel kan al zo betoverend zijn. De wind door uw (eventuele) haar, die eventuele spoken uw hoofd uit blaast…. En wanneer u dan even op een kleedje zit, kunt u zich verdiepen in onze nieuwe, wederom extra dikke Bolwerk, waar we met de hele redactie weer met veel inzet en plezier aan hebben gewerkt. Dit keer treft u door onvoorziene omstandigheden geen stukken aan van ons redactielid Sebastiaan Koning; evengoed is hij voor dit nummer weer van groot belang geweest. Daarentegen zult u extra veel stukken kunnen lezen van collega Toon van der Aa, waarbij ik u speciaal wil wijzen op zijn kritische (maar zoals altijd ook vermakelijke) column Gek of Slecht. Wij hopen u veel diversiteit te brengen en u te informeren en te amuseren. Reacties op Bolwerk zijn altijd van harte welkom, en kopij wordt beloond met een cadeaubon! Een fijne, rustige zomer gewenst, Lydia Hoofdredacteur

Redactie: Toon van der Aa Carmen Espinosa Sebastiaan Koning Lydia van der Weide (hoofd- en eindredacteur) Tess Jungblut Aan dit nummer werkten verder mee: Olga de la Fontaine Dini Glas Ronald de Hoogh Maria Kloppenborg Elsa van der Kooy Marja Morskieft Maaike Riemersma Niki Schipper Nick Scholz Nynke van Zwol Redactieadres: [email protected]

B

OLWERK

Redactioneel

Opmaak: De Grafische Dienst Druk: Drukwerkdeal Oplage: 2000 exemplaren Omslag: Tess Jungblut Alle foto’s in Bolwerk zijn gemaakt door Tess Jungblut, tenzij anders vermeld.

F#$%@(*iiywey&&66452 – Ook Jonas groet u blijkbaar!


3

Zorgpraktijk Bed and breakfast? Nee!

Bed op Recept Een cliënt in crisis wordt vaak beoordeeld door medewerkers van de crisisdienst. Zij bepalen dan of de cliënt al dan niet opgenomen moet worden. In sommige gevallen is deze cliënt echter verbaal misleidend sterk, zodat opname niet gebeurt, wat uiteindelijk vaak tot een ergere crisis leidt. Om dit te voorkomen zijn er andere opnameconstructies bedacht, waarbij de cliënt geen crisisdienst meer hoeft te zien en eigen regie behoudt.

Een paar jaar geleden is er in Arkin en AMC een heropnameregeling gestart. Deze was in eerste instantie bedoeld voor cliënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis. Deze regeling heette eerst BIK (Borderline In Kliniek) later BOR4BOR (Bed-Op-Recept voor Borderline). Maar in de praktijk worden ook cliënten opgenomen met een dissociatieve stoornis, die overigens vaak samenhangt met borderlineproblematiek.

4

Beide groepen cliënten lopen vaak vast bij de crisisdienst. Dit heeft te maken met het feit dat medewerkers van de crisisdienst onvoldoende gekwalificeerd zijn om met dit soort ingewikkelde problematiek om te gaan. Daarnaast heeft de cliënt steeds te maken met wisselende hulpverleners bij de crisisdienst, wat ook niet gunstig is. Deze mensen hebben immers doorgaans een verleden van chronisch psychotrauma en hechtingsproblematiek. Rust en een goede bejegening zijn dan ook van groot belang om de crises voor te zijn. In het AMC, Zorglijn Acute Stoornissen werkt men ook vanuit het gedachtengoed van Relationship Management van Dawson. Dit model richt zich op de relatie tussen de cliënt en de hulpverlener met als doel het voorkomen van ernstige communicatieproblemen en daardoor zelfdestructief gedrag van de cliënt.

onder cliënten met borderline en werd toen al een Bed-Op-Receptregeling ingesteld. Dit werd georganiseerd door het Academisch Medisch Centrum, Zorglijn Acute Stoornissen Psychiatrie en de toenmalig fusiepartner De Meren, zorgprogramma persoonlijkheidsstoornissen, wat nu NPI (Nederlands Psychoanalytisch Instituut) heet. De BOR-regeling is na de fusie gehandhaafd door Arkin, zie hierboven.

De toenmalige kliniek Provinciaal Ziekenhuis Santpoort had eind jaren tachtig en begin jaren negentig al een heropnamecontract. Borderlinecliënten konden toen maximaal veertien dagen opgenomen worden zonder daarbij de crisisdienst te hoeven zien. Deze regeling heette ook het ‘Zwervercontract’, naar klinisch psycholoog/psychotherapeut Henk Zwerver. Na de verhuizing naar Amsterdam verdween deze regeling. Omdat de jaren negentig een hele slechte periode vormen voor cliënten met borderline, kwam eind jaren negentig op initiatief van de cliëntenraden van de subregio Oost/ Zuidoost een tevredenheidsonderzoek

Voorkomen van verergering De regeling is preventief doordat je bij een dreigende crisis de mogelijkheid krijgt tot een kortdurende opname. Dit wordt van tevoren geregeld in een persoonlijk contract. Door de opname wordt een ‘veilige’ en ‘prikkelarme’ omgeving geboden die in veel situaties de-escalerend werkt. Op die manier wordt voorkomen dat je voor langere duur moet worden opgenomen. De kliniek vormt een schuilplek.

De BOR kent twee doelstellingen 1. het voorkomen van verergering en 2. het bevorderen van de autonomie.

Een kortdurende opname vormt een alternatief voor je crisis

Bevorderen van autonomie Doordat je je op eigen initiatief kort kunt laten opnemen, leer je dat je zelf invloed kunt uitoefenen op het


beloop van een dreigende crisis. Een kortdurende opname vormt een alternatief voor je crisis. Juist het gevoel greep te hebben op het beloop van een crisis is vaak een eerste grote stap richting herstel in het hervinden van zelfvertrouwen. Het hebben van autonomie werkt ook helend op de hechtingsproblematiek.

Door de opname wordt een ‘veilige’ en ‘prikkelarme’ omgeving geboden die in veel situaties de-escalerend werkt

Waaruit bestaat de opname? Een BOR-opname is maatwerk, maar duurt in de regel niet langer dan 24 uur. Na de afgesproken opnameduur volgt sowieso ontslag. Je wordt opgenomen op een open afdeling en tijdens de opname vindt er geen behandeling plaats. De opname is slechts een ondersteuning van de ambulante behandeling. Om een BOR zo goed mogelijk te laten werken is deze een onderdeel van een signaleringsplan, dat te zien is als een vorm van zelfreflectie over je crisis. Tijdens de opname is de psychiater eindverantwoordelijk. In principe vinden er gedurende de opname geen wijzigingen plaats in het behandelbeleid (bijvoorbeeld medicatieverandering), tenzij hiervoor een uitdrukkelijke en acute aanleiding bestaat.

