Waar hangt deze klok? In dit nummer onder meer: Officieel orgaan van de Protestantse Gemeente Breda - 7e jaargang no. 2 - februari 2014

S’amen

Officieel orgaan van de Protestantse Gemeente Breda - 7e jaargang no. 2 - februari 2014

In dit nummer onder meer:

Filmavond Hanna Arendt Duits-Joodse filosofe vlucht voor de nazi's naar Amerika Ontwikkeling muziek in de kerk Een audiovisuele ontdekkingsreis

Waar hangt deze klok?

Als u geen belangstelling heeft voor S’amen en het blad niet meer wilt ontvangen, kunt u dit doorgeven aan het Kerkelijk Bureau: [email protected] of Pottenbakkerstraat 51, 4813 LB Breda

4

4

Opnieuw bloeien Lenteritueel in Lutherse kerk

4

Lucaskerk 20 jaar lustrumgroep gestart met bedenken van festiviteiten voor iedereen

5

Standbeeld inspireert Hoe? Lees het verhaal erbij

6

Bisschop antwoord In gesprek met Raad van Kerken

7

Verkoop 40 dagen kalender Opbrengst is voor kinderen in Tehuis van Ofcolaco

10

Zomerontmoeting in Arad Wie gaat er mee?

12

Jesus Christ Superstar Zingt u / zing jij ook mee?!

15

S’amen in kleur zien? Dat kan: downloa-

den via Protestantsegemeentebreda.nl of Lucaskerk.nl

2

S’amen

Colofon

De Protestantse Gemeente Breda

S’amen is het maandblad van

de Protestantse Gemeente Breda. Uitgever Algemene Kerkenraad Protestantse Gemeente Breda scriba: Joke Gurke Koolmees 61, 4822 PP Breda [email protected]

Inleveren kopij De sluitingsdatum voor het volgende nummer is dinsdag 11 maart. Verschijningsdatum is vrijdag 21 maart. Aanleveren van kopij uitsluitend als “platte tekst”. U krijgt een ontvangstbevestiging. Als dit daags na de kopijdatum nog niet is gebeurd: informeren bij [email protected] Redactie adres Kopij sturen naar: [email protected] Redactie Marlies Brandwijk Ger van Dooren Leon Geschiere Adriënne Hoevers - den Hollander Peter Jan Plooy Adreswijzigingen Kerkelijk bureau: Mieke Frankfoorder-Boevé Pottenbakkerstraat 51, 4813 LB Breda 076-5146523 [email protected] Druk: Drukkerij Roggeband, Breda Website www.protestantsegemeentebreda.nl Collectebonnen A. Vellen van 20 bonnen met een waarde van € 0,75 per bon, totaal dus € 15.00 per vel. B. Vellen van 20 bonnen met een waarde van € 1,50 per bon, totaal dus € 30,00 per vel. Bonnen kunnen besteld worden door storting / overschrijving van € 15,00 of € 30,00 (of een veelvoud daarvan) op bankrekening NL91ABNA052.02.27.867 ten name van de Protestantse Gemeente te Breda (met vermelding van de gewenste soort vellen) Financiën: Postbanknr. 108 06 82 ABN-AMRO banknr. 52 02 27 867

Diaconie Algemeen:

Postbanknr. 107 08 50 t.n.v. Protestantse Gemeente Breda

Protestantse wijkgemeente NoorderBeemden Website: www.noorderbeemden.nl Predikant ds. W. Bisschop, Elise van Calcarstraat 23 4822 VK Breda, tel. 076-541 96 03 E-mail: [email protected] Lucaskerk, Tweeschaar 125 4822 AS Breda, tel. 076-542 24 33 Protestantse wijkgemeente Midden/Zuid Johanneskerk, Dreef 5 4813 ED Breda (Princenhage), tel. 076-521 05 45 Predikant Ds. S. van Meggelen Voorstraat 14, 4268 AL Almkerk Tel. 0183-401265 of 06-22576592 E-mail: [email protected] Werkt op maandag, dinsdag en donderdag Markuskerk, Hooghout 96 4817 ED Breda tel. 076-514 00 80 Predikant ds. T. van Prooijen, 542 33 34 Arenberglaan 168, 4824 RD Breda E-mail: [email protected] Werkt op maandag, dinsdag en vrijdag. Evangelische Lutherse Gemeente, Veemarktstraat 11/ Stadserf 3 (achteringang), Breda, tel. 5145585 Wijkpredikant Ds. M.J.A. Schulz, Cherbourglaan 51, 5627 MK Eindhoven, tel. 040-2417664 Scriba Dhr. J.N. Dijkshoorn, Julianastraat 50, 5121 LR Rijen tel. 0161-293112 Pioniersplek “Noorderlicht” Lutherse kerk, Veemarktstraat 11/ Stadserf 3 (achteringang), Breda, tel. 5145585 Missionair werker Berthe van Soest - [email protected] Daniëlle van Drongelen Jeugdwerker Protestantse Gemeente Breda - ‘t Ginneken Tel. 06-54273705 E-mail: [email protected] Werkt op maandag, dinsdag en donderdag Niels den Toom Studentenpastor, life coach en trainer bij ZuiderZin Tel. 06-19663873 E-mail: [email protected] *

Diaconie ZWO:

Postbanknr. 154 29 41 t.n.v. ZWO-groep Protestantse Gemeente Breda

Vrijwillige bijdrage voor S’amen : 1080682 t.n.v. Prot. Gemeente Breda o.v.v. “S’amen ” (Richtbedrag: € 25,- per jaar)

S’amen

meditatie Waarderende gemeenteopbouw Een paar weken geleden was ik met enkele kerkenraadsleden op een studiedag over ‘waarderende gemeenteopbouw’ in een kerk in Utrecht. Aanleiding was het boek Goede Wijn van Jan Hendriks en het werd voor ons een heel inspirerende dag. Het zal me helemaal niet verbazen als veel gedachten uit waarderende gemeenteopbouw zich steeds meer in de kerk gaan verspreiden. In een tijd van inkrimpen en bezuinigen zijn we toe aan een nieuwe vorm van gemeentezijn. De kern een nieuwe manier van denken en van kijken is de overtuiging dat in elke gemeente wel iets van buitengewone waarde is. Er zijn natuurlijk talrijke problemen, maar staar je daar niet blind op. Draai je eens om en kijk naar dat wat van onschatbare waarde is, in de gemeente als geheel, en ook in onderdelen ervan, zoals werkgroepen, kerkdiensten, jeugdwerk. Doe eens wat Paulus aanbeveelt: “schenk aandacht aan alles wat lof verdient” (Fil. 4:8). Ga er naar zoeken. Daarvoor zijn positieve ervaringsverhalen essentieel. De Bijbel zelf is een grote verzameling verhalen, prachtige verhalen, inspirerende verhalen. Verhalen raken mensen, ze kunnen zich erin herkennen omdat het verhalen van mensen zijn. Bij waarderend gemeente opbouwen hoort: vertrouw elkaar je mooiste ervaringen toe. De gemeente als verhalengemeenschap. Vraag elkaar bijv.: wat was jouw beste ervaring in een kerkdienst? Of: wat was in de afgelopen tijd voor jou een “yes” moment? Zulke verhalen maken energie los, je wordt er blij van, mensen krijgen weer zin. Bijv. door samen na te gaan waardoor die ervaringen zo positief en bijzonder zijn, en hoe je dat kan verbreden en verdiepen, hoe je vandaaruit samen kunt dromen en die dromen kunt vertalen in plannen en daden. En wat er zo –bijna ongemerkt- gebeurt: mensen komen in beweging, er komt een veranderingsproces op gang. Mensen gaan anders kijken, anders denken, mensen gaan open. Voor elkaar, voor de toekomst, voor nieuwe mogelijkheden. En dat proces van verandering komt van de mensen zelf, van onderop. Kerkenraad en predikant hoeven niet met ideeën en plannen te komen, ze hoeven alleen maar te zorgen voor ruimte, vorm en structuur voor alles wat in de gemeente aanwezig is en op gang komt. Onmisbaar daarvoor is vertrouwen. Niet alleen vertrouwen in mensen, ook vertrouwen in God. Op zich niet nieuw, we kennen allemaal uitspraken als: Zo de Heer het huis niet bouwt…” Ontspan, vertrouw, ook al is de situatie helemaal niet florissant, maak je niet druk. Het hangt niet van jou af.. Bovendien heeft dat geen zin: wie kan door zich zorgen te maken, één dag aan de levensduur van de kerk toevoegen? Ruil bezorgdheid in voor verlangen, laat neerslachtigheid los voor dankbaarheid. Dan kan de lier weer uit de wilgen en we kunnen weer zingen:

Hij schept ons hier een nieuwe dageraad, Hij roept ons aan: Ik zal jou niet begeven. Na die studiedag heb ik me voorgenomen die lessen toe te passen. En het leuke is: het werkt!!

In

3

houdsopgave

Pagina 3 : Meditatie 4 : Actueel 6 : Opinie 9 : Algemeen Kerkelijk nieuws 10 : Noorderlicht 12 : Diaconie 13 : Nieuws uit de wijken 17 : Geknipt voor u 19 : Vieringen

Naarmate ik nadrukkelijker waardering geef, bijv. door mensen te bedanken voor wat ze “vanzelfsprekend” doen, dus het ‘gewone’ bijzonder noem, reageren mensen positiever. Denken waardevoller over hun eigen inbreng en plaats. Lees ook de bijdrage van de voorzitter van de NoorderBeemden! De voorzitter van de Algemene Kerkenraad nam lang geleden al eens de proef op de som: als je op een drukke zaterdag met een lach op je gezicht door de stad loopt, dan word je ook van alle kanten meer toegelachen!! Zo begint het!!

ds. Wim Bisschop

Clicktip 44 Click op de website www.protestantsegemeentebreda.nl in de balk rechtsboven eens op PKN en kijk dan rechtsonder eens bij Ik Ben Informatie: Rob Snijders

4

S’amen

Actueel Filmavond: Hannah Arendt Woensdag 26 februari Johanneskerk, aanvang 19:30 uur

De Duits-Joodse filosofe Hannah Arendt (Barbara Sukowa) vlucht voor de nazi's naar Amerika. Wanneer zij, als journalist voor The New Yorker, naar Israël reist om het proces van Eichmann te verslaan, maakt zij met haar artikelen en boek een enorme controverse los. De film concentreert zich op de bekendste periode uit het leven van Arendt, gespeeld door Barbara Sukowa: haar niet onomstreden en invloedrijke verslag van de zaak Eichmann voor het Amerikaanse tijdschrift The New Yorker. Dit werd uiteindelijk haar boek 'Eichmann in Jeruzalem'. In de rechtszaal in Jeruzalem zien we hoe ze luistert naar het verhoor van Eichmann. Daar omheen volgen we haar gesprekken met vrienden en collega's in New York over de zaak en zien we hoe het verzet en de bedreigingen tegen Arendt steeds verder toenemen. Arendt verandert van gerespecteerde denker in een soort staatsvijand als ze het, in de ogen van veel Joden, voor Eichmann opneemt in haar stukken. Ze schrijft dat hij geen antisemiet was, maar een man die slechts bevelen uitvoerde.

Herbergdag

Zaterdag 8 maart, 10.00 uur Tijd en ruimte voor verbijstering

Over gelovig omgaan met het lijden

In het pastoraat worden we vaak geconfronteerd met mensen die veel lijden te verduren hebben. Gelovig omgaan met het lijden is niet eenvoudig en iemand daarin pastoraal bijstaan ook niet. We zijn snel geneigd om tegenover de zwaarte van het lijden een bemoediging of belofte te zetten. Misschien goed bedoeld, maar het kan de eenzaamheid van de persoon die lijdt soms nog groter maken. De Bijbel wijst ook andere wegen. Soms kan tijd en ruimte voor verbijstering heilzaam werken.

