ADVENT. In dit nummer onder meer: Officieel orgaan van de Protestantse Gemeente Breda - 6e jaargang no. 9 - november S amen

S’amen

Officieel orgaan van de Protestantse Gemeente Breda - 6e jaargang no. 9 - november 2013

In dit nummer onder meer: Musical Jozef In de Markuskerk: opvoering op zaterdag 9 november, en Jozefviering op zondag 10 november. 4 Taizé-viering Muziek, zang, gebed en stilte. Op zaterdag 23 november in de Michaelkerk en dinsdag 26 november in de Willibrorduskerk Teteringen. 5 Huub Oosterhuis 80 Daarom op 8 december een meezingconcert in de Sacramentskerk, m.m.v. het Ekklesiakoor, pianist Daan Boertien en Huub Oosterhuis zelf. 5 Aktie Kerkbalans Kerkbalans vraagt weer uw medewerking.

7

Noorderlicht Verslag van een heroïsche pelgrimstocht, en aankondiging van een Santa Lucia tocht.

8

Bredase Bijbel Quiz Komt u uw redactie aanmoedigen? Of doet u zelf mee?Op 15 november in zaal Vianden. 10

ADVENT Als u geen belangstelling heeft voor S’amen en het blad niet meer wilt ontvangen, kunt u dit doorgeven aan het Kerkelijk Bureau: [email protected] of Pottenbakkerstraat 51, 4813 LB Breda

Breda-Wismar-Arad Verslagen van de Zomerontmoeting in Wismar en een werkbezoek aan Arad. 11 Een nieuwe predikant voor de Johanneskerk! Ds. Saskia van Meggelen heeft het beroep aangenomen. 16 S’amen in kleur zien? Dat kan: downloa-

den via Protestantsegemeentebreda.nl of Lucaskerk.nl

2

S’amen

Colofon

De Protestantse Gemeente Breda

S’amen is het maandblad van

de Protestantse Gemeente Breda. Uitgever Algemene Kerkenraad Protestantse Gemeente Breda scriba: Joke Gurke Koolmees 61, 4822 PP Breda [email protected]

Inleveren kopij De sluitingsdatum voor het volgende nummer is dinsdag 10 december. Verschijningsdatum is vrijdag 20 december Aanleveren van kopij uitsluitend als “platte tekst”. U krijgt een ontvangstbevestiging. Als dit daags na de kopijdatum nog niet is gebeurd: informeren bij [email protected]

Redactie adres Kopij sturen naar: [email protected] Redactie Marlies Brandwijk Ger van Dooren Leon Geschiere Adriënne Hoevers - den Hollander (vormgeving) Peter Jan Plooy Adreswijzigingen Kerkelijk bureau: Mieke Frankfoorder-Boevé Pottenbakkerstraat 51, 4813 LB Breda 076-5146523 [email protected] Druk: Drukkerij Roggeband, Breda Website www.protestantsegemeentebreda.nl Collectebonnen a. Vellen van 20 bonnen met een waarde van € 0,60 per bon, totaal dus € 12.00 per vel. b. Vellen van 20 bonnen met een waarde van € 1,20 per bon, totaal dus € 24,00 per vel. Bonnen kunnen besteld worden door storting/overschrijving van € 12,00 of € 24,00 (of een veelvoud daarvan) op bankrekening 52.02.27.867 ten name van de Protestantse gemeente Breda.

Protestantse wijkgemeente NoorderBeemden Website: www.noorderbeemden.nl Predikant ds. W. Bisschop, Elise van Calcarstraat 23 4822 VK Breda, tel. 076-541 96 03 E-mail: [email protected] Lucaskerk, Tweeschaar 125 4822 AS Breda, tel. 076-542 24 33 Protestantse wijkgemeente Midden/Zuid Johanneskerk, Dreef 5 4813 ED Breda (Princenhage), tel. 076-521 05 45 Predikant ds. M. Wagenvoorde, Zandbergweg 107 4818 LK Breda, tel. 076-521 74 02 E-mail: [email protected] Markuskerk, Hooghout 96 4817 ED Breda tel. 076-514 00 80 Predikant ds. T. van Prooijen, 542 33 34 Arenberglaan 168, 4824 RD Breda E-mail: [email protected] Werkt op maandag, dinsdag en vrijdag. Evangelische Lutherse Gemeente, Veemarktstraat 11/ Stadserf 3 (achteringang), Breda, tel. 5145585 Wijkpredikant Ds. M.J.A. Schulz, Cherbourglaan 51, 5627 MK Eindhoven, tel. 040-2417664 Scriba Dhr. J.N. Dijkshoorn, Julianastraat 50, 5121 LR Rijen tel. 0161-293112 Pioniersplek “Noorderlicht” Lutherse kerk, Veemarktstraat 11/ Stadserf 3 (achteringang), Breda, tel. 5145585 Missionair werker Berthe van Soest - [email protected]

* Financiën: Postbanknr. 108 06 82 ABN-AMRO banknr. 52 02 27 867 Diaconie Algemeen: Postbanknr. 107 08 50 t.n.v. Protestantse Gemeente Breda Diaconie ZWO: Postbanknr. 154 29 41 t.n.v. ZWO-groep Protestantse Gemeente Breda Vrijwillige bijdrage voor S’amen : 1080682 t.n.v. Prot. Gemeente Breda o.v.v. “S’amen ” (Richtbedrag: € 25,- per jaar)

S’amen

meditatie De Bel-engel: voor alles is een tijd

Hoe spreken we in Breda onze jeugd aan? Hoe maken we hen warm voor onze kerken en hoe geven we hen het mooie gevoel van ontmoeten in geloof door? Vragen die lang niet altijd makkelijk zijn. Voor mij niet, maar ook niet voor alle vrijwilligers in Breda die met jongeren binnen onze kerken actief zijn. “Jaaaa, lijkt me super leuk”, bericht een enthousiaste jongere me op Facebook! Jaaa, ze wil graag de volgende regenboogviering in de Lucaskerk mee voorbereiden. Een prachtig voorbeeld van communicatie met jongeren in onze kerken waarin ontmoeting plaats vindt. Een bericht waarvan ik een hele dag met een glimlach op mijn gezicht kan rondlopen.

In

3

houdsopgave

Pagina 3 : Meditatie 4 : Actueel 6 : Opinie 6 : Algemeen Kerkelijk nieuws 8 : Noorderlicht 11 : Diaconie 15 : Nieuws uit de wijken 19 : Geknipt voor u 19 : Mediatheek 20 : Boekenplank 23 : Vieringen Voor alles is een tijd, zegt Prediker. In de Chill Church komt een beeldje te staan van een bellende engel met een mobiele telefoon. Deze bel-engel staat symbool voor een nieuwe tijd, waarin we open staan voor nieuwe dingen. En wat ons allen eraan zal herinneren bel-engelen te zijn voor jongeren, ieder op zijn of haar eigen manier; een groet op straat, een gesprekje in de kerk of misschien wel een spontaan bericht op Facebook.

Jongeren lezen nauwelijks de kerkgroet, nieuwsbrief of S’amen. De wereld om jongeren heen is veranderd en daarom Misschien ziet het er niet glossy genoeg uit? Of is het iets anwillen wij mee veranderen met de wereld. ders? Meer dan de helft van de jongeren in Nederland leest ook geen kranten. En de voornaamste reden is ‘geen tijd’; een andere Danielle van Drongelen, belangrijke oorzaak is dat veel jongeren het nieuws al op tv zien. Jeugdwerker Protestantse Gemeente Breda en Ruim een derde van de jongeren leest geen krant, omdat het ’t Ginneken nieuws hen niet interesseert. Facebook: daniellejeugdwerkerpgbreda Wel zijn jongeren veel op het internet te vinden, bijvoorbeeld op de social media; een verzamelnaam voor alle internet-toepassingen waarmee het mogelijk is om informatie met elkaar te delen op een gebruiksvriendelijke en vaak leuke wijze. Een bekend voorbeeld van een sociale mediasite is Facebook. Acht miljoen Nederlanders maken gebruik van Facebook en 78,2 procent gebruikt het sociale netwerk bovendien dagelijks. Ook veel jongeren maken gebruik van Facebook. Dat was voor mij reden om op Facebook te gaan. Ik zie nu waar jongeren mee bezig zijn, wat Clicktip 41 hen inspireert, ontroert of raakt en ik kan daarop reageren, in gesprek gaan met hen en ze uitnodigen om mee te doen met activiteiWil je de beleidplannen ten. Facebook is een van de nieuwe vormen waarmee we jongeren en/of jaarverslagen bereiken. Maar de wereld verandert snel, dus misschien is Facebook nog eens lezen, kijk dan onder volgend jaar al wel weer een oude vorm. Click in het menu op de website Een andere vorm die we gaan uitproberen om jongeren warm te maken voor onze kerken en ze het warme gevoel van ontmoeting te geven is de Chill Church. Deze maand start de eerste Chill Church bijeenkomst voor jongeren van 12-18 jaar in de Lutherse Kerk. Op vrijdagavond, een avond die zij uitkozen, gewoon chillen in een kerk. Wat dat precies inhoudt gaan we met elkaar ontdekken.

www.protestantsegemeentebreda.nl op Algemene informatie en dan op Beleidsdocumenten Vragen: Rob Snijders

4

S’amen

Actueel Zaterdag 9 november

Musical Jozef in de Markuskerk Vijftig enthousiaste kinderen, jongeren en volwassenen uit Waalwijk en omgeving laten in de Markuskerk hun talenten zien. De aanvang is vroeg in de avond, om 18:30 uur, zodat de kinderen kunnen genieten van het spel. De entree is gratis; een bijdrage in de onkosten is welkom.

Maandag 18 november, lezing

Bezield leven Johan ter Beek (1969) is docent Levensbeschouwelijke Vorming, Filosofie en Godsdienst. Behalve leraar en theoloog is hij muzikant, songwriter, (boeken)schrijver, kunstenaar, webdesigner, expert nieuwe media en gamification. Hij is actief in het grensgebied van geloof, kerk en maatschappij. Hij pioniert met nieuwe vormen van kerk-zijn, frisse moderne theologie en nieuwe monastieke traditie, zoals Emerging Church, Missional, ‘Gemeentestichting’, ‘Zoekend Geloven’, New Monasticism. Zoekend naar woorden voor nieuwe vormen en inhoud van de kerk van morgen. En hoe kun je gepassioneerd Jezus volgen en tegelijk allerlei (theologische) twijfels hebben? Hij wil graag met anderen vooruit kijken, kansen benutten en vooral veel uitproberen. Een van de vele initiatieven is het opzetten van een nieuwe monastiek leefregel voor de moderne mens, te weten ‘De Zevende Regel’. Zeven woorden spelen daarin een rol: Eenheid, Liefde, Schepping, Gebed, Recht, Ritme en God. Op maandag 18 november, 20:00 uur, houdt hij de eerste voordracht over ‘Bezield Leven’ in de Willibrorduskerk, Kerkstraat 1, Teteringen Donderdag 21 november

Nightfever

In het kader van het ‘Jaar van het Geloof’ (11 okt. 2012 - 24 nov. 2013) organiseert het vicariaat Breda in samenwerking met het vicariaat Middelburg Nightfever.

Nightfever is een van origine uit Keulen afkomstig laagdrem-

pelig avondgebeuren in de kathedraal. Iedereen kan de kerk binnenkomen en weggaan wanneer hij of zij dat wil. Een kaarsje opsteken, even zitten, in stilte bidden, meezingen, een gesprek voeren. Af en toe een tekst en stilte. Nightfever zal plaats hebben op donderdagavond 21 november van 19:30 uur – 23:00 uur in de Antoniuskathedraal, St Janstraat 8 te Breda.

We beginnen de avond met een vesperviering om 19:30 uur. Aansluitend begint de feitelijke Nightfever. Zogenaamde straatteams bieden je bij de ingang van de kathedraal en ook in diverse straten rondom de kathedraal een kaarsje aan. Dit kaarsje kun je in de kathedraal aansteken en neerzetten. De kaars brandt in jouw aanwezigheid, hetzij van vreugde of vanwege verdriet, angst of woede. Ook als je de kerk verlaat blijft de kaars voor jou branden.