Wijkbedden Naast de BOR-regeling bestaan er ook ‘wijkbedden’. De doelgroep van wijkbedden wordt gevormd door cliënten van de ambulante wijkteams waarbij intensivering van zorg nodig is zonder dat er sprake is van een indicatie voor klinische opname. Het is wél een vorm van behandeling, met als doel de ambulante zorg te intensiveren om klinische opname en/ of crisis te voorkomen. De aanleiding tot de inzet van een wijkbed kan divers zijn, zoals het tijdelijk moeten ontlasten van de thuissituatie of het tijdelijk moeten bieden van meer structuur/bescherming aan de ambulante cliënt. Uitgangspunt is dat voor de cliënt op een wijkbed de behandeling en begeleiding door het ambulante team wordt voortgezet. Een


indicatie voor een wijkbed wordt altijd voorafgegaan door een ZorgAfstemmingsGesprek (ZAG). In dat gesprek worden aanvullende afspraken gemaakt over onder meer doel, in te zetten middelen en de beoogde einddatum. Daar waar het aan de orde is sluit de cliënt tijdens zijn verblijf op het wijkbed aan op de behandelprogramma’s van de kliniek en/of de ambulante teams. De gemiddelde verblijfsduur is 2 tot 3 nachten, met een maximum van 12. Cliënten die toegelaten worden zijn van de ambulante teams van de Arkin-afdeling Wijkgerichte zorg. Niet toegelaten worden cliënten die al in crisis verkeren of drugs gebruiken. De cliënt kan zichzelf dagelijks tussen 09.00 en 15.00 uur aanmelden bij de kliniek in de regio waar haar/ zijn wijkteam actief is. Dan wordt ook afgesproken wanneer de cliënt naar het wijkbed komt. Of de arts of psychiater van het wijkteam neemt de cliënt zelf op samen met een verpleegkundige van de kliniek. Strippenkaart Naast BOR en Wijkbedden bestaan er ook ‘strippenkaartbedden.’ Een strippenkaartbed is beperkt maar geeft wel eigen keuzevrijheid. Het aantal strippen geldt voor een jaar; als ze op zijn dan kun je dat jaar niet meer heropgenomen worden, maar zul je moeten wachten op een nieuwe strippenkaart. Carmen Espinosa Bronnen: Provinciaal Ziekenhuis Santpoort AMC Zorglijn Acute Stoornissen NPI Arkin Folder Isala Klinieken Bed-Op-Recept Arkin, Business Unit Wijkgericht

5

Ervaringsverhaal Wel met ontbijt, niet als vakantie

Mijn Bed op Recept

Sinds 2008 heb ik een Bed-OpRecept bij het AMC Psychiatrie (‘Zorglijn Acute Stoornissen’). De aanleiding dat ik een BOR ging regelen was dat ik voor de zoveelste keer in het ziekenhuis lag met derdegraads brandwonden waarvoor ik geopereerd moest worden. Dit hangt nauw samen met mijn psychiatrische ziekte. Ik heb een dissociatieve stoornis (met een verleden van chronisch psychotrauma) en een ‘repetitive self-harm’ syndroom. Oftewel: ik verwond mijzelf herhaaldelijk wanneer ik daartoe geprikkeld word. Toen ik mij dus voor de zoveelste keer had pijn gedaan, nam ik contact op met de Brandwonden Stichting in

6

Beverwijk. Ik had een gesprek met de psychologe die de gespreksgroep Brandwond en Psychiatrie deed en zij adviseerde mij om een BedOp-Recept te gaan regelen. Na een aantal gesprekken met de AMCpsychiater was het rond. Ik kreeg een BOR op maat. Ik blijf telkens drie dagen in de kliniek en doe mee met de therapieën. De ene keer helpt de BOR wel en word ik er rustiger van, de andere keer doe ik mijzelf toch weer pijn en moet ik opnieuw geopereerd worden. Om de BOR goed te laten werken heb ik ook een crisiskaart, een bejegeningsplan en een signaleringsplan. Dat zijn nuttige documenten maar te ingewikkeld om in kort bestek uit te leggen. Na heel nare ervaringen in het toenmalige SPDC-Oost was ik in het begin erg angstig en gedroeg ik me als een soort zorgmijder. Nu ben ik niet zo angstig meer als ik naar het AMC toe ga. De artsen en verpleegkundigen zijn over het algemeen aardig. Hun kennis op het gebied van dissociatieve stoornissen verschilt nogal, wat dat betreft moet er nog veel verbeterd worden. Maar over het algemeen is het personeel beter opgeleid dan indertijd in dat SPDC-Oost.

het met mij gesteld is. Vaak ben ik de eerste dag van de opname helemaal uitgeput, doordat ik dwangmatig heb liggen denken aan zelfverbranding. Dit dwangmatig denken aan vuur heeft veel weg van de obsessiefcompulsieve stoornis; ik slaap dan veel. De tweede en de derde dag neemt mijn energieniveau weer toe. En dan is het ook weer goed om naar huis te gaan. Wanneer de verbranding van mijn huid tóch heeft plaatsgevonden dan krijg ik een AMC-opname om te herstellen van de operatie die ik dan heb gehad in het Brandwondencentrum Beverwijk. In dit geval blijf ik gemiddeld twee keer zo lang, zes dagen. Carmen Espinosa

Wat het gebruik van de BOR betreft: ik moet heel goed naar mijn binnenste luisteren. Begin ik onrustig te worden dan is dat al een voorteken van een crisis. Het signaleringsplan is dan een hulpmiddel om te kijken hoe Gratis infomagazine voor cliënten

Interview Nieuw lid Raad van Bestuur

Hitteschild voor goede zorg

Vind je dat een lid van de Raad van Bestuur zelf ervaringsdeskundig moet zijn? ‘Nee, je hoeft niet per se zelf ervaringsdeskundig te zijn, maar je moet er wel goed bij kunnen aansluiten en weten wat de wezenlijke thema’s zijn. Oprechte belangstelling en ervaringsdeskundigheid in de naaste omgeving helpen daarbij.’ Wat versta jij onder cliëntenperspectief en waar staat de organisatie op dit vlak over tien jaar? ‘Voor mij is het vertrekpunt waarom een hulpverlener voor het vak gekozen heeft: wat was de intentie, wat kan hij betekenen voor een cliënt zonder bevoogdend te zijn, waar liggen de kansen en mogelijkheden en hoe daarbij te helpen als hulpverlener? Indien die lijn doorgetrokken wordt vanuit de spreekkamer naar mijn rol als lid Raad van Bestuur, dan betekent dit dat ik mij bezig houd met de

voorwaarden van dit proces. Daarmee een soort hitteschild creërend voor de behandelaar, waardoor deze zich met het wezenlijke kan bezig houden: goede zorg voor de cliënt. Bij voorwaarden denk ik bijvoorbeeld aan de onderhandelingen met de zorgverzekeraar over de kwaliteitscriteria. Daarbij is het de opgave om als zorgaanbieder zélf de kwaliteitscriteria te formuleren en deze niet alleen over te laten aan de zorgverzekeraar. Ik noem dit het ‘ontzorgen’ van de behandelaar, het ‘makkelijker maken,’ waardoor de essentie van het werk: de passie van het hulpverlenen weer volop tot zijn recht kan komen. Cliëntenperspectief betekent voor mij ook dat je niet alleen naar één facet van het verhaal kijkt, vanuit één specialisme, maar de mens in zijn geheel betrekt in het plaatje. Want het geheel is meer dan de som der delen. Zo is zinvol werk van grote betekenis in het leven, ook voor onze cliënten.


Foto: Martijn Heil

Onlangs is Dick Veluwenkamp benoemd als lid van de Raad van Bestuur Arkin. Hij is de opvolger van Petra van Dam en de collega van Jeroen Muller, voorzitter van de RvB. Dick is geen onbekende binnen de organisatie. Hij was al enkele jaren werkzaam als directeur bedrijfsvoering van de Bedrijfsunit Hoog Intensief (voor de invoering van de Arkin-‘merkenorganisatie’) en staat bekend als een goede verbinder en innovator. Nu hij twee maanden bezig is in zijn nieuwe functie legt Bolwerk hem vragen voor over zijn rol en de vergezichten op Arkin vanuit cliëntenperspectief, te meer daar hij het contact met de Cliëntenraad in zijn portefeuille heeft. Daarmee is herstel van belang, evenals de betekenisgeving; iets te kunnen betekenen voor een ander en voor jezelf. Wat kan een behandelaar daarin bijdragen en wat betekent dit voor de randvoorwaarden? Voor mij betekent dit dat wij koersen op een netwerkorganisatie die nauw samenwerkt met andere instanties en organisaties zoals met werkgevers en woningbouwverenigingen. We moeten op zoek gaan naar open samenwerkingsvormen en korte lijnen, waardoor 1 + 1 = 3 wordt. Dit kan zelfs betekenen dat je budgets samenvoegt voor bepaalde doelgroepen indien deze op vele aspecten zijn vastgelopen en waar iedereen mee te maken heeft bijvoorbeeld bij Jeugd, in de Forensische zorg of bij zogeheten zorgwekkende zorgmijders.’ Maaike Riemersma

7

Column

To dope or not to dope

Tekening: Maria Kloppenborg

de kinderen van tegenwoordig en op deze manier iederéén aan de Ritalin moet.’

