Wat je moet weten over borstvoeding Afdeling verloskunde en kinderkliniek
mca.nl
Inhoudsopgave
Borstvoeding, een goede start
3
Je kindje is geboren en je hebt gekozen voor borstvoeding. Borstvoeding gaat meestal
Anatomie van de borst
3
vanzelf. Maar soms heb je wat extra kennis en begeleiding nodig. In deze folder vind je
Hoe komt de melkproductie op gang?
4
Wanneer start je met borstvoeding?
5
daarom alles wat je moet weten over borstvoeding kort en bondig op een rij. Niet alleen
Voeden op verzoek
6
Aanleggen
7
Verzorging van de borsten
9
terecht. Zo nodig komt ook een lactatiekundige (borstvoedingsspecialist) op de afdeling
Kolven
9
bij je langs voor advies.
Flesvoeding
10
Advies van de lactatiekundige
11
Meer weten?
11
om je de eerste dagen op weg te helpen, maar ook om vertrouwen te krijgen in jouw mogelijkheden. Natuurlijk kun je met eventuele vragen ook bij de verpleegkundigen
borstvoeding nog meer voordelen. Zo Stel je vragen aan de verpleegkundige
is borstvoeding licht verteerbaar. Dit is
Je ziet bij elk hoofdstukje voorbeelden
prettig voor de baby. Verder stimuleert
van veelgestelde vragen van andere
het zuigen aan de borst het samentrekken
moeders. Misschien zitten ook jouw
van de baarmoeder. Hierdoor krijgt de
vragen erbij. Stel ze gerust aan de
baarmoeder eerder zijn oude vorm terug
verpleegkundige!
en heb je minder bloedverlies. Voordelen lange termijn
Borstvoeding, een goede start
Op de lange termijn zijn er nog meer gezondheidsvoordelen voor moeder
Colofon
Moedermelk is de beste melk voor je
en kind. Bijvoorbeeld bij allergieën. Wil
baby. Alles wat je baby voor een gezonde
je hier meer over weten? Vraag er de
Redactie:
verloskunde
groei en ontwikkeling nodig heeft, zit erin.
verpleegkundige dan gerust naar.
afdeling communicatie
Naast voedingsstoffen bevat moedermelk
Fotografie:
beeldgroep MCA
ook afweerstoffen die bescherming
Oplage:
xxxx / xe druk
bieden tegen infecties. De samenstelling
Druk:
Marcelis – van der Lee – Adu
van moedermelk verandert al naar gelang
Artikelnummer:
82361 / 2014.10
de leeftijd van de baby.
Anatomie van de borst Borsten bestaan uit klierweefsel, ondersteunend bindweefsel, bloedvaten
Op alle behandelingen in MCA zijn de algemene voorwaarden van MCA van toepassing, zie www.mca.nl of vraag bij de balie van patiëntenvoorlichting
2
Voordelen korte termijn
en beschermend vetweefsel. Net zoals
Behalve de ideale samenstelling heeft
vrouwen in lengte en lichaamsbouw
Afdeling verloskunde en kinderkliniek
3
Wat je moet weten over borstvoeding
verschillen, zijn er ook verschillen in de
Van colostrum naar rijpe moedermelk
houden van de melkproductie. Prolactine
Stuwing
grootte en vorm van borsten. Maar of je
De melkproductie neemt elke dag wat toe
hecht zich aan de melkcellen, waardoor ze
Vaak neemt de melkproductie na 3 tot 4
nu kleine, grote, brede of smalle borsten
en colostrum verandert na ongeveer 3 tot
geactiveerd worden en melk produceren.
dagen flink toe. Een voorbode is soms
hebt, dit zegt helemaal niets over de
4 dagen in zogenoemde overgangsmelk.
Hoe meer melkcellen geactiveerd zijn,
zogenoemde stuwing. De borsten kunnen
hoeveelheid melk die geproduceerd kan
Dit is wat witter van kleur. Na ongeveer
hoe meer melk de moeder kan maken.
door de stuwing vol, gespannen en soms
worden. Dit geldt ook voor de tepels.