Nightfever is de derde activiteit die vicariaat Breda organiseert. Op de twee andere activiteiten: de gebedsketen en het geloofsfeest, kijken we samen met de vele mensen die deze activiteiten hebben bezocht en beleefd met een zeer goed gevoel terug. We nodigen je van harte uit om te komen kijken, luisteren, zingen en stil zijn in de kerk. Omstreeks 23:00 uur sluiten we Nightfever af.

Plaats: Antoniuskathedraal, St. Janstraat 8, Breda Datum: donderdag 21 november Tijd: de kathedraal is open van 19:00 uur tot 23:00 uur Voor nadere informatie kun je contact opnemen met Vicariaat Breda, [email protected] of 5224537. Lezingencyclus

‘Wie weet van het laatste afscheid, weet meer van het leven’ Vier lezingen georganiseerd door uitvaartverzorger Zuylen. Zondag 24 november, 14:00 uur Bram Bakker werd op 29 oktober 1963 geboren in Zwolle. Na zijn eindexamen (1982) ging hij in Amsterdam geneeskunde studeren, met geen ander doel dan psychiater worden. Bij het behalen van de artsenbul (1991) twijfelde hij lang over voortzetting van zijn medische carrière, en bijna was hij naar een businessschool gegaan. Zijn eerste baan als arts was als behandelaar van transseksuelen in het ziekenhuis van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Daarna begon hij de opleiding tot psychiater aan dezelfde universiteit. Hij combineerde deze opleiding met het schrijven van een proefschrift, wat alles bij elkaar zeven jaar in beslag nam. Eind maart 2004 verscheen een boek, ‘Loden last’, dat hij schreef met de schrijver/journalist Bram Hulzebos. Het gaat over de ellende die door zelfmoord wordt veroorzaakt. Want wat kan het toch uitputtend zijn om een vader, moeder, broer, zus of vriend te hebben, die, na tijden lang er eindeloos over gepraat te hebben, tenslotte écht zelfdoding pleegt. Familie, vrienden en deskundigen die van alles bedenken om dat te voorkomen, hebben nogal eens het gevoel dat de betreffende personen het redden - en ze redden het niet. Hun vriend of geliefde laat hen achter met een gevoel van hopeloos mislukt te zijn. De geliefde is dood, en de nabestaanden? Die blijven soms achter met pijn en het gevoel mislukt te zijn; anderen weten hun verlies te verwerken, maar hoe dan ook: de zelfmoord blijft de rest van hun leven beïnvloeden. Tijdens zijn lezing zal hij hier verder op ingaan. Plaats: Zuylen, Tuinzigtlaan 11, Breda

5

S’amen Samen je geloof vieren

Op de tonen van Taizé Samen met anderen je geloof vieren in een Taizéviering is een weg van hoop en vertrouwen gaan. Zo schep je ruimte voor jezelf, voor je eigen zoektocht, en ruimte om je te openen voor God. De sfeer van de viering wordt bepaald door muziek, zang, gebed en stilte. Er zijn gemakkelijk mee te zingen liederen. Stilte om het evangelie tot je door te laten dringen. Je kunt een kaarsje ontsteken voor een eigen intentie . Van harte welkom op: - op zaterdag 23 november, 19:00 uur is er weer een Taizéviering in de Michaelkerk, Hooghout 67, Breda. - op dinsdag 26 november is er een Taizéviering in de H. Willibrorduskerk, Kerkstraat 1, Teteringen.

Maandag 2 december

Je geloof vieren; je geloof doen

Om 19:30 uur komt de Beweging van Barmhartigheid Breda weer samen in de Michaelkerk. We beginnen meteen met de vespers en drinken na de bijeenkomst om 20:30 uur samen koffie. We bidden rond het evangelie van die dag. Dat geeft stof om ons geloof met elkaar te delen, en met elkaar te spreken hoe wij het waar maken in het leven van alledag. Deel wat van je tijd met een ander; dat is een mooie kreet. Maar ook moeilijk om waar te maken. Het is goed om dit met elkaar te bespreken en een uitweg te zoeken. Ieder die mee wil doen is van harte welkom. Graag tot maandag 2 december.

Diakens Vincent de Haas en Peter Hoefnagels http://www.barmhartigheidbreda.nl

Zondag 8 december, meezingconcert Sacramentskerk

Huub Oosterhuis 80

Zingen, bidden, luisteren, elkaar ontmoeten en bemoedigen tijdens de Interkerkelijke Mannendag Eindhoven! Hoe staan wij mannen in het leven als het tegen zit? Wat als je je baan kwijt raakt of je huwelijk niet lekker loopt, je financiële zorgen steeds meer stress veroorzaken? Situaties die je zomaar ineens kunnen overvallen. Dan kan het ineens als een hartverscheurende schreeuw naar boven komen: ‘GOD! Waarom?’ en vraag je je af: wie is God voor mij en hoe kan ik Hem ervaren in mijn dagelijkse leven? Sprekers zijn Henk Binnendijk en Otto de Bruijne. Zij gaan met ons op onderzoek uit. Een zoektocht naar antwoorden op jouw vragen en handvatten voor meer weerbaarheid en evenwicht in je leven. Op zoek naar God! Gospelgroep LichterLaaie verzorgt deze dag de muzikale optredens. De mannendag start om 9:30 uur en wordt gehouden in de Morgensterkerk aan de Mercuriuslaan 1b in Eindhoven. De zaal is open vanaf 8:30 uur en het programma duurt tot 15:00 uur. Voor de lunch wordt gezorgd.

Op zondag 8 december om 14:00 uur is er in Sacramentskerk een meezingconcert onder de titel ‘Om leven dat doorgaat’. Veel bekende liederen van Huub Oosterhuis worden deze middag gezongen. ‘Licht dat ons aan stoot’, ‘De steppe zal bloeien’, ‘psalm 22 - God mijn God’, deze en veel meer bekende liederen uit de inmiddels meer dan duizend composities zullen op 8 december de Sacramentskerk in Breda vullen. Aanleiding van dit meezingconcert is de tachtigste verjaardag van Huub Oosterhuis. De middag bestaat uit veel samenzang. Daarnaast enkele koorstukken uitgevoerd door het Ekklesiakoor Breda o.l.v. dirigent Jerry Korsmit. Soliste Helena Biemond zal enkele psalmen vrij ten gehore brengen. Dit alles zal begeleid worden door pianist Daan Boertien en enkele instrumentalisten. Huub Oosterhuis zal ook spreken deze middag. Plaats: Sacramentskerk, Zandberglaan 58, Breda Aanvang: 14:00 uur (inloop vanaf 13:15 uur) tot 16:30 uur Entree: €12,50 (incl. programmaboekje) Er is een uitgebreide CD- en boekentafel aanwezig. Aanmelden via [email protected] Organisatie: Ekklesia Breda (www.ekklesiabreda.nl) i.s.m. met De Nieuwe Liefde Amsterdam (www.denieuweliefde.com)

6

S’amen

Opinie Helper Het was druk in de stad en ik zat die drukte wat aan te zien vanaf een terrasje tegenover de Grote Kerk. Nee, niet die van Breda maar van Zwolle: de Grote of Sint Michaelkerk. De deuren stonden wijd open, want om acht uur zou een orgelconcert beginnen. Het was bovendien koopavond, vandaar dat van alle kanten mensen de stad instroomden. Links en rechts van mij waren andere terrasjes, en op schoolborden stond daar van alles aangeprezen en geprijsd. Degene die niet op de aanbiedingen inging, was een dief van zijn eigen portemonnee, als ik de teksten op die borden moest geloven. Ik had wel even nodig om te ontwaren wat er nu precies op dat andere bord op het terras van de rechterbuurman stond. Het was hier en daar door de regen verflodderd. Na verloop van tijd was ik eruit. Vóór de regenbui had daar met grote letters gestaan ‘Gratis Mannencrêche’, met daaronder ter toelichting ‘wij passen op uw man terwijl u winkelt’. Nou zeg, wat krijgen we nou? Wat een boodschap! Aardig gevonden, maar niet erg manvriendelijk, vond ik eigenlijk. Of het om een hond ging! Wie verzint zo’n tekst? Ik nam aan dat zo’n ‘opgepaste’ man ook iets te drinken zou krijgen, een beetje water, in een bakje of zo. Op het terras zat één slachtoffer van de oppasdienst. Hij was ongeveer van mijn leeftijd, en hij had een glas bier voor zich. Zo te zien had hij genoeg aan zichzelf, en zijn ogen staarden een beetje leeg naar de kerk, alsof hij ergens diep over nadacht. Tussen onze terrassen stonden als afscheiding bakken met bloemen en boompjes. “Is dat biertje van u bij het opgepast worden inbegrepen?” informeerde ik over de bloemen heen, “of wordt dat apart in rekening gebracht?” Tja, je moet een gesprek toch ergens mee beginnen, niet? De man leek te ontwaken, draaide zijn hoofd langzaam in mijn richting en keek mij eens goed aan. Hij besloot kennelijk dat ik de moeite van een gesprek wel waard zou kunnen zijn en antwoordde: “Nee, dat hoort er niet bij en de vrouw moet alles afrekenen! Zo gaat dat hier.” Hij vertelde erbij dat zijn vrouw ‘even’ naar de andere kerk was om een paar boeken te kopen, en daarna nog ‘even’ wat boodschappen te doen. Hij vroeg zich nu af of dat wel zou lukken op één pilsje. O ja, herinnerde ik mij nu, sinds kort is boekhandel Waanders in een kerk gevestigd. Nadat we beiden onze verbazing over dit soort ontwikkelingen hadden uitgesproken, ging hij verder: “Ach, zie je, ik loop slecht en voor sjouwer was ik toch al niet in de wieg gelegd. Mijn vrouw vindt dat ik eigenlijk helemaal niet meer geschikt ben als helper die bij haar past, ik voldoe helemaal niet meer aan de scheppingsordening van Genesis 2.” Ik grinnikte, het klonk een beetje verongelijkt, zo van “Kan ik het helpen?” Ik dacht eigenlijk dat in mijn eigen bijbel die ordening in de schepping iets anders staat verwoord. De vrouw is daar toch de helper die bij de man past? Nou ja, over zo’n kleinigheidje moet je niet vallen, en misschien was dit wel het allernieuwste inzicht in vertalen. Wij bestelden beiden nog een drankje in afwachting van de terugkeer van zijn vrouw, die even later met twee volle

tassen een beetje wankelend kwam aanlopen. Mijn buurman sprong overeind om haar te helpen met de boodschappen. Zie je wel dacht ik, toch wel een oppassende man, die ‘opgepaste echtgenoot’, en wel degelijk een helper die bij haar past, dat kon je toch zo zien? Dat nieuwste inzicht van die vrouw over de scheppingsordening was misschien toch niet onredelijk.