Ontwikkeling van de muziek in de kerk Woensdag 19 maart Lucaskerk, aanvang 20:00 uur Een audiovisuele ontdekkingsreis met Annemieke Meijdam en Wim Willems. Altijd al willen weten waarom we geen glorialied zingen in de vastentijd? Of waarom wij in de protestantse kerk geen Latijn zingen? Bestaat er ook christelijke hardrock en hoe klinkt dat dan? Iedereen heeft wel eens gehoord van “Gregoriaans” maar waar komt dat dan vandaan? En de Diabolus in Musica, hoe zit dat? Komt dit tegenwoordig ook nog voor? Dit keer staat de muziek in de kerk centraal. De wisselwerking van de tekst en muziek heeft een ontwikkeling in gang gezet. Deze gaat tot op de dag vandaag nog door en is o.a. terug te horen in onze wekelijkse kerkdiensten. Een leerhuis-avond als een audiovisuele ontdekkingsreis in de kerkmuziek van alle tijden. We starten met een gezamenlijke maaltijd. Om 17.45 uur is de kerk open, de kosten van de maaltijd zijn 4 euro. Graag wel aanmelden voor de maaltijd, anders weten we niet hoeveel boodschappen we moeten doen, via: www.lucaskerk.nl/formulieren. Voor de leerhuisavond is aanmelden niet nodig; iedereen is van harte welkom!

Lenteritueel – Opnieuw bloeien

Zondag 23 maart Lutherse Kerk, aanvang 14:00 uur De lente geeft de belofte van nieuwe bloei. Kale wintertakken worden zachtgroen. Maak in dit ritueel de overgang van de winter naar de lente, zodat de lente in je tenen komt. Verhalen van Sara en Hanna leiden ons. High Tea tot besluit. Aanmelden: [email protected] Kosten: vrijwillige bijdrage Van 14:00 – 15:30 uur

Landelijke Pastorale Dag Zaterdag 29 maart in Zwolle

Zaterdag 8 maart is er in het Koetshuis van de Herberg te Oosterbeek weer een dag voor predikanten, ambtsdragers, pastoraal werkenden en geïnteresseerde gemeenteleden. Ds. P. J. den Admirant uit Kootwijkerbroek zal een lezing houden over gelovig omgaan met het lijden. Er is ruimschoots gelegenheid om met hem en elkaar van gedachten te wisselen. Ook kunt u deze dag (opnieuw) kennismaken met het werk van het Pastoraal Diaconaal Centrum de Herberg. Tijd : 10.00 (vanaf 09.30 uur koffie) - 13.00 uur met lunch Kosten: 10 euro per persoon Info en aanmelden: [email protected] of 026-3342225

‘Grenzen verleggen’ Het thema van deze derde Landelijke Pastorale Dag is ‘Grenzen verleggen’. Welkom is iedereen die in zijn of haar plaatselijke kerk een rol vervult in het pastoraat of overweegt

5

S’amen dat te gaan doen, zoals ouderlingen, pastoraal medewerkers, bezoekmedewerkers, predikanten, kerkelijk werkers en betrokkenen bij het jeugdpastoraat. Thema Het kan heel verfrissend zijn om grenzen te verleggen, op het gebied van nieuwe doelgroepen in het pastoraat, nieuwe vormen en nieuwe vaardigheden. Maar soms ook met een nieuwe visie. Hoe kunnen we verder kijken dan wat we in het pastoraat gewend zijn? Kan pastoraat bijvoorbeeld ook buiten de muren van de kerk plaatsvinden? Hoe kunnen we met nieuwe pastorale vormen aansluiten bij wat vandaag de dag gewenst is? Wat past bij mensen van vandaag? We gaan daarbij de grenzen in onszelf niet uit de weg. Programma De dag wordt ingeleid door Mechteld Jansen, missioloog aan de Protestantse Theologische Universiteit, en Janneke Nijboer, predikant in Noordwijk en actief op social media. Beiden kijken over grenzen heen. Zij zullen in de inleidingen hun expertise verbinden aan het pastoraat. Vervolgens zijn er drie rondes met workshops. Er kan gekozen worden uit meer dan dertig thema’s. Sommige zijn bezinnend, andere praktisch of informatief. Deelnemers worden geïnspireerd en toegerust, zodat zij grenzen kunnen verleggen in henzelf én in hun gemeente. Een informatiemarkt biedt een groot scala aan recente uitgaven van pastorale boeken en andere relevante informatie. Praktische gegevens De dag wordt gehouden op zaterdag 29 maart van 10.00 tot 16.00 uur in Hogeschool Windesheim in Zwolle. Op www.aanmelder.nl/lpd2014 kunt u de workshops bekijken en ziet u hoe u zich kunt aanmelden. Bij aanmelding maakt u gelijk een keuze voor de workshops die u wilt volgen. De kosten voor de dag zijn € 26,00 (inclusief lunch en koffie/ thee). Hogeschool Windesheim ligt op loopafstand van station Zwolle. Op de campus is voldoende parkeergelegenheid. Met vragen kunt u terecht bij Marjoke van den Bogerd, tel. (078) 677 18 06, [email protected].

‘Kiezen waarvoor: Bijbelse voorbeelden en alledaagse realiteit’

Woensdag 2 april Lutherse Kerk, aanvang 20:00 uur Deze avond gaat niet door en wordt naar een latere datum in het jaar verplaatst!

De Lucaskerk bestaat 20 jaar! In 1994 werd de Lucaskerk met Pinksteren feestelijk geopend. Bekijk de foto’s in het fotoalbum op onze website www.Lucaskerk.nl om een indruk te krijgen van de bouw van de Lucaskerk in 1993/1994. We willen dat lustrum natuurlijk graag met elkaar vieren. Daarom is een lustrumgroep gestart met het bedenken van activiteiten en festiviteiten voor iedereen. Het hoogtepunt zal een gezamenlijke viering zijn op zondag 18 mei in de Lucaskerk. In de week eraan voorafgaande zullen diverse activiteiten worden georganiseerd. We kunnen bijvoorbeeld al noemen: een ouderenmiddag, een mini symposium, een foto-expositie en als feestelijke afsluiting de opvoering van de musical Ruth. We houden u op de hoogte van de voorbereidingen van het Lustrumfeest via S’amen, de website www.Lucaskerk.nl, het Lucasbericht en de plaatselijke pers. Dus let op en vier met ons mee!

Diaconaal jaar in de Herberg Nog geen studierichting kunnen kiezen? Opleiding klaar, maar nog geen baan gevonden? Heb je wel eens nagedacht over een bijzonder "tussenjaar” in de Herberg? In september is er weer plaats voor vier jonge mensen, die een diaconaal jaar willen doen in het Pastoraal Diaconaal Centrum de Herberg te Oosterbeek. Op onze website www.pdcdeherberg.nl vind je informatie over ons huis, de gasten, de vele vrijwilligers en over een diaconaal jaar! In het Koetshuis is voor iedere diaconaal medewerker een kamer beschikbaar. Daarnaast is er een kleine huiskamer met keuken. Op de website vind je ook de nodige gegevens over vakantie vrijwilligerswerk voor jongeren in de maanden juli en augustus. Voor informatie of opgave: [email protected]

Voor het Jaarboekje 2014 Zoeken wij: Een vrijwilliger(ster) om het Jaarboekje te actualiseren en bij te houden. De werkzaamheden: Kunnen vanuit huis gedaan worden. Kennis: Van Word, Excel en Publisher noodzakelijk. Beschikken over computer en internetverbinding. Beloning: De dankbaarheid van de gebruikers van het Jaarboekje. Informatie en aanmelden: Rob Snijders, [email protected]

6

S’amen

Brancardiers gevraagd jong van geest met goede benen! In het verpleeghuis Thebe, locatie Aeneas wordt elke zaterdagavond een kerkdienst gehouden. Deze dienst begint om 18.15 uur en duurt doorgaans een klein uurtje. (Tijdelijke) bewoners, hun familieleden of belangstellenden komen naar de diensten die zoveel mogelijk oecumenisch van snit zijn. Omdat veel mensen in het verpleeghuis zelf niet kunnen lopen hebben we bereidwillige mensen nodig die helpen met het zogenoemde ‘brancardieren’. Dat wil zeggen: het ophalen van bewoners van hun woonkamers, het bijwonen van de viering, en het terugbrengen van de bewoners naar hun afdeling. Daarnaast zijn er nog wat hand – en spandiensten te verrichten zoals het inrichten van de gemeenschappelijke ruimte tot Kerkzaal en na afloop van de dienst de Tuinzaal weer netjes achterlaten. Sommige vrijwilligers zijn wekelijks aanwezig, anderen weer eens per twee weken, of eens per maand. Gevraagd wordt dus: een nieuwe medewerker in het team van vrijwilligers die ruimhartig is, oecumenisch gezind en bereid om anderen in moeilijke situaties te ondersteunen Mocht u belangstelling hebben om mee te gaan doen, neem dan contact op met ds. Henrieke ten Thije, geestelijk verzorger, [email protected] of 06 249 73 241. U bent uiteraard altijd van harte welkom om de kerkdienst in de Tuinzaal bij te wonen.

ds Henrieke ten Thije

Opinie

Op mijn Facebook pagina had ik mijn benoeming vermeld en hierop las ik ook een reactie gebaseerd op mijn vorige stukje in S’Amen. ”Blijf je nog wel mooie stukjes schrijven in S’Amen als onlangs?” Deze reactie nodigt uit tot schrijven. In de opleiding begonnen wij hier al snel mee, mooie stukjes leren schrijven. Tijdens de eerste module was een opdracht, schrijf een beeldmeditatie bij een beeld dat je aanspreekt. Ik wist gelijk waar mijn meditatie over zou gaan:

het beeld in de buurt van het Chasséveld

Altijd als ik er langs fiets heb ik de neiging om te stoppen. Maar dat doe ik niet. Waarom niet? Soms moet je stilstaan omdat het verkeerslicht op rood staat. Het beeld staat er net voor, dus daarvoor stoppen is echt heel onhandig. Toen ik vier jaar geleden de tijd nam om er een foto van te maken en eens rustig te kijken, schoten allerlei gedachten door mijn hoofd. En dat doen ze steeds weer en ze veranderen ook. Maar iedere keer zijn ze weer van toepassing op het beeld en op mijn leven. In deze periode van mijn leven zie ik in het beeld mijzelf. Ik ben nu pas echt in tweeën gesplitst. Ik ben nog steeds leerkracht, en ben nu wel heel dicht bij mijn nieuwe beroep, kerkelijk werker. Maar toch ben ik één persoon. Ik sta stevig in mijn schoenen. Toch ben ik nu nog de juf, één kant van het beeld. Op die ene voet staat het beeld stevig. Straks sta ik op de andere voet, ook stevig. Toch kan het ene deel van het beeld niet zonder het andere. Ik zal altijd een beetje “juf” blijven, dat verleer je nooit. Ik merk nu ook al dat ik tijdens mijn invalwerk een pastorale houding heb naar heel wat leerlingen. Op een mytylschool zitten namelijk allerlei kinderen die een toch wat ingewikkelder leven hebben dan de kinderen in het regulier onderwijs. Als je met een jongen praat die een bijna doodervaring heeft gehad, krijgt het leven toch wel een andere dimensie. Een rekensom uitleggen moet zo nu en dan maar even wachten. Soms zijn er zaken van veel dieper belang voor de leerlingen en daarbij maak ik dankbaar gebruik van mijn nieuwe kennis en vaardigheden…

Lianne van der Wel

Verhaal bij een beeld

Eersten en laatsten ...