10 dagen verandert de overgangsmelk in
Ook op langere termijn. Prolactine zit
pijnlijk aanvoelen. De stuwing neemt
Twijfel je of jouw borsten en/of tepels wel
zogenoemde rijpe moedermelk.
vooral de eerste 2 weken na de geboorte
meestal na 24 tot 48 uur weer af.
in het bloed en het niveau is vooral ’s
geschikt zijn voor borstvoeding? Vraag er de verpleegkundige dan gerust naar.
Vraag en aanbod
nachts hoog. Daarom is ‘s nachts voeden
Veelgestelde vragen
Het drinken van de baby aan de borst
(of kolven) aan te raden.
• Heb ik invloed op het ontstaan van
aan te maken. Hoe vaker je de baby
Oxytocine
• Ik heb geen stuwing. Komt mijn
stimuleert het lichaam om nieuwe melk Hoe komt de melkproductie op gang?
aanlegt, gemiddeld 8 tot 12 keer per dag,
Oxytocine zorgt voor het toeschieten van
Colostrum
des te beter komt de voeding op gang.
de melk. Om de melk te laten stromen, is
De productie van moedermelk begint
Zo worden vraag en aanbod mooi op
het soms nodig om je even te ontspannen.
bij elke vrouw al halverwege de
elkaar afgestemd.
We adviseren je daarom om je telefoon
zwangerschap. Deze eerste melk heet
voeding nu wel goed op gang? • Wat kan ik doen aan mijn volle gestuwde borsten?
uit te zetten, zodat je niet gestoord kan
colostrum. Colostrum zit boordevol
Het kan zijn dat de melkproductie in
worden. Wat verder kan helpen, zijn
eiwitten en afweerstoffen. Het komt de
sommige situaties wat later op gang
warmte en massage van de borst én
eerste 2 dagen na de bevalling meestal
komt. Wil je hier meer over weten?
knuffelen van de baby. Oxytocine zorgt
druppelsgewijs op gang. Vaak is het
Vraag er de verpleegkundige dan
er ook voor dat de moeder zich rustig en
Na de geboorte is de baby vaak wakker
wat geel van kleur. De hoeveelheid is
gerust naar.
relaxed voelt. Dit komt het voeden ten
en alert. De baby ligt dan bloot met een
aangepast aan de grootte van het maagje
goede. Het hormoon wordt daarom ook
warme doek over zich heen bij de moe-
van de pasgeboren baby, ongeveer zo
wel het ‘feel good-hormoon’ genoemd.
der. In principe blijft de baby het eerste
Wanneer start je met borstvoeding?
groot als een kersje. Een paar druppels
Hormonen
colostrum zijn voor een pasgeboren baby
Door het zuigen aan de borst komen er bij
Veelgestelde vragen
op zoek naar de tepel en wil beginnen
dus voldoende. Colostrum beschermt
de moeder twee soorten hormonen vrij:
• Hoe weet ik of mijn melk toeschiet?
met zuigen. Het huidcontact stimuleert dit
de baby tegen infecties en stimuleert
prolactine en oxytocine.
• Ik wil ’s nachts wel kolven. Moet ik
gedrag. Een goed begin is het halve werk.
hiervoor mijn wekker zetten?
De baby onthoudt deze eerste pogingen.
Prolactine
• Wat als de melk niet toeschiet,
Daar kun je de volgende dagen profijt van
tegelijkertijd de opbouw van zijn immuunsysteem.
Het hormoon prolactine speelt een belangrijke rol bij het op gang brengen en
4
stuwing?
uur zo liggen. De baby gaat dan instinctief
ondanks massage enzovoort?
hebben. Misschien verloopt de geboorte van jouw baby anders en zijn jullie door
Afdeling verloskunde en kinderkliniek
5
Wat je moet weten over borstvoeding
omstandigheden eerst gescheiden
baby dan elke 3 tot 3,5 uur wakker om
Veelgestelde vragen
ontlasting bruin/groenig van kleur. Als de
geweest. Stimuleer het zuigen dan alsnog
toch even de borst aan te bieden.