Piet Winsemius BROOD-NODIG

Er snelde een jongen weg een broodmagere jongen het was een graaier. hij graaide voor zijn moeder voor zijn zusje een brood weg nee een arm vol stokbroden . want ...... er was geen eten ook niet bij de buren . een arm vol broden voor de armen de daklozen de thuislozen . het was broodnodig maar zou niet nodig moeten zijn ' ' "" en Hij zeide: geef gij hen te eten"" ' dat zullen we doen want de Eeuwige kan niet zonder ons. Regina de Ruiter

n.a.v. "Joseph, de rebel - van wanhoop tot verzet" filmavond 9 oktober - johanneskerk

lgemeen Kerkelijk nieuws Van de voorzitter Hoeveel verdriet kan een mens verdragen? Deze prangende vraag bleef door mijn hoofd spoken nadat ik eind oktober in BNdeStem de rouwadvertenties gelezen had voor de twee achttienjarige meisjes die afgelopen week in Chaam bij een afschuwelijk auto-ongeluk het leven verloren hebben. Het

7

S’amen ‘waarom?’, blijft maar malen. Ik weet niet hoe het bij u is, maar bij mij roept zo’n bericht naast compassie voor de nabestaanden, ook boosheid op. ‘Waarom moet er zoveel leed zijn in de wereld? Waar is God?’. Die boosheid, waar ik eigenlijk geen raad mee weet, was de reden dat ik weer eens het boek van de rabbijn Harold Kushner gelezen heb. Kushner schrijft over zijn persoonlijke worsteling met deze vragen toen het verdriet hem rechtstreeks trof: zijn zoontje was ernstig ziek en zou niet oud worden. De rabbijn schrijft geen ingewikkelde theologische verhandeling, maar een persoonlijke zoektocht naar antwoorden en troost. Naar mijn idee een zeer lezenswaardig boekje. Hoewel bij zoveel leed alle andere dingen verbleken zijn er toch ook weer dingen vanuit de Algemene Kerkenraad te melden. Het doet mij genoegen om u te kunnen meedelen dat de AK in de vergadering van 28 oktober mevrouw Myriam Verwiel benoemd heeft als locatiemanager van de Lutherse Kerk voor een periode van 2 jaar. Myriam heeft veel ervaring met het leidinggeven aan projecten. Zij omschrijft zichzelf als iemand die gewend is om projecten te leiden en daarin samen te werken met anderen. Zij geeft aan een ‘doener’ te zijn met het vermogen om ideeën om te zetten in resultaat. Zingeving en spiritualiteit, verbonden aan handelen, krijgen plaats in haar leven en werkzaamheden. Wij wensen haar graag een heel inspirerende en succesvolle tijd toe als locatiemanager. Ook heeft de AK uitgebreid stilgestaan bij de conceptbegroting 2014. Deze begroting laat een veel groter begrotingstekort zien dan in de lange termijnbegroting is voorzien. Uiteraard zijn de tegenvallers te verklaren. Ze hebben onder andere te maken met de beleidskeuzes die we gemaakt hebben in de afgelopen jaren en met de vereniging met de Evangelische Lutherse Gemeente. Toch is de AK bezorgd over de ontwikkeling en we gaan dan ook in de komende maanden samen met het College van Kerkrentmeesters ons beraden over te nemen maatregelen. Overigens ligt de conceptbegroting de komende weken voor u ter inzage. Aan het begin van de vergadering heeft het jaarlijkse gesprek met onze studentenpastor, Niels den Toom, en de werkgroep studentenpastoraat (ZuiderZin) plaatsgevonden. Er is gesproken over het nieuwe beleidsplan van ZuiderZin. Unaniem waren de leden van de AK van mening dat het een prima, ambitieus en eigentijds plan is. Natuurlijk heeft het studentenpastoraat tijd nodig om, na een periode waarin er geen studentenpastoraat was, weer ‘op gang te komen’. Die tijd geven we Niels en de werkgroep ‘ZuiderZin’ graag. Als u geïnteresseerd bent in het beleidsplan kunt u het opvragen bij onze scriba (Joke Gurke-Pelle), of bij Niels den Toom. Verder is uitgebreid stil gestaan bij de herhaalde cri de coeur vanuit het team van pastores over de te hoge werkdruk van de predikanten. Hiervoor zijn een aantal factoren verantwoordelijk, onder andere verminderde werktijd, veroudering van de gemeente en toegenomen vergadertijd. De AK neemt deze hartenkreet uiterst serieus en gaat proberen om in overleg met de wijkgemeenten, het team van pastores en u als gemeenteleden een oplossing te zoeken voor de geconstateerde problematiek. Ik wil graag afsluiten met een verheugende mededeling. Tot onze vreugde heeft ds. Saskia van Meggelen het beroep dat op haar is uitgebracht door de wijkgemeente Midden-Zuid aanvaard. Wij verwelkomen ds. Van Meggelen met vreugde

en wensen haar een heel goede tijd in Breda. Dat zij mag werken tot ‘heil en zegen’ van onze gemeente. Hoeveel verdriet kan een mens verdragen? Volgens rabbijn Kushner krijgen we nooit antwoord op deze vraag als we ons een ‘verklaring die aan alles zin geeft’ wensen. Hij legt uit dat in het woordje ‘antwoord’ net zo goed ‘reactie’ als ‘verklaring’ ligt besloten. De vraag is dus volgens hem niet zozeer ‘waarom is iets gebeurd?’, maar ‘wat gaan we doen nu het gebeurd is?’ Toen ik dat tot me door liet dringen gaf dat – mij althans – lucht. Zeker toen ik dacht aan de fantastische dienst op 27 oktober in de Grote Kerk. Wat heerlijk om je opgenomen te weten in zo’n gemeenschap. Wat een kracht en een vertrouwen hebben we daar kunnen ervaren. Wat een verbondenheid. Ik realiseerde me daar dat wij juist als kerkgemeenschap een bijdrage kunnen leveren om verdriet en ellende in deze wereld het hoofd te bieden. Laten wij dus de familie van deze twee meisjes uit Chaam en alle andere mensen die getroffen zijn door rampspoed en verdriet in onze gebeden gedenken en met onze liefde omringen.

Olda Bode-Nuis, voorzitterr

Een kerk van mensen voor mensen. Oproep Medio januari gaat de Aktie Kerkbalans weer van start; vandaar onze oproep aan hen die nog goed ter been zijn om zich aan te melden als loper voor deze actie. U hoeft niet heel Breda of de buitengewesten door te lopen, het kan ook bij u in de buurt. Aanmelden kan bij: Johanneskerk - Mieke Frankfoorder [email protected] Markuskerk - Wim van de Giessen [email protected] Lukaskerk - Sietze van der Velde [email protected] Lukaskerk - Piet Bakker p.bakker@foodretailconsulting Lutherse kerk - Jochen Dijkshoorn [email protected]

Digitale toezegging Vorig jaar hebben we een proef gestart met digitale toezegging van uw bijdrage voor de Aktie Kerkbalans. Deze proef is goed bevallen en we willen het digitaal toezeggen als een alternatief invoeren. Er komt dan geen loper bij u aan de deur; u wordt uitgenodigd uw toezegging digitaal aan te zeggen. Uw kunt uw deelname kenbaar maken door een e-mail te sturen aan [email protected]

Jan Noordermeer Voorzitter Werkgroep Aktie Kerkbalans

8

S’amen

neer, steken een kaars aan, delen van wat we beleefd hebben, laten de eikel op onze handpalm in verbeelding tot een grote eikenboom groeien en wensen elkaar vrede toe. Een pelgrimstocht die in onze herinnering zal blijven.

Marlies Schulz Voor meer informatie over Noorderlicht kunt u terecht op de website www.noorderlichtbreda.nl Volg hen op Facebook: Noorderlicht Breda

Legendarische pelgrimstocht Het is half negen ’s morgens, 13 oktober, de zondag van de pelgrimstocht van het Noorderlicht langs de Mark. In Hoofddorp is het bewolkt. De telefoon gaat. Het is Rineke Alberts, van de werkgroep Noorderlicht. In Breda stort de regen met bakken uit de hemel. In de trein krijg ik drie telefoontjes: een afzegging, een twijfelbericht en iemand die heel graag wil meedoen en zich afvraagt of het niet afgezegd zal worden. Om kwart voor twee zal het droog worden, zegt mijn echtgenoot, die thuis in Hoofddorp de buienradar in de gaten houdt. De twijfelaars sturen een sms’je. Ze komen toch. Het blijft regenen. Met z’n twaalven van buiten en binnen de kerk, een vraag ter bezinning en een icoon van de Moeder Gods in de rugzak van Robbert Portier, die hem speciaal voor deze gelegenheid meegenomen heeft, vertrekken we om kwart voor twee uit de Laurentiuskerk in Ginniken. Het is een dapper, vrolijk troepje met roze regencape en alle kleuren paraplu’s, dat tegen de wind in langs de oever loopt. Volgens mijn man, die inmiddels drie buienradarachtige sites bijhoudt, zal de regen om kwart voor drie ophouden. Wanneer de Mark op z’n breedst is, stoppen we en lezen we Prediker, dat er voor alles een tijd is. Dan gooien we op z’n Zen’s de vraag waarmee we op weg zijn gegaan in de rivier, en kijken wat er met ons en in de natuur gebeurt. Het voelt als een kosmische gebeurtenis: in de lucht, op de grond, voor ons en achter ons, overal is water en de wind striemt. Even gaat het door mijn hoofd of het wel verantwoord is om verder te gaan. De plassen zijn zo diep, dat het water in mijn schoenen stroomt. We lopen een stuk in stilte, om in de wind en regen tot onszelf te komen. Een eind verder rapen we de mooiste eikel op die we kunnen vinden.

Marlies Schulz, predikante van de Lutherse wijkgemeente, werkt sinds de zomer één dag per week in het Noorderlicht. Wij zijn blij met haar!

Santa Lucia – ritueel om de kersttijd te beginnen Op zondagmiddag 15 december vindt er een bijzonder ritueel plaats in de crypte van de Lutherse Kerk: het Luciaritueel. Een stoet van meisjes en jongens komt zingend het nieuwe licht en koekjes brengen. Voorop loopt een meisje dat een kroon van brandende kaarsen op het hoofd draagt. Dit ritueel is geïnspireerd door het Zweedse Santa Lucia. Voor de invoering van de Gregoriaanse kalender viel de winterzonnewende op 13 december, de feestdag van St Lucia, een heilige die oorspronkelijk uit Syracuse in Sicilië komt. Op 13 december gaat in de vroege ochtend één van de dochters gekleed in een wit gewaad, met een rode ceintuur en een (elektrische) kaarsenkrans op haar hoofd, als Lucia door het huis om haar ouders te wekken en hen al zingend koffie en ‘lussekatter’ (Sint-Lucia broodjes) te brengen. De andere kinderen lopen met haar mee als sterrenkinderen en helpen haar. De meisjes hebben lange witte jurken aan met een rode ceintuur, de jongens zijn ook in het wit en dragen witte puntmuntsen. Lucia en haar gevolg kondigen het nieuwe licht van de zon aan. Het rode ceintuur symboliseert de warmte van de zon; de witte kleren het licht van de zon. De koekjes herinneren aan legenden over St. Lucia, waarin zij voedsel brengt naar christenen die zich verborgen hadden in de catacomben. Om haar weg te vinden zou zij een krans op haar hoofd gedragen hebben met kandelaars, zodat ze een blad met voedsel vast kon houden. Van lang na haar dood stamt de legende dat ze de inwoners van Syracuse te hulp kwam bij een hongersnood in 1582. Op haar feestdag op 13 december lag er een boot in de haven met graan en waren de inwoners gered. Het voedsel dat Lucia bracht in de catacomben en het schip met graan verwijzen naar Christus: brood van het leven. Lucia en haar stoet zingen een Zweeds lied dat geschreven is in 1928 door Arvid Rosen op een Napolitaanse melodie: ‘Santa Lucia’. De komst van Lucia wordt daarin beschreven als het aanbreken van de dageraad. Lucia gaat zacht ruisend als een engel door de donkere kamers van het huis om het licht te brengen. Van dit lied is een Nederlandse bewerking gemaakt dat de Luciastoet tijdens het ritueel zal zingen. In de stoet loopt een kind mee met het Kerstevangelie. De nieuwe rondgang van de zon wordt in de figuur van Lucia en in dit kind, verbonden met Christus als het nieuwe licht. De Luciastoet staat onder leiding van Thijske Fraanje. Kleding en organisatie: Ria Geertz. Heeft u witte lakens over? Die kunnen we goed gebruiken! Op zondag 15 december van 14:00 -15:30 uur in de crypte van de Lutherse Kerk. Ingang: Veemarktstraat 11 te Breda. We eindigen met High Tea. Opgave: per email bij Berthe (vanwege de High Tea).