In de zoektocht naar oplossingen voor het concentratieprobleem van onze zoon, gediagnostiseerd als ADD, staan wij voor het Grote Dilemma: wel of geen medicijnen. Medicijnen, zult u denken? Ritalin, zeg ik u! Bij Ritalin denk je, gevoed door de media, aan rond stuiterende jongetjes , slechts in toom te houden met grote hoeveelheden kalmerende middelen. Of aan gestreste ouders die niet meer

8

aan opvoeden toekomen en daarom onhandelbaar kroost produceren waar nog slechts met pillen iets aan te onderdrukken valt. Kortom: je denkt aan artikelen en documentaires waarin stellig wordt beweerd dat er steeds meer drukke en onhandelbare kinderen zijn die daarvoor medicijnen krijgen, en allerlei specialisten die vinden dat dit zwaar overdreven is. Ofwel omdat de kinderen ‘gewoon harder moeten worden aangepakt’ ofwel omdat ‘de maatschappij veel te veel vraagt van

Nu wil ik me eigenlijk niet in deze controverse mengen, want dat doen er al te veel. Wel wil ik ten eerste verduidelijken dat Ritalin (de allombekende merknaam; de werkzame stof heet methylfenidaat) geen kalmerend maar juist een opwekkend middel is. Gek genoeg werkt deze stof bij kinderen en volwassenen met de diagnose ADHD en ADD (2 kanten van dezelfde aandoening) juist rustgevend. Waar een persoon zónder ADHD helemaal speedy wordt van methylfenidaat, wordt een ADHD-er er gefocust en dus rustig van. En voor de ADDer, bij wie de ongeconcentreerdheid normaal gesproken tot dromerigheid leidt, zorgt de Ritalin voor een normale alertheid waardoor het kind (of de volwassene) eindelijk eens ergens toe komt. Ten tweede: wat is AD(H)D eigenlijk? Het is permanente chaos in je hoofd. En daar word je heel onrustig óf heel dromerig van. Je flapt er bijvoorbeeld van alles uit in de klas of raakt helemaal in de stress van een blad vol rekensommen. Of je zit de hele dag in je droomwereld en wat de juf zegt dringt niet tot je door. Zo’n juf denkt dat je geen respect hebt, of onopgevoed of heel dom bent; tel uit


je winst. Vooral in het huidige tijdsgewricht, onze maatschappij, is kennis steeds belangrijker. Kennis, maar ook het kunnen vergaren van kennis. Kinderen worden vanaf dag één getest met Kleutercito’s en je hele schooltijd door worden je resultaten afgezet tegen landelijke gemiddelden, die

Kinderen die moeite hebben om zich te concentreren, of het zich nu uit in druk of juist dromerig gedrag, missen hierdoor op twee manieren de boot. Door hun ‘probleem’ missen ze een heleboel lesstof, omdat ze door hun ongefocustheid niet met het gemiddelde tempo of de manier van lesgeven mee kunnen komen, en

van kinderen eist dat ze op bepaalde punten scoren en andere punten niet worden gewaardeerd, omdat je anders ‘de boot mist’, als beroepen met een grote handenarbeid- of creatieve component niet als achtenswaardig worden beschouwd, dan zul je je daar als deelnemer van de maatschappij toch aan moeten aanpassen.

Eigenlijk is AD(H)D vooral een probleem van de huidige maatschappij

slechts kijken naar kennis en kennis kunnen vergaren: taal, spelling, begrijpend lezen, rekenen. In een klein hoekje van je rapport staat nog iets over tekenen, expressie, muzikaliteit of ‘lekker fantaseren’. Dit zijn dus vaardigheden en talenten die niet écht meetellen in het onderwijssysteem. Terwijl deze vaardigheden óók, en misschien wel júíst, bepalen wat jij later voor volwassene wordt en wat je met je leven gaat doen.

scoren daardoor slecht in alle toetsen. Maar datgene waar ze vaak wél goed in zijn, wordt niet getoetst. Daardoor zijn ze, ondanks een gemiddeld of hoog IQ én vaak grote creativiteit, veelal de achterblijvertjes op school. Eigenlijk ben ik het er dus mee eens dat AD(H)D vooral een probleem is van de huidige maatschappij. Maar ja: wij leven in deze maatschappij, wij zíjn deze maatschappij. En als de maatschappij op dit moment

Maar vooral: als je kind huilend thuiskomt en over zichzelf zegt dat het dom is. Als je kind door de juf wordt beticht van disrespect, omdat het niet reageert als het wordt aangesproken. Als de schoolresultaten achterblijven bij het potentieel dat er in het kind zit. Als je kind twee uur over een velletje rekensommen doet. Als je kind in groep 7 nóg niet aanvoelt dat het naar de wc moet omdat het wordt overspoeld door externe prikkels. Als je kind iedere twee minuten door de juf moet worden gemaand door te werken en niet zo te dromen. Als je kind straks naar de middelbare school moet en je al aan je theewater voelt dat het daar helemaal niet op z’n plek gaat zitten. Tja, dan bevind je je als ouder opeens middenin dat Grote Dilemma: To dope or not to dope. Nynke van Zwol


9

Interview

Vitaal intern orgaan

De Verpleegkundige Adviesraad Bij Arkin werken honderden psychiatrisch verpleegkundigen, die in rechtstreeks contact met patiënten de meeste vormen van hulpverlening verrichten. Hun vertegenwoordigende organisatie is de VAR, de Verpleegkundige Adviesraad. We spreken met voorzitter Sandra Stern-Tommasini en secretaris Rick van Hemert. In het gesprek vullen ze elkaar telkens aan.

Niet alle, zelfs niet de meeste verpleegkundigen zijn lid van die VAR; dat betreft maar ongeveer een dozijn. Zij nemen deel aan de menings- en besluitvorming binnen het bedrijf, ongeveer zoals ook de Cliëntenraad doet maar dan zonder diens wettelijke bevoegdheden. (Wettelijke bevoegdheden heeft wél de Ondernemingsraad, maar die richt zich vooral op belangenbehartiging voor het personeel.) Per jaar geeft de VAR een aantal schriftelijke adviezen aan de Raad van Bestuur en aan de Directies; informeel en mondeling zijn er dat veel meer, vooral op de werkvloer van de vele Arkin-locaties. Ook organiseert men minstens één keer per jaar een themamiddag. Sandra en Rick zijn voor een bescheiden aantal uren door Arkin vrijgesteld voor de VAR, al beschouwen ze het meer als vrijwilligerswerk (dus reken maar dat ze boven dat urental uit komen). ‘De VAR doet ook wel aan

10

belangenbehartiging maar dan vooral via kwaliteitsverbetering van het beroep van verpleegkundige binnen de Arkin-organisatie. Dat komt natuurlijk ook die organisatie en de cliënten ten goede. Het gebeurt door scholing en registratie van bekwaamheden. Voor het regelen van dat alles hebben we maar weinig leden, misschien komt dat doordat verpleegkundigen het altijd erg druk hebben en niet gemakkelijk hun eigen werk kunnen indelen.’ Alfahulpen? Eén manier van kwaliteitsverbetering is het plaatsen van de juist gespecialiseerde persoon op de juiste plaats. Aan die differentiatie kan nog veel gedaan worden en daar zet de VAR zich sterk voor in. Maar naarmate de diverse Arkinonderdelen zelfstandiger worden in hun uitvoeringsbeleid, en dat is toch de bedoeling, worden ze dan niet allemaal te kleinschalig voor