Het jaar begon goed! Een uitnodiging voor een sollicitatiegesprek. Geen invalwerk als leerkracht, dus alle rust om hiermee bezig te zijn. Voordat ik op vrijdag het gesprek zou hebben, las ik nog eens mijn brief door. Lichtelijk verbaasd over mijn eigen schrijfkunst. Had ik dat echt geschreven? Een van de eerste opmerkingen tijdens het gesprek was over de brief. Een lid van de benoemingscommissie vertelde dat zij alle brieven een cijfer (beoordeling) hadden gegeven. Mijn brief had de hoogste punten gekregen van de meeste lezers. Weer mijn verbazing, schrijf ik dan echt zo goed? Het eerste en het tweede gesprek gingen even goed als het schrijven van de brief, want ik heb de baan gekregen. Ik mag voor 20 uur gaan werken in Dordrecht als Kerkelijk werker in de Wilhelminakerk.

In deze tijd van de olympische winterspelen moet ik er weer aan denken … aan mijn eigen sportverleden èn aan het verhaal van de eersten die de laatsten, en de laatsten die de eersten zullen zijn. U kent dat verhaal natuurlijk ook. Vroeger, toen ik zo’n jaar of dertien was, heb ik daarover veel nagedacht. Hoe konden die eersten nou de laatsten zijn en die laatsten de eersten? Het leek mij op zijn zachtst gezegd heel onwaarschijnlijk. Bovendien … wat is dat nu voor onzin! Er is toch altijd maar één eerste en één laatste? Nou dan …! U moet begrijpen dat ik op dit gebied een deskundige ben. Ik weet er namelijk alles van wat het is om laatste te zijn. Ik was op school vrijwel altijd de laatste, en wel bij sporten en bij wedstrijden. Zoiets tekent je op dertienjarige leeftijd! Volgens mij kwam dat allemaal omdat ik de kleinste was. Ik was zeker een hoofd kleiner dan degene die mij in grootte voorging, en we waren even oud.

7

S’amen In de eerste klas van wat toen nog de middelbare school heette, kwam verandering in die unieke positie. Er was nog iemand, net zo klein als ik. Hij kon net als ik de groten en de sterken nooit bijhouden, en hij werd ook bij voetballen ondersteboven gelopen en getrapt, net als ik. Hij heette Dik, en ik moet nog wel eens aan hem denken. Wij zaten op een christelijke school, maar hij geloofde net als ik niets van die prachtige toekomst van ons, laatsten. Dik en ik zaten nooit in dezelfde partij als het ging om wedstrijden. Dat kwam natuurlijk omdat wij altijd als laatsten werden gekozen voor een ploeg; iedereen kende immers onze kleinheid en de selectie ging één voor één. Dat gold voor alle soorten wedstrijden: voetbal, handbal, korfbal en noem maar op. De winnaars, de groten en sterken, de lange lierebomen die goed konden volleyballen en zo, ja … díé mochten altijd de ploegen kiezen. En wij? Wij bleven altijd over als laatsten, omdat wij nu eenmaal niet “goed” waren. Wij kwamen als laatst overblijvenden bij de selectie altijd in een verschillende ploeg terecht en waren dus tijdens wedstrijden gedwongen tegenstanders. In werkelijkheid was dat overigens niet zo. Wij maakten op een gegeven ogenblik een eigen spelregel samenhangend met deze discriminatie. Die toekomst, waarin wij als laatsten eersten zouden worden, duurde ons veel te lang en dus hadden wij samen de conclusie getrokken dat er iets moest gebeuren, als tenminste de sportbeoefening op school voor ons iets aardigs moest krijgen. Die regel bestond uit pure wraakoefening van ons ‘underdogs’ tegen de gróten van deze aarde en kwam erop neer dat wij onze eigen partij ondermijnden. Als ik weer eens ondersteboven werd gelopen door een ‘grote’ van de tegenpartij, dan zorgde Dik ervoor dat die grote (van zijn eigen partij dus) op een merkwaardig ogenblik struikelde. Daar was hij echt goed in. En als Dik werd gemolesteerd door een grote van mijn partij, dan kwam het scheenbeen van die partijgenoot van mij binnen de kortste keren zeer onzacht in aanraking met de punt van mijn schoen. En daar was ík echt goed in! Tja, wij waren dertien jaar oud en zeer wraakzuchtig ingesteld! Het leven is één en al wedstrijd en echte strijd. In zo’n tijd als deze van olympische wedstrijden en trouwens ook in een tijd van toetsen en examens op de scholen, denk ik daaraan nog wel eens terug. Vooral als ik later in het jaar schooltassen aan een vlaggenstok zie hangen. Geslaagd! Níét de laatsten, denk ik dan altijd! Wij moeten in zulke perioden goed denken aan onze kinderen, onze kleinkinderen, en aan de moeilijke dagen die zij soms doormaken, en aan de spanningen waaraan zij blootstaan. Het valt allemaal niet mee… om het niet te halen, vooral om het nèt niet te halen, om te blijven zitten of om niet naar een bepaalde school te mogen omdat je niet aan de eisen voldoet, en om bij de laatsten te horen. Ik weet nog goed hoe dat was, tóén… met Dik en met mij! En die toekomst, dat je de eerste wordt? Ach… dat is niet nù.

Nadat Bisschop Jan Liesen ons koffie met koek had aangeboden opende het gesprek met de vraag:

Hoe kijkt u aan tegen de toenemende secularisatie?

J.L. De statistieken bewijzen dat de secularisatie een feit is en al jaren achtereen toeneemt. Als kerk moet je die werkelijkheid onder ogen zien. De kerk realiseert zich dat mensen fundamenteel vrij zijn om te kiezen. Het is door de veelheid aan informatiebronnen echter lastig om te onderscheiden wat belangrijk is en wat niet. In de Schrift staat: komt er soms

een lamp om onder de korenmaat of onder de rustbank of juist op de standaard gezet te worden? (Mk 4,21). Dat is een initiatief van God en het betekent hoop. Het geeft mensen de kans en de verantwoordelijkheid om te kiezen voor het Licht dat komt. Soms kiezen mensen anders. Hoop betekent dat, wat er ook gebeurt, God groter is en wegen vindt om mensen die nee zeggen opnieuw uit te nodigen. Secularisatie is geen onomkeerbare weg, er is geen doemscenario. Het is een uitdaging en een uitnodiging om te kiezen voor God, met alle respect voor de keuzevrijheid van mensen.

Is het niet zo dat we geloven ondanks de kerk en niet dankzij de kerk? J.L. Dat zie ik niet zo. De kerk is de plaats waar de gemeenschap van geroepenen haar geloof belijdt. Je kunt de kerk niet los zien van Heilige Geest, want anders heeft de kerk geen bestaansrecht. Natuurlijk kan en moet het beter in de kerk, en inderdaad is de Geest soms moeilijk te herkennen, maar fundamenteel is de kerk het werk van de Geest. R.v.U. Je kunt de Geest verduisteren in je werk. In het kader van de oecumene kan je bijvoorbeeld zeggen dat de scheiding van kerken het zicht op de kerk verduistert. En dat de concrete kerk niet samenvalt met de kerk die God voor ogen heeft. J.L. Paus Franciscus ontmoette een vrouw die zei: “Als God niet alle zonden vergeeft, kan de wereld niet bestaan." Zo'n uitspraak is een uiting van de Geest in een individuele mens. Vaak verduisteren wij voor niet-gelovigen wat kerk is door onze verkeerde keuzes. Christus bidt om eenheid, dat is duidelijk. Oecumene is gezamenlijk optrekken naar dat doel en geen doel op zichzelf. G.J.v.D Zoals de uitspraak van Ghandi: Er is geen weg naar de vrede. Vrede is de weg. In de oecumene kun je aan eenheid werken in een verscheidenheid die groter is dan je eigen kerk.

Piet Winsemius

Raad van Kerken met de Bisschop van Breda in gesprek Op dinsdag 17 december 2013 gingen drie leden van de Raad van Kerken Breda, Ger van Dooren (voorzitter), (G.J.v.D.) Boukje Flach notulist (B.F) en Rob van Uden (R.U). in gesprek met Bisschop Jan Liesen (J.L.) om te horen hoe hij denkt over vraagstukken op het gebied van kerk, samenleving en oecumene. Het interview vond plaats in het bisschoppelijk paleis aan de Veemarktstraat.

Bisschop Jan Liessen

8

S’amen Heeft de kerk een taak in oecumenisch verband als reactie op de economische crisis? J.L. Wanneer je als mens echt getroffen bent, maakt het niet uit wie je helpt. Het is onze taak als kerk om ons netwerk en onze mogelijkheden aan te boren met maar één doel, namelijk de ander helpen die in nood is, of dat nu gedaan wordt door de kerk, de gemeente, sociale instellingen, dat maakt niet uit. Dus nood lenigen waar dat kan en als je door samenwerking je doel beter kunt bereiken, is dat beter. R.v.U. De sociale leer van de RK Kerk is een prima benadering van problemen in de samenleving, maar onze broeders en zusters van de andere kerken zijn de eersten waarmee we deze inspiratie kunnen delen. J.L. De sociale leer van de RK Kerk kent twee lagen. We delen met alle christenen en Joden de basale leer, namelijk dat wij allen zijn geschapen naar Gods beeld en dat daarom elk mens het waard is geholpen te worden. Dat is de eerste laag. Wanneer je in contact komt met christenen, kom je op een diepere laag. Die laag ontstaat wanneer ik me engageer als gelovige en als christen. G.J.v.D Kunt u iets meer zeggen over die diepere laag? We gebruiken in de protestantse kerk misschien dezelfde taal en dezelfde begrippen. J.L Het gaat om wie ik als gelovige ben, dat impliceert geen extra inspanning. Wanneer ik antwoord geef op Gods vraag Hem te volgen, dan leidt dat ook tot mijn inzet. Diaconie is een integraal onderdeel van de kerk, een wezenskenmerk. Diaconaal actief zijn zit hem soms in hele kleine dingen, maar geloof zonder werken is dood (Jacobus 2,17).

Er is een ontwikkeling gaande binnen de kerken waarbij meer nadruk ligt op de Geest en op gebed. Hoe kijkt u tegen deze ontwikkeling aan? G.J.v.D. Vanuit de kerk hebben we onlangs een gesprek gehad over de ambtsopvatting en het bleek dat men het gemakkelijker vond om te bidden als ouderling (dus vanuit het ambt) dan als gelovige zonder ambt.