• Mijn baby wil steeds drinken. Heb ik
borstvoeding goed op gang is, krijgt de
Kijk naar je baby en niet naar de klok
• Ik gebruik medicijnen. Mag ik toch
door je baby bloot op je borst te leggen.
te weinig voeding? Baby’s die vaak op eigen initiatief mogen
Voeden op verzoek
drinken, zijn ontspannen, groeien goed, huilen minder, slapen rustiger
voeden? • Waarom is huid-op-huidcontact zo belangrijk?
In MCA stimuleren we ‘voeden op
en zullen na verloop van tijd vanzelf in
verzoek’. Dit houdt in dat je voedt als je
een ritme komen. Je kunt aan bepaalde
baby hierom vraagt. In de praktijk zal
hongersignalen zien of je baby voeding
Voldoende voeding?
dit meestal neerkomen op 8 tot 12 keer
nodig heeft. Bijvoorbeeld:
De eerste dagen na de geboorte valt een
per dag. Mogelijk in de beginperiode
• sabbelen op zijn handjes
baby af. Dat is normaal. Meestal beginnen
wat vaker. De aanmaak van melk wordt
• smakgeluidjes
baby’s na 3 tot 4 dagen weer te groeien
zo goed gestimuleerd en de baby krijgt
• draaien met het hoofdje
en zijn binnen 14 dagen weer terug op
regelmatig een beetje voeding.
• huilen (huilen is een laat hongersignaal)
hun geboortegewicht. Veel ouders vragen
baby mosterdkleurige tot gele ontlasting. Veelgestelde vragen • Mijn baby lijkt hongerig. Heeft hij geen bijvoeding nodig? • Mijn baby is te veel afgevallen (meer dan 7% van het geboortegewicht). Wat moet ik nu doen?
Aanleggen
Soms slaapt je baby veel, vooral de eerste
zich af of hun baby wel genoeg voeding
Een belangrijke basis voor geslaagde
24 uur na de geboorte. We maken de
krijgt. Over het algemeen mag je ervan
borstvoeding is een goed aangelegde
uitgaan dat je baby bij ‘voeden op ver-
baby. Neem rustig de tijd om dit samen
zoek’ voldoende binnenkrijgt als je baby:
met je baby onder de knie te krijgen.
• aankomt in gewicht
Vraag de verpleegkundige gerust om
• tevreden is
even mee te kijken.
• voldoende plas- en poepluiers heeft Aanleggen in stappen: Voldoende plasluiers, betekent in de
houding, aanhappen, melkstroom
praktijk:
Houding
• 1e dag 1 natte luier
Als je net begint met borstvoeding is het
• 2e dag 2 natte luiers
fijn als je zo min mogelijk afgeleid wordt.
• 3e dag 3 natte luiers
Bijvoorbeeld door bezoek, telefoon, de TV, enzovoort. Zo hebben de baby en jij alle
6
Om de eerste zwarte ontlasting (meco-
tijd en aandacht voor elkaar en kunnen
nium) kwijt te raken, poept de baby vaak
jullie samen een goed team vormen.
meerdere malen per dag. Daarna wordt de
Zorg dat je ontspannen zit, eventueel
Afdeling verloskunde en kinderkliniek
7
Wat je moet weten over borstvoeding
met diepe teugen. Je ziet de kaakjes op en
voldoende. Laat de tepels na de voeding
neer gaan. Als de baby voldaan is, laat hij
drogen aan de lucht. Je kunt eventueel
zelf los. Soms bepaal jij het moment.
een druppel moedermelk uit de borst
Bijvoorbeeld als de pauzes tussen het zui-
masseren en deze ter verzorging op de
gen steeds langer worden of als de baby
tepel smeren. Gebruik je zoogkompres-
aan het sabbelen is. Doe je pink voorzich-
sen? Vervang deze dan regelmatig.
tig via de mondhoek tussen de kaakjes Voorbeelden van houdingen met behulp van kussens. Voeden kan in verschillende houdingen. Het is een kwestie van uitproberen waar jullie je prettig bij voelen. In het algemeen geldt dat je de baby het beste met zijn buik naar je toe kunt draaien met het neusje op tepelhoogte. Zorg dat zijn oor, schouder en heup in een rechte lijn liggen.