verregaande specialisatie? En geef je verder via die differentiatie de leiding niet de kans om overal de goedkoopste krachten neer te zetten, als een soort alfahulpen? ‘Daarom moet er ook goed gecoördineerd en uitgewisseld worden, onder andere via het Elektronisch Patiënten Dossier – dat momenteel op verschillende locaties niet goed werkt. En dat gevaar van ‘anders opgeleiden’ als een soort alfahulpen houden wij goed in de gaten, ga daar maar vanuit! Wij willen een hoogprofessionele en efficiënte hulpinstelling.’ Cultuurverschil De VAR is in 2004 opgericht, (als één van de nu circa veertig bij psychiatrische instellingen in het land) binnen het toenmalige Mentrum. ‘Na de fusie van Mentrum eerst met de Jellinek en later met AMC de Meren kunnen we terugkijken op


enig cultuurverschil, waar ook wel wat van is blijven hangen. Mentrum was vrij medisch ingesteld in zijn kijk op cliënten, AMC de Meren veel minder; de forensisch-intensieve Arkin-tak Inforsa, afkomstig van AMCdM, die is volgens ons zelfs té onmedisch geworden. Ja, wij van de VAR letten zorgvuldig op een juiste mengeling van specialismen.’ Op de vraag naar de huidige prioriteiten van de VAR komt in eerste aanleg een voorzichtig antwoord. Men heeft het namelijk erg druk met een veiligheidsprobleem op de locatie Vlaardingenlaan, maar Sandra en Rick willen in de huidige delicate fase geen knuppel in dat mogelijke hoenderhok gooien. Intussen wordt het probleem wel serieus aangepakt, verzekeren ze ons. Wel willen ze graag een ei kwijt over een van de belangrijkste thema’s van het VAR-Jaarplan, het project Dwang Bedwingen.

Sandra Stern-Tommasini en Rick van Hemert

‘Ja, wij van de VAR letten zorgvuldig op een juiste mengeling van specialismen.’

Dwang bedwongen? Het terugdringen van dwang in de behandeling is al jaren een ruim gedeelde doelstelling van alle Arkin-geledingen, van Raad van Bestuur tot Cliëntenraad tot Naastbetrokkenenraad tot Verpleegkundige Adviesraad, enzovoorts, en van top tot werkvloer. Er zijn grote vorderingen gemaakt, maar het is niet af, en het is de vraag of het ooit af zal zijn. ‘Die grote vorderingen betreffen vooral de begeleiding van een cliënt die wordt opgesloten. Vrijwel altijd en overal is er iemand onmiddellijk bij de hand, wat een schril contrast

vormt met vroeger toen men eenzaam in de isoleer kon zitten. Nu is er voortdurend controle en steun, en de discussie over verbeteringen daarin is nog niet voorbij. Maar de fors geproclameerde belofte van Arkin, dat per 2012 niemand meer van zijn vrijheid zou worden beroofd, die is niet gehaald. Want vergis je niet: de isoleers bestaan niet meer onder die naam maar je kunt wel in je eigen kamer worden opgesloten. En ook de zogeheten ‘comfort room’, waarin onrustige cliënten op eigen initiatief een prikkelarme omgeving kunnen opzoeken, die heeft alleen een slot aan de búitenkant. We beweren niet dat


er nu onder valse titels grootscheeps wordt geïsoleerd, maar men moet ook niet beweren dat er géén opsluiting meer plaatsvindt, en je moet oppassen dat oude dwangpraktijken niet onder eufemistische benamingen terugsluipen. Wij hopen dat met name de Cliëntenraad daar samen met ons kritisch naar wil blijven kijken.’ Kijk eens aan. De VAR mag zich dan in het algemeen niet opzichtig bloot geven, het blijkt binnen Arkin wel een vitaal orgaan dat ballen durft te tonen. Toon van der Aa

Informatie: [email protected]; voorzitter Sandra Stern-Tommasini, via kliniek Obrechtstraat, 020-5901604; secretaris Rick van Hemert, via kliniek 1e C.Huygensstraat: 0205904011

11

Reﬂectie Gave der tranen: niets voor mietjes

Tijdelijk ontwricht raken door de dood van een geliefde, je kind of een huisdier, ontslag of een ander verlies hoef je niet meer te pikken. Wat denkt het leven wel! Oké, laat die foto nog maar even staan op je bureau, maar die moet na een halfjaar toch echt bij het oud vuil. Stop met zielig doen, neem een pil en alle ellende verdwijnt als sneeuw voor de zon. Toen ik antidepressiva slikte lachte ik veel en vond ik eigenlijk alles normaal. Zo kabbelde ik een tijdje door totdat mijn zoon Felix mij na het zoveelste lachsalvo nogal vreemd aankeek en zei: ‘Dat was geen echte lach.’ Hij was bij navraag niet de enige die dit zo ervoer. Ik

ik mijn tranen verbannen: een grote meid huilt niet! Oh nee? Nee, tranen worden niet positief gewaardeerd in onze samenleving, terwijl ze een absoluut bestaansrecht hebben. Huilen is een briljante manier van ons lichaam om verdriet en pijn te verzachten en tevens te laten zien wat er leeft in ons mensen. Een goede vriend zei laatst tegen mij: ‘Tranen, oprechte tranen, verzetten zich tegen elke vorm van verharding van binnen en ze appelleren tegelijk aan het tegenovergestelde – om zich niet te verschansen achter muren van arrogantie of onbenul of koude berekening – maar om mens te zijn met de mensen. We hebben, zo lijkt mij,

stopte met mijn dagelijkse dosis antidepressiva, ging wel nog door met gesprekstherapie en stelde me open voor wat er komen ging. Eerst kwamen ze wat stroef, een beetje onwennig. Onder druk van de maatschappelijke norm had

mensen met die ‘gave der tranen’ dringend nodig in onze samenleving, die toenemend – bij bijna alle vormen van onrecht – de schouders ophaalt.’ Tranen, aldus mijn vriend de dominee, zijn juist een kenteken van een sterk en helder persoon, van iemand die bewust met zijn of haar emoties leeft, iemand die deze inbrengt in de relatie met anderen,

12

iemand die daardoor ruimte schept en wegen en harten opent, waar anders geen weg of licht of toekomst mogelijk zou zijn geweest. Wanneer ik nu moet huilen en mijn tranen voluit de wereld in laat stromen denk ik aan zijn woorden en laat het gebeuren, waar ik mij ook bevind. Na afloop word ik altijd beloond met gevoelens van diepe verbondenheid met mijzelf en de ander. Tranen: niets voor mietjes dus! Bedankt Andreas.

Tess Jungblut


Impressie

Een lauwe dag, leeg hoofd Hij weet zijn eigen naam niet. Nu niet. Gisteren was dat anders. Dat gelooft hij tenminste. In de straat hebben veel bewoners een vlag uitgestoken. De vlaggen hangen bewegingloos naar beneden. De reden van het vlagvertoon ontgaat hem. Is het een nationale feestdag? Dat zal het zijn. Hij zou het aan iemand kunnen vragen, als hij dat zou durven. Gelukkig hoeft hij zich niet te forceren, want er loopt verder

niemand op straat. Hij blijft staan. Op de grond ligt een muntstuk. Zo te zien niet veel waard. In een langzame beweging, de lauwe dag laat geen snelheid toe, raapt hij de munt op. Buitenlands. Onleesbare letters en cijfers. Zal niet veel waard zijn. Hij laat de munt in zijn broekzak glijden. Misschien kan hij er ooit, ergens, iets mee betalen. Het is vandaag niet koud buiten, maar ook niet warm. Zijn hoofd is bijna leeg. De laatste gedachten


vloeien eruit weg. Nog even en hij lost zelf ook op en laat een lege straat achter. De schaduw van een wolk glijdt voorbij langs zijn voeten.. Ronald de Hoogh

13

Discussie De dood als daad

Euthanasie in de psychiatrie Begin dit jaar laaide de discussie weer op over euthanasie voor psychiatrische patiënten. Die discussie zal stellig nooit helemaal afgesloten worden want het onderwerp zit vol menselijke dilemma’s die elke tijdgeest overleven. Hier een poging om uw denken over die dilemma’s enigszins te ondersteunen, zonder de pretentie dat het volledig is, zeker niet qua praktische informatie. Fysiek en psychisch Pleidooien voor een zachte dood door ingrijpen van een ander, die pleidooien zijn begonnen met het oog op ernstig lijden van lichamelijk (somatisch) zieke mensen die eeuwenlang pas na een gruwelijke doodsstrijd stierven. Dit heeft in Nederland en een paar andere landen uiteindelijk geleid tot een wetgeving die dat ingrijpen toestaat mits de betrokkene ‘ondraaglijk en uitzichtloos’ lijdt. Nu is dit laatste bij fysieke ziektes doorgaans goed aanwijsbaar: lichaamsmateriaal vervalt, lichaamsfuncties vallen uit, de ervaring van pijn is waarneembaar en invoelbaar. Behoorlijk anders ligt dat met psychisch lijden, dat moeilijker te beschrijven is en moeilijker in te leven of na te bootsen. Behalve bij hersenscans laat het zich ook nergens in het lichaam filmen. En een grens tussen echt en ingebeeld is niet te trekken. Ondraaglijk en uitzichtloos Wanneer angst, somberheid, paniek en ander psychisch lijden ondraaglijk is valt voor een buitenstaander – en uiteindelijk is dat iedereen behalve het slachtoffer – nauwelijks te bepalen.