Het is 15:00 uur als we in de regen aankomen in de katholieke kerk in Ulvenhout. De kosteres geeft ons koffie en koek en we warmen wel drie kwartier op. We sluiten af in de besloten, kleine Mariakapel naast de kerk. We zetten de icoon

Berthe van Soest [email protected]

06-47159741

9

S’amen Woensdag 27 november, gespreksavond

Programma Noorderlicht

Naarmate het Noorderlicht nadrukkelijker aan de weg timmert, o.a. met een prachtige folder, nemen steeds meer mensen kennis van het programma van het Noorderlicht. En veel mensen melden zich aan voor een activiteit of workshop. Dat doet ons goed! We zijn vooral blij dat mensen uit onze doelgroep (zinzoekers, nieuw-spirituelen) grote belangstelling tonen. Soms roept het programma van het Noorderlicht bij mensen ook vragen op, met name rond de inzet van tarotkaarten gaan nog wel eens een paar wenkbrauwen omhoog. De vragen zijn niet van dien aard dat mensen rechtstreeks Berthe van Soest met vragen bestormen of dat er veel reacties binnenkomen bij de AK of de werkgroep Noorderlicht. Toch hoor ik ‘via via’ wel dat er links en rechts enig onbegrip leeft en dat mensen vragen hebben. Het is natuurlijk niet verstandig om zo op ‘signalen of geruchten’ af te gaan, want hoe betrouwbaar zijn al die wandelgangen. De werkgroep Noorderlicht is en voelt zich verantwoordelijk voor het programma dat wordt aangeboden. En de werkgroep wil graag in gesprek gaan met iedereen die rond het programma (tarot, voorouders, maanfeesten enz.) vragen of opmerkingen heeft. Daarom houdt de werkgroep een gespreksavond op woensdag 27 november in één van de zalen van de Markuskerk. We beginnen om 20:00 uur. We hopen wel dat belangstellenden zich aanmelden (5419603 of [email protected]), zodat we (voor gesprek en koffie) een beeld hebben van hoeveel mensen we mogen verwachten.

Introductie-bijeenkomst

Open Inloop Lutherse Kerk In de afgelopen maanden hebben we mensen uitgenodigd zich aan te melden als gastvrouw en gastheer voor de open inloop in de Lutherse kerk. Ongeveer 70 personen hebben zich aangemeld. Dat vinden we een overweldigend aantal. We zijn erg blij met zoveel steun en animo voor ons idee om als Protestantse Gemeente via de Lutherse kerk present te zijn in de stad Breda! Natuurlijk moest eerst de Lutherse kerk opnieuw in gebruik genomen worden en op 28 oktober heeft de AK besloten een locatie-manager te benoemen. En nu kunnen we echt beginnen. We willen alle gastvrouwen en gastheren uitnodigen voor een ‘introductie-bijeenkomst’, waarin we zo mogelijk alle aspecten rond een open kerk willen bespreken en samen overleggen. Want het is in ieders belang dat we ons zo goed en compleet mogelijk voorbereiden. We gaan het hebben over de bedoeling van de open kerk en we gaan natuurlijk ook de praktische aspecten bespreken. Het lijkt ons goed om voor de introductie twee bijeenkomsten aan te bieden, één in de avond en één overdag en we hebben gekozen voor woensdag 20 november van 19:30 – 22:00 uur en zaterdag 23 november van 11:00-14:00 uur. Bij de zaterdagsessie zorgen we voor een voedzame lunch en bij de woensdagavond zorgen we voor gebak bij de koffie! In beide bijeenkomsten zal volop ruimte en gelegenheid zijn om alle mogelijke vragen te stellen en we zullen proberen die zo goed mogelijk te beantwoorden. We stellen ons voor dat we kort na die beide introductiebijeenkomsten echt van start gaan met het openstellen van de Lutherse Kerk.

ds. Wim Bisschop voorzitter van de werkgroep Noorderlicht

Foto impressie ontmoetingsdienst 27 oktober

ds. Wim Bisschop

10

S’amen

Ontmoeten en inspireren

Woensdag 27 november: De moderne gelovige / Kerk en dertigers Onze kerk vergrijst. Het contact met o.a. dertigers en veertigers lijkt bijna verloren. Voor velen van hen is de kerk irrelevant geworden. En het geloof? Het afgelopen jaar hebben de pastoraal ouderlingen van PKN Breda gesprekken gevoerd met een aantal dertigers en veertigers. Inspirerende gesprekken. Ook PKN landelijk houdt zich hiermee bezig. Nadine van Hierden heeft voor de PKN het onderzoek ‘Kerk en dertigers 2.0’ verricht. Ze licht het onderzoek en erna gaan we met elkaar in gesprek. Plaats: Lutherse Kerk, Veemarktstraat 11, achteringang Stadserf 3 Tijd: 20:00 - 22:00 uur

Donderdag 12 december: Kijken naar kunst Rembrandt schildert twijfel, ongeloof en troost. Steeds ontdek je iets nieuws in een schilderij. En iedereen ontdekt iets anders. We kijken twee avonden naar schilderijen van Rembrandt met een bijbels thema. Het gaat om het plezier van het kijken. Plaats: crypte van de Lutherse Kerk, Veemarktstraat 11 Tijd: 19:30 - 21:30 uur Opgave: [email protected]

Vrijdag 15 november

Zesde Bredase Bijbelquiz Op vrijdag 15 november vindt de zesde ‘Bredase Bijbel Quiz’ (BBQ) plaats. Deze Bijbelquiz wordt georganiseerd door een werkgroep vanuit de Rooms Katholieke en Protestantse kerken. De Bredase Bijbel Quiz is geschikt voor iedereen in Breda en omstreken.

Teams of individueel De deelnemers aan de quiz doen mee in teams van vier tot maximaal zeven personen. Bedenk een naam voor uw team en geef u op! Zijn er mensen die niet in een team zitten, maar wel graag willen komen kijken of individueel mee willen doen? Ook zij zijn van harte welkom. De Bredase Bijbel Quiz brengt de Bijbel op een leuke manier onder de aandacht. Natuurlijk is er weer het 'Rondje Breda', maar er zullen ook weer verrassingen in de andere quizrondes zijn. Denk niet te snel dat het moeilijk is. Het wordt een laagdrempelige avond waar iedereen zich thuis kan voelen. Vanwege de grote deelname zijn we tegenwoordig onderdak in Gemeenschapshuis Vianden. Naast het gemeenschapshuis is voldoende gratis parkeergelegenheid. We ontmoeten u graag op deze verrassende quizavond! Plaats: Datum: Zaal open: Deelname: Opgave: Onderwerp:

Steun geven door te shoppen Het Nederlands Bijbelgenootschap (NBG) heeft zich aangemeld als goed doel bij www.helpnu.nl. Mensen die een aankoop doen bij een van de aangesloten webshops, kunnen nu het NBG steunen zonder dat het hen zelf iets kost. Wie de website bezoekt, kan zijn favoriete doel kiezen door op het logo te klikken van de betreffende organisatie. Het NBG is te vinden onder het tabblad 'Welzijn'. Vervolgens kan er een webwinkel gekozen worden, waar men de aankoop wil doen. Bij het logo van de webwinkel staat hoeveel er naar het gekozen goede doel gaat. Dit kan een vast bedrag zijn of een percentage van het aankoopbedrag. Voor de klanten van de webwinkels is de gift aan het goede doel kosteloos. Zij betalen de normale prijs voor hun aankopen. Helpnu.nl is een not for profit-organisatie die commissie ontvangt van de webwinkels. Daarvan is een klein deel voor de kosten die worden gemaakt. De bedragen of percentages die worden genoemd bij de webshop-logo's komen geheel ten goede aan het gekozen doel. De goededoelenorganisaties zelf - waaronder dus het NBG - betalen niet mee aan de website.

Namens het Nederlands Bijbelgenootschap, Diny Fockens-Brink (Terheijden)

Gemeenschapshuis Vianden, Viandenlaan 3 Vrijdag 15 november 19:30 uur, aanvang 20:00 uur € 4,- p.p. Informatie: Rob van Uden, 06-42710068; Els Groeneweg, 5600814 [email protected] BBQ Vermelden: Naam van de deelnemende groep en van de contactpersoon; telefoon nummer en aantal personen

Pensioen koster Ginneken De koster van de Prot. Laurentiuskerk gaat van haar welverdiende rust genieten. Na ruim negentien jaar trouwe dienst is het dan zover dat Nettie van Wijk een punt zet achter haar loopbaan als koster van de PG Ginneken. Eigenlijk was ze vorig jaar al aan haar pensioen toe, maar de gemeente was reuze blij dat ze nog een jaartje bijtekende. Veel heeft ze voorbij zien komen en als je haar zou vragen wat ze zoal heeft meegemaakt zal ze zeggen: “Ik kan er wel een boek over schrijven”. Desalniettemin heeft ze haar taken met heel veel liefde vervuld. Alles keurig in orde en geregeld. Een koster zoals je het graag ziet. Ze is haar werkzaamheden begonnen toen ds. Theo Vrijland hier predikant was. Na het overlijden van Theo was er gedurende een periode van een jaar geen predikant aan onze gemeente verbonden. En toen kwam Pieter Masmeijer die nu ook al weer een jaar met emeritaat is. Nettie heeft dus twee predikantloze periodes meegemaakt. Toen haar plaats met ingang van 1 januari 2014 vacant kwam werd het dus tijd om uit te zien naar een nieuwe koster. Dan kom je automatisch bij de taakomschrijving van een koster terecht, en als je dat leest is dat niet gering. En dat deed ze allemaal geruisloos. Petje af en heel hartelijk bedankt voor alles wat je voor de gemeente gedaan hebt.

11

S’amen Per 1 januari volgt haar zoon Arjen haar op. Hij heeft er zin in en gaat in de kosterswoning wonen. Al regelmatig staat hij zijn moeder bij, bij rouw, trouw en kerkdiensten. De kerkrentmeesters nodigen u uit op zondag 22 december van 11:30 tot 12:30 uur in Mariëndal om koster Nettie van Wijk uit te leiden en haar het allerbeste toe te wensen.

14-16 maart 2014

Kloosterweekend Zundert Volgend jaar bezoeken we de trappistenabdij Maria Toevlucht te Zundert. De monniken vormen een contemplatieve gemeenschap. Wijsheid en stilte zijn belangrijke gaven die een klooster elke bezoeker geeft. Zoeken naar God in een gemeenschap die onophoudelijk bidt, is een ander kostbaar goed. Monniken ervaren iedere dag wat het is om God te zoeken in de stilte en in het ritme van het kloosterleven: gebed, regelmaat en soberheid. Wie wil meeleven op het ritme van het klooster, nodigen we graag uit voor een weekend bij de trappisten te Zundert. Tijdens dit weekend verwachten we dat de deelnemers meedoen met de gebedstijden van het klooster. En dat ze deelnemen aan de gesprekken in de groep. Diaken Vincent de Haas gaat mee als inleider. Naast momenten van stilte, gebed en bezinning is er ook ruimte voor gezellig samenzijn. Kosten voor een heel weekend all-in zijn €120 per persoon. Het aantal plaatsen is helaas beperkt. Geeft u zich dus snel op. U kunt zich opgeven per email: [email protected] of [email protected] of telefonisch 06 48 194254 (Hanneke) We attenderen u vast op een avond over de beleving van de Benedictijnse spiritualiteit in het dagelijks leven door dr. Thomas Quartier en uitleg over het Huis van Spiritualiteit te Den Bosch door mw. Thekla Schrammeier. Deze avond wordt gehouden op donderdag 23 januari om 19:30 uur in de Michaelkerk, Hooghout 67, Breda.

De werkgroep Kloosterweekend

Diaconie Breda-Wismar-Arad Verslag Zomerontmoeting 2013 in Wismar Van 27 september tot 4 oktober reisden zeven mensen uit Breda naar Wismar voor de jaarlijkse Zomerontmoeting. Een bus met zeven leden van de Lutherse Gemeente in Arad kwam ook. Het grote voorwerk was gedaan door Mieke Frankfoorder en uit Wismar Michael Mach. De Roemenen

waren te druk geweest met hun strijd om te overleven om diep op een thema in te gaan. De beeldhouwer Ernst Barlach was het thema, een boeiend kunstenaar. We werden geleid langs de duistere tijden van de Eerste Wereldoorlog en de nazidictatuur, maar ook langs het antwoord dat Barlach erop gaf in schoonheid en tederheid. Dat hij als kunstenaar bijna zijn hele leven in Mecklenburg heeft gewerkt, gaf een besef dieper door te dringen in de cultuur van de streek. In de gesprekken met de Wismaraner kwamen vaak heel herkenbare thema’s terug. Een krimpende kerk, de zorgen om welke kerkgebouwen open kunnen blijven, om het vervullen van een, over enige tijd, openvallende predikantsplaats. Allemaal zaken die ons na aan het hart liggen. En natuurlijk nog steeds: het verwerken van de geschiedenis, de DDR-tijd, de dictatuur, de eenwording van Duitsland en de vreugde, maar ook de zorgen en het verdriet die ermee gepaard gingen. De aanwezigen uit Arad waren het levende bewijs dat onze zusters en broeders daar een levende gemeente zijn, met alle functies die erbij horen. Ze voelen zich geamputeerd, met hun dominee in de gevangenis, maar de manier waarop ze het kerkelijk leven gestalte geven, geeft een indrukwekkend getuigenis van hun geloof en hun levenskracht. Leek het in het verleden er wel eens op dat de gemeente erg leunde op de figuur van ds. Béla Tóthpál en zijn vrouw Renata, nu deze beiden er niet bij konden zijn, bleek des te meer hoezeer de vitaliteit een zaak van allen is. Tezamen gaven deze dagen weer nieuwe inspiratie voor het leven van de kerk als lichaam van Christus.