J.L. Een onderdeel van de Eucharistie (maar ook van andere vieringen) zijn de voorbeden: dat heet officieel “het gebed

der gelovigen”; soms komen kerkgangers dan zelf naar voren om te bidden. Het zelf-geformuleerde gebed is echt een uitdrukking van geloof, het is een antwoord op het evangelie dat juist daarvoor gelezen wordt. Iedereen kan dat doen. Het hoeft niet mooi te zijn, het hoeft alleen echt te zijn en dan raakt het iedereen. B.F. Soms moet je ook wennen aan nieuwe gebruiken of rituelen, bijv. elkaar de vredesgroet geven. In de PGB is dat gebruik nog niet zo vanzelfsprekend als in de RKK. J.L. Ik citeer Johannes 15, gij zijt rein, dankzij het woord dat ik gesproken heb. Dat betekent: door gebed, door het persoonlijke gesprek met God, en dus door het luisteren naar God, heb je de kans een ander mens worden; zijn woord plaatst alles in een nieuw licht. Daardoor kan en zal je houding in gesprek tot de naaste veranderen. Dat moet je gaandeweg leren en vraagt een zekere vrijmoedigheid. G.J.v.D. Voor een protestant uit de vrijmoedigheid zich in een persoonlijk geformuleerd gebed. J.L.: Je hoeft niet te veel van jezelf te vragen door te zoeken naar eigen woorden. Samen een formulegebed bidden kan al voldoende zijn. Wat telt is dat je werkelijk bidt. J.L Wat dat betreft: ik zie dingen gebeuren, die 30 jaar geleden niet mogelijk waren geweest. Er zijn gaandeweg over en weer contacten gegroeid. Bijvoorbeeld: een gereformeerde mevrouw kwam bij mij op bezoek om een zegen te vragen voor haar kinderen na het overlijden van haar man. Dan zoek ik een weg om zo’n verzoek te kunnen honoreren. De openheid voor elkaar is gegroeid

Heeft het bisdom beleid om de oecumene in Breda en omgeving te bevorderen? J.L. Als bisschoppen in Nederland hebben we een band over bisdomgrenzen heen, waarbij gezamenlijk wordt opgetrokken in de oecumene. Een aantal aandachtsgebieden zijn onder de bisschoppen verdeeld. Ikzelf ben referent voor de liturgie en Bijbel. Bisschop Van den Hende heeft onder andere de oecumene als aandachtsgebied. Ik ben dus geen initiator voor speciaal beleid, maar blijf wel betrokken. G.J.v.D. De vieringen in de zieken- en verpleeghuizen hebben een oecumenisch karakter. Kunt u daar iets over zeggen? Bij de vieringen in ziekenhuizen wordt vanuit landelijk beleid gezamenlijk opgetrokken. J.L. Daar valt nog veel over te zeggen. Een viering van het woord is niet hetzelfde als een Eucharistie. We zullen vanuit de geschiedenis in Breda zorgvuldig met elkaar moeten omgaan en we mogen van het sacrament van de Eucharistie geen middel tot eenheid maken. R.v.U Maar ja, je moet katholiek zijn om dit te snappen. J.L. In de katholieke kerk is de Eucharistie de bron en het hoogtepunt. Het is een sacrament: een ontmoeting met de levende Christus en dat mag je heel serieus nemen. Iedere gelovige kan deelnemen aan het gebed of zoals we vroeger zeiden, kan de eucharistie bijwonen, maar communiceren vraagt om een verdergaande voorbereiding. Het vraagt om een eenheid van geloof en leven. Geloof met betrekking tot de Eucharistie betekent de werkelijke tegenwoordigheid van Christus. Waar geloof en leven uiteen gaan, ben je niet goed voorbereid.

9

S’amen B.F. Je afvragen of je wel aan het avondmaal mocht meedoen, kennen wij van vroeger uit de protestantse kerk. Dat voelde heel zwaar. Het avondmaal vond maar 1 x per kwartaal plaats. Maar in de RKK kan je elke zondag de eucharistie vieren. J.L. Er bestaat een gevaar van vervlakking, zeker in een tijd van secularisatie. Toch komt het ook voor dat mensen meevieren maar niet communiceren in de eucharistie. Dat is een uiting van geloof: men zoekt eerst een gelegenheid tot verzoening in het sacrament van de biecht. G.J.v.D. Ik heb me thuis gevoeld in een katholieke viering, waarbij het echter voor mij onduidelijk is of je mag deelnemen aan de eucharistie. De gewone R.K. gelovigen hebben er geen moeite mee als je meecommuniceert. Ook tijdens een kloosterweekeinde word je vaak wel uitgenodigd om de eucharistie mee te vieren. J.L. Als je weet dat de Eucharistie in de RKK een sacrament is, vraagt dat om een integere opstelling. Een goed compromis vindt je bij Chemin Neuf in Oosterhout. Daar wordt uiterst respectvol omgegaan met een gezamenlijke eucharistieviering. De maaltijd wordt in lijn met de oecumene gevierd, maar niet genuttigd door iedereen. Je viert dan met elkaar en naast elkaar zonder miskenning van andere gelovigen. RvU Het katholieke zit niet alleen in de communie. In elk eucharistiegebed wordt gebeden voor de bisschoppen en de paus omwille van de eenheid van de kerk. Er zit wel een tegenstrijdigheid in wanneer je dit gebed niet onderschrijft en toch deelneemt aan de maaltijd. Overigens lijd je als katholiek, wanneer je dit bidt, ook aan de gebrokenheid van de Kerk. J.L. Er is een beweging in de RKK waarbij naar een liturgie wordt gezocht die overal herkenbaar dezelfde is. Vroegere vertalingen waren soms erg vrij en volgden het principe van dynamische equivalentie, maar nu wordt gezocht naar meer precisie en minder spreektaal in teksten en bijbelvertalingen. We willen dichter bij de bron komen en blijven. Ik ben ervan overtuigd dat je essentiële dingen gaat missen, wanneer teksten te ruim vertaald worden. R.v.U. Naast de Schrift, het woord van God, is Christus zelf ook Woord van God. En dat ‘Woord’ kom je vervolgens ook op straat tegen, in de kwetsbaren. J.L. Er is een uitspraak van Augustinus: God spreekt tot mensen door mensen op een menselijke wijze omdat Hij mensen zoekt. We lezen dus de schrift omdat we het gesprek met God willen aangaan. Dat is een gelovige manier van leven en die stelt je in staat om op straat in elke persoon het woord van God te horen. G.J.v.D. Het zou een goede traditie zijn om in gesprek te blijven. Vindt u het goed dat we over een jaar weer een gesprek hebben? J.L. Dat vind ik een prima idee. Namens de Raad van Kerken willen we bisschop Liesen van harte bedanken voor de tijd die hij beschikbaar heeft gesteld voor dit boeiende gesprek.

lgemeen Kerkelijk nieuws Beamers en beeldschermen in de kerk De afgelopen jaren zijn beamers in onze kerken geleidelijk meer gebruikt voor projectie van teksten en afbeeldingen. In het digitale tijdperk heeft dit soort apparatuur evidente voordelen. Om het gebruik van beamers en beeldschermen in de vieringen van de kerk ruimer te kunnen toepassen bijvoorbeeld ter vervanging van papieren liturgieën en liedboeken is een vaste opstelling hiervan noodzakelijk, dusdanig uitgevoerd dat overal in de kerk het vertoonde goed zichtbaar en leesbaar is. Voor een goed gebruik moeten er ook goede afspraken zijn over ondersteuning / bediening van de apparatuur tijdens de vieringen. Het college van kerkrentmeesters wil zodra er redelijke zekerheid is dat van deze apparatuur goed gebruik gemaakt zal worden, voor elk kerkgebouw deze voorziening realiseren. Op korte termijn wordt hiermee al begonnen in de Lucaskerk. Vanwege de zorgelijke financiële situatie en de kosten (circa €5-6000/gebouw) zal circa in maart een geldwervingsactie hiervoor worden gehouden.

Gijs Kuijpers, secretaris van het College van Kerkrentmeesters

Werkgroep jeugd PGB-’t Ginneken Verslag van september 2013 –januari 2014 Rol en samenstelling werkgroep De werkgroep jeugd PG Breda bestaat uit Victor Witter, jeugdouderling van Midden-Zuid, Nicoline Rodenburg, ouderling en voorzitter van de werkgroep jeugd van de Lucaskerk, Pauline Ruijs, jeugdouderling van de Protestantse Gemeente Ginneken en Pieter Flach, lid van de AK. Vanaf september heeft Pieter Vergeer, werkgroep jeugd Lucaskerk ook deelgenomen. Vanaf november is er een wisseling geweest tussen Victor Witter en Suzanne Kamp. Suzanne is op 9 februari bevestigd als jeugdouderling midden- zuid. De werkgroep jeugd is er als vraagbaak en adviesgroep voor de jeugdwerker. Naast dit overleg is de jeugdwerker betrokken bij alle overleggen jeugd van de verschillende kerken. Ook adviseert zij bij kindvriendelijke vieringen.

10

S’amen De jeugdwerker direct volgen Danielle schrijft al haar werkdagen op haar facebook account wat zij doet in de Protestantse kerken van Breda. DaniellejeugdwerkerPGBreda Kindvriendelijke kerkvieringen In alle kerken in Breda en t Ginneken zijn we bezig met kindvriendelijke vieringen. In de Lucaskerk zijn dat de regenboogvieringen. In de Johannes- en Markuskerk spreken we van diensten voor Groot en Klein en in ’t Ginneken gaan we beginnen met ‘Kleine-in-de-Kerk’ vieringen. Op deze manier proberen we af en toe om de diensten nog toegankelijker te maken voor kinderen. Jongeren Er is een start gemaakt met een jongerenkoor SING en een Chill Church in de crypte van de Lutherse kerk. We zijn hard op zoek naar nog meer jongeren. Advent Kindernevendienstleiding van de Lucaskerk, heeft de andere kerken uitgenodigd om het adventsproject toe te lichten. Zo hoeft niet iedere kerk zelf helemaal aan de slag, maar wordt er gebruik gemaakt van elkaars initiatieven. Danielle heeft dit ondersteund met het aanbod om de vrouwen die centraal staan in de adventsverhalen te fotograferen. Lutherse kerk Danielle heeft bij de opening van de Lutherse kerk laten zien aan belangstellenden wat er te doen is voor jeugd en jongeren.

groeien in hun leven. Dit doen ze als een ‘zaad’ in een spanen doosje met een afbeelding erop, die we er van te voren op plakken. Het doosje kost niet veel, maar ziet er aantrekkelijk uit. We doen dit zo in de hoop dat mensen het doosje thuis bewaren, het zien staan en herinnerd worden aan wat zij willen laten groeien. Iets meer dan een week voor het ritueel heb ik in Hoofddorp 30 doosjes gekocht. De doosjes zijn niet duur, maar ieder doosje telt aan, dus teveel wilden we er niet aanschaffen. Ik wist zeker dat we genoeg doosjes hadden; er waren minder dan twintig aanmeldingen en dat was het aantal waarop we gerekend hadden. Maar de donderdag voor het ritueel waren er 40 opgaven. Myriam Bossink, natuurcoach, hield de ochtend voor het ritueel een stiltewandeling in het Mastbos met hetzelfde thema en noemde ons in al haar publiciteit. Marlies Schülz en ik kochten er bij de Xenos in Breda 20 doosjes bij, zodat we er 50 hadden, vast en zeker genoeg. Maar vrijdag stond er een stukje in de Stem. En toen wisten we: er moeten meer doosjes komen en ook een extra kaarsentafel om de Maria Lichtmiskaarsen in te zetten. Wim Bisschop leende zaterdag van de katholieke parochie een kaarsentafel. En ik kocht bij de Xenos in Haarlem nog 20 doosjes, omdat die in Hoofddorp op waren. Er deden uiteindelijk een kleine 60 mensen mee aan het ritueel. Volgende keer bij het lenteritueel op 23 maart, zullen dat er minder zijn. Maar mocht het anders lopen, we hebben dit keer geen spanen doosjes nodig.

Grote kerk Op 27 oktober heeft Danielle meegedacht en meegewerkt aan de ontmoetingsdienst in de grote Kerk met als thema ’muziek’. Er was een blokfluit clinic voor de kinderen tijdens de kindernevendienst, deze is door 27 kinderen bezocht. Jozef de musical Op zaterdagavond 9 november ontvingen we de Musicalgroep Besooijen uit Waalwijk in de Markuskerk, met de musical Jozef. Kosteloos hebben zij het verhaal van Jozef op een prachtige manier weer gegeven. De musical werd door 150 mensen bezocht. Kind en Verlies Er is een avond geweest over ‘kind en verlies’. De afspraak is om met de mensen van de PG Breda en ‘t Ginneken verder te gaan nadenken hoe we jeugdpastoraat concreter gaan vorm geven in Breda.