14

In een interview noemde psychiater Gertie Casteelen (verbonden aan het AMC en aan de Levenseinde Kliniek) het lot van iemand met een extreme, allesbeheersende smetvrees een reden voor doodswens waar ik goed in kon komen. Dat lukte me daarentegen niet bij een man met een gevoel van totale en onherstelbare waardeloosheid en eenzaamheid na het bereiken der pensioengerechtigde leeftijd (‘Dan ga je toch allerlei nuttig vrijwilligerswerk doen, daar ben ík flink van opgeknapt!’, tetterde ik tegen de krantenpagina). Maar dat ik moménten van een vergelijkbaar gevoel meemaak kon ik toch niet ontkennen. En uitzichtloos? In de psychiatrie is er altijd wel een nieuwe gespreksgroep te proberen, een nieuwe zielknijper, een nieuw medicijn of dosis, een nieuw begeleidingsplan van een SPV of van een team. En die hulpverleners kennen tegenwoordig hun beperkingen voldoende om niet gauw te durven beamen dat ‘het welletjes is geweest’. Er bestaat weerstand tegen euthanasie, speciaal tegen euthanasie bij psychiatrische patiënten en zeker tegen specifieke gevallen daarbinnen. Die man met ‘pensioenangst’

bijvoorbeeld was objectief gezien met allerlei sociale initiatieven nog wel te helpen geweest. Maar had dat dan ook gehólpen of was hij inmiddels onomkeerbaar beschadigd? Hij had in een eerder stadium natuurlijk nooit zo uitgerangeerd mogen zijn geraakt. Maar dat is niet de schuld van de euthanaserend arts doch van onze harde maatschappij. Je kunt die arts dan een verhullend puinruimer vinden – of een barmhartig verlosser. En dan het risico van een verkeerde, fatale beslissing, voor zover die achteraf valt aan te tonen. Is zo’n risico wezenlijk anders dan bij een reanimatieverklaring, of de keuze voor een hachelijke operatie, of zelfs een gevaarlijke levensstijl? Wij heersen niet over ons eigen leven en dood. Behalve bij zelfmoord en euthanasie dan. Euthanasie en zelfmoord Een zelfgekozen levenseinde kan op verschillende manieren plaatsvinden. Bij somatische patiënten bijvoorbeeld wordt de pijnbestrijding vaak zó ver doorgezet dat de patiënt onder de desbetreffende middelen (morfine en dergelijke) buiten bewustzijn raakt en bezwijkt. Deze zogeheten ‘palliatieve sedatie’ is in feite veel vaker euthanasie (afgesproken werk dus)


dan dat ze als zodanig geregistreerd wordt. Daarnaast bestaat de ‘echte’ euthanasie, waarover ik het hierboven had en die omgeven is met allerlei wettelijke en ethische waarborgen, inclusief controle achteraf. Iets anders is hulp bij zelfdoding, waarbij de arts (of een andere aanwezige persoon, maar dan is het strafbaar) niet de fatale handeling verricht maar de patiënt zelf, zij het gesteund en vaak voorgelicht door de arts. Dit valt onder dezelfde voorwaarden als euthanasie. En dan is er natuurlijk nog de ‘oude vertrouwde’ zelfmoord of suïcide, waarover ik u nog een gedachte wil voorleggen. Wie het leven uit wil stappen, doet dit

mijns inziens ‘idealiter’ zelf en zonder hulp (wat niet hetzelfde hoeft te zijn als zonder gezelschap). Dan bespaar je een medemens een loodzware beslissing en idem taak. Echter als je meent het niet zelf te kunnen, of niet zonder traumatische gevolgen voor treinbestuurders, buurtbewoners of andere achterblijvers, dan vraag je hulp of draag je de handeling aan een vertrouwd iemand over. Arkin en euthanasie Er zijn geen cijfers beschikbaar van Arkin-patiënten die met hun levenseinde geholpen zijn. Elke Arkin-psychiater neemt individuele verantwoordelijkheid voor het al of niet ingaan op een verzoek om


euthanasie of hulp bij zelfdoding; dit wel in overeenstemming met een richtlijn die Arkin heeft afgekondigd. Het bureau van de GeneesheerDirecteur kan ondersteuning leveren en ook een ‘tweede mening’. Benader uw behandelaar – maar hopelijk niet haar of hem alleen. Toon van der Aa Veel informatie bij de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde NVvE, Postbus 75331, 1070 AH Amsterdam, 020-6200690, [email protected] , www.nvve.nl ; verder www.levenseindekliniek.nl en elders op internet.

15

Column

Een nieuwe neus

‘Lifestyletechnicus’ als kwakdenkers nieuwe stijl Soms betrap ik mezelf zingend onder de douche: ‘Preventie, preventie, ik hou van preventie! De mensch zal genezen in ’n vloek en ’n zucht!’ Ik geef toe, ritmisch en rijmtechnisch is het niet het mooiste dat ooit geschreven is, en de melodie zal ik u niet voorzingen anders krijgt u ‘m niet meer uit uw hoofd de rest van de dag, maar: het is wat ik in de lucht voel hangen. Als een lentebriesje op een kille dag, dat het einde van de winter aankondigt. Want zo is het: preventie zal ons redden van chronische malheur en acute zorgnoden. Ons welzijn verhogen en de zorgkosten drukken. Ik lees het allemaal in een artikel van de directeur van ActiZ, de brancheorganisatie voor zorgondernemers. Er komt zelfs een Deltaplan voor Preventie waar het Ministerie van VWS 10 miljoen voor uittrekt. Voor preventie in de wijk worden ook al plannen ontwikkeld. Het komt dus heel dichtbij, ook voor mij! Ik kijk

16

uit mijn raam om te zien of ik al een preventiewerker bespeur. Wat zou dat een hoop werk schelen voor deze zwerfvuilmoeder. Wat zouden mijn fysieke belemmeringen daar van opknappen, van preventie. Geen spierverslappers en pijnpillen meer maar een preventiemeneer – liefst in de vorm van een welgeschapen jonge blonde god, intellectueel onderlegd geen bezwaar – die me naar het thermaal bad, gevuld met heel gezonde minerale zouten, begeleidt. Heerlijk zal ik ervan slapen. Op de neuroloog doe ik geen beroep meer, zijnde een achterhaalde zorgvorm, en de huisarts kan gaan skiën. Ik ga er gewoon van zingen: ‘Preventie, preventie, geef mij maar preventie!’ De directeur van ActiZ bepleit zelfs een samenwerking met tv- en musicalproducent Joop van de Ende, voor een vette realityshow waarin bijvoorbeeld ene P. Brard ons het goede preventievoorbeeld kan geven. Een klysmashow ter preventie van