Abr. Heringa

Verslag werkbezoek Arad Vrijdagavond 18 oktober kwamen Jettie Wouters en ik aan op het vliegveld van Timisoara waar een 5-tal mensen, waaronder Renata Tothpal, ons op stonden te wachten. Zaterdag 19 oktober maakten we met 10 gemeenteleden een uitstapje naar Lipova, alwaar wij de kerk van Maria Ragna uit 1529 hebben bezocht en met elkaar gepicknickt hebben.

12

S’amen Tijdens de kerkdienst op zondagmorgen leverde een zestal gemeenteleden een bijdrage aan de liturgie en één deed de preek. Ook traden vier jonge zangers op die, met gitaarbegeleiding, enkele liedjes zongen in het Hongaars en Engels.

Daarom zijn wij voornemens om een dezer dagen opnieuw een beroep op u te doen, zodat wij met onze bijdrage dit gezin met twee opgroeiende kinderen verder kunnen blijven ondersteunen.

Daarna werd de boodschap van ds. Béla Tothpal van deze zondag beluisterd (hij belt elke week zijn vrouw met een boodschap voor zijn gemeente en zijn vrouw neemt dit op). Zo hoorden we de stem van Béla die sprak over zijn blijdschap en dankbaarheid voor alle blijken van medeleven door de zustergemeentes, een heel emotioneel onderdeel van deze indrukwekkende dienst. Daarna was het gezamenlijk koffiedrinken en praten met vele oude bekende en ook nieuwe gemeenteleden. ’s Middags was er de speciale kerkenraadsvergadering waarbij zaken aan de orde kwamen als: transport en opslagmogelijkheden, kerstpakketten, datum en thema van de Zomerontmoeting 2014 in Arad en wat er verder aan vragen uit de gemeente opkwam. Maandag 21 oktober: Bezoek gebracht aan ds. Béla Tothpal in de gevangenis in Timisoara. Wat ons (opnieuw) opviel is dat hij onvoorstelbaar moedig is en positief in zijn vertrouwen voor de toekomst. Hij doet met alle activiteiten mee waarmee hij punten kan verdienen voor eerdere vrijlating of tussentijds proefverlof. Zo doet hij een cursus over veeteelt waarvoor hij 40 uur per week op een boerderij werkt. De betreffende veeboer krijgt daarvoor een toelage van de EU, ook voor het verstrekken van een dagelijkse maaltijd al krijgen de gedetineerden die meestal niet! Daarnaast zijn er ook theorielessen. Als hij slaagt voor zijn examen wordt zijn detentie met een maand bekort. Hij heeft een onvoorwaardelijk vertrouwen in Gods nabijheid voor zijn gezin en gemeente in Arad. Hij is trots op zijn gemeente en dankbaar voor de betrokkenheid van de zustergemeenten in Breda en Wismar. Het was een emotionele ontmoeting. Hierna bezochten wij het bejaardenhuis waar we een afspraak hadden met de directrice Fira Popa. Zij bleek niet beschikbaar, maar we hebben, ondanks wat taalbarrières, een goed gesprek gehad met de onderdirecteur en haar secretaresse. Dinsdag 22 oktober stond een afspraak gepland met Ana Christea, directrice van het kindertehuis voor meervoudig gehandicapte kinderen. Er zijn op dit moment 25 kinderen, in leeftijd variërend van 1 tot 17 jaar en verdeeld in 2 groepen. Ana vertelde dat ze heel blij was met onze voorjaarsactie met drogisterijartikelen. Vooral de ‘billendoekjes’ zijn fantastisch, want die zijn goed tegen huidirritatie en besparen hen veel wasgoed. Ook dit was weer een bijzonder bezoek! ’s Middags werden we naar Timisoara gebracht voor de thuisreis en ’s avonds laat kwamen we weer veilig aan in Breda vol dankbaarheid en vol bewondering voor de manier waarop deze gemeente van Christus samen met haar predikant, ondanks alle onzekerheden, moedig voorwaarts gaat.

Renate Tothpal en de kinderen Gezocht Wij zijn dringend op zoek naar een tweede penningmeester, die op termijn en na een goede inwerktijd Harry Mulder zou kunnen opvolgen. Lijkt het u iets om de gelederen te komen versterken, neemt u dan contact op met Jettie Wouters, 5653988, [email protected]

Mieke Frankfoorder, 5146523, [email protected]

“Wat voeren die DOS-diakenen nu eigenlijk uit?” (22) Het diakenbestand van de DOS werd op 6 oktober uitgebreid met Caroline Dammer. Ze doet inmiddels al dienst als diaken in de Johanneskerk. Tijdens een fijne dienst, die geleid werd door ds. Martin Wagenvoorde werd Caroline bevestigd. Martin had voor de lezingen uit de profeet Habakuk en het evangelie van Lukas gekozen. De bevestiging die volgde op de preek deed een ieder en in het bijzonder Caroline zichtbaar goed. Tijdens het koffiedrinken na de dienst feliciteerden vele kerkgangers Caroline met de stap die ze heeft gezet. Zij was toen meteen in de gelegenheid nog meer gemeenteleden te leren kennen.

Ondersteuning familie Tothpal In mei 2011 vroegen wij u om een bijdrage speciaal voor de ondersteuning van het predikantengezin Tothpal in Arad. Daar heeft u toen zo ruimhartig op gereageerd dat wij in staat waren hen 2 ½ jaar te ondersteunen met een maandelijkse bijdrage van € 400,-. Toen hoopten wij nog dat binnen die periode de ontwikkelingen rond de processen zodanig zouden zijn dat zij zichzelf weer zouden kunnen onderhouden. Helaas mocht dit niet het geval zijn; zoals u weet belandde ds. Tothpal zelfs in de gevangenis.

Caroline, luisterend, met de bloemen van de kerk

13

S’amen Na de preek, doch voor de bevestiging zongen we uit de Evangelische Liedbundel, lied 398:

Armoede in Breda 2013 Tijdens de bijeenkomst op de Werelddag van Verzet tegen Uitsluiting en Armoede op 17 oktober in het Heuvelhuis werden de volgende cijfers gegeven:

Handen heb je om te geven Van je eigen overvloed En een hart om te vergeven Wat een ander jou misdoet

Gezinnen in de Bijstand: 6350; op het aantal van 83.000 gezinnen in Breda is dat 7,6 %.

Refrein Open je oren om te horen Open je hart voor iedereen Open je oren om te horen Open je hart voor iedereen

In die gezinnen hebben 2550 kinderen het moeilijk; op een aantal van 35.000 jongen in Breda is dat 7.2 % 1 op de 14 jongeren en 1 op de 13 gezinnen heeft het dus niet zo vanzelfsprekend welvarend als anderen.

Ogen heb je om te zoeken Naar wat mensen nog ontbreekt En een hart om uit te zeggen Wat een ander moed in spreekt

Als de kat van huis is

Schouders heb je om te dragen Zorg en pijn van alleman En een hart om te aanvaarden Wat een ander beter kan

Het Programma voor Oecumenische Begeleiding in Palestina en Israël (EAPPI) begeleidt Palestijnen en Israëli’s bij geweldloze acties. Het spant zich in voor bevordering en handhaving van het recht en voor de beëindiging van de bezetting van de Palestijnse gebieden door het Israëlische leger. Onze huidige Nederlandse waarnemers Piet en Jennifer zijn momenteel aanwezig in Palestina. Hun ervaringen kunt u volgen op www.kerkinactie.nl/blogpiet en www.kerkinactie.nl/blogjennifer. Piet schrijft hoe Palestijnse schoolkinderen op zaterdagochtend moeite hebben om op tijd op school te komen:

Voeten heb je om te lopen Naar een mens die eenzaam is En een hart om waar te maken Dat geen mens een eiland is Oren heb je om te horen Naar een mens die vrede is En een hart om te geloven In een geest die liefde is Henk Zwaan

Bent u een maatje? Of zoekt u een maatje?

In de wijk Brabantpark en Heusdenhout voelen mensen, jong – oud, samen – alleen, autochtoon - allochtoon zich thuis; het is er prettig wonen. Velen wonen er ook al lang. Toch gebeurt het wel eens dat iemand door ziekte, verlies of andere omstandigheden, bijvoorbeeld familie die ver weg woont, behoefte heeft aan contact. Om daarin te voorzien is er een ‘maatjesproject’ voor buurtbewoners gestart. Het behelst het bezoeken van buurtbewoners die dat wensen; gezellig een praatje maken, de krant voorlezen, een boodschap doen, samen wandelen, een spel doen. Heeft u behoefte aan een maatje geef dat door aan de coördinator Hanneke Oomen, [email protected], 0648 194 254. We zoeken ook extra vrijwilligers; wilt u, wil jij eens in de twee weken je tijd delen met een ander? Voor meer informatie: www.barmhartigheidbreda.nl

Amira wil later, als ze groot is, onderwijzeres worden. Leren vindt ze fijn en anderen onderwijzen nog mooier. Geen wonder ook, want haar naam betekent zoiets als leidster, prinses. En dat wil ze graag zijn, een echte leidster die anderen kan voorgaan. Maar het is nog lang niet zover. Want Amira is nog maar 10 jaar en ze gaat nog naar de lagere school. En dat doet ze met veel plezier. Maar vandaag even niet. Vandaag staat ze te huilen. Ze leunt tegen de hoge muur en kijkt radeloos naar de lange rij wachtenden voor de ingang van het checkpoint. Het zal lang duren voordat ze er doorheen is. Ze zal zeker te laat komen en wat zal de juffrouw zeggen? Amira is niet het enige schoolmeisje dat al een uur staat te wachten. Veel van haar klasgenoten staan er ook en nog veel meer kinderen van andere scholen. Wat is er vandaag aan de hand? Een paar jaar geleden begonnen de Israëliërs met het bouwen van een hoge muur die haar dorp Bethania scheidde van alles wat westelijker gelegen was. Dat was om de terroristen tegen te houden zeiden ze. Er kwamen een paar doorgangen in de muur, checkpoints. Alleen mensen die een vergunning hadden mochten daar doorheen. Nadat ze uitgebreid op wapens waren gecontroleerd natuurlijk. Amira heeft ook zo’n vergunning want haar school ligt aan de andere kant van de muur. Elke morgen gaat ze er doorheen en elke middag terug. Dat geeft door de week geen problemen. Even wuiven naar de soldaten en dan verder. Maar op zaterdag is het anders.

14

S’amen

En als de kat van huis is, dansen de muizen. De weinige soldaten doen het nog eens extra kalm aan. Of gaan juist heel streng doen omdat ze zich vervelen. Op zaterdag zijn er daarom altijd problemen.” “Dat is goed”, zeiden we, “we gaan de volgende zaterdag al kijken.”

Checkpoint Zaytoun Volgens ons programma bezoeken wij elke dinsdag het checkpoint bij Bethania. We letten dan speciaal op de kinderen. Of zij wel ongehinderd toegang tot het onderwijs hebben. Op grond van internationale verdragen zijn de Israëliërs verplicht om schoolgaande kinderen vlot door te laten. En op verzoek van UNICEF, de organisatie van de Verenigde Naties die de belangen van kinderen behartigt, zien de EAPPI-ers daar op toe. Tot nu toe hadden we geen enkel probleem geconstateerd. Amira en haar klasgenoten gingen bij wijze van spreken huppelend door het checkpoint. Trouw vulden we op onze rapporten dan ook altijd in: geen problemen. Totdat er vorige week een man naar ons toekwam. “Jullie staan hier dan wel”, zei hij, “en dat is heel goed, maar eigenlijk zou je hier op zaterdag moeten zijn.” “Hoezo”, vroegen wij verbaasd. “Wel”, zei de man, “zaterdag is de wekelijkse rustdag van de joodse Israëliërs en veel soldaten zijn dan naar huis. Vooral hun officieren nemen dan vrijaf.