Daniëlle van Drongelen

Wil je helpen met de High Tea op zondag 23 maart? De rituelen besluiten we steeds met een High Tea. Wil jij ons helpen bij het voorbereiden van de High Tea? We beginnen daarmee rond 12.30 uur. Het gaat om het klaarzetten van kopjes en schoteltjes, het zetten van thee, klaarzetten van schalen met scones, vullen van schaaltjes met lemoncurd en room. We bieden een team dat goed op elkaar ingespeeld is. Tijdens de High Tea is het gezellig en ontmoet je mensen van allerlei slag. Mail naar: [email protected]

Berthe van Soest

Verkoop 40-dagen kalender in de Markuskerk op 23 februari en 2 maart

De spanen doosjes Op zondag 2 februari was er het Noorderlichtritueel van de prille lente, Maria Lichtmis. Eén van de onderdelen van dit ritueel is, dat mensen bedenken wat zij graag willen laten

Een werkgroep van een aantal mensen uit de Michaëlkerk en de Markuskerk heeft voor de 40-dagentijd weer een kalender gemaakt, die u aangeboden wordt voor € 3,00. Na aftrek van de drukkosten gaat de opbrengst geheel naar het doel van de vastenactie. Echte hulp helpt! Zuster Elly van Dijk begreep dat, toen ze enkele jaren ging werken in het Holy Fa-

11

S’amen mily Care Centre in Zuid-Afrika. Voor het derde en laatste jaar is de opbrengst van de vastenactie in de Augustinusparochie en de Markuskerk bestemd voor de kinderen van Ofcolaco. Kinderen van alle gezindten worden in het tehuis liefdevol opgevangen en verzorgd. Maatschappelijk werk draagt hen voor en de rechter beslist over plaatsing. Zo gauw het kan worden ze weer in familieverband teruggeplaatst. De medicijnen tegen Hiv en Aids doen -bij goed toezicht- hun werk. Er is weer perspectief ontstaan voor deze kinderen. Mede door uw hulp in de afgelopen twee jaren is de hygiënische toestand van slaap- en sanitaire voorzieningen verbeterd. Hoopvol! In 2014 wordt gewerkt aan de uitvoering van een ambitieus scholingsprogramma voor het autochtone personeel, op alle niveaus. Er is nog een lange weg te gaan, maar het uiteindelijke doel is dat het tehuis op eigen ZuidAfrikaanse benen kan staan. Een doel om naar te streven, sluit u aan en geef uw bijdrage door het kopen van de 40dagenkalender. Dat kan op zondag 23 februari en zondag 2 maart na de dienst in de voorhal van de Markuskerk. Namens alle kinderen van het Holy Family Care Centre en namens de werkgroep alvast hartelijk dank.

De tentoonstelling is te bezichtigen tot 10 augustus 2014.

Museum Catharijneconvent Lange Nieuwstraat 38 3512 PH Utrecht

Openingstijden:

Dinsdag t/m vrijdag van 10.00 tot 17.00 uur. Zaterdag, zon- en feestdagen van 11.00 tot 17.00 uur. Toegang: € 12,Voor vrijwilligers en leden van het NBG is de toegang gratis.

Namens het Nederlands Bijbelgenootschap, Diny Fockens-Brink (Terheijden)

IMPRESSIE on - voorwaardelijk

Boukje Flach, Han Hemmes, Hanny Brouwer, Marga de Ridder

Nederlands Bijbelgenootschap viert jubileum met bijzondere tentoonstelling Op 29 juni 2014 bestaat het Nederlands Bijbelgenootschap precies 200 jaar. In 2014 wordt dat op verschillende manieren gevierd. In het kader van dit jubileum start in Museum Catharijneconvent op 8 februari een bijzondere tentoonstelling: Thuis in de Bijbel. Op de tentoonstelling zijn kunstwerken te zien die zijn geïnspireerd op Bijbelverhalen. Het bijzondere is dat deze verhalen worden getoond in een voor de kunstenaars bekende omgeving. De Verloren Zoon in een eigentijdse kroeg, de Emmaüsgangers in een oer-Hollands landschap en Marta en Maria in een zeventiende-eeuwse keuken. De tentoonstelling geeft eigenlijk symbolisch weer wat het NBG beoogt: het laten zien van de relevantie van de Bijbel voor mensen van hier en nu.

er was onenigheid ruzie gelijkhebberigheid tarten, doorgaan geduld was op beheersing ook toen tumult het nog halfvolle etensbord kwam met een harde klap tegen het behang en op de grond —-ontzetting bij het kind bang maar toen hij naar zijn werk ging gaf hij een kus . het kind zag en onthield: liefde, on - voorwaardelijk —-

Regina de Ruiter

12

S’amen

Diaconie Wat voeren die DOS-diakenen nu eigenlijk uit? (25) Er is een tijd van komen en een tijd van gaan………………. In ongeveer twee en een half jaar zijn, verpakt in totaal 25 artikelen, alle diaconale facetten waarmee de DOS zich bezig houdt naar voren gebracht. Tijd dus om deze rubriek te beёindigen. Herhaling van zetten is geen goede zaak, voorkomen moet worden dat de rubriek enkel nog dient tot bladvulling en/of ‘’O dat wisten we al’’. Geschreven is over het wekelijks collecteren tijdens de kerkdiensten, het mede verzorgen van het Heilig Avondmaal, het assisteren bij de diensten in de ziekenhuizen, het verzorgen jaarlijks van tientallen kerstpakketten, het verlenen van ondersteuning aan ouderen en invaliden die een weekje vakantie genieten, de activiteiten voor de werkgroep Wismar/Arad en het bestrijden van de toenemende armoede en eenzaamheid. Op dit moment kan je boeken vol schrijven over de schrijnende armoede waarin sommige gezinnen en dak- en thuislozen zich bevinden. Soms geen cent om te makken en een lege koelkast (indien aanwezig). Een paar bonnen van Albert Heijn maken vaak het verschil. Het opsporen van hen die het nodig hebben is niet moeilijk. Nee, de acceptatie van de bonnen is vaak veel problematischer. Valse schaamte is de grootste vijand. Het wegwijs maken van hen die berooid van elders komen is een bekend verschijnsel. Een goede eerste opvang is erg belangrijk. Veel, heel veel is er nog te doen in onze goede stad Breda, zeker nu de bijstand steeds magerder wordt. Er zijn mensen die worden genoodzaakt tot proletarisch winkelen omdat dat voor hen de enige weg is om aan eten te komen. Door jeugdzonden zijn ze soms in de financiёle problemen geraakt. Zelfs het onverkoopbare voedsel van de supermarkten wordt hen ontzegd. Er rest dan: Eten uit de vuilcontainer of de methode Mgr. Muskens toepassen. Ook zijn veel mensen eenzaam, een ‘open oor’ doet vaak heel veel goed. Als u, al dan niet georganiseerd, iets wilt doen voor de medemens, er ligt een wereld van mogelijkheden open. De diaconie heeft nog voldoende vacatures.

Namens de DOS (Diakenen onder het spoor), Henk Zwaan

BREDA-WISMAR-ARAD In dankbare herinnering Harry Mulder Zomaar opeens was hij er niet meer, onze penningmeester, Harry Mulder. Vol verdriet hebben we, in een stampvolle Markuskerk, op dinsdag 21 januari afscheid van hem moeten nemen.

Helemaal zeker weet ik het niet, maar gedurende zeker 13-14 jaar beheerde hij de penningen van onze contactgroep. Nauwgezet hield hij de boeken, nog volgens de ‘oude’ methode, op papier dus, bij. En dit ondanks het feit dat hij altijd zei dat hij geen verstand van boekhouden had . Harry was zeer betrokken bij alles wat zich binnen onze contacten afspeelde. Vele malen reisde hij mee naar Wismar en, vaker nog, mee naar Arad. Hij was altijd een goede reisgenoot, betrouwbaar achter het stuur en plezierig gezelschap in het vliegtuig, zoals ik zelf een aantal malen heb mogen ondervinden. Hij was een vast punt in onze groep en wij zullen hem nog lang missen! Wij wensen zijn vrouw Ineke, hun kinderen en kleinkinderen Gods nabijheid toe en de kracht om dit verlies een plaats in hun leven te kunnen geven. Giften U begrijpt wel dat wij vanwege het overlijden van onze penningmeester bezig zijn een en ander om te zetten qua adres en zo. Maar ons rekeningnummer blijft hetzelfde, dus uw giften zijn gewoon welkom op rek. nr. NL 81 INGB 0002982573 t.n.v. Diakonale Werkgroep Aradgiftenrekening. Kaarten voor ds. Béla Tothpal Mocht u de voorgeadresseerde kaarten die regelmatig in de kerken uitgedeeld worden missen en wilt u ds. Tothpal toch een kaartje sturen dan is hier zijn adres nogmaals: PENITENCIARUL TIMIŞOARA (deţinut: TOTHPAL BELA) Str. Popa Şapcă nr.7 300-057 Timişoara jud. Timiş ROEMENIË Frankeert u de kaart met een Internationale priority postzegel (€1,05). Uw post wordt door hem zeer gewaardeerd!!

Zomerontmoeting in Arad: wie gaat er mee? Dit jaar zal de Zomerontmoeting tussen Breda, Wismar en Arad plaatsvinden in Arad. Ondanks de moeilijke omstandigheden waarin de gemeente daar verkeert zijn wij nadrukkelijk uitgenodigd. Wij zullen afreizen op donderdag 12 juni (het is 1700 km, dus 2 dagen reizen). Zijn daar dan enkele dagen te gast en op dinsdag 17 juni vertrekken we weer richting Breda. Het zou fijn zijn als enkele gemeenteleden met ons mee zouden gaan! Lijkt het u/jou iets neem dan even contact met ons op.

Mieke Frankfoorder (vz) Tel. 076-5146523 Email: [email protected]

13

S’amen

Nieuws uit de wijken

Rondom de Lucaskerk Van de voorzitter De blik vooruit In zijn overweging voor S’amen van deze maand, verwijst Wim Bisschop naar het boekje ’Goede wijn’ van Jan Hendriks. Hendriks nodigt ons uit in deze tijd van krimp en op het oog minder betrokkenheid, een andere bril op te zetten: Een bril van waardering en positiviteit. Vertel elkaar verhalen over wat er goed gaat, wat mooi is en waard om te behouden, zorg ervoor dat je elkaar weet te inspireren. Mensen komen in beweging als ze geïnspireerd worden. ‘Elkaar de put in praten’, ‘ach en wee’ roepen en alles benaderen vanuit ‘zorgen’, heeft geen zin en leidt tot negativiteit. En als we dan om ons heen kijken, dan kúnnen we elkaar mooie verhalen vertellen. Een groep enthousiaste mensen is bezig met het voorbereiden van een prachtig programma voor het lustrum, ‘20 jaar Lucaskerk’. Mooi om te vertellen is dat de voorzitter van de synode heeft toegezegd een deel van het lustrumprogramma te komen opluisteren. Mooi om te vertellen is dat er een gro-

te groep mensen bezig is de musical Ruth in te studeren. Mooi is het om te vertellen dat de kerkenraad, geïnspireerd door dominee Jan van Pijkeren, besloot tijdens de Olympische Spelen ’s avonds de verlichting aan te zetten, zodat buiten de kleuren van de regenboog te zien zijn. Mooi is het om te vertellen dat we toch weer een nieuwe notulist hebben gevonden voor de kleine kerkenraad, te weten Mathieu Arendse. (Mathieu, fantastisch dat je dit werk op je wilt nemen!) Is die bril van Hendriks dan een ‘roze bril’? Zijn er dan geen zorgen meer, en mogen we die dan niet meer noemen? Ja wel hoor! Zo besloot de kerkenraad het onderwerp ‘Jeugd’ nu maandelijks op de agenda te zetten. We bespreken wat het jeugdwerk ons waard is en hoe we dit met u op een positieve manier kunnen delen. Om dit werk voort te kunnen zetten hebben we mensen nodig die met ons de waarde en het positieve effect van dit werk inzien! Datzelfde geldt voor leiding voor de senioren gespreksgroep. Het is mooi om te vertellen dat we een dergelijke gespreksgroep hebben, en we willen ook heel graag dat dit voortgezet kan worden. Daarvoor hebben we dan wel een of meerdere gemeenteleden nodig die de kar trekken. Misschien iets voor u? Ons beleidsplan heeft de titel ‘Doorgaan met bouwen in vertrouwen’. Het vertrouwen is er dat er altijd ge-

meenteleden zullen zijn, die zich op een of andere wijze aangesproken voelen om het mooie verhaal van onze kerk voort te zetten.