obesitas, dementie en wat niet al! En die zorgondernemers zien dat wel zitten. Ze zien preventie als vóórzorg een integraal deel van het geheel vormen. Willen zich inspannen voor ‘dynamische ontwikkeling van infrastructuren verknoopt met preventieve gezondheidszorg gericht op de volle breedte van de samenleving, wij zijn immers allen op weg naar patiëntzijn.’ Las ik als reactie op dit preventiepleidooi. Wie begrijpt wat hiermee bedoeld wordt mag het zeggen. Wat ik constateer is dat klinieken voor plastische chirurgie, zich lifestyleclinics noemend, verschijnen als paddenstoelen na de regen. Op tv mogen die suggereren dat je met een rechtgezette neus je levensproblemen beter te lijf kunt. Ze bieden zich openlijk aan, als 21eeuwse zielenknijpers, om de bevolking hiermee van dienst te zijn. Om zo een ‘gezonde samenleving voor alle betrokkenen’ (natuurlijk vooral voor de aandeelhouders van de lifestyleclinics) te verwerkelijken. Kwakdenkers nieuwe stijl, met een weldoordacht businessplan. De boodschap is duidelijk: zorg dat je niet ziek wordt. Dat scheelt de maatschappij aanzienlijk in de kosten. En ben je al ziek, bijvoorbeeld psychotisch? Een nieuwe neus doet wonderen voor je realiteitsbeleving! Een zenuwaandoening? Laat je borsten liften, je oren optrekken en en passant kan er ook botox in je blaas. De spiegel vertelt je hoe gezond je bent. Er zijn lifestyleklinieken die het ombouwen naar een gezond mens voor een prikje aanbieden. Op echte zorg hoef je niet meer te rekenen: die is auditie aan het doen voor een realityshow bij Van de Ende. Marja Morskieft Muziek: ‘Visite, visite’ van Lenny Kuhr. http://www.youtube.com/ watch?v=cIOlN3C6egs Luisteren op eigen risico.


Nieuws

Eerste psycholance in Amsterdam

Sinds 14 april rijdt in Amsterdam een Psycholance, een aangepaste ziekenauto voor mensen in acute crisis die (even) opgenomen moeten worden. Gewone ambulances en met politieauto’s voldoen niet in zo’n geval. Een verwarde patiënt dreigt extra getraumatiseerd te worden als in eerste instantie de politie haar/hem ophaalt. Een flink deel van het politiewerk bestaat zelfs uit dit soort ziekenvervoer, wat toch niet de bedoeling kan zijn. Echter ook gewone ambulances en hun personeel zijn niet optimaal geschikt voor psychiatrische klanten. Daarom zit er in de Psycholance een minimum aan medische apparatuur en een maximum aan gekwalificeerde bemanning: zie chauffeur Martin Hendriksen en sociaal-psychiatrisch verpleegkundige Hans van de Moosdijk (met bril). Aan de buitenkant lijkt de auto een heel gewone ambulance, dus zonder originele (stigmatiserende) opschriftgeintjes. Als de proef slaagt komen er stellig meer Psycholances.

Voor meer informatie www.ggzspa.nl, klik links op nieuws, dan vijf artikeltjes aan rechterkant.

Toon van der Aa Gratis infomagazine voor cliënten

17

Vraaggesprek Wie niet sterk is kan slim zijn

Hoogbegaafden in de psychiatrie In een vorige Bolwerk maakten we melding van een soms miskende groep in de psychiatrie, de mensen die qua voorkomen buitengewoon ‘normaal’ zijn (‘Aftershave en lippenstift’, Bolwerk 25 blz.8). Voor een deel overlapt deze groep een andere, namelijk de ‘hoogbegaafden’. Ik laat me daarover wijzer maken door zelfstandig gevestigd coach Greet van den Berg, die in haar werk beide groepen meemaakt. Allereerst, wat is hoogbegaafd – en valt dat samen met hoog te paard? ‘De definitie is niet simpel en sluitend. Deskundigen zijn hierover nog in discussie maar dat hoeft in de praktijk geen probleem te zijn. Als grootste gemene deler zie ik het vermogen om veel informatie snel te verwerken en om ongewone oplossingen voor problemen te verzinnen. En er zijn meer manieren voor herkenning van hoogbegaafdheid dan het Intelligentie Quotiënt, waarbij men meestal de ondergrens bij 130 legt. Andere elementen kunnen er ook op wijzen dat iemand hoogbegaafd is, zoals creativiteit, ongewoon gevoel voor humor, snel praten, snelle besluitvaardigheid, diverse dingen tegelijk kunnen doen, en dergelijke. Maar niet iedereen bezit ál die eigenschappen; je kunt hoogbegaafd zijn maar chronisch besluiteloos, je kunt briljant zijn in rekenen of met computers of daarin juist onhandig. Ik ken iemand die zich niet hoog- maar scheefbegaafd noemt en dat beantwoordt tevens vraag over hoog te paard: er bestaat onder betrokkenen vaak meer gêne dan arrogantie over de betiteling ‘hoogbegaafd’. Wat valt er aan hoogbegaafden te coachen en wat heeft de geestelijke gezondheidszorg (GGz) daarmee te maken? ‘Hoogbegaafden komen nogal eens in sociaal opzicht in problemen. Niet doordat hun op dat punt allemaal iets mankeert. Maar ze voelen zich anders of worden als anders ervaren, bijvoorbeeld als ze keer op keer problemen sneller doorzien, hun grappen niet begrepen worden, ze taal beter beheersen, of ze zich vervelen op hun werk. Dan moeten ze het vaak anders aanpakken dan een ander om sociaal hun draai te vinden. Of ze hebben moeite met structureren doordat het in hun hoofd zo druk is, wat kan leiden tot een soort huishoudelijke onhandigheid. In die gevallen kan mijn begeleiding helpen. Min of meer toevallig ben ik indertijd in contact gekomen met mensen die een psychiatrische achtergrond hebben. Ik merkte later dat daar niet alleen hoogbegaafden tussen zitten maar ook dat de

18

sociale positie van beide groepen op elkaar lijkt: het zijn mensen die ‘anders’ zijn en zich ‘anders’ voelen, en die door de manier waarop ze naar zichzelf kijken of waarop naar hen gekeken wordt in de marge van de maatschappij dreigen te geraken. Verder bezitten beide soorten mensen vaak een bovengemiddelde gevoeligheid voor bijvoorbeeld schoonheid maar ook voor onrecht, wat hun leven niet gemakkelijk maakt. Er bestaat ook wel een zekere overlap tussen kenmerken van hoogbegaafdheid en psychiatrische symptomen, zoals autistische trekken (met of zonder ‘aftershave en lippenstift’), perfectionisme, dwangmatigheid en angsten. Het maakt voor diagnose en behandeling verschil als de cliënt hoogbegaafd is. Maar hierover leren GGz-hulpverleners niets in hun opleiding. Voor hen verzorgen Ggz-psycholoog Pleun van Vliet en ik daarom een cursus bij Rino Utrecht.’ En de hoog- of scheefbegaafden zelf kunnen zich tot jou wenden? ‘Niet alleen tot mij hoor. De bekende internationale vereniging met Nederlandse vertakking Mensa voorziet al 50 jaar in soortgenotencontact; wel moet je daar een IQ-toelatingstest doen. Er zijn inmiddels meer mogelijkheden voor onderlinge ontmoeting. Zo organiseert het Instituut Hoogbegaafdheid Volwassenen IHBV onder andere in Amsterdam zogenoemde HBCafés. En sinds een jaar verzorg ik met mijn eenmanszaak Kantlijn laagdrempelige huiskamerbijeenkomsten; daar ben je al welkom als je jezelf of een naaste herkent in wat je zojuist gelezen hebt of zelfs maar vermoedt dat je hoog/scheefbegaafd bent.’ Toon van der Aa Greet van den Berg, Postbus 76254, 1070 EG Amsterdam; 06-30149351; www.kantlijn.net Gratis infomagazine voor cliënten