en verbreek zo het vacuüm. Daarna kun je Veelgestelde vragen
je borst veilig terugtrekken. Laat je baby
• Hoe kan ik controleren of mijn baby
het liefst eerst 1 borst goed leegdrinken.
goed aangelegd is? • Mijn baby valt in slaap aan de borst. Wat moet ik doen? • Mijn baby stopt na een paar teugen met drinken. Wat moet ik doen? • Als ik mijn baby van de borst wil halen, begint hij weer te zuigen.
Bied daarna je andere borst aan. Je wekt
Soms lukt het om wat voor reden dan ook
op die manier ook in je andere borst een
nog niet om borstvoeding te geven. Of mis-
toeschietreflex op en de baby kan de borst
schien kun je alleen gedeeltelijk borstvoeding
dan leegdrinken. Je profiteert zo van de
geven. Om ervoor te zorgen dat je melkpro-
prolactine (zie ook het kopje ‘Hormonen’
ductie toch op gang komt, kun je dan kolven.
hierboven). Begin de volgende voeding
Kolven kan met de hand, met een elektrisch
met de borst waarmee je geëindigd bent.
kolfapparaat of beide. De combinatie is
Wat kan ik het beste doen? Aanhappen Strijk met de tepel langs de bovenlip van de baby. De baby zal dan zijn mondje opendoen. Wacht tot zijn mondje wijd
vooral de eerste dagen een goede optie. Dit
• Na het drinken is mijn tepel wat afgeplat. Klopt dit?
zorgt voor een extra stimulans en levert uiteinVerzorging van de borsten
delijk de grootste melkproductie op.
Uitgebreide verzorging van de borsten is
Kolven met de hand
niet nodig. Dagelijks wassen met water is
Kolven met de hand is met recht een
• Ik hoor mijn baby niet slikken tijdens de voeding. Is dit normaal?
openstaat en trek de baby dan naar je toe. Behalve de tepel zal hij ook een
handigheidje:
stuk tepelhof in de mond nemen. Alleen
voldoende ruimte om te ademen en het
Veelgestelde vragen
• masseer eerst je beide borsten
dan heeft de baby toegang tot alle
hoofdje kan vrij bewegen.
• Ik heb een kloofje. Wat kan ik
• plaats daarna je duim en wijsvinger
druk op de tepel. Deze ‘grote hap’ is dus
Melkstroom
• Heb ik een verzorgende crème
heel belangrijk.
Eerst zal de baby snelle, oppervlakkige
Een goed aangelegde baby ligt met
zuigbewegingen maken. Dit is belangrijk
zijn kinnetje in de borst en zijn lipjes zijn
om de toeschietreflex op te wekken. Zodra
naar buiten gekruld. Het neusje heeft zo
er melk uit de borst komt, zuigt de baby
melkkanalen en komt er niet onnodig veel
8
Kolven
hieraan doen? nodig voor mijn tepels? • Wanneer gebruik ik een tepelhoedje? Wat zijn de voor- en nadelen?
ongeveer 4 tot 5 cm aan weerszijden van de tepel • duw je vingers naar binnen richting borstkas • druk de vingers naar elkaar • en rol naar voren
Afdeling verloskunde en kinderkliniek
9
Wat je moet weten over borstvoeding
Door het maken van deze ritmische
per dag te kolven. Liefst ’s nachts ook een
belangrijk om een voorkeurshouding van je
pasgeborenen elke 3 uur een voeding.
duw-, knijp- en rolbeweging met
keer. Globaal komt dit neer op elke 3 uur.
baby te voorkomen. Zorg dat de speen tij-
De hoeveelheid wordt bepaald door het
duim en wijsvinger op de rand van de
dens het voeden steeds gevuld is met melk,
geboortegewicht en de leeftijd van de baby.
tepelhof, masseer je de melk eruit. De
zodat je kindje niet te veel lucht binnenkrijgt.
verpleegkundige doet het je graag even
Flesvoeding
voor. Daarna kun je het zelf oefenen.