Rolf Boertien,

[email protected]

Zangers en zangeressen gezocht voor de paaswake met koorzettingen uit het nieuwe liedboek uitgevoerd door de cantorij van de Lucaskerk Repetities: vanaf dinsdag 11 maart gedurende 6 weken in de 40dagentijd iedere dinsdagavond van 20.00 uur tot 21.45 uur in de Lucaskerk Uitvoering: zaterdag 19 april om 22.00 uur in de Lucaskerk Het lijkt ons fijn om met extra gastleden deze liederen ten gehore te brengen Inlichtingen en aanmelden bij: Henriëtte Rusch, tel. 5425324, [email protected]

14

S’amen

Vieringen In de komende weken lezen we “zoals het liturgisch hoort in het A-jaar” gedeelten uit het evangelie naar Mattheüs. Dus veel verwijzingen naar de geschiedenis van Israël, want Mattheüs legt graag een verband tussen de lotgevallen van Jezus en de geschiedenis van het volk waar Hij bij hoort. Ondertussen maken we ook de overstap naar de veertig dagen als tijd van voorbereiding op het feest van Pasen; een paarse tijd van inkeer en verstilling. Ook dan klinken verhalen van Mattheüs, gekoppeld aan psalmen van Israël. Voor de kinderen is er een aansprekend project. Zondag 23 februari houden we een viering van Schrift en Tafel. Zondag 2 maart begroeten we drs. Jan Greven als onze voorganger, bij velen meer bekend vanuit zijn activiteiten voor het dagblad Trouw. We mochten hem al eerder verwelkomen. Zondag 9 maart is de eerste zondag in de veertig dagen. Het project voor die tijd wordt gepresenteerd en de cantorij zingt voor en met ons. Zondag 16 maart is weer viering met Maaltijd van de Heer en op zondag 23

Nieuws vanuit de Wijkkerkenraad Breda Midden-Zuid Zondag 9 februari zijn er in een gemeenschappelijke dienst in de Markuskerk ambtsdragers bevestigd voor de wijkkerkenraad Breda Midden-Zuid. Mevrouw Suzanne Kamp als ouderling met speciale aandacht voor de jeugd en de heer Paul Vlaardingerbroek als ouderling. Tevens is de heer Pieter Harder opnieuw bevestigd als ouderling/kerkrentmeester en zal hij toetreden als lid van het moderamen. Afscheid hebben we genomen van de heren Ger van Dooren, (ouderling), Wim van de Giessen, (ouderling/

maart hebben we een oecumenische viering (10.45 uur) met medewerking van het koor van de Bethlehemkern

Vespers In de veertigdagentijd houden we ook weer oecumenische vespers: een kort gebedsmoment van stilte en bezinning. In de vespers zullen we aandacht geven aan de zeven “kruiswoorden” van Jezus. En zingen en bidden de intochtspsalmen van de zondagen in deze periode. De eerste woensdag, 5 maart, staat vooral in het teken van de aswoensdag’ zoals die in de rooms-katholiek traditie een plaats kreeg. De avondgebeden beginnen steeds om half acht in de Lucaskerk. Basiscatechese In de veertigdagen houden we ook weer een blok van vier weken basiscatechisatie. Met name de laatste twee lessen zullen gaan over de Goede Week en Pasen en over opstaan voor een nieuw begin. De catechisaties zijn op dinsdagmiddag van 4-5 uur in de Lucaskerk

kerkrentmeester), Piet van der Werf (voorzitter College van Kerkrentmeesters) en Victor Witter jeugdouderling). Jarenlang hebben zij zich ingezet voor onze gemeente en daar zijn wij hen zeer erkentelijk voor. Ook fijn dat de heren Uli Bondzio, Gerrit Verburg, Peter Vermeiden en mevrouw van Mourik zich bereid hebben verklaard hun termijn te verlengen. Toekomstgroep en denkmodellen In de kerkenraadsvergadering van januari is er een gesprek geweest met leden van de Toekomstgroep waarin een tweetal denkmodellen besproken zijn. Er volgde een discussie waarbij enkele kritische opmerkingen geplaatst werden. Zodra de Toekomstgroep alle

Lucaskerk - Regenboogkerk De Lucaskerk heeft in haar ronde dak ramen in de kleuren van de regenboog. Dat is vooral goed te zien als het donker is en de lampen in de kerkzaal branden. Het is een mooi gezicht, het valt op. Ondernemers uit het naastgelegen winkelcentrum Heksenwiel zeggen wel eens tegen predikant en kerkenraad: “doe toch wat vaker de reclameverlichting aan, anders ziet niemand dat daar de kerk staat.” Rond de Olympische Winterspelen is veel te doen (geweest) over mensenrechten en homo-acceptatie, daarbij spelen de kleuren van de regenboog een belangrijke rol. Zondag 9 februari deed ds. Van Pijkeren, de vorige wijkpredikant, in de preek de suggestie om gedurende deze Olympische Winterspelen elke avond de verlichting van de Lucaskerk te ontsteken als signaal van betrokkenheid en solidariteit. De dag erna heeft de kerkenraad die suggestie overgenomen, zodat de Lucaskerk nóg een reden erbij heeft om regenboogkerk te zijn.

ds. Wim Bisschop

gesprekken afgerond heeft volgt er een eindrapport van de commissie. De volgende kerkenraadsvergadering is dinsdag 4 maart, 20.00 uur in de Markuskerk.

Karien van Mourik, scriba tel. 076 5 654 987 email: [email protected]

15

S’amen

JESUS CHRIST SUPERSTAR Wil je meezingen?

Al een paar keer heeft Zanggroep ARK op palmzondag een speciale Jesus Christ Superstar viering voorbereid, in samenwerking met een plaatselijke parochie. De liederen uit de bekende musical zijn het raamwerk van zo’n viering. Dit jaar komen ze bij ons in de Markuskerk! Het koor wordt speciaal voor deze zondag uitgebreid tot ‘projectkoor’. Zo kan iedereen die het leuk vindt om een keer uit deze musical te zingen meedoen. Vooraf zijn er drie repetities: op vrijdag 28 maart en 4 en 11 april. Wie in elk geval twee van deze avonden kan mee repeteren is van harte welkom om mee te zingen. De repetities zijn om 20.00u in de Markuskerk. Aanmelden (vóór 21 maart) kan via: [email protected]

Rondom de Markuskerk Vieringen Doorpraten over de kerkdienst Regelmatig word ik aangesproken over de kerkdienst: het Bijbelgedeelte, de keuze van een lied, een gedachte uit de preek, een zin uit een gebed… Vaak wordt er dan bij gezegd dat we daar ‘nog eens over door moeten praten’. Die behoefte heb ik zelf ook, om af en toe met elkaar nog eens door te praten over de dienst. Natuurlijk gebeurt dat al op veel plekken, thuis bij de koffie, op straat, of in een gespreksgroep, maar daarnaast wil ik dit voorjaar ook een aantal bijeenkomsten plannen in de kerk, om met elkaar van gedachten te wisselen over wat er de zondag ervoor gezegd (of gezongen) is (en mis-

schien ook breder: wat je in het algemeen aanspreekt in de diensten en wat je daarin mist). De eerste keer is op

dinsdagmiddag 25 maart (van 14.0015.30 uur). Later zal ik ook nog een bijeenkomst op een dinsdagavond plannen. Het duurt nog even voor het 25 maart is, dus tegen die tijd zal ik u eraan helpen herinneren. Voor autovervoer kunt u bellen met Joke van Tongeren 076-5212361; bij geen gehoor s.v.p inspreken. U wordt teruggebeld ter bevestiging. Gospeldienst met hemelvaart Op 29 mei is het Hemelvaartsdag. We beginnen met de voorbereidingen voor de inmiddels traditionele gospeldienst in de Grote Kerk. Als je het leuk vindt om hier een keer aan mee te werken, dan hoor ik het graag! We gedenken Harry Mulder Op woensdagavond 15 januari overleed onverwacht ons gemeentelid Harry Mulder, een paar weken voor zijn tachtigste verjaardag. In de dankdienst voor zijn leven, op 21 januari, klonk de verslagenheid door over zijn plotselinge dood, maar ook de dankbaarheid voor de vele goede jaren samen met zijn vrouw Ineke, zijn kinderen, kleinkinderen en vrienden. Harry was op veel fronten actief, bijvoorbeeld in de werkgroep Breda-Wismar-Arad, waar hij zich met hart en ziel voor inzette. Verschillende mensen die dichtbij hem stonden memoreerden in de dienst zijn grote betrokkenheid, zijn gastvrijheid en zijn humor. Vriendschap en trouw waren woorden die veel terugkwamen in de herinneringen aan Harry. In de dankdienst lazen we Paulus’ lied over de liefde: ‘Ons resten geloof, hoop en liefde, deze drie, maar de grootste daarvan is de liefde.’

Pastoraal wijkteam Zuid

Verslag vergadering 28 januari Naast de behandeling van de werkzaamheden op het gebied van pastorale zorg werd onder meer aandacht besteed aan de erediensten in de Markuskerk, het gebruik van de Lutherse Kerk, de actie Kerkbalans 2014 en de toekomst van de Protestantse gemeente Breda.

Harold D. Wessels

Rondom de Johanneskerk Terugblik Mijn eerste zondagen in Breda waren allemaal bijzonder: avondmaal, oecumene, dopen in een dienst voor klein en groot. Op die laatste dienst kijken we met elkaar tevreden terug. Het thema ‘Door het water’ sprak aan en kon goed verbonden worden met de doop en met het werelddiaconaat. Voor mij als voorganger was het nogal wat. Meteen 4 dopelingen, terwijl je de gewoonten nog niet kent… En een doopouderpaar waarvan de vader alleen maar Frans sprak. Dus doopgeloften ook in het Frans stellen. Dankzij hulp van een collega uit België en een francofiel gemeentelid is dit gelukt! Dank daarvoor. Niet alleen de kleinen hebben in deze dienst hun beste beentje voorgezet, ook de groten hebben zich niet onbetuigd gelaten.