Column

Gek of slecht? is verhoogde voorspelbaarheid van een publiek persoon die je als een mogelijk gevaar beschouwt – en dan kan dat ‘gevaar’ van alles betekenen, van economische schade tot etnisch geweld. Hier weeg je doel en middelen af. In mijn hoogstpersoonlijke afweging komt de racist Geert W. bijvoorbeeld wel voor openbare diagnose in aanmerking, evenals zijn achterban. Wat dat laatste aangaat: zo’n collectieve diagnose is misschien nóg belangrijker dan een individuele. Ze wordt door sociaal-psychologen en -psychiaters dan ook vaak en zonder morele belemmeringen toegepast: kuddegeest, massahysterie, massaprojectie, enzovoort. In tal van landen maken demagogen al eeuwen misbruik van dit soort groepsstoornissen. Er zit een tweede algemeen

Tekening Nick Scholz

Een oud-directeur van de forensische onderzoekskliniek de Pompe Stichting verklaarde onlangs politicus Geert Wilders voor gek. Pardon, hij beoordeelde hem in de krant als lijdend aan een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Dat roept de vraag op, of zo’n diagnose op afstand aanvaardbaar is, zonder dat je ook maar een woord met de betrokken persoon gesproken hebt. Als het antwoord in principe ‘nee’ luidt kunnen we daar in het algemeen belang toch uitzonderingen op willen maken. Dode dictators bijvoorbeeld analyseren we postuum voor historische lessen. Je krijgt ze ook niet meer te spreken (tenzij misschien in Spiritistische Systeemtherapie). Voor nog levende maar ontoegankelijke figuren uit een ver land geldt ongeveer hetzelfde. Maar dichterbij? Een algemeen belang van diagnose

belang aan openbare individuele psychiatrische diagnose op afstand. En dat is verlaagde demonisering. Wie een stoornis heeft is minder toerekeningsvatbaar, een beetje gek is een beetje minder slecht. Dit (in theorie) breed gedragen gevoel is een verworvenheid van eeuwenlang debat binnen de Westerse cultuur – met excuses aan andere culturen die ik nu mogelijk misken. Zelf vind ik Wilders niet alleen onsympathiek maar ook een beklagenswaardig figuur, en ik wens hem een goede wending aan zijn huidige levensfase toe. En zijn aanhang gun ik meer verstand en minder frustratie. Wij psychiatrische patiënten hebben behalve als gewone staatsburgers speciaal belang bij verstandige en humane noties van hoge of lage toerekeningsvatbaarheid. Om te beginnen rijden we zelf wel eens een scheve schaats die ons om psychologische redenen vergeven wordt. Maar de vraag van gekof-slecht kan ons ook helpen om kwalijke invloeden in ons eigen leven te relativeren. Waren je vreselijke ouders niet zelf slachtoffer van hun opvoeding? Zat die rotbaas niet onder de plak van zijn eigen chef? Is die irritante therapiegroepsgenoot niet ook getraumatiseerd? Put daar troost en mildheid uit. En anders wil een of andere dokter Yanlul Zecu uit Moldova of Morbita Leipo uit Benin ze vast wel tegen een luttel bedrag via internet voor knetter verklaren. Toon van der Aa


19

Voorlichting Arkin wil gebruik Crisiskaart verbeteren

Een individuele gebruiksaanwijzing Meer mensen met een crisiskaart voor noodsituaties. Dat is het doel van de Raad van Bestuur en de Cliëntenraad van Arkin. De consulenten Crisiskaart van Cliëntenbelang Amsterdam werken daar van harte aan mee. De crisiskaart© is een documentje, waarop aanwijzingen staan voor het geval je in een psychische noodsituatie bent geraakt en daardoor zelf onvoldoende kunt communiceren naar omstanders, buren, familie, politie of hulpverleners. In beginsel kan iedereen zelf een kaartje met tekst maken en bij zich stoppen, maar de ©Crisiskaart van Cliëntenbelang komt in grondig overleg tussen kaarthoud(st)er en anderen tot stand. Het is een (behandel)overeenkomst die de kaarthoud(st)er kan sluiten met verschillende functionarissen en andere mensen, en heeft daardoor een juridische status. Wat en voor wie? De Crisiskaart is een gevouwen documentje van het formaat bankpas, dat in een portemonnee past en dus altijd mee kan met de kaarthoud(st) er. Het is bedoeld voor mensen die inschatten dat ze in een psychische crisis terecht kunnen komen waarin ze zich onvoldoende kunnen uiten en/of die bewijzen van gemaakte afspraken bij zich willen hebben. Omstanders hoeven dan niet te gissen naar de beste aanpak en je kunt voorkomen dat anderen de verkeerde beslissingen over je nemen, bijvoorbeeld over je medicatie maar ook over je familie of je huisdier. Op je kaart kun je geen, weinig of veel afspraken zetten met geen

20

enkele, weinig of veel hulpverleners of anderen, dat is een eigen keuze waarin Cliëntenbelang je steeds zal steunen (ongeacht eventuele signaleringsplannen en dergelijke van je instelling). Consulenten De consulenten Crisiskaart werken bij Cliëntenbelang Amsterdam, de regionale koepelorganisatie van gebruikersorganisaties in de gezondheidszorg. Consulenten en C.A. zijn onafhankelijk van de hulpverlening en hebben de kennis en ervaring om je te helpen bij het opstellen van je Crisiskaart©, waarop ze ook een merkrecht uitoefenen. Je hoeft je dan ook niets aan te trekken van eventuele restricties vanuit je behandelaar of haar/zijn instelling. Arkin De Raad van Bestuur en de Cliëntenraad van Arkin hebben de wens uitgesproken dat de Crisiskaart© beter wordt gebruikt. Dat juichten de consulenten van harte toe; zij hebben de afgelopen maanden veel bezoeken gebracht aan Arkinonderdelen zoals woonvoorzieningen en Dagactiviteitencentra en aan de Cliëntenraad. Zo is iedereen weer geïnformeerd, maar dat is natuurlijk niet genoeg voor langere tijd. Daarom wordt er ook aan gewerkt dat cliënten, naasten en medewerkers regelmatig herinnerd worden aan de Crisiskaart, zodat deze niet vergeten wordt – zoals in het verleden helaas wel eens is gebeurd. Het doel van de Cliëntenraad en de Raad van Bestuur is dat meer mensen de Crisiskaart© hebben, dat ze up to date zijn en ook daadwerkelijk gebruikt worden bij crisissituaties.

Niki Schipper Projectleider Crisiskaart Steunpunt GGz van Cliëntenbelang Amsterdam 020-5777976, crisiskaart@ clientenbelangamsterdam.nl (dus geen ië) Meer informatie: www. clientenbelangamsterdam.nl/ crisiskaart-3471.html


Informatie

Expertisepunt Ervaringsdeskundigheid (XPE) van Arkin/Roads: Wat is het en wat kan het jou bieden?

Snuffelstage Binnen Arkin is er een aantal jaren geleden een platform van ervaringswerkers opgezet. Bij een van deze ervaringswerkers kun je een snuffelstage lopen. Zo’n stage van een of twee dagdelen is ervoor om te kijken of het werk echt iets voor je is. Immers, niet iedereen is geschikt voor het beroep ervaringswerker, net zoals niet iedereen geschikt is om bijvoorbeeld slager te worden, manager of

communicatiemedewerker. Het XPE kan hierin bemiddelen. Er is een aantal eisen voordat je op snuffelstage kunt: je hebt je ziekte geaccepteerd, je hebt al eerder vrijwilligerswerk gedaan, je bent minstens een jaar stabiel, je hebt ervaring met cliëntencontacten, je bent in staat om zo’n zes uur per dag te werken, je kunt verantwoordelijkheid dragen en de privacy van de cliënt waarborgen. Er komen veel mensen bij ons die ervaringswerker willen worden. Gaandeweg komen we er soms achter dat iemand nog niet klaar is om de redelijk zware functie als ervaringswerker te vervullen. We kunnen dan doorverwijzen naar vrijwilligerswerk. Het team We zijn hier bij het XPE met drie medewerkers en op dit moment met een paar vrijwilligers. Samen houden we het werk draaiende; ieder wordt ingezet op zijn talenten. Zo is een van de vrijwilligers bedreven in het plaatsen van nieuwe berichten of vacatures op het professionele netwerk Linkedin. Een andere vrijwilliger houdt artikelen rondom ervaringsdeskundigheid bij. We netwerken veel, gaan geregeld naar bijeenkomsten, symposia en congressen. Iedere laatste woensdag van de maand hebben we een themamiddag. De eerste themamiddag van dit jaar was een boekpresentatie van vier auteurs. Het was een bijzondere middag met bijzondere schrijvers. We bewogen


van zelfbeschadiging naar seksueel misbruik tot grappige gedichten en columns en cursiefjes. De gasten waren onder de indruk van de verhalen van de auteurs en we hebben ter plekke besloten om in september van dit jaar in herhaling te gaan. Ons hoofdkantoor is gevestigd in Huis van de wijk de Meevaart in de Balistraat 48a. Wij houden ook spreekuur op vier andere plekken; als je een telefonische afspraak maakt, kijken we welke locatie het meest geschikt is en waar er plek is. Je bent van harte welkom! Elsa van der Kooy www.roads.nl/ontmoeten/ expertisepuntervaringsdeskundigheid [email protected]