Onze zegsman had niet overdreven. Het checkpoint was inderdaad onderbemand. En de weinige soldaten die er waren, maakten er een potje van. Geen idee hoe ze erbij kwamen, maar elke schooltas moest uitgebreid door de scanner. Alsof de terroristen zich als schoolkinderen hadden vermomd. De rij wachtenden was lang, te lang. Meer dan een uur duurde het wachten. Natuurlijk probeerden wij de verantwoordelijken te bellen om dat te veranderen, maar het hielp niet. Het was vergeefse moeite. We geven natuurlijk niet op. We rapporteren het slechte gedrag van de soldaten aan UNICEF. En volgende week zaterdag staan we er weer. Want de ervaring leert dat de soldaten liever geen pottenkijkers hebben en als wij in de buurt zijn zoveel mogelijk normaal doen. Hopelijk zal de zaterdagse rij er niet meer komen. En kan onze Amira ook dan huppelend door de muur om op school haar best te doen. Want ze wil o zo graag later onderwijzeres worden. Steun dit werk! U kunt dit project steunen door uw bijdrage over te maken op rekening 456 t.n.v. Kerk in Actie te Utrecht, o.v.v. het projectnummer Z 00434302. Hartelijk dank! Zie ook: www.kerkinactie.nl/eappi

Ingezonden door Kathinka Minzinga

Foto impressie zomerontmoeting Wismar

15

S’amen

Nieuws uit de wijken

Rondom de Lucaskerk Vieringen Waar mogelijk blijven we de verhalen uit Koningen volgen, met de lotgevallen van Elia, Elisa en het volk Israël. Mooie verhalen met veel spiegelmomenten.

Zondag 10 november In 2 Koningen 4 horen we dat in Sunem een enigst kind is overleden. De moeder vraagt Elisa om perspectief voor nieuw leven. Vandaag komen we samen in de viering van Schrift en Tafel.

Zondag 17 november, Regenboogviering Vandaag is de tweede regen boogviering: zo toegankelijk en laagdrempelig dat er geen kindernevendienst wordt gehouden. Ds. Ton van Prooijen gaat in de deze kindvriendelijke viering voor. En Jozef komt in de viering zijn verhaal vertellen. Verder zingen we het regenbooglied en laten we aan het einde de duiven als teken van vrede de wereld in vliegen. De dienst is mede voorbereid met onze jeugdwerker Danielle van Drongelen.

zondag 24 november Op de laatste zondag van het kerkelijk jaar gedenken we onze overledenen; een zinvol en soms ook aangrijpend gebeuren. Je hoort en voelt hoeveel verdriet een gemeente in zich draagt. We noemen de namen, we branden

kaarsjes in de doopvont en zoeken naar licht in ons donker. In 2 Koningen 5 horen we dat Naäman moet ondergaan om te kunnen opstaan. Bij het begin van een nieuw kerkelijk jaar laten we ons in de adventsweken leiden door bijbelse vrouwen. Die komen niet zo vaak aan het woord, alle reden om hen aandacht te geven. Het zijn allemaal opvallende, sterke verschijningen, die een belangrijke plaats hebben in Gods verhaal met mensen.

Zondag 1 december Op de eerste zondag van advent beginnen we met het project van klein en groot: vijf vrouwen rond een kind dat wordt verwacht. De eerste vrouw is Tamar, haar verhaal is te lezen in Genesis 30. De cantorij zingt vandaag mee en zo zetten we de toon voor weken van verlangen en verwachten.

Zondag 8 december De tweede vrouw is Rachab, die een rol speelt bij het intrekken in het land van belofte. Onze voorganger is vandaag ds. Van Pijkeren, die we graag begroeten in ons midden. Catechese In de maand november gaat het tweede blok van basiscatechese van start: op de dinsdagmiddag van 16:0017:00 uur in de Lucaskerk. We gaan ons vooral bezighouden met oerverhalen van het begin: de schepping, de ark van Noach en Abraham die een stem hoort.

Gespreksgroep In november ga ik proberen een gespreksgroep met jong volwassenen te starten. Ik denk aan mensen (alleen of samen, met of zonder kinderen) tussen 20 en 35 jaar. Het lijkt me heel spannend, leerzaam en inspirerend om met elkaar in contact te komen rond geloof en christen-zijn vandaag. Via het Lucasbericht volgt nadere informatie, maar via dit blad kunnen belangstellenden zich ook melden. Dan krijgen ze een uitnodiging voor de eerste bijeenkomst: 5419603 of 0642466335 of [email protected]

ds. Wim Bisschop Maandag 18 november, Leerhuis

Kerk in de wereld? Wie is mijn naaste? Of gaat die naar de voedselbank? Jan Jonk van de Parochie kent de verhalen vanuit het HIBO (Hulp In Bijzondere Omstandigheden) en HIBO vertelt wat er gebeurt als de (plaatselijke) overheden niet meer kunnen of mogen helpen. ‘Onder protest’ moeten we als Parochie of kerk dan taken overnemen om bij te springen waar de nood te hoog wordt. Simon Drost van PKN gaat deze avond dieper met ons in op weer zo'n lastige vraag die tot nadenken moet zetten: Wie is mijn naaste? Wat betekenen wij eigenlijk als gemeente nog voor de zwakkeren en minder bedeelden in onze samenleving en zien en herkennen we ze wel? We werken als kerk en diaconie mee aan de voedselbank en helpen op afstand. Mijnheer Vinke van de voedselbank komt met voorbeelden vertellen

16

S’amen wat je mee maakt als je naar de voedselbank moet omdat er anders te weinig eten voor je kinderen is. Ja, ook in Nederland, ook bij ons in Breda! Dan komt het wel heel dicht bij. Arm of gebrekkig zijn is dan nog tot daar aan toe, maar als niemand je meer ziet, dan besta je niet meer. Dat is misschien het ergste! Je bestaan wordt ontkend. Welke misverstanden en beeldvorming heersen er over armoede, welke valkuilen kunnen er bij de hulpverlening zijn. Er is doorgaans veel stille armoede. Veel mensen willen ook niet gezien worden. Kunnen we

iets doen aan onze eigen inzichten in de oorzaken?

Nieuwe predikant Protestantse Gemeente Breda

Onze felicitaties gaan uit naar ds. van Meggelen en haar gezin en ook willen we de gemeente feliciteren met het feit dat zij predikant van de Protestantse Gemeente Breda wil worden. Niet alleen als predikant van Breda Midden-Zuid (met name de gemeente rond de Johanneskerk) maar ook als lid van het predikantenteam. Ds. van Meggelen zal officieel intrede doen in een gemeenschappelijke viering op zondag 5 januari in de Johanneskerk.

De wijkkerkenraad Breda Midden-Zuid heeft, nadat er geen wettige bezwaren waren ingebracht tegen de gevolgde beroepingsprocedure, een beroep uitgebracht op ds. Saskia van Meggelen, predikant te Almkerk en ‘s - Gravenmoer.

Hoe kunnen we hart hebben, naaste zijn, hen zien en beluisteren? En ook: wat hebben zij ons te zeggen? Misschien zit er wel zo iemand in onze kring die avond! Wie weet leest zij een gedicht voor waarin gewezen wordt op het onrecht om zo afhankelijk te zijn …. Samen gaan we nog nadenken over de (zeven) werken van barmhartigheid (Mattheus 25 : 31-46) en hoe we ze mogelijk kunnen projecteren naar onze tijd en praktisch vertalen.

K. van Mourik, scriba wijkkerkenraad Midden-Zuid

Patoraal Wijkteam Zuid

Het doet ons genoegen u te kunnen mededelen dat ds. van Meggelen het beroep dat op haar is uitgebracht om pr e di k a n t t e w o r de n v a n de Protestantse Gemeente te Breda heeft aangenomen. Zij vertrouwt op een goede samenwerking met de andere ambtsdragers tot opbouw van de gemeente van Jezus Christus.

Bij de behandeling van het agendapunt ‘Pastorale zorg’ is onder meer gesproken over het pastoraat in huize de Breedonk en het bezoekwerk aan de 80+ gemeenteleden. Met Dankdag ontvangen de 80+ gemeenteleden een attentie. Nadere uitwerking van de pastoraatsplannen van de predikanten wacht op de komst van de nieuwe predikant van de Johanneskerk. In de vergadering werden de meningen gepeild over de serie zomerdiensten in de Grote Kerk. De aanwezigen waren positief. Het wijkteam werd bijgepraat over de rol

Deze leerhuisavond in de Lucaskerk begint om 20:00 uur. Iedereen is van harte welkom, ook uit andere kerken. Vooraf wordt er gekookt voor wie mee wil eten. Dat begint om 18:00 uur. Om mee te doen aan de maaltijd moet u zich opgeven op de lijst in de Lucaskerk of per mail bij [email protected]. Doe dit voor vrijdagavond 15 november 19:00 uur. Datum: 18 november Tijd: 20:00 uur Plaats: Lucaskerk

van de verbouwde Lutherse kerk voor pastoraatsdoeleinden. Een aan dachtspunt hierbij blijft de lastige bereikbaarheid van het gebouw in de Bredase binnenstad, zeker voor degenen die slecht ter been zijn. Verder kwam de invoering van het nieuwe Liedboek op de eerste adventszondag aan de orde. Het eventueel opnieuw houden van een enkele Taizédienst op zondagavond is een goed idee.

Harold D. Wessels

In Memoriam Ruim een jaar na het overlijden van haar man, Leen Timmers, hebben we op 16 oktober Dicky TimmersSpronk begraven. Ze is 89 jaar geworden. Behalve door haar zoon Rudolf, zijn vrouw Francis en hun kinderen is de rouwbrief ook ondertekend door acht ‘Westlandse’ kinderen, klein- en achterkleinkinderen. Een kerk vol, bleek bij haar begrafenis. Daar hoort een verhaal bij. Het verhaal van het echtpaar Timmers dat zich ooit geroepen wist om in Maasland, waar ze toen woonden, een gezin van 8 kinderen, die plotseling wees geworden waren, te ‘adopteren’. Het is hen gelukt om met veel ‘geloof,

17

S’amen hoop en liefde’ (het thema van de rouwdienst) de familie bij elkaar te houden. Hetgeen zichtbaar werd in een volle kerkdienst. Dicky Timmers was een spontane, moedige en vrome vrouw. Ze zal voor velen een lege plaats achterlaten. Dankbaar zullen we ons haar blijven herinneren.

Gerard Kerssies

Rondom de Markuskerk Zondag 9 november, 10:00 uur

Dankdienst voor groot en klein

In deze dienst, die staat in het teken van onze dankbaarheid, zingt het familiekoor uit Zevenbergschen Hoek. In de zomerdienst in Grote Kerk hebben sommigen van ons het koor al gehoord, maar op deze zondag werkt het koor, bestaande uit zangers van klein tot groot, aan de dankdienst mee.

Ernst Barlach Ik heb veel reacties gehad op de kerkdienst van 29 september, waarin we negen beelden bekeken van de Duitse beeldhouwer Ernst Barlach (1870-1938).

D e z e ‘ f l u i st er a a r s’ (‘ F r ies der Lauschenden’) hebben op veel aanwezigen indruk gemaakt. Er is over doorgepraat in gespreksgroepen, er is gezocht op internet naar meer werk van deze kunstenaar (door de nazi’s beschouwd als entartete Kunst), we hebben muziek ontdekt die gecomponeerd is bij deze beeldengroep en Klaas de Bruin leende me een boek met prachtige foto’s van Barlachs beelden. Datzelfde weekend was een groep gemeenteleden in Wismar, voor de jaarlijkse Breda-Wismar-Arad ontmoeting. Zij hebben de beelden van Barlach in het echt bekeken. Dat wij in Breda ook bij Barlach stilstonden, gaf een extra gevoel van verbondenheid. Diverse mensen hebben me gezegd dat ze nog niet zijn uitgekeken op Barlach. Ik ben dat zelf ook nog lang niet. Op internet zag ik dat een Lutherse kerk in Pretoria in de veertigdagentijd elke week één van de fluisteraars centraal stelde. Wij zouden dat ook kunnen doen, bijvoorbeeld elke woensdagavond in de veertigdagentijd, in een korte meditatieve bijeenkomst van twintig minuten, waarin we één van de beelden bekijken, iets lezen, iets zingen en de stilte zoeken. Als daarvoor belangstelling is, dan hoor ik het graag!