Ton van Prooijen

Dienst van bevestiging en afscheid van ambstdragers in Markuskerk

16

S’amen Of dat nu was bij het zingen met bewegingen of bij het wapperen van de blauwe doek, zodat een pad door de zee ontstond, waarlangs de kinderen konden gaan. Chapeau! (om maar even in stijl te blijven). Vooruitblik De komende tijd ga ik iets minder voor. Het zijn ook ‘gewone’ diensten. Voor zover je de ontmoeting met God en met je medegelovige ooit ‘gewoon’ kunt noemen. Ik hoop u en jou te ontmoeten in de diensten, en ook daarbuiten in het pastoraat en in kringwerk. Wat ik erg leuk vind zijn de reacties die ik krijg op de cd van de diensten die rondgaat in de gemeente. Er wordt goed geluisterd! Ik heb begrepen, dat er ook wordt gewerkt aan een digitale verbinding, dat zou zeer welkom zijn. De eerste indrukken van mijn werk in Breda zijn goed. Er zijn al mooie ontmoetingen geweest. Mijn ervaringen tot nu toe in steekwoorden: Werken in PG Breda is… … internationaal. Mooi om mensen uit verschillende culturen te ontmoeten. … divers. Diverse mensen, diverse situaties, diverse meningen. … nieuw. Alle wegen zijn mij nog niet vertrouwd, letterlijk en figuurlijk, maar met navigatie (van gemeenteleden en Tomtom) kom je een heel eind. … vertrouwd. Leefomstandigheden van mensen zijn overal vergelijkbaar en de vragen die dat oproept ook. Vreugde en verdriet, ziekte en zorg, hoop en wanhoop, ik kom het ook in Breda weer tegen. … veel vergaderen. Te veel, als je het mij vraagt, maar ja, eenmaal op een vergadering aanwezig, ook weer zinnig. … je oor te luisteren leggen. Als een vroedvrouw leg ik mijn oor te luister: wat speelt er in kleiner en groter verband? Ik neem waar en overweeg dat en ik hoop dat mee te nemen in de tijd die komt. Bidt met mij om wijsheid. Liedboek – zingen en bidden in huis en in kerk In de laatste wijkraadvergadering is besloten in de Johanneskerk het nieuwe Liedboek te gaan gebruiken. Op zondag 23 maart willen we het feestelijk introduceren. Hiertoe ben ik op zoek naar zangers en zangeressen die voor deze gelegenheid een zanggroep/ koortje willen vormen. Ikzelf zal helpen instuderen. Als het lukt een groepje mensen bij elkaar te krijgen, kunnen we proberen een of twee liederen zelfs

vierstemmig te zingen. Hebt u, heb jij hier belangstelling voor, meld u/je dan via de mail bij mij aan, en geef een voorkeuravond op. Ik meld me dan met de data van oefenen. Wel blijven we, naast dit Liedboek, ook de Evangelische Liedbundel gebruiken, voor een extra lied of kinderlied. Schroom niet en meld je aan, graag vóór 28 februari: [email protected] Werktijden Na de eerste maand is het mij duidelijk geworden wat voor mij de beste werktijden zijn: maandag, dinsdag en donderdag (en de zondagse diensten). En voor wat betreft de avonden: twee avonden per week, niet op donderdag, wel regelmatig ook op woensdagavond beschikbaar. Ik ben bereikbaar op mijn (huis) telefoonnummer: 0183 401265 en mijn mobiele nummer: 0622576592. Mocht u op korte termijn behoefte hebben aan een ontmoeting of gesprek, u kunt mij gerust bellen of mailen. Met een hartelijke groet,

ds. Saskia van Meggelen

Troost Onlangs verscheen er – in het kader

van de maand van de spiritualiteit – een klein boekje van domineeszoon Arie Boomsma. Bij het thema ‘Lichter leven’ kwam hem het woord troost te binnen. Arie Boomsma is een man van even 40, die een carrière heeft bij de t.v., in allerlei opzichten geslaagd is in het leven en dan een boekje schrijft over troost. Dat gegeven alleen al vond ik opvallend. Is het niet meestal zo, dat wij vinden dat er troost moet zijn voor wie het moeilijk heeft, voor wie met verdriet heeft, voor wie met grote tegenslag te maken kreeg, voor wie met de dood geconfronteerd worden? Troost is nodig als het leven zwaar is, maar niet alleen geslagen mensen hebben blijkbaar troost nodig, ook geslaagde mensen kunnen troost gebruiken. We hebben allemaal van tijd tot tijd troost nodig. Troost is een woord dat nog maar weinig gebruikt wordt, eigenlijk klinkt het een beetje ouderwets. Ik moest meteen denken aan Zondag 1 van de Heidelbergse Catechismus, ook een beetje ouderwets: ‘Wat is uw enige troost,

zowel in leven als in sterven?’ Is het geloof ‘het eigendom van Jezus Christus te zijn’, zoals het antwoord van Zondag 1 luidt, onze enige troost? Ik vraag me dat af. Zijn er niet anderen, andere dingen die ons net zo goed troost kunnen geven? Arie Boomsma noemt in dit boekje bepaalde dingen die troost kunnen bieden die ik herken: de natuur kan troost bieden. Ik denk dan aan de seizoenen. Wanneer alles na een kil en koud seizoen toch weer tot leven komt is dat een bemoediging… De kunst kan troost bieden. Arie Boomsma denkt aan beeldende kunst en opera. Ik ervaar ook de troost van muziek. De aandacht van anderen kan troost bieden. Wat is het goed als je in de problemen zit, dat er mensen zijn die je opzoeken, die echt aandacht voor je hebben, die naar je luisteren. Tenslotte spreekt Arie Boomsma in dit boekje ook over de troost van het geloof. Dat je troost haalt uit het geloof spreekt voor hem niet vanzelf. Kun je troost vinden in iets waarvan je niet zeker weet dat het waar is? vraagt hij zich af. Uiteindelijk formuleert hij: ‘Deel uitmaken van iets wat groter is dan ikzelf, de nietigheid van mijn leven, dat vind ik ook terug in mijn geloof. Wanneer ik – zonder het dus zeker te weten – in … God geloof, erken ik dat grotere, het almachtige. Net als in een bos heb ik met God te maken, met iets dat van alle tijden is, dat mijn zorgen en verdriet al in miljoenen varianten voorbij zag komen. De gedachte daaraan, die werkelijk losstaat van een al dan niet bewezen bestaan, geeft troost. Het helpt mij dingen te relativeren. De waarheid speelt daarbij een ondergeschikte rol. Troost heeft kennelijk niet zoveel met waarheid te maken. Als God niet blijkt te bestaan, heeft de gedachte aan zijn almachtigheid mij toch getroost.’ (p. 52,53) Bij het volwassen worden verving God de onaantastbaarheid die hij eerst bij zijn ouders vond. Als hij troost zoekt bij God, doet hij dat als kind – het kost hem moeite dit te erkennen. Eerlijk vind ik dit. Het is moeilijk voor elk eigentijds, denkend, onafhankelijk mens om toe te geven dat je ook afhankelijk bent. Maar dat is volgens Boomsma uiteindelijk wat troost biedt: Durven afhankelijk te zijn van de ander (p. 59). Misschien raakt de Heidelbergse Catechismus toch een snaar als ook die spreekt over de afhankelijkheid die een gelovig mens ervaart van Godswege. Niet de enige troost misschien, maar wel de ‘uiteindelijke’ troost, er ligt in

17

S’amen Jezus Christus een grond onder mijn bestaan. Ik word gedragen. Een klein boekje, maar het daagt ons uit om zelf te zoeken naar waar we uiteindelijk troost uit putten. Ik wens je – wat je omstandigheden ook zijn – van harte troost toe. Een kort gebed hierbij:

God, wees bij ons in al wat wij meemaken. We danken U voor hen die ons troosten, die naar ons luisteren, die ons begrijpen. We bidden dat we zelf ook leren goede troosters te zijn, dat we luisteren voor we spreken, dat we echte aandacht hebben, dat we niet bang zijn ook onze eigen emoties te laten zien. God, draag ons in uw liefde. Dienst voor klein en groot en doop van 4 kinderen

ds. Saskia van Meggelen

Geknipt voor U R. v. Klaveren-Koelewijn

VERVALSING 'Dus u vindt het wel een mooi schilderij?' zegt Frank Welkenhuysen, expert in de schilderkunst. Hij tast duidelijk af wat de eigenaars - een man en een vrouw - van het te taxeren schilderij vinden. De man: 'Ja, ik vind het een mooi schilderij'. De vrouw, refererend aan het spotje dat ze er in de huiskamer op hebben gericht: 'Vooral als het licht erop komt'. De expert: 'Dan komt het schilderij tot leven...'. We zitten middenin 'Tussen Kunst en Kitsch', een gouweouwe van de AVRO. Het is een beschaafde vorm van reality televisie waarin de spanningen tussen hoop en vrees, trots en schaamte aan de oppervlakte worden gebracht. In huiselijke kring hebben we weleens geoefend. Hoe zouden wij reageren op een taxatie van het familie-erfstuk? Hand voor de mond, ongelovige blik en zeggen:' Zoveel? Poeh, poeh, nou zeg. Het gaat ons niet om het geld hoor'. Of - als het gedroomde familiekapitaal ons door de neus wordt geboord - manmoedig glimlachen en stamelen dat we het altijd wel hadden gedacht. Dit keer gaat het om een doek met de voorstelling van een zigeunervrouw, een hip onderwerp begin twintigste eeuw. Dit voorspelt al weinig goeds. 'Het ziet er op zich leuk uit' zegt de expert ook nog. En dan komt het eruit: 'Dit is eigenlijk een vervalsing'. Presentator Nelleke van der Krogt bemoeit zich alleen met bijzondere objecten. Zij zit dan tussen de eigenaar en expert en geeft het gesprek dynamiek met snedige of relativerende opmerkingen. Volgens Wikipedia is Van der Krogt de 65 jaar gepasseerd. Desondanks heeft ze zich weten te handhaven voor televisie. Dat lukt niet veel vrouwen. En als ze wél in beeld blijven van de media, zijn ze eerder van het type Patricia Paay: veel blond nephaar en bekkies die strak staan van cosmetische ingrepen. Van der Krogt maakte bij Tussen Kunst en Kitsch een gracieuze doorstart. Zij zwoer de donkerblonde haarkleur af en verscheen in beeld met opgestoken grijs haar, gecombineerd met een grote donkere bril. Gracieus oud worden, moet je ook maar gegeven zijn natuurlijk. En misschien is zij er een handje bij geholpen, maar het is een verademing om haar in actie te zien. En zo zit Van der Krogt deze avond achter de desk met houtsnijwerk van een 'hartstochtelijk' verzamelaar van religieuze kunst. Plaats van akte is kennelijk Venlo. De verzamelaar heeft het getroffen, zegt ze, want expert Jan Beekhuizen weet alles van religieuze kunst. Hij wordt volgens haar in Brabant en Limburg altijd 'bedolven onder de crucifixen'. 'Ik ben ook kerkelijk opgevoed', vult Beekhuizen aan. Hij ziet Jezus Christus en Maria Magdalena in het hout. 'Dat was toch zijn vriendin?' vraagt van der Krogt luchtigjes. De expert blijkt meer dan ontvankelijk voor de suggestie. 'De laatste verhalen zijn dat het niet zijn vriendin was, maar zijn vrouw', zegt Beekhuizen.' En er zijn al bewijzen rond dat hij zelfs kinderen heeft gehad'. Toe maar: Jezus zou ook nog kinderen hebben gehad.... Zo gemakkelijk stapt een 'expert' dus van een eeuwenoude kerkelijke traditie naar een Dan Brown-achtige (complot)theorie. Van der Krogt: 'En dat in Venlo!'