Foto: Elsa van der Kooy

Het Expertisepunt Ervaringsdeskundigheid (XPE) bestaat sinds februari 2013. Het fungeert als klein informatieen adviesbureau en bundelt en verzamelt alles rondom ervaringsdeskundigheid. Het XPE adviseert bij het zoeken naar een gerichte opleiding, snuffelstages en (vrijwilligers-) werk. De TOED (Traject Opleiding Ervaringsdeskundigheid) is onder andere een opleiding die je kunt volgen als je richting ervaringswerk wil. De opleiding kost 1500 euro. Je kunt daarna gaan werken in een FACT-team. Een FACT-team is een multidisciplinair ambulant team dat bestaat uit een psychiater, psycholoog, sociaal psychiatrisch verpleegkundige, verpleegkundige, maatschappelijk werker, trajectcoach, en dus ook een ervarings-werker.

21

Nieuws

Verhuisd! Cliëntgestuurde Initiatieven en Projecten (SCIP) Vorig jaar is een aantal projecten van Scip verhuisd van de Wenslauerstraat naar de Cornelis Dirkszstraat 27III. Dat was ook wel nodig want het oude pand was op. Nu zitten we in een mooi, strak en fris gebouw! Deze nieuwe ruimte is inspirerend en er zijn verschillende nieuwe initiatieven. Zo is de Postclub geland in de CDstraat, zoals de locatie al snel genoemd werd. De Postclub is een gezellige en bovenal nuttige samenkomst van mensen die het lastig en vervelend vinden om hun post open te maken. Om de week op woensdagmiddag kun je terecht om samen met ‘lotgenoten’ je post te openen, te archiveren en ook meteen actie te ondernemen wanneer je brieven je daartoe dwingen. En als er misschien toch een probleempje uit een van de enveloppen komt, dan kan je daarvoor ondersteuning krijgen van het Bureau Rechtshulp voor cliënten. En dat is ook nog allemaal gratis!! Wil je meer weten, bel dan naar 0203039508. In het nieuwe pand is er ook een nieuwe keuken geplaatst. En die keuken inspireert verschillende koks tot het organiseren van Eetkamers. Tegen kostprijs worden er lekkere maaltijden gekookt. Elke vrijdagavond hebben we Chantal’s Kitchen. Zij kookt uit verschillende exotische (Arabische, Aziatische, Caraïbische…) keukens voor slechts 5,50 euro. Reserveren kan via 06-45138227.

22

SCIP’s nieuwe locatie op de Cornelis Dirkszstraat 27-3

Elke donderdagavond hebben we Dana’s Kitchen. Dana kookt een driegangenmenu geïnspireerd op verschillende culinaire richtingen. Reserveren kan via 06-47982300. De kosten zijn 8,50 euro. En natuurlijk is er elke dinsdagavond al jaren Maria’s Eetkamer. Een heerlijk driegangenmenu voor 5,50 euro. Reserveren via: 06-14598556. Wisselend in het weekeinde: Bio Vega. Zin in een lekkere, vegetarische en biologische maaltijd? Om te reserveren mail je naar biovega@ scipweb.nl.

Ook de Klusklup van Login is uitgebreid. Op maandag en dinsdagmiddag kun je met je eigen kapotte computer terecht om samen met onze deskundige vrijwilligers uit te zoeken wat er mis is en wat daar aan gedaan moet worden. Voor een heel zacht prijsje kun je leren hoe je zelf je computer kunt repareren en terstond je probleem oplossen. Wil je zeker weten of er plaats is voor jou en je computer, bel dan voor een afspraak: 020 - 6892004. Je kunt ook spontaan langskomen. Dini Glas


Fotocolumn Tess Jungblut

Complex


23

Column Een perfectionist op vakantie

Wij smeren elkaar bij het zwembad in. ‘Hier,’ zegt Elderkin, ‘en daar nog’. Elk minuscuul plekje moet ingesmeerd. In de middag zetten wij ons op het terras met drankjes en als we naar onze kamer gaan om ons te verkleden schuift Elderkin zijn stoel keurig netjes tegen de tafel aan, in één perfecte beweging trekt hij zijn slippers aan, raapt nog een propje papier van de grond en gooit het met een zwaai in de vuilnisbak. Raak, in één keer. Hij neuriet wat terwijl we naar onze kamer lopen. Ik herken de melodie, maar weet zoals gewoonlijk niet wie de band is. Elderkin wel. Elderkin weet alles van popmuziek. Wij hebben afgesproken dat we onze kamer in tweeën delen. Dat doen we al sinds we elkaar hebben leren kennen. En altijd als we met vakantie gaan trekken we die denkbeeldige streep. We mogen doen wat we willen aan onze eigen kant. Aan mijn kant lijkt het wel alsof er een kapotte bladblazer is langs geweest. Bij Elderkin ligt alles haarscherp op orde, alsof hij er een liniaal naast heeft gelegd.

24

Illustratie: Maria Kloppenborg

Het peper- en zoutstelletje op de sneeuwwitte tafelloper moet strak in het gelid midden op de tafel naast elkaar gezet worden. Ook trekt Elderkin nog even aan het tafellaken totdat het aan weerszijden even laag hangt. Hij verdwijnt naar het buffet en komt terug met een bordje eten dat er uitziet alsof het zojuist de finale van Masterchef heeft gepasseerd: presentatie een tien.

Na het diner lopen we nog even naar het zwembad. Elderkin verlaat onze koers en zakt af naar het hotelwinkeltje. Het is nog heerlijk in de avondzon. Ik ga liggen op een loungebedje. ‘Ik heb een nieuwe zwembroek,’ hoor ik even later. Ik open mijn ogen, Elderkin staat tegen het licht in en ik moet even focussen om mijn zichtveld scherp te krijgen. ‘En?’ Ik hoor de giechel in zijn stem. ‘Nee,’ zeg ik met ogen van afgrijzen. ‘Dat kan niet. Echt niet.’ Hij steekt zijn heupen nog iets meer naar voren. Zijn tampeloer is ineens twee keer zo groot. Ik dreig: ‘Ik ga toch ook niet zo’n bikinistukje met vulling kopen? Dat heb ik toch helemaal niet nodig?’

Elderkin kijkt schattend naar mijn borsten. ‘Tja...’ ‘Wat!’ roep ik. Als in reflex duw ik, hij verliest zijn evenwicht en dondert weinig sierlijk in het water. Het lijkt alsof hij nooit boven komt maar daar is hij dan eindelijk, sputterend, spetterend en schaterend. Hij zwaait met een lapje stof dat zo-even nog fungeerde als penisvergroter. Hij kijkt, richt en gooit. Met een elegante boog maar met een doffe tik belandt de vulling in de dichtstbijzijnde vuilnisbak. Olga de la Fontaine Meer columns: www.olgadelafontaine.nl


Wel met ontbijt, geen vakantie: Bed op Recept To dope or not to dope Nummer 29 zomer 2014 Tranen: Niets voor mietjes?

Recommend Documents