Eeuwigheidszondag 24 November De laatste zondag van het kerkelijk jaar gedenken we onze gemeenteleden (en andere dierbaren) die dit jaar zijn overleden, in het licht van de hoop op opstanding en eeuwig leven. We staan stil bij het bijzondere verhaal van het afscheid van Elia (2 Koningen 2). De bloemengroep maakt een erg mooie bloemschikking bij het verhaal en de cantorij zingt samen met ons de oude spiritual Swing low, sweet chariot, een slavenlied van verzet en hoop dat op dit Bijbelverhaal is gebaseerd en dat in ons nieuwe liedboek staat.

Eerste advent: feestelijke ingebruikname van het nieuwe liedboek We hebben er al veel uit gezongen, maar op 1 december gaan we ons nieuwe liedboek officieel in gebruik nemen. Er liggen al 30 exemplaren in de kerk en ik hoop van harte dat de eigen exemplaren die bij ons besteld zijn op tijd binnen zijn (als ik goed geïnformeerd ben, waren ze opnieuw uitverkocht en worden ze bijgedrukt ergens in Oost-Europa…). Uiteraard wordt het een hele muzikale dienst, waarin we veel gaan zingen. Niet alleen onze cantorij doet mee (en heeft een druk programma deze weken), maar ook enkele instrumentalisten.

Lied van de week Van Advent tot Pinksteren gaan we elke week een ‘lied van de week’ instuderen. De cantorij oefent op maandag het lied en de aanwezige cantorij leden zingen het vlak voor de dienst met ons door. Zo raken we steeds meer thuis in ons nieuwe liedboek. Mocht al dat zingen een snaar bij je raken, dan ben je van harte welkom om je aan te sluiten bij onze cantorij!

Ton van Prooijen

18

S’amen

Rondom de Johanneskerk Nieuwe predikant Onze wijkraad is blij dat wij in januari onze nieuwe wijkpredikant ds. Saskia van Meggelen kunnen verwelkomen en wij zien uit naar een fijne en vruchtbare tijd met haar!

Vieringen zondag 24 november, Laatste zondag kerkelijk jaar Traditioneel gedenken wij op deze zondag in een Dienst van Woord en Gebed de overledenen van het afgelopen kerkelijk jaar. Hun namen worden dan genoemd. Heeft u iemand verloren die u graag wilt gedenken te midden van de gemeente - óók al was deze persoon geen lid van onze gemeente - geef dit dan voor zaterdag 23 november door aan

Mieke Frankfoorder of aan ds. Wagenvoorde: 5146523 / [email protected] 5217402 / [email protected]

zondag 1 december, Zondag Solidaridad Schoenendoosdienst voor Klein en Groot Na de kerkdienst waarin het allemaal draait om schoenendozen is er koffiedrinken in het Kerkenhuis. Daar vindt u dan, zoals ieder jaar, de Wereldwinkelstand met Fair Trade- en Max Havelaarprodukten zoals koffie, thee, chocolade en andere heerlijkheden. ‘Eerlijke’ producten voor een betaalbare prijs. Om voor jezelf te kopen óf om cadeau te geven! Ook zijn er weer engeltjes uit Kenia. De engeltjes zijn gemaakt van hele kleine kraaltjes door vrouwen in Kenia. Leuk om cadeau te geven (èn te krijgen!) en/of voor in de kerstboom. Prijs € 2,-/ st. Ons gemeentelid Jan Noordermeer bracht ze mee en kent deze mensen. Hij zorgt er ook voor dat de opbrengst bij hen terecht komt. Wees er snel bij, want op = op! Info: Mieke Frank-foorder, 5146523 of [email protected]

Foto impressie

werkbezoek Arad

zondag 15 december In deze dienst vieren wij het Heilig Avondmaal en het ‘Kwintet 5 in 1’ uit Dordrecht verleent haar muzikale medewerking.

dinsdag 24 december, Kerstnachtdienst Samenzang vanaf 21:00 uur Aanvang kerkdienst 21:30 uur Advent = verwachting

Dit ene weten wij en aan dit één Houden wij ons vast in duistere uren: Er is een Woord, dat eeuwiglijk zal duren, En wie ’t verstaat, die is niet meer alleen.

19

S’amen

Geknipt voor U R. v. Klaveren-Koelewijn

Ouderen, wees een beetje dankbaarder Is dat nou nodig? Ik lees hoe ouderen boze gezichten trekken, omdat ze moeten inleveren. De geliefde caravan wordt te duur, het spaargeld moet worden opgemaakt aan de kosten van het verzorgingshuis, de kinderen zullen iets of veel van de erfenis moeten missen. Natuurlijk: we hebben als ouderen - ik ben zelf 84 - veel gespaard of kunnen profiteren van het goede pensioen van onze partner. Want onze generatie heeft ook die spaarmogelijkheid gekregen. Onze mannen en/of wijzelf konden goedbetaalde banen kiezen. Onze huizen konden eind jaren vijftig en zestig soms voor een 'luttel' bedrag gekocht worden en na tien, twintig jaar voor tienduizenden guldens hoger verkocht worden. Velen die het wilden, konden zich een winterverblijf in de zuidelijke landen veroorloven, vakanties driemaal in het jaar zijn tot op heden geen uitzondering. Op onze leeftijd zouden we kunnen weten dat niet alles in het leven blijft zoals het was. Ik had óók een caravan: heerlijk, een fijne tuin en heerlijk buiten in plaats van de drukke flat. Tot het niet meer ging. Ik nam afscheid van het 'paradijsje' met de prachtige rozenboog, de skimmiastruik, de voorjaarsboompjes. Ja, ik mis het heel erg, maar denk toch: wat heerlijk dat ik het die tien jaar daar zo goed heb gehad. Maar ik koos voor iets anders: een duurder appartement nu ik het fysiek niet meer aankan. Is dat nu voor ouderen zo'n moeilijke les, als de jaren gaan tellen? We hebben al die jaren de tijd gekregen om ons voor te bereiden op het oud zijn. En velen van ons mogen dat dankzij de goede gezondheidszorg nog bij ons volle verstand beleven. Laten we ook eens dankbaar zijn als welvarende ouderen. Er zijn ook mensen die slechts een AOW-pensioentje hebben of hun huis niet kwijtraken en dat is een heel ander verhaal, maar wat zeuren welvarende ouderen toch?

Christine Hack, Theologe en publiciste in het N.D.

Mediatheek G. van Dooren

Syrische bisschop pleit voor humanitaire hulp en 'dialoog tussen vijanden' 'Niet alleen de chemische wapens in Syrië zouden moeten worden vernietigd, maar alle wapens. Ik geloof niet in geweld', zegt de Syrisch Orthodoxe bisschop van Damascus, Jean Kawak, tijdens een bezoek aan Kerk in Actie in Utrecht. Bisschop Kawak sprak tijdens een bijeenkomst die was georganiseerd door Kerk in Actie over de situatie van christenen en andere minderheden in Syrië. De Syrisch Orthodoxe kerk verleent hulp aan iedereen in het land die slachtoffer is van het conflict. 'Alleen al in de grote kerk in Damascus verlenen we hulp aan vijftienhonderd families', vertelt bisschop Kawak.

Allereerst pleit bisschop Jean Kawak voor 'een dialoog tussen vijanden'. We moeten, zoals ook paus Franciscus zegt, werken aan een vreedzame oplossing van het Syrische conflict, merkt bisschop Kawak op. De strijdende partijen moeten bij elkaar gaan zitten en met elkaar in gesprek gaan. Het gaat niet om een oplossing ten gunste van de oppositie of het regime. We hebben een echt democratisch proces nodig dat we zelf in Syrië planten en laten groeien. Maar, zo stelt hij ook vast, op dit moment verliezen wij. Een derde van de christelijke minderheid die in Syrië woonde is naar het buitenland gevlucht. Tegelijkertijd werken de christenen die er nog zijn in Syrië onvoldoende samen, aldus bisschop Kawak. Christenen zijn al 2.000 jaar aan dit land, Syrie, verbonden. Het is mijn land. Wij willen hier blijven en we willen dit land herbouwen.

Wat biedt Chris? www.chris.nl Kinderen met vragen over problemen, gevoelens, seksualiteit en/of opvoeding kunnen al jaren naar de christelijke organisatie Chris bellen (078 - 611 48 58). Of, als ze dat liever hebben, pastoraat, advies en preventie- voorlichting ontvangen per e-mail ([email protected]). Minder bekend is dat ook jeugdleiders, docenten, ouders en kerken advies kunnen inwinnen over situaties waarbij kinderen zijn betrokken. Vrijdag 29 november, Symposium

Ouderdom; als staan in het einde Hoe kan de ouderdom een levensfase van bezinning zijn: op eindigheid en zingeving, op autonomie en sterfelijkheid, op innerlijke groei en spiritualiteit? Sprekers: • prof. dr. Frits de Lange: Weging van de woorden: autonomie, zelfbeschikking en voltooid leven. • ds. Carel ter Linden: leren omgaan met rouw en verlies • drs. Bert Keizer ervaringen van een SCEN arts • drs. Gijsbert van Es ‘Het laatste woord’:de kunst van het leven met de dood • dr. Jean Jacques Suurmond: Sterven als laatste daad van overgave Plaats en tijd: Bergkerk Amersfoort, 10:00 - 16:00 uur. Kosten (incl. lunch symposiumbundel): €50,- studenten €30,Informatie: www.bergkerk.nl Zondag 17 november, Collecte Kerk In Actie

Diaconaat Op zondag 17 november is de Kerk in Actie collecte bestemd voor het diaconale werk in Nederland. Kerk in Actie heeft een open oog en hart voor mensen aan de buitenste rand van de samenleving, voor mensen die nergens anders meer hulp kunnen vinden. Daarom steunt Kerk in Actie bijvoorbeeld het werk van de Pauluskerk in Rotterdam. Iedereen is daar welkom: vluchtelingen zonder verblijfspapieren, drugsverslaafden, dak- en thuislozen of kwetsbare moeders met jonge kinderen. In de Pauluskerk kunnen zij terecht voor juridische en medische zorg, een goed gesprek, een kop koffie of een warme maaltijd. In Groningen steunt Kerk in Actie de Stichting INLIA, die voortdurend met de overheid in contact is om de positie en opvang van uitgeprocedeerde vluchtelingen te verbeteren. INLIA helpt ook vluchtelingen die vrijwillig willen terugkeren naar hun vaderland. Kerk in Actie steunt deze organisaties van harte, want ieder mens telt!