Reina Wiskerke, columniste in het ND

18

S’amen

G. van Dooren

Commentaar bij de tijd - Niet meer van deze tijd

Je zal maar een opvatting hebben, die op een goede dag ineens ‘niet meer van deze tijd is’. Een vernietigender oordeel kun je nauwelijks treffen. Hoe gefundeerd je mening ook leek te zijn, ineens lig je op je rug. Want je mening is niet meer van deze tijd. Discussie gesloten. Bijsturen of uitgerangeerd worden. De voorzitter van MKB-Nederland, Michaël van Straalen, wist het: een toeslag voor werken op zondag is niet meer van deze tijd. Waarom niet? Argument 1: omdat dit niet meer op te brengen is. Je moet meegaan met de koopzondag, maar door de toeslagen is dat niet renderend. Argument 2: omdat de economie flexibel is en we al lang niet meer gebonden zijn aan tijden van 9 tot 6. We moeten dus ‘van deze tijd zijn’. Waar komt die op neer? We slopen de verschillen die er in de tijd zitten. Dag, avond, nacht: flauwekul. De economie is flexibel. Zondag? Feestdagen? Gewoon een dag als de andere. Voortaan is de tijd één doorgaande stroom. En waarom? Om de economie geen strobreed in de weg te leggen. Al dat onderscheid is een obstakel dat uit de weg geruimd moet worden. De tijd is van ons, dat wil zeggen van de economie, van de macht van productie en consumptie. Heerlijk, 7x24 uur maagdelijk gebied dat helemaal open ligt voor deze macht. We moeten dus ‘van deze tijd zijn’. Toeslagen? Kan niet meer. Arbeid is arbeid, maakt niet uit op welk uur of welke dag. Dat die arbeid toevallig van een mens is, die misschien andere behoeften heeft, schijnt niet uit te maken. Arbeid per uur is een meetbare eenheid, waar varianten maar lastig voor zijn. Altijd bedrijvigheid, de bezige bij vliegt zonder ophouden, de vlijtige mier werkt aan één stuk door. Ik moet dan denken aan het oude verhaal van het volk Israël. Op een dag zegt de koning van Egypte: “Jullie mogen het volk geen stro meer geven om stenen te maken (…) voortaan moeten ze zelf stro gaan zoeken. Maar eis wel evenveel stenen van hen als altijd, het mag er niet één minder zijn” (Exodus 5:67). God heeft dat volk bevrijd uit de slavernij. In eigen land mochten ze proberen een menselijke economie op te zetten. Daar was er een dag rust, zelfs voor de vreemdeling. De wereld kan kaal worden. Een wereld waarin de tijd is gereduceerd tot 7x24 uur. De wereld waarin arbeid gewoon productie is per uur. De fopspeen heet flexibiliteit en vrijheid, maar de druiven zijn zuur. Echte beschaving is het aanbrengen van onderscheid. Een beschaving kent rituelen, dagen, collectieve momenten. Beschaving is het besef dat er meer is dan produceren en consumeren. Een beschaving beseft dat ‘economie’ een onderdeel is van een groter geheel, niet minder maar ook niet meer. En dat de menselijke gemeenschap meer is dan een optelsom van arbeidskrachten en arbeidsuren. Tijd is geschonken tijd, geschonken door de God van het leven. Het is levenstijd, jouw unieke tijd, om te leven met elkaar, met God, in een echte samenleving. Een vreemde god maakt de tijd onmenselijk. Tegen die vreemde god teken ik verzet aan. Ook al ben ik dan ‘niet meer van deze tijd’.

dr. Arjan Plaisier, scriba van de generale synode van de Protestantse Kerk in Nederland

Sinds een paar maanden gaat hij met een wit boordje door het leven. Ds. André van den Bor, predikant van de Protestantse Gemeente Bathmen, las tip 92 uit het boekje 100 tips & stops voor de missionaire gemeente: ‘Doe eens gek, draag een boordje. (...) In eerste instantie vond ik het idee belachelijk, maar later dacht ik: waarom eigenlijk niet, waarom gaan predikanten anoniem over straat?’ André van den Bor wierp het idee maar direct in de kring van een aantal collega’s: ik ga een half jaar met een boordje lopen tenzij jullie me met goede argumenten overtuigen om dat niet te doen. ‘Dat was dom want die argumenten bleven uit. Ik trek nu dus standaard elke ochtend een overhemd met een wit boordje aan. Ik heb er zes. Ik wil uitvinden wat de reacties van mensen zijn, maar vind het even interessant wat het met mezelf doet. Het went al aardig moet ik zeggen, ben me er alleen wel erg van bewust als ik bijvoorbeeld door Gamma loop.’ Zijn ervaring tot nu toe is dat hij meer ‘benaderbaar’ is dan eerst. ‘Mensen van wie ik vermoed dat ze niet christelijk zijn, vinden het boordje vertrouwenwekkend. Een man verklaarde dat het hem goed deed dat ik zo openlijk voor mijn geloof uit durfde te komen. Op straat kwam ik een jongen tegen die mensen donateur van een goed doel wilde maken, en hij zei dat hij min of meer van mij verwachtte dat ik mee zou doen. Die kant is er dus ook. Je representeert iets.’

De Boekenplank René van der Rijst Over geloven gesproken Het geloofsgesprek tussen ouders en volwassen kinderen. Ouders gaan vaak het gesprek met hun volwassen kind over het geloof uit de weg. Omdat ze de ander niet willen kwetsen, niet willen sturen, ofbang zijn dat het gesprek eindigt in ruzie. Of omdat ze simpelweg niet weten waar te beginnen. Dit boekje wil helpen om het gesprek op gang te brengen. Het bespreekt thema's als 'wat vind je van de kerk?', 'wat geloof je?', 'bid je nog wel eens?' en 'hoe denk je over leven en dood?'. Elk thema wordt ingeleid, vervolgens geïllustreerd met reacties uit interviews en afgesloten met gespreksvragen. Een boekje van bescheiden omvang, dat daardoor échte diepgang mist, maar wel kan helpen om na te denken over hoe je het gesprek aan kunt gaan. En het laat zien hoe anderen (ouders en kinderen) in het geloof en in het leven staan. (EH) 64 pagina's, Paperback, ISBN: 9789023926825, € 8,90 Oplossing vraag van de voorpagina: Lutherse Kerk

Mediatheek

Doe eens gek, draag een boordje!

19

S’amen

Vieringen in de periode 23 februari t/m

23 maart

Protestantse wijkgemeente NoorderBeemden

Verpleeghuis Aeneas Altijd dienst op zaterdagavond aanvang 18:15 uur Lucaskerk Tweeschaar 125, aanvang 10:45 uur 22 febr. : pastor W. Franken Tijdens alle morgendiensten is er kinderopvang en kinderne01 mrt. : pater M. van Kooten vendienst. Maandelijks jongerennevendienst, info: Lucaskerk.nl 05 mrt. : ds. G.H. ten Thije; Aswoensdag 23 febr. : ds. W. Bisschop; Maaltijd van de Heer 08 mrt. : pastor W. Franken 02 mrt. : drs. J. Greven Blaricum 15 mrt. : ds. G.H. ten Thije; Aeneas cantorij Begin Veertigdagen tijd 22 mrt. : nog niet bekend 09 mrt. : ds. W. Bisschop Eerste zondag 29 mrt. : pastor W. Franken 16 mrt. : ds. W. Bisschop Tweede zondag 23 mrt. : ds. W. Bisschop Derde zondag, oec. viering Woonzorgcentrum De Breedonk, locatie Mastbos Altijd dienst op vrijdagmiddag aanvang 15:00 uur Protestantse Wijkgemeente Breda Midden/Zuid 21 febr. : ds. M. wagenvoorde 28 febr : pastor L. van der Wel Markuskerk Hooghout 98, aanvang 10:00 uur 07 mrt. : pastoor P van Gorp Tijdens alle morgendiensten is er kinderopvang en 14 mrt. : ds. C. Nieuwenhuizen Kindernevendienst 21 mrt. : ds. M. Wagenvoorde 23 febr. : ds.T. van Prooijen 02 mrt. : ds. P. Warmenhoven Huize ‘de Werve’ Begin Veertigdagen tijd vrijdagmiddag aanvang 15:30 uur 09 mrt. : ds. M. Wagenvoorde Eerste zondag 16 mrt. : drs. H. Berflo Tweede zondag Evangelisch Lutherse Gemeente 23 mrt. : ds. T. van Prooijen Derde zondag Lutherse Kerk, Veemarktstraat 11, aanvang 10:30 uur

Johanneskerk Dreef 5, aanvang 10:00 uur. 23 febr. : ds. M. Wagenvoorde 02 mrt. : ds. S. van Meggelen Kinderkerk Begin Veertigdagen tijd 09 mrt. : ds. S. Oomen Zeist Eerste zondag 16 mrt. : ds. M. Wagenvoorde Tweede zondag Heilig Avondmaal en Kinderkerk 23 mrt. : ds. S. van Meggelen Derde zondag

Amphia Ziekenhuis, locatie Molengracht, Molengracht 21, Altijd dienst van Schrift en Tafel op zondagmorgen aanvang 10:30 uur. 23 febr. : pastor J. Schippers, zanggroep Molengracht 02 mrt. : pastor P. Galama, Carnaval Cantorij 09 mrt : ds. K. van Huisstede, zanggroep Molengracht 16 mrt. : pastor J. Looijse, kerkkoor de Baai 23 mrt. : pastor J. Schippers, zanggroep Molengracht

23 febr. : B. van Litsenburg en ds. Th. Strasser Inloop 10.30 uur, 11.00 uur feestelijke eredienst met Heilig Avondmaal ter gelegenheid van de fusie van Luthers Brabant 09 mrt. : voorganger nog niet bekend 23 mrt. : ds. M Schulz, dienst met Heilig avondmaal Oecumenisch Middaggebed Grote Kerk Op dinsdagmiddag 12:30 uur luidt de angelusklok bij de viering in de Grote Kerk. U bent van harte welkom voor dit meditatieve moment, dat duurt tot 12:50 uur. Er zijn wisselende voorgangers uit de kerken die lid zijn van de Raad van Kerken. Organist is Kick Schaart.

Ekklesia Breda Waalse kerk Catharinastraat 83b Aanvang 10:30 uur

Remonstrantse Gemeente Cimburgalaan 98 Aanvang 10:30 uur

Doopsgezinde Gemeente Cimburgalaan 98 Aanvang 10:30 uur

2 maart

02 maart dhr. P.W.A. Overdiep 16 maart ds. A.S. Lenselink

23 februari zr. L.A. Pondman-de Wilde 09 maart ds. Chr. Duhoux-Rueb

Op weg naar bevrijding Schepping Toespraak: Franck Plou Zang: Ekklesiakoor Breda o.l.v. Jerry Korsmit Piano: Daan Boertien

Prot. Gem. Ginneken Aanvang 10:00 uur Behalve de eerste zondag alle zondagen dienst van Schrift en Tafel 23 februari ds. E. Wijnands, Dalmholte 02 maart ds. A.F. Keuning, Utrecht 09 maart ds. N. den Toom, Breda 16 maart ds. H. Spoelstra, Oosterbeek 23 maart ds. P. Masmeijer, Zegveld

S’amen

Bij onbestelbaarheid: Retour Pottenbakkerstraat 51, 4813 LB Breda

20

Alles voor óp uw vloer en vóór uw raam vindt u bij

Woonboulevard Breda, Kruisvoort 62, langs de Ettense Baan. Voor meer informatie: www.roobol.com.

Roobol vindt u ook in Almere-Buiten, Almere-Stad, Amersfoort, Barendrecht, Bergen op Zoom, Delft, Den Haag (F.H. Laan), Den Haag (Leyweg), Den Haag (Megastores), Dordrecht (Woonboulevard), Dordrecht (Sterrenburg), Hellevoetsluis, Hilversum, Hoogvliet, Huizen, Maassluis, Naaldwijk, Oosterhout, Oud-Beijerland, Ridderkerk, Rijswijk, Roosendaal, Rotterdam, Sliedrecht, Soesterberg, Spijkenisse, Utrecht, Vlaardingen, Zeist en Zwijndrecht.

H vW

BOUWADVIES

Henri van Wijngaarden adviseert en verzorgt: -ontwerp, nieuwbouw en vergunningen -renovatie en verbouwing -aanpassen woning oa. bij verminderde mobiliteit -begeleiden van voorbereiding en uitvoering

hoogdonk 7 4854 lb bavel t 0161-433260 m 06-37469127 [email protected] www.hvwbouwadvies.nl