Flessen en spenen zijn er in vele soorEen alternatief voor borstvoeding
ten en maten. Soms is het even zoeken
Kolfapparaten
is flesvoeding. Dit kan afgekolfde
en uitproberen wat jullie bevalt. Vraag
In het ziekenhuis werken 2 borstvoedings-
In het ziekenhuis gebruiken we
moedermelk zijn of kunstvoeding. Net als
hier gerust hulp bij.
specialisten, oftewel lactatiekundigen IB-
professionele dubbelzijdige elektrische
bij borstvoeding is ook het voeden met
kolfapparaten met een zogenoemd
de fles een geschikt moment om contact
2 fasensysteem. Dit houdt in dat het
te maken met je baby en elkaar beter te
Boertje
bij hen terecht voor overleg en advies.
apparaat het drinkgedrag van een
leren kennen. Zorg ook bij flesvoeding
Soms is het fijn om de voeding te onderbre-
Maar je kunt ook zelf een afspraak maken
baby nabootst. Dus eerst een kort en
voor zoveel mogelijk huidcontact.
ken om je baby een boertje te laten doen.
met een lactatiekundige. Zij kan al je vragen
snel kolfritme om de toeschietreflex
CLC (International Board Certified Lactation Consultant). De verpleegkundigen kunnen
Zet je baby even rechtop en klop zachtjes
beantwoorden en hulp bieden bij de borst-
op te wekken. Daarna een langzamer
Hygiëne
tussen de schouderbladen. Laat je baby ná
voeding. De verpleegkundige maakt op
en krachtiger kolfritme om de melk
In het ziekenhuis wordt de flesvoeding
de voeding altijd een boertje doen. Dit is be-
jouw verzoek graag een afspraak voor je.
comfortabel en efficiënt af te kolven.
per dag en per portie onder strikte
langrijk om overtollige lucht kwijt te raken.
Ben je voor de melkproductie helemaal
hygiënische voorwaarden klaargemaakt.
afhankelijk van een kolfapparaat? Dan
Dit is belangrijk omdat je baby nog niet
Veelgestelde vragen
adviseren we je om minimaal 6 tot 8 keer
veel weerstand heeft opgebouwd. Als je
• Mijn baby drinkt snel. Is dat wel goed?
weer thuis bent, kan de kraamhulp je ook
• Mijn baby drinkt langzaam. Is dat wel
Veelgestelde vragen
alles uitleggen over de richtlijnen voor het
• Hoe werkt het kolfapparaat?
klaarmaken, opwarmen en bewaren van
• Wat als er geen boertje komt?
• Hoe gebruik ik mijn disposable kolf-
flesvoeding. Ook krijg je uitleg over het
• Moet ik mijn baby wakker maken om
set en hoe houd ik deze schoon?
schoonmaken van de flessen en spenen.
Zal ik gaan kolven?
goed?
te drinken? • Na het drinken is mijn baby onrustig.
• Mijn baby drinkt niet elke voeding. Houding bij flesvoeding
Meer weten? Boeken • Borstvoeding geven, een antwoord geven op heel veel vragen Adrienne de Reede • Borstvoeding Mary Broekhuijsen en Stefan Kleintjes
Kan ik hier wat aan doen?
• Hoe masseer ik mijn borsten?
Zorg voor een ontspannen houding. Onder-
Websites
• Waar kan ik na ontslag uit het zieken-
steun je arm zo nodig met een (voedings)
• www.borstvoedingnatuurlijk.nl
huis een kolfapparaat huren?
10
Advies van de lactatiekundige
kussen. Probeer je baby afwisselend op
Hoeveelheid
• www.borstvoeding.com
de rechter- en linkerarm te voeden. Dit is
Afhankelijk van de situatie krijgen de meeste
• www.nvlborstvoeding.nl
Afdeling verloskunde en kinderkliniek
11
Medisch Centrum Alkmaar Wilhelminalaan 12 T (072) 548 44 44 1815 JD Alkmaar
mca.nl