20

S’amen

Waar hoort U bij, van welke kerk bent U? De vraag die ik nog wel eens hoor. Dan antwoord ik: “Ik ben hervormd geboren”. Maar ja, wat geef ik daarmee eigenlijk aan? Met hervormd kun je alle kanten op gaan! En dus vul ik aan: “Rechtzinnig daarenboven, dat is een vrijzinnige manier van geloven.” Maar toen ik nog jong was is mij al geleerd, een goed woord voor hervormd is gereformeerd. Dus behoor ik tot de gereformeerde kerk, en doe ik gereformeerd gemeentewerk. En de kerk is oud! Dat is zo, zonder meer, dus ben ik eigenlijk ook oud-gereformeerd. Ik ben christelijk, zo is mij geleerd, dus ben ik eigenlijk ook nog christelijk-gereformeerd. Ik kan ook zeggen, dat kan ermee door, dat ik tot een christengemeente behoor. Christus bevrijdde mij, tot liefede en hoop, dus vast en zeker, vrijgemaakt ben ik ook. Omdat men in mijn kerk ook een dopen doet, past baptistengemeente mij ook wel goed. In mijn kerk komt jaarlijks ’t Pinksterfeest voor, zodat ik ook tot de pinkstergemeente behoor. En omdat het steeds om het evangelie gaat, kan evangeliegemeente ook geen kwaad. Ik vaar op het bijbels apostolisch gezag, dus mag ik mij ook apostolisch noemen. Tenslotte is het gewoon en plein public, kerk is algemeen, dus ben ik ook katholiek. U weet nu bij welke kerk ik hoor, of komt mijn antwoord u wat verwarrend voor? U heeft gelijk! Dien namen, wat een gedoe! Daarom wens ik u van harte toe, dat op de vraag “waar hoort u bij, van wie bent u?” Uw antwoord zal zijn: “van Christus ben ik, straks en ....nu!”

zuster Adelbertha

Ontmoeting met de Torajakerk Honderd jaar geleden kwam de eerste zendingswerker van de GZB, A.A. van de Loosdrecht, in Toraja in Indonesië om daar het Evangelie te verkondigen. Dat heeft uiteindelijk geleid tot het ontstaan van een kerk, de Gereja Toraja. In Toraja wonen nu ongeveer 600.000 christenen. Dat is zo’n 80% van de bevolking. Van hen horen er ruim 500.000 bij de Torajakerk (Gereja Toraja), die uit het zendingswerk van de GZB is voortgekomen. Deze kerk heeft ongeveer duizend gemeenten en zevenhonderd predikanten. De Torajakerk heeft scholen, een ziekenhuis en een weeshuis en ontfermt zich over kansarme kinderen en gehandicapten.

De Boekenplank De navolging van Christus in jonge taal Thomas a Kem-pis/Mink de Vries “Met dit boek Loopt Chris-tus weer op straat” "Op dit moment heb ik een super eenvoudig boek in bed: 'De navolging van Christus in jonge taal' van Mink de Vries, naar het boek van Thomas a Kem-pis. Zijn boodschap doorgeven, is hem uitstekend gelukt" zegt Margrietha Reinders, pionierend predikant in Amsterdam OudWest. “Als predikant zoek ik naar een manier om Christus gewoon weer op straat te laten lopen. Thomas beklemtoonde de liefde, die radicale en explosieve kracht die de samen-leving kan veranderen. Recent nog werd zijn boek geciteerd door Ben Bernanke, president van de Amerikaanse centrale bank, tijdens een crisisberaad. Het gaat om kleine dingen die toch heel belangrijk zijn: hoe gaan we in het dagelijkse leven met elkaar om en welke keuzes maken we? Je kunt daarmee echt het verschil maken.” "Een gelovige die er echt voor gaat, accepteert alles wat hem wordt opgedragen", hertaald De Vries. En: "Wat is het toch verdrietig en vervelend wanneer monni-ken en gelovigen er een potje van maken." Jezus wordt al snel geassocieerd met kerk en fundamentalisme, maar hij was een radicaal levend mens die heilige huisjes omver schopte en zei: het is de liefde die het doet. Thomas maakte deel uit van de

21

S’amen beweging van de Moderne Devotie in de vijftiende eeuw. Zo'n krachtige beweging zou ook nu weer kunnen ontstaan, als re-actie op de crisis waarin alles aan corruptie onderhevig is: de economie, onze relaties en de aarde." Adveniat, 445 blz., € 17,50 Elke dag meer mindfulness Rob Brandsma "Het gaat er niet om wat je krijgt. maar hoe je ermee omgaat." De levensoriëntatie van mindfulness nodigt je uit je leven te veranderen. Dit boek is een startpunt. Scriptum, 156 blz., €24,95 Poëtische wegen naar een kritische spiritualiteit Emesto CardenaL Naast trappist, katholiek priester en revolutionair is de Nicaraguaan Ernesto Cardenal ook dichter. In deze bundel zijn tachtig van Carde-nals gedichten in het Nederlands vertaald en van een inleiding voorzien door Indigo Boeken. Dertig jaar geleden verscheen de laatste Nederlandse vertaling van Cardenals poëzie. Hij heeft in die tijd vele paden bewandeld, waaronder dat van minister van cultuur van Nicaragua. Hij bleef intussen trouw aan zijn roeping als trappist. Beide aspecten van zijn persoonlijkheid - de activist en de spiritueel - zijn terug te zien in zijn werk. Dit kader wordt duidelijk uit de inleiding door lnigo Boeken, die de gedichten omraamt. Dit essay biedt een reflectie op Cardenals weerbarstige persoonlijkheid en krachtige spiritualiteit. Zijn gedachtegoed en werk belichaamt een beweging die haar onmiddellijke actualiteit verloren heeft, maar desondanks relevant is voor de toekomst. Berne Media, 71 blz., € 14,95 Gnosis als wereldreligie

Leo Köhlenberg

De fascinatie van historicus Gilles Quispel met de gnostische denkbeelden van de vroeg-christelijke stromingen leidde hem naar een uitgebreid onderzoek. Synthese, 239 blz., € 24,95

Foto impressie lezing Gerbert Heitink Op 22 oktober gaf Gerben Heitink een lezing in de Lutherse Kerk over zijn boek ‘Golfslag van de Tijd, Europa's niet te stillen verlangen naar God’. De avond werd georganiseerd door het Regiocomité Noord Brabant van VUConnected in samenwerking met de Protestantse Gemeente te Breda en vond plaats in de Lutherse Kerk. De avond is goed bezocht en was zeer geslaagd.

22

S’amen Toneelstuk As I left my father’s house in Markuskerk

Koffie drinken in Mariendal, elke 2e woensdag van de maand

Foto impressies

Werelddiaconaat zondag en Jacob-Jan Walhout in Markuskerk

Ekklesia Breda Waalse kerk Catharinastraat 83b Aanvang 10:30 uur

Remonstrantse Gemeente Cimburgalaan 98 Aanvang 10:30 uur

Doopsgezinde Gemeente Cimburgalaan 98 Aanvang 10:30 uur

1 december “Van mijn ellende, keer U niet af” schriftlezing: Lukas 8, 40-56

10 november ds. E.L. Dunné de Bijl Nachenius

17 november ds. I. Reinhold herdenking overledenen

24 november dr. T.R. Barnard. Eeuwigheidszondag

1 december ds. Chr. Duhoux Rueb, 1e adventszondag

8 december hr. P.W.A. Overdiep

11 december woensdag adventsavond

24 november ds. J. Loosman zondag voleinding

23 december dr.C.M.G. Berkvens Stevelinck

15 december ds. Reinhold, 3e adventszondag

1 december ds. M. Diepenbroek Burgh 1e adventszondag

toespraak: Franck Ploum koor: Ekklesia koor Breda dirigent: Jerry Korsmit pianist: Daan Boertien

Prot. Gem. Ginneken Aanvang 10:00 uur Behalve de eerste zondag Alle zondagen dienst van Schrift en Tafel 10 november ds. A. Molendijk, Heemstede 17 november ds. K. Blei, Haarlem

8 december ds. J. Kronenburg 2e adventszondag 15 december ds. M.P.C.F. Lanooy, Den Haag 3e adventszondag 22 december ds. A. Poldervaart, Genk

23

S’amen

Vieringen in de periode 10 november t/m 22 december 2013 Protestantse wijkgemeente NoorderBeemden

Verpleeghuis Aeneas Altijd dienst op zaterdagavond aanvang 18:15 uur Lucaskerk Tweeschaar 125, aanvang 10:45 uur 16 nov. : ds. H. ten Thije Tijdens alle morgendiensten is er kinderopvang en kinderne23 nov. : pastor W. Franken vendienst. Maandelijks jongerennevendienst, info: Lucaskerk.nl 30 nov. : pastor E. Bouwmans 10 nov. : ds. W. Bisschop, Maaltijd van de Heer 07 dec. : pater m. van Kooten 17 nov. : ds. T. van Prooijen, Jeugddienst 14 dec. : pastor W. Franken 24 nov. : ds. W. Bisschop, Christus Koning 21 dec. : ds. H. ten Thije Gedachtenisdienst 01 dec. : ds. W. Bisschop, 1e adventszondag Woonzorgcentrum De Breedonk, locatie Mastbos 08 dec. : ds. G.J. van Pijkeren, 2e adventszondag Altijd dienst op vrijdagmiddag aanvang 15:00 uur 15 dec. : ds. W. Bisschop, 3e advent, Maaltijd van de Heer 08 nov. : ds. A. Vlieger 22 dec. : ds. W. Bisschop, 4e adventszondag 15 nov. : ds. M. Wagenvoorde 22 nov. : ds. Abr. Heringa Protestantse Wijkgemeente Breda Midden/Zuid 29 nov. : ds. C. Nieuwenhuizen 06 dec. : pastoor P. van Gorp Markuskerk Hooghout 98, aanvang 10:00 uur 13 dec. : ds. Abr. Heringa Tijdens alle morgendiensten is er kinderopvang en 20 dec. : oecumenische kerstviering

Kindernevendienst 10 17 24 01 08 15 22

nov. nov. nov. dec. dec. dec. dec.

: : : : : : :

ds. ds. ds. ds. ds. ds. ds.

T. van Prooijen, Dankdag voor groot en klein J.H. van Veldhuizen T. van Prooijen, Gedachtenisdienst T van Prooijen, 1e adventszondag P. Saraber, 2e adventszondag T. van Prooijen, 3e adventszondag P. Warmenhoven, 4e adventszondag

Huize ‘de Werve’

Johanneskerk Dreef 5, aanvang 10:00 uur. 10 17 24 01 08 15 22

nov. nov. nov dec. dec. dec. dec.

: : : : : : :

ds. ds. ds. ds. ds. ds. ds.

J.v.d Zee-Vroegindeweij M. Wagenvoorde M. Wagenvoorde, Gedachtenisdienst M.J.A. Schulz, 1e adventszondag, Solidariteit M. Wagenvoorde, 2e adventszondag E. Fockens, 3e adventszondag K. van Huisstede, 4e adventszondag

Amphia Ziekenhuis, locatie Molengracht, Molengracht 21, Altijd dienst van Schrift en Tafel op zondagmorgen aanvang 10:30 uur. 10 nov. : ds. A. Visser 17 nov. : pastor P. Galama 24 nov. : pastor Schippers 01 dec. : pastor Schippers 08 dec. : ds. K van Huisstede 15 dec. : ds. A. Visser 22 dec. : pastor P. Galama

vrijdagmiddag aanvang 15:30 uur 15 nov. : Kerkdienst, ds. P. Siderius 6 dec. : Eucharistieviering, pastor Kortmann Evangelisch Lutherse Gemeente Lutherse Kerk, Veemarktstraat 11, aanvang 10:30 uur 10 nov. : mw. ds. M .Schulz 24 nov. : mw. ds. M. Schulz, Eeuwigheidszondag 8 dec. : mw. ds. M. Schulz, 2e advent 22 dec. : mw. ds. M. Schulz, 3e advent en maaltijd Oecumenisch Middaggebed Grote Kerk Op dinsdagmiddag 12:30 uur luidt de angelusklok bij de viering in de Grote Kerk. U bent van harte welkom voor dit meditatieve moment, dat duurt tot 12:50 uur. Er zijn wisselende voorgangers uit de kerken die lid zijn van de Raad van Kerken. Organist is Kick Schaart.

Informatie en wijzigingen voor de rubriek ‘Vieringen’ vóór 10 december opgeven aan de redactie: [email protected]

S’amen

Bij onbestelbaarheid: Retour Pottenbakkerstraat 51, 4813 LB Breda

Alles voor óp uw vloer en vóór uw raam vindt u bij

Woonboulevard Breda, Kruisvoort 62, langs de Ettense Baan. Voor meer informatie: www.roobol.com. Roobol vindt u ook in Almere-Buiten, Almere-Stad, Amersfoort, Barendrecht, Bergen op Zoom, Delft, Den Haag (F.H. Laan), Den Haag (Leyweg), Den Haag (Megastores), Dordrecht (Woonboulevard), Dordrecht (Sterrenburg), Hellevoetsluis, Hilversum, Hoogvliet, Huizen, Maassluis, Naaldwijk, Oosterhout, Oud-Beijerland, Ridderkerk, Rijswijk, Roosendaal, Rotterdam, Sliedrecht, Soesterberg, Spijkenisse, Utrecht, Vlaardingen, Zeist en Zwijndrecht.